Қазақстан Республикасының валюта нарығының қалыптасу кезеңдері

Монетарлық тұжырымдамада макроэкономикалық саясат мемлекеттік борыш, инфляция, қайта инвестициялау, ұлттық ақша өлшемінің валюталық бағамының проблемаларымен түйіседі. Бұл жағдайда мемлекеттің валюта нарығының дамуы мен құрылуына ерекше назар аудару керек, бұл өз кезегінде Қазақстанның экономикалық стратегиялық дамуының маңызды кезеңі болып табылады.
Қазақстан Республикасының валюта нарығы – құрылу сатысындағы ішкі валюта нарықтарының категориясына жатқызылады. Қазақстандық валюталық нарық өзінің тұрақсыздылығы және болжамсыздығымен сипатталады. Бұл негізінде әлемдегі экономикалық және саяси өзгерістерге валюта нарығының әдеттен тыс жылдам реакциясымен түсіндіріледі (Қазақстан Республикасының ішкі валюта нарығына көп дәрежеде экономикалық сілкіністер ықпал етеді).
Ұлттық валюта нарығы, әдетте, өздерінің клиенттеріне валюталық қызмет көрсету бойынша, соның ішінде халықаралық операциялар жүргізуге маманданбаған жеке тұлғалар мен банктер, компаниялар болуы мүмкін, сол мемлекеттің аумағында орналасқан банктермен жүзеге асырылатын операциялар жиынтығы. Бұдан басқа, ішкі ұлттық нарық операцияларына жеке тұлғалар арасындағы операциялар, жеке компаниялар арасында жасалатын валюталық операциялар, сонымен қатар, валюта биржасында жүргізілетін операциялар жатқызылады. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасын «теңге» енгізумен байланысты қазақстандық валюта нарығының қалыптасу процесі басталды, ол 17 жыл бойы табысты дамуда.
Валюталық шектеулерге байланысты валюта нарығын еркін және еркін емес валюта нарығы деп бөлуге болады. Валюталық шектеулері бар валюта нарығы еркін емес, ал олардың болмауы – еркін деп есептеледі.
Қолданылатын валюталық бағамдар бойынша валюталық нарық бір жақты және қосарлы болуы мүмкін. Қазақстан бір жақты валюта нарығымен сипатталады, бұл Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі белгілеген және есеп айырысу мен кеден төлемдерін жүргізу үшін ресми жарияланады. Екіншісі биржада сұраныс пен ұсыныс негізінде белгіленеді және коммерциялық есеп айырысулар үшін қолданылады. Қазақстанда Ұлттық банк бұл режимді қолданбайды.
Ұйымшылдық дәрежесі бойынша валюта нарығы биржалық және биржадан тыс болады. Биржа нарығының артықшылығы валюта қаражаттары мен валютаның ең арзан көзі болып табылады, ал сауда-саттыққа шығарылған өтінімдер абсолютті өтімділікке ие. Қазақстанда валюта нарығы 1992 жылдың маусым айынан, яғни Қазақстан банкаралық валюталық-қор биржасының ашылу мезетінен бастап қызмет атқарады (1996 жылдан – AFINEX, 1998 жылдан – KASE).