Былғары өңдеу кәсіпорындарының ақаба суларының құралу ерекшеліктері және оларды канализациялау жолдары

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым минстрлігі

Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік унивесрситеті

СӨЖ

Тақырыбы : Былғары өңдеу кәсіпорындарының ақаба суларының құралу ерекшеліктері және оларды

канализациялау жолдары

Орындаған:Камзанова А. Е

Топ:ТК-223

Тексерген:Бауыржанова А. З

Семей 2015ж

Былғары өңдеу кәсіпорындарының ақаба суларының құралу ерекшеліктері және оларды

канализациялау жолдары

Өнеркәсіппен пайдаланылатын судың мөлшерінің орасан зор болуы су көздеріндегі судың сапасын сақтау және су ресурстарын тиімді пайдалануды халықшаруашылығының көкейкесті мәселелерінің қатарына қосып отыр.

Былғары өнеркәсібі де технологиялық қажеттілікке суды көп жұмсайтын және су көздерін ластандыратын салалардың бірі болып табылады.

Былғары өндіретін зауыттардың су пайдалануы және тиісінше суды шығаруы тәулігіне 5 . . . 12 мың м ³ құрайды.

Тері өңдеудің химиялық-технологиялық үдерістері ұдайы жаңартылып тұрады, осыған байланысты түзілетін ақаба сулардың улылығы өзгереді және ондағы еріген және қалқымалы заттардың мөлшерлері де тұрақты болмайды. Осындай жағдайда ақаба суларын тазалаудың стандартты әдістері қажетті тиімділікке қол жеткізбейді. Тері зауыттарының ақаба суларын тазалау үшін тазалаудың физикалық-химиялық әдістерін, әлдеқайда әмбебап және экономикалық тұрғыда тиімді болып келетін биологиялық әдістермен ұштастыра қолдану қажет.

Ақаба суларды органикалық және бейорганикалық улы қоспалардан арылтатын ғылыми негізделген сенімді тазалау әдістерінің болмауы, көптеген зауыттарда үлкен қаражат жұмсап жаңа жобамен салынған тазалау құрылымдарының тиімділігінің төмен болуына әкеп соғады. Осындай тазалау құрылымдарының тиімділігінің төмен болуы ең алдымен ақаба сулардың ағындысын алдын-ала тазартатын құрылымдардың қанағаттанарлықсыз жұмыс істеуімен түсіндіріледі. Тазалау құрылымдарын жобалау кезінде, көбінесе кәсіпорынның келешектегі өнімділігінің артуы есепке алынбайды, бүгінгі күннің көрсеткіштері арқылы жобаланған тазалау құрылымдары уақыт өте келе өндірістің қуатының артуына байланысты, түзілген қосымша ақаба суларды жеткілікті дәрежеде тазартуға мүмкіндігі болмай қалады. Тіпті құрылыс аяқталып тазалау құрылымын іске қосқан уақытта ол жобалық мөлшердегіден артық су мөлшерін тазалауға тиіс болады.

Ақаба сулардың мөлшері және сапалық құрамы өндірісте пайдаланылатын судың мөлшеріне және сапасына, қолданылатын шикізатқа және химиялық заттарға, сонымен қатар технологиялық үдерістерге тікелей тәуелді.

Су тері шикізатын өңдеуде және былғары шығаруда маңызды орын алады.

Кесте 1 - Тері өнімдерін өндіруде жұмсалатын судың көлемі

Кәсіпорын

100 м ² дайын былғары алуға жұмсалатын судың көлемі, м ³

аяқ киімнің беті үшін

юфта

аяқ киімнің табаны үшін

табиғи су

пайдаланыл ған су

табиғи су

пайдаланыл ған су

табиғи су

пайдаланыл ған су

Кәсіпорын: Бердичев былғары бірлестігі

100 м2дайын былғары алуға жұмсалатын судың көлемі, м3: 28

3, 2

Кәсіпорын: Тараз былғары комбинаты

100 м2дайын былғары алуға жұмсалатын судың көлемі, м3: 38

Былғары өндіруге жұмсалатын судың көлемі тері шикізатының түріне және дайын былғары түріне байланысты айтарлықтай шектерде ауытқиды. Технологиялық қажеттілікке байланысты шығарылатын өнімнің бірлігіне жұмсалатын судың нақты мөлшері кестеде (кесте 1) келтірілген . Былғары өнімдерін өндіруге байланысты стандартпен бекітілген су пайдаланудың нормалары кестеде (кесте 2) келтірілген [1] .

Кесте 2- Тері өнімдерін өндіруде жұмсалатын судың нормалары

Былғары өндіру

1 тонна шикізатқа жұмсалатын судың мөлшері, м ³

Тұщы-құрғақ консервілеу

Ылғалды-тұзды консервілеу

Былғары өндіру: Аяқ киімнің үстіне арналған

1 тонна шикізатқа жұмсалатын судың мөлшері, м3: 70

Былғары өндіру: Аяқ киімнің астына арналған

1 тонна шикізатқа жұмсалатын судың мөлшері, м3: 60

Былғары өндіру: Юфти

1 тонна шикізатқа жұмсалатын судың мөлшері, м3: 70

Былғары өндіру: Шикі тері

1 тонна шикізатқа жұмсалатын судың мөлшері, м3: -

Тері өндірісінде пайдаланылатын судың сапасына қойылатын талаптар су қолданылатын үдерістерге байланысты болады. ЦНИИКПа - ның мәліметтері бойынша [2] белгілі бір технологиялық үдерістер үшін қолданылатын судың сапалық көрсеткіштері төмендегідей болуы қажет.

Судың жалпы кермектілігі, моль/л: - теріні ылғалдап- жіпсіту, күлсіздендіру, жұмсарту, күлдеу және күлсіздендіруден кейін шаю, хромды және танидті-синтандық илеуден кейін 7-ден үлкен емес; - күлдеу және пикельдеуге арналған судың кермектілігі нормаланбайды; - бояу, майсыздандыру, бейтараптандырудан кейінгі жуып-шаюды өткізгеннен кейін 3, 6- нан кіші; - танидті-ситандық илеу үдерістеріне арналған темір тұздарының мөлшері, барабанда бояу алдындағы жуып-шаю, бояу және майлау 0, 3 мг/л артық емес; - шіріген, көгерген, күкіртті сутегінің иістері 3 баллдан төмен; - қалқымалы заттардың мөлшері 500 мг/л артық емес.

Бұл нормативтерден басқа СН 122-73 былғарыны бояуға қолданылатын судың сапасын төмендегі көрсеткіштер арқылы айқындайды: түсі 25 гадустан артық емес, шрифт бойынша мөлдірлігі 25 см кем емес, жалпы кермектілігі 3, 6 моль/л-ден жоғары емес, және темір оксидтерінің мөлшері 0, 3 мг/л жоғары емес. Қолданылатын басқа үдерістердің барлығында судың жалпы кермектілігі 6 моль/л жоғары болмауы тиіс. Күлдеу және пикелдеуге пайдаланылатын судың кермектілігі нормаланбайды.

Шаюдан басқа технологиялық үдерістерге жұмсалатын суды негізінен сулы ортада ерітінді, суспензиялар және эмульсиялар түрінде болатын химиялық материалдарды еріту және сұйылту үшін қолданады. Былғарыны өндіру үшін 150-ден аса химиялық материалдар қолданылады.

Теріні бояу және майлау үшін анилді бояуларды, табиғи және синтетикалық майларды, ПАВ-ты, әртүрлі толықтырғыштарды қолданады.

Қуаттылығы орташа зауыт тәулік ішінде 5 тонна әк, 1, 2 тонна күкіртті натрий, 3, 5 тонна табиғи және синтетикалық илегіштер, 2 тоннаға жуық хром тұздары, 1, 5 тонна май, 1 тоннаға жуық күкірт қышқылы, 3, 3 тонна натрий хлориді, 0, 1 . . . 0, 2 тонна әртүрлі бояғыштарды пайдаланады.

Түзілуі және ластану дәрежесі бойынша былғары өндіретін зауыттардан шығатын суларды төмендегі төрт топқа біріктіруге болады: 1. Технологиялық үдерістерде пайдаланылған, сонымен қатар құралдарды және еденді жуудан кейін пайда болған сулардың қоспасы түріндегі ластанған сулар. Бұл ақаба сулардың мөлшері жалпы мөлшердің 75 . . . 85 пайызын құрайды; 2. Құрал-жабдықтарды, компрессорлық және мұздатқыш қондырғыларды, желдеткіштерді және де басқа механизмдерді суытуға жұмсалатын шартты - таза сулар. Мұндай сулардың мөлшері жалпы ақаба сулардың мөлшерінің 6 . . . 18 пайызын құрайды; 3. Душтардан, кір жуатын орындардан және туалеттерден келетін шаруашылық-фекальді сулар. Ақаба суларындағы көлемі 5 . . . 6 пайыз;

4. Территорияны, автокөліктерді жуудан және жаңбыр суларынан құралған жауын-шашындық сулар. Олардың мөлшері 2 . . . 3 пайызды құрайды.

Ақаба сулардың ластану дәрежесінің сипаттамасында соңғы үш топтың суларының құрамы маңызды болып табылмайды, өйткені аталған сулардың мөлшері түзілетін ақаба сулардың жалпы мөлшеріндегі үлесі аз және ластану концентрациясы да төмен болады. Сонымен қатар, бір қатар жағдайларда бұл сулар ластанған сулармен араластырылмайды, ластануы аз деп есептеліп кәсіпорындарда айналымдық және қайта пайдалану жүйесінде жоғары деңгейде пайдаланылады. 3 және 4 топтың ақаба суларының көп жағдайларда жеке канализациялық жүйесі болады.

Тек қана 1 топтың ақаба сулары былғары өндіретін зауыттардың ақаба суларының негізгі айқындаушы бөлігі болып саналады. Бұл сулар - былғарыны өндіру кезінде түзілетін тері шикізатының ыдырау өнімдерінен, теріні ластандыратын заттардан, консерванттардан, жүннен, майлардан, жоғарыда келтірілген барлық химиялық материалдардан құралатын жоғары дәрежеде концентрленген технологиялық сұйықтықтар болып табылады.

Келтірілген заттардың барлығы ерітіндіде болады, көп жағдайларда коллоид түрінде. Осының нәтижесінде құраушылары бір-бірімен реакцияға түсіп құрамы үнемі өзгеріп жатқанмен ақаба суларының дисперстік жүйесі айтарлықтай тұрақты болып келеді.

Ақаба сулардың сандық және сапалық құрамы алуан түрлі болады. Ластану концентрациясы бойынша былғары өндіретін зауыттардың ақаба суларын екі топқа бөлуге болады: бірінші топ - бұл күшті ластанған сулар, олардың мөлшері жалпы мөлшердің 37 . . . 62 пайызын құрайды; екінші топ - ластануы төмендеу сулар - ақаба сулардың 38 . . . 63 пайызын құрайды. Күшті ластанғандарға шикізаттарды жуып-шайғаннан, ылғалдап-жібіткеннен, күлдеу және одан кейін шаюдан, илеу алдындағы және илеу үдерістерінен кейін түзілген ақаба сулар жатады. Ластануы төмен ақаба суларды барлық шаюға, жұмсартуға, бейтараптандыруға және бояуға жұмсалған сулар құрайды.

Ерітінді ортасының әсерлі реакциясы (рН) бойынша ажыратады: сілтілі ақаба сулар- күлдік үдерістерден, қышқыл - илеу алдындағы және илеу үдерістерінен, бейтарап - қалған барлық пайдаланылған сұйықтар.

Ылғалдап жібіткеннен және жуып-шаюдан кейін түзілетін ақаба сулардың көлемі жалпы түзілетін ақаба сулардың 20 . . . 30 пайызын құрайды. Оның құрамында мал терісімен келетін ластықтардың үлкен мөлшері болады. Оларға: кір, консервілейтін заттар, тері үзінділері, жүн, қыл, қан, оңай еритін майлар, құм, терінің ыдырау өнімдері, сонымен қатар жібіту кезінде қолданылатын антисептиктер және асқындырушылар, қолданыста болған сұйықтықтардағы сульфидтер, хлоридтер және басқа заттар жатады. Шошқа терілерінің шикізаттарын өңдеулен кейін түзілетін ақаба суларда май лар көп болады.

Жібітуден кейін түзілген ақаба сулардың түсі кірлі-сұр болып келеді және шіріген иісті, кейде күкіртті сутегінің немесе аммиактың иісі сезіледі. Ортаның әсерлі реакциясы - бейтарап немесе аз сілтілі. Бірінші шаюдан кейін бұл сулардағы қалқымалы заттардың мөлшері 20 мың мг/л, ал жібіткеннен кейін түзілген ақаба суларында 3 мыңнан 7 мың мг/л құраған. Сонымен қатар бұл суларда еріген заттардың көп мөлшері болады, кейде олардың мөлшері 64 мың мг/л дейін жетеді.

Шаюдан және жібітуден кейін түзілген ақаба суларында тегі ақуыздық болып келетін органикалық заттардың мөлшері жоғары болады және соның себебінен бұл сұйықтар шіруге бейім келеді.

Жалпы ақаба сулардың 23 . . . 25 пайызын құрайтын күлдеуге және одан кейінгі шаюға қолданылған ақаба суларда 17 г/л дейін қалқымалы заттар кездеседі. Бұл суларда қалқымалы заттарды: әк, құм, жүн т. т. құрайды. рН көрсеткіші 14-ке дейін жетеді. Бұл сулар рН жоғары мәндерінің көзі болып табылады. Қатты қалдық мөлшері 45 г/л-ге дейін барады. Күкіртті натриймен немесе басқа сілтілермен келетін сульфидтердің мөлшері 1, 8 г/л дейін жетіп, ақаба суларды улы етеді. Олардың құрамында мал терілерінен органикалық азот түрінде сілтілендірілген ақуыздың ыдырау өнімдерінің үлкен мөлшері болады, 9 г/л-ге дейін. Күлдеуден кейін түзілген ақаба суларының түсі лайлы-ақ немесе кірлі-жасыл және шіріген, анайы күлдік иісті болып келеді.

Шошқа терілерін күлдегеннен кейін түзілетін ақаба суларының құрамында майлы заттардың айтарлықтай мөлшері (1600 мг/л) болады, ал мүйізді ірі қара малдардың терілерін өңдегеннен кейін - жүннің үлкен мөлшері.

Күлдегеннен кейігі шаю кезінде түзілетін ақаба суларында күлдеу кезінде түзілетін ақаба суларының құрамындағыдай заттар болады, бірақ олардың мөлшері айтарлықтай кем болып келеді. Судың реакциясы басында сілтілі, содан соң бейтарап; түсі - сұр.

Күлсіздендіру және жұмсартудан кейін түзілетін ақаба суларда күлдеуге қарағанда сульфидтердің мөлшері әдеуір аз болады. Олардың әсерлі реакциясы әлсіз қышқылдан әлсіз сілтіге дейін ауытқиды. Бұл сулардың қатты қалдықтарының концентрациясы 16 г/л дейін, жалпы және аммонийлі азоттың мөлшері 1, 2 . . . 1, 4 г/л, сульфидтер 1 г/л -ге дейін жетеді.

Былғары өндірісіндегі концентрациясы ең жоғары ақаба сулар тері илеу кезінде түзіледі. Олардың мөлшері ақаба суларының жалпы мөлшерінің 1 пайызын құрайды. Олар қышқыл реакциялы, рН 3 тен 6, 5-ға дейін өзгереді және бұл ақаба сулардың қышқылдануының көзі болып табылады. Хромды илеуден кейін ақаба сулардың түсі көкшіл-жасыл, кейде көгілдір реңді, күшті лайланған, тұнбаға біртіндеп түсетін қалқымалы заттардың үлкен мөлшерімен ерекшеленеді. Ұзақ уақыт тұрып қалғанда ақуыздық заттардың ыдырауы нәтижесінде олар өткір аммиактық иіске ие болады.

Ақаба сулардағы ең жоғарғы мөлшерлері, г/л: қатты қалдықтар-170, қалқымалы заттар-4, 4; аммонийлік азот-2, 5; хлоридтер-28; сульфаттар-22; хром оксиді-5. Шошқа терілерін илегеннен кейін ақаба суларында жоғарыда аталғандардан бөлек майлы заттар (2 г/л-ге дейін) пайда болады. Теріні танидтік және синтетикалық илегіштермен илегенде түзілетін ақаба сулардың концентрациясы жоғарылау және түсі қоңыр болады. Ақаба суының осы түсі тіпті оларды биохимиялық тазартудан өткізген соң да сақталып қалады.

Таннидтік және синтетикалық илегіштер, фенолдар, алюминий және цирконий тұздары - бұлар ақаба суларына алтын түс және таннидтердің иісін беретін ластағыштар болып табылады. Мұндай сулардағы ең жоғары мөлшерлер, г/л: қалқымалы заттар-24, қатты қалдықтар-164, фенолдар-1, 6, сульфаттар-34, таннидті илегіштер-7, 2, синтандар-21, майлар-0, 5.

Бейтараптандыру үдерісінде түзілетін ақаба суларда хромды илеу үдерісінде түзілетін ластағыш заттар бар, бірақ олардың мөлшері анағұрлым аз болады. Бұдан бөлек оларда қалқымалы түрдегі хром жаңқалары және еріген хром тұздары, сонымен қатар бикарбонаттар, карбонаттар, сульфаттар және тұзды аммиак бар. Бұл сулардығы қалқымалы заттардың мөлшері 3 г/л-ге, қатты қалдықтар 13 г/л-ге жетеді. Ақаба сулардың түсі жасылдау реңді немесе түссіз. Олардың әсерлі реакциясы - әлсіз қышқылдан, әлсіз сілтіліге дейін.

Шошқа терілерін майсыздандыру үдерісінде түзілетін сұйықтықтардың құрамында майдың мөлшері 3 . . . 5 г/л-ге дейін жетеді және ПАВ-тың әдеуір мөлшері болады. Күшті ластанған ақаба суларына хромды илеуді қайталап өткізуден кейнгі суларды жатқызуға болады. Бұл суларда тұздардың айтарлықтай мөлшері болады. Олардың көлемі илеу кезіндегідей.

Бояу және майлау үдерісінде түзілетін ақаба суларда бояғыштардың қалдықтары көп кездеседі: қалқымалы заттар 2 г/л-ге дейін, еріген заттардың мөлшері 1, 7 г/л-ге дейін. Ортаның реакциясы - белсенді, рН 8-ге дейін жетеді. Ақаба сулардың түсі бояғыштардың түсіне байланысты болады.

Механикалық операцияларда теріні жуудан, алдыңғы үдерістерден химиялық заттардың қалдықтары сақталып қалған машиналарды және еденді жуудан, әк қалдықтары, сульфидтер, жүн және азоты бар заттардан құралған ақаба суларды жеке топқа жатқызады. Бұл сулардың түсі сүтті-ақ, рН 8 . . . 9 тең.

Өңдеу цехтарында ақаба сулар аз мөлшерде түзіледі. Бұлар - кептіргіштердің терезелерін жуудан, теріні ылғалдаудан, ыдыстарды жуудан, сонымен қатар колористік станциялар тұтынатын судан құралады. Былғары зауыттарында негізгі өндіріс цехтарынан басқа қалдықтарды өңдейтін көмекші цехтар да бар. Көмекші цехта қалдықтардан былғары, жүн, желім жасап шығарады. Осындай цехтардан шығатын ақаба сулардың құрамы тері илеу цехтарынан шығатын суларға ұқсас.

Жүнді жуу цехынан шығатын ақаба сулардың көлемі салыстырмалы түрде алғанда көп емес. Олардың бойында ұсақ жүннің және қалқымалы заттардың мөлшері жоғары - 500 . . . 2500 мг/л.

Соңғы жылдары отандық және шетелдік былғары өнеркәсібінде былғары зауыттарының өндірістік цехтарынан ақаба суларды канализациялаудың және шығарудың бірнеше тәсілдері қалыптаса бастады. Зауыт цехтарынан ақаба суларды шығарудың тәсілдерін жетілдіру бұл сулардың сапасына қойылатын талаптардың жоғарылауымен, технологиялық қажеттіліктерге таза суларды пайдаланудың көлемдерін азайту және канализациялауға қызмет көрсететін персоналдың санын азайту, сонымен қатар пайдаланылған технологиялық сұйықтықтарды қайтадан пайдалану мақсатында туындап отыр.

Барлық былғары зауыттарында әдетте өндірістік ақаба суларды алдын-ала тазартудан өткізетін құрылымдар болады. Негізінен канализациялаудың екі сұлбасы қолданылады.

Бірінші сұлба - өндірістік ақаба сулар цехтардан немесе өндірістерден ірі қалдықтардан тазартуға арналған цехтық арнайы локальды тазарту қондырғыларында тазартудан өтпей-ақ канализация желісіне жіберіледі, бірақ бұл сулардың канализациядан шығу орындарында ірі қалдықтарды ұстап қалуға арналған 50 мм-лік саңлаулары бар торлар қойылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.