Лингвомәдениеттану ғылым саласы ретінде мақсаты мен міндеттері

Лингвомәдениеттанудың зерттеу нысаны – қайсібір этнос болмысындағы белгілі бір халық жайындағы мәдени ақпараттарды жеткізуші тіл, ұлттық материалдық, рухани мәдениет және адамзат арасындағы өзара байланыс, қарым-қатынас болып табылады. Ол этнолингвистика, әлеуметтік лингвистика пәндерімен сабақтас. Бұл ретте В.Н.Телия лингвомәдениеттануды этнолингвистика пәнінің бір бөлігі ретінде қарағанымен екеуі екі бөлек ғылым салалары деп біледі.
Шетел ғалымы В.Айсманн (W.Eіsmann): «Американдық лингвист Г.Б.Пальмердің (G.B.Palmer) түсінігінше, мәдени лингвистика этнолингвистиканың әртүрлі дәстүрлерді когнитивті лингвистикамен біріктіреді, бұл Ресейдегі этнолингвистикалық тұжырымдамалармен (Н.И.Толстой және оның мектебі), М.М.Копыленко, және фразеология саласындағы В.Н.Телия және оның ғылыми семинары) дәл ұштасып отыр» [1, 44б.], - деп тұжырымдайды.
Әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, статолингвистика, паралингвистика сияқты этнолингвистика да – «этностаным мен тілтаным» ғылымдарының ортақ мәселесі шеңберінде, түйісу нәтижесінде пайда болған жаңа сала. Оның теориялық негізі еуропада неміс ғалымы Вильгельм фон Гумбольдт еңбектерінен бастау алып, Америкада - Ф.Боас, Э.Сепир, Д.Уорф; Ресейде – Д.К.Зеленин, Н.И.Толстой, Е.Ф.Карский, А.А.Шахматов, А.А.Потебня, А.Н.Афанасьева, А.И.Соболева т.б. ғалымдардың еңбектерінде, ал қазақ тіл білімінде этнолингвистиканың ғылыми-теориялық алғышарттары Ә.Т.Қайдар, М.М.Копыленко, Е.Жанпейісов, Р.С.Сыздық, Н.У.Уәлиев, Ж.А.Манкеева, Г.Н.Смағұлова, т.б. сияқты ғалымдардың еңбектерінен өз жалғасын тапты.
Этнолигвистиканың негізін салушылардың бірі Н.И.Толстой этнолингвистика мен оның тіл мен этносты зерттеудегі рөлі туралы айта келіп: «Этнолингвистикалық сипаттағы еңбектердің негізі, тіл – мәдениеттің құрамдас бөлігі ретінде әрі мәдениеттің жалпы құбылыстары арқылы сипатталуы мүмкін екендігі және сипатталуы болып отыр» [2, 19б.], - деген пікір айтады.
Қазақ тіл білімі үшін этнолингвистика қазіргі таңда зерттеуді қажет ететін ғылым саласы. Тіл арқылы мәдениеттану аспектілері қазақ тіл білімінде үстіміздегі ғасырдың сексенінші жылдарынан бастап ғылыми тұрғыдан дәлелдене бастады. Қазақ тіл білімінде мұндай мәселелердің зерттеу аясының кеңейіп, толыға бастауы осы салада өзіндік бағыты, мектебі қалыптасқан Ә.Т.Қайдардың есімімен байланысты. Этнолингвистика – этнос пен оның тілінің байланысын зерттеуден туындаған ғылым саласы. «Бұл», - дейді академик Ә.Т.Қайдар - «этнос пен оның тілі арасындағы табиғи тұтастықты саналы түрде сарапқа салып мойындау, этнос жоқ жерде тіл болмайды, тілсіз этнос болмайды деген қағиданы нақтылы зерттеуге өзек ету деген сөз». Сонымен қатар Ә.Т.Қайдар «этнос», «тіл» деген ауқымды, кең ұғымдарды нақтылап, «этнос болмысы, тіл әлемі» деген термин ұғымдарды қолдануды ұсынады [3, 19б.].

1. Леонтьев А.А. Взаимодействие культуры и языков. Языковое сонание и образ мира // Язык и сознание: парадоксальная рациональность. -М., 1993.
2. Толстой Н.И. Этнолингвистика. -М., 1993.
3. Қайдар Ә.Т. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. -Алматы: Ана тілі. 1998.
4. Сүлейменова Э.Д. Тіл білімі сөздігі. -Алматы: Ғылым, 1998.
5. Қайдар Ә.Т. Этнолингвистика // Білім және еңбек. 1985.
6. Қайдар Ә.Т. Этнолингвистика // Білім және еңбек. 1985.
7. Телия В.Н. О специфике отображения мира психики и знания в языке. // Лингвокультурологическая специфика сравнительных оборотов. -М., 1987.
8. Маслова В.А. Лингвокультурология. -М.: Academia, 2001.
9. Тхорик В.И. Языковая личность (лингвокультурологический аспект): дисс. ... докт. филол. наук. –Краснодар: Куб.ГУ, 2000.
10. Воробьев В.В. Лингвокультурология (теория и методы). -М.: Издательство Российского университета дружбы народов, 1997.
11. Алдашева А. Аударматану: Лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер: филол. ғылым.докт. ...дисс.:-А., 1999.