Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдіру

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

«Қаржы» факультеті

«Қаржы» кафедрасы

«Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдіру » тақырыбына

«Қаржы» мамандығы бойынша жазылған

ДипломДЫҚ ЖҰМЫСЫ

Орындаған:

(аты-жөні)

3 курс 3 ж. о. 301 тобы студенті

(студенттің қолы)

Орындаған:: Ғылыми жетекшісі:

(аты-жөні)3 курс 3 ж. о. 301 тобы студенті:

э. ғ. к, доцент,

аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы

(студенттің қолы):

(жетекшінің қолы)

Диплом жұмысы «Қаржы» кафедрасы отырысының № ___ хаттама «» 2011 жылғы шешімімен Мемлекеттік аттестациялау комиссиясына алдында қорғауға жіберіледі.

Кафедра меңгерушісі

э. ғ. д., профессор Интыкбаева С. Ж.

(қолы)

Алматы, 2011

Мазмұны

Кіріспе . . . 5

1. Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету қызметін ұйымдастырудың теориялық негіздері

1. 1 Салықтардың пайда болу тарихы . . . 8

1. 2 Салықтық әкімшілігінің мәні мен қажеттілігі … . . . … . . . …. …. . 13

1. 3 Қазақстан Республикасы мен шет мемлекеттердегі салық салу құқығының реттелу мәселесінде салық әкімшілігінің ролі . . . 17

2. Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету және бюджетке төлемдердің түсуін бақылау жағдайын талдау

2. 1Салықтардың бюджетке түсуін қамтамасыз етудегі салық әкімшілігінің атқаратын қызметін талдау . . . 23

2. 2 Салық әкімшілігін жүзеге асыру механизімі мен жүргізу тәртібі . . . 31

2. 3Салықтық бақылауды ұйымдастыру мен бюджетке түсетін төлемдерді бақылаудың жүргізілу тәртібі . . . 40

3. Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдірудің негізгі бағыттары

3. 1 Салықтық әкімшілік тиімділігін арттыруды жетілдіру жолдары . . . 48

3. 2 Салық қызметі органдарының бақылау қызметінің тиімділігін арттырудағы проблемалар және оны шешу жолдары . . . 57

Қорытынды . . . 65

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 68

Қосымшалар . . . 70

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Елiмiздiң Президентi Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Егер мемлекет қазынасын сақтап, ұлғайтпасақ, егер салықтардың толық көлемде жиналуын қамтамасыз ете алмасақ, ешқашан қалыпты және мықты мемлекет болып саналмаймыз”, - деп атап көрсеткен болатын. Осыған байланысты елiмiзде әлi де болса салық салу жүйесiне жаңа өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлiп, салықтық әкімшілік ету әдістерін тиiмдi ұйымдастыру шаралары жүргiзiлiп жатыр[1] .

Салық органдарының салыққа және салық бақылауына қатысты көптеген iс-әрекеттерiне қарамастан, салық салу және салық бақылау әдiстерi мен тәсiлдерi әлi де жетiлдiрудi қажет етедi. Еліміздің алдында тұрған басты міндет әлемдік өркениетті мемлекеттер қатарына қосылу мақсатында бәсекеге қабілетті экономиканы дамыту және жаңа жетістіктерге қол жеткізу болып табылады. Осы тұрғыдан ұлттық экономиканы өркендету, оның түрлі салаларының дамуына серпіліс беру уақыт талабынан туындап отырған іргелі міндеттердің бірі.

Салық әкімшілігі арқылы қоғамымыздағы келесі мәселлерге жол табу: әлеуметтік - экономиканың қарқынды дамуына мүмкіндік туғызу, жергілікті бюджет мүмкіншілігін арттырудағы олардың өз кірістері мен шығыстарын теңестіруді қамтамасыз ету мүмкіншілігін өсіру, жергілікті бюджеттің трасферттік қаржылану мүмкіншіліктеріндегі бей-берекеттілікті жою, салық салу мен салық төлеуден жалтару сыбайластық жемқорлыққа жол бермеу жолындағы бақылауды күшейту, салық заңдылық актілерінің жүзеге асыруды тұрақты түрде салықтық әкімшілік бақылау жүргізуді орындау және ұйымдастыруды жетілдіру т. б.

Қазіргі экономикалық тұрақтандыру мен қарқынды даму кезеңіндегі экономика салаларының атап айтқанда: газ бен мұнай, өнеркәсіп орындары, кіші және орта бизнестің өркендеуі, тұрғындардың әлеуметтік ахуалының жақсаруы, халықтың тұрғын үйге сұраныстың артуы салық жүйесінде салық қызметі органдарының салқтық әкімшілік ету қызметі бүгінге дейін толыққанды зерттелмей келген. Экономиканы қайта құруда, оны реттеуде, ел бюджетiнiң кiрiсiн құрастыруда ”Салық әкімшілігінің” алатын орны ерекше. Өйткені, бюджет пен шаруашылық субъектілерінің арасында қарым қатынасты қалыптастыруда фискалды және реттеушілік қызметті жүзеге асыратын салықтық реттеуді жетілдіру бағыттары өзекті мәселелердің біріне айналып отыр.

Салық салудың нәтижелілігі оларды алуды ұйымдастыратын салық қызметінің, олар жүргізіп отыратын салық әкімшілігінің тиімді жүзеге асырылуына тікелей байланысты. Өйткені, егер салық салуды ұйымдастыру тәжірибе жүзінде сапалы қызмет атқарса, олардың атқаратын қызметтері арасында үйлесімді тепе-теңдік сақталатын болса бұл рөл жағымды болып келеді. Нарықтық қатынастардың дамуы экономикалық және әлеуметтік процестерді басқарудағы мемлекеттік реттеудің рөлінің өзгерістерімен жүргізіледі. Салықтардың мемлекеттің тек қажетті қаражаттарымен қамтамасыз ету құралы ғана емес, сондай-ақ қоғамдық өндіріс арақатынастарына мемелекеттік жүйенің әсер ету элементі ретінде де мәні өсіп отыр.

Салық жинауды тұрақты қамтамасыз ету әрбір мемлекеттің қаржылық жүйесінің тұрақтануының негізгі шартты болып табылады. Өз кезегінде бұл шарттар салық органдарының бақылау-экономикалық қызметінің бірегей жүйесімен анықталады. Яғни, салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуін, толықтығын және уақытылы төленуін қамтамасыз етуде салық органдарының салықтық әкімшілік ету механизімінің немесе бақылау-экономикалық қызметінің маңызы зор.

Салық органдарының бюджетке салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің дер кезінде және уақытылы аударылуын бақылауды ұйымдастыру және салық заңдылықтарын бұзушылықты болдырмау бағытында бақылаудың тиімді әдістерін іздестіріп және оны жетілдіру жолдарын ашып көрсету болып табылады.

Диплом жұмысының мақсаты салық қызметі органдарының салықтық әкімшілік ету механизімін жетілдіруге байланысты ұсыныстар енгізу және бюджетке төлемдердің түсуін қамтамасыз етудегі атқаратын қызметін теориялық негіздеу болып табылады. Қойылған мақсатқа жету үшін зерттеу барысында төмендегідей міндеттер қойылды:

- Қазақстан салықтық әкімшілік ету механизімінің қалыптасуымен дамуының теориялық негіздерін қарастыру;

- салық әкімшілігінің салық жүйесіндегі ролі мен маңызына талдау жүргізу;

- салықтық әкімшілігінің мәні мен қажеттілігіне сипаттама беру ;

- салықтық әкімшілік ету органдарының негізгі қызметтерінің бірі болып табылатын салық бақылауының мәні жіктелуін қарастыру;

- салықтардың бюджетке түсуін қамтамасыз етудегі салық әкімшілігінің атқаратын қызметіне талдау жүргізу;

- шет мемлекеттердегі салық қызметі органдарындағы тәжірибені ҚР салық органдарының бақылау қызметін жетілдіруде қолдану мүмкіндіктерін бағалау;

- салықтық әкімшілік ету механизімінің бақылау қызметі тиімділігін арттырудағы мәселелер және оны шешу жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың зерттеу жаңалықтары келесілерден көрінеді:

- ғылыми зерттеулер негізінде салық әкімшілігінің мәні мен қажеттілігінің экономикалық мазмұны нақтыланды;

- салықтық әкімшілік ету органдарының қызмет етуі барысында салық бақылауының жіктелуі қарастырылды;

- салықтардың бюджетке түсуін бақылауда салық әкімшілігінің атқаратын қызметіне талдау жасалды;

- салық әкімшілігінің мақсаты анықталды;

- салықтық әкімшілік ету механизімінің бақылау қызметінің тиімділігін арттыратын ұсыныстар берілді.

Диплом жұмысының зерттеу пәні болып салықтық әкімшілік ету органдарының бақылау-экономикалық қызметі барысында туындайтын қаржылық қатынастар және оның жүзеге асырылу механизмі болып табылады.

Диплом жұмысынң зерттеу обьектісі болып салықтық әкімшілік ету органдарының бақылау-экономикалық қызметі болып табылады.

Бұл жұмыста Қазақстан Республикасы Салық комитетінің нормативтік құжаттары мен инструктивтік материалдар, сонымен қатар ғылыми конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды.

1. Қазақстан Республикасында салықтық әкімшілік ету қызметін ұйымдастырудың теориялық негіздері

1. 1 Салықтардың пайда болу тарихы

Салық прототиптерi адам қоғамын басқарудың алғашқы ұйымдардың түрлерiмен бiрге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуының 3кезеңiн бөлiп көрсеттi. Олардың әрқайсысының өзiне тән ерекшелiктерi мен белгiлерi бар. 1-кезең ежелгi дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесi құрамына енгiзетiн салық салудың даму кезеңi дамымағандық деңгейi мен кездейсоқ сипатымен ерекшеленедi. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын салықтар, олардың механизмi пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы мемлекеттiк құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендiредi.

Себебi-тауар өндiрiсiнiң, мемлекеттiк аппараттық пайда болуы. Алғашқы кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесiз төлемдердi бiлдiредi. Мемлекеттiк құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттiлiгi салық салудың пайда болуына негiз болды. Қоластындағылар салықты өнiммен, әскер жабдықтарымен төледi. Рим империясында және Афинада бейбiтшiлiк кезде салықтар болмаған. Ал олардың пайда болуы әскери соғыс кезеңiнiң енуiмен байланысты болды. Тауар-ақша қатынастардың дамуы, бекiтуiмен қатар салықтар бiрте-бiрте ерекше ақшалай түрге ие бола бастады. Алғашында салықтар мемлекеттiң ақшалай қажетiнiң негiзгi табыс көзi болып табылады. Ежелгi дүниенiң мiндеттi төлемдерi алшақтаған түрде қазiргi салықтарды ескертедi. Нақты айтқанда бұл квазисалықтар болды.

Квазисалықтар салыққа өтудiң өтпелi қадамын құрады. Алғашқы ұйымдастырылған салық жүйелерiнiң бiрi болып Ежелгi Римнiң салық жүйесi болып табылады. Рим мемлекетiнiң дамуының алғашқы кезеңдерiнде салық механизмдерi әскери iс-әрекеттердi қаржыландыру үшiн қолданылды. Рим азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды. Салық соммаларының есептелуi арнайы тұлғалармен жүргiзiледi. Б. э. д. 4-3 ғасырларда салық жүйесi дамуының жалпы мемлекеттiк және жергiлiктi (коммуналды) салықтардың пайда болу жағдайына алып келдi. Бiрақ бұл кезеңде бiрыңғай салық жүйесi болмады не арнайы жерлердiң салықпен салынуы мемлекеттiң әскери шара бойынша атқаратын iсiмен байланыстырлды. Әскерде жеңiстерге үлесiн қосқан орталық жерлердiң салықтары төмендетiлдi немесе мүлдем жойылып отырды. Римнiң мемлекеттiк институттарының дамуы император Октавиан салық реформаларын жүргiзуге алып келдi. Нәтижесiнде атрибуттар атты бiрiңғай ақшалай салық пайда болды және оның алынуы арнайы құрылған қаржылық мекемелердiң бақылауында болды [2] .

Рим империясының өзiнде салықтар тек фискалды қызметті ғана емес, сонымен қатар техникалық реттеушi және экономикалық қатынастарды реттеушi қызметiн атқарды. Жалпы салықтық төлемдердiң саны 200- ден астам болды. Кейiнгi салық жүйелерінiң қалыптасуы өзгертiлген түрде Ежелгi дүниенiң жүйесiн қайталады. Салық салу объектiлерiн анықтау, салықтық төлемдердiң түрлерiн енгiзу жолдары бiздiң күнiмiзге дейiн сақталғанын айтып кету қажет. Ежелгi Рим мен Қазақстан Республикасының салық жүйелерiн салыстыратын болсақ, онда бiрнеше салықтардың түрлерi ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған салық жүйесi болмады. 17 ғасырдың соңы - 18 ғасыр басында салық салу жүйесiнiң дамуының 2- шi кезеңi басталды. Бұл кезеңде өз құрамына тiкелей және жанама салықтарды енгiзетiн алғашқы салық жүйелерi қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын салық, акциз және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде демократиялық процестердiң дамуы өз көрiнiсiн салықты еңгiзу туралы сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы еркiндiктiң ұлы партиясында салықтар тек қана ұлт келiсiмiмен енгiзiледi деп бекiтiлдi. Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары ұлы Франция революциясынан кейiн бекiте бастады. Мемлекет салық салудың дамуымен бiр мезетте салық салудың ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оның негiзiн салушы шотландық экономист және философ Адам Смит «Табиғат пен халық байлығының себептерiн зерттеу» атты өзiнiң еңбегiнде (1776 ж. ) салық салу принциптерiн ұсынды, салық төлеушiлерге түсiнiк бердi, мемлекеттiк қаржы жүйесiндегi олардың орнын көрсеттi . Жалпы көрнiсте салық даму жүйесiнiң 3-шi кезеңi өз тарихын 19 ғасырда бастады және салық санының төмендеуiмен, олардың алынуындағы құқыққа зор маңыз берiлетiнiмен ерекше.

Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салудың проблемалары, әдiстемелерi пайда бола бастады. Экономикалық мектептер мен қаржылық теориялардың бiреуiде фискалитет сұрақтарын айналып өтпедi. 19 ғасырдың екiншi жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пiкiрлердi тәжiрибеде қолдануға қадам жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдардың негiзгi буынын салық реформалары құрады, олар 1- шi Дүние жүзiлiк соғыстан кейiн жүргiзiлiп, салық салудың ғылыми принциптерiмен негiзделдi. Осы уақытта қазiргi салық жүйелердiң құрылымы қалыптасты. Мұнда тiкелей салықтар және прогрессивтi жеке табыс салығы алғашқы орынға ие бола бастады.

Бiрақ әлi күнге дейiн адамзат идеалды салық жүйесiн таба алмады. Қаржылық ғылым күнi бүгiнге дейiн көптеген салықтық сұрақтарға жауап бере алмайды, ал көптеген дамыған елдердiң тұрақты салық реформалары салық салудың бекiтiлген, әдiлеттi болуының дәлелi болып табылады. Дүниенiң көптеген елдерiнiң салық жүйесi бiрте-бiрте дамып, көптеген жылдарды алды. Қазақстан Республикасының салық жүйесiн қалыптастыруда ұзақ эволюцияға уақыты жоқ және болмаған едi, бiрақ Қазақстан Республикасы 1 кезең iшiнде қанағаттанарлық және салық салу жүйесiн өте алмады. Бұл мақсатқа жету бiрнеше кезеңнен тұрды. Салықтардың жинақтармен басқа да төлемдердiң бекiтiлген тәртiппен алынуы салық жүйесiн құрайды. Қазақстан Республикасында салық жүйесiнiң қалыптасуын келесi кезеңдерге бөлуге болады:

1. 1994-1995 жылдар 1-шi этап

2. 1996-1998 жылдар 2-шi жаңа салық жүйесiнiң қалыптасуы.

1-шi этапта 1994-1995 жылдарды салық жүйесiне базалық негiз құрайтын салық кодексiнiң өңделiп, iске қосылуы жүрдi. 1995 жылдың сәуiр айында жаңа салық заңдылығын қабылдамас бұрын Қазақстан Республикасында жағдай күрделi болды. Кәсiпорын өндiрiсiнiң көпшiлiгi мүлдем жұмыс iстемейдi, ал 60% -ы үзiлiстермен жұмыс iстеп тұрды. Тiзiмде 12 iрi кәсiпорын банкрот кауiпiнде болды. Елде қанша салық бар екенiнiн ешкiм бiлмедi: бiреулерi 43 түрi бар десе (сонық iшiнде 16 түрi - мемлекеттiк, 10 түрi - мiндеттi жергiлiктi, 17 түрi есептi жергiлiктi), екiншiлерi 47 салық түрi бар дедi (оларға қосымша қорға аударымдардың 8 түрi) . Үкiмет жаңа салық кодексiн қабылдауда алдымен төмендегiлердi мақсат етiп қойды: - қайшылықтарды жеңiлдету, жою;

Қазақстан Республикасында салық кодексiнiң бiрiңғайлылығы .

Салық санын 40-45%-ға, ал азаматтардың табысынан салықты 40%- ға төмендету, салық ставкiлерін анықтау қаралып отыр. Ең маңыздысы - жаңа тиiмсiз салық түрлерiн енгiзбеу. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қаржы Министрлiгi, басқада мемлекеттiк құрылымдардың тапсырысы бойынша Салық туралы кодекс бойынша жаңа бiрнеше баламалы жобалар өңделдi. Өңдеушiлер, ғалымдар пiкiрi бойынша үкiметтiк жобалардың принциптерi төмендегiдей:

әдiлеттiлiгi;
экономикалық бейтараптылығы;
қарапайымдылығы;
салық ставкiлерiнiң сәйкестiгi.

Салық салудың прогрессивтi-регрессивтi түрлерi қаралады, салықтық

қатынастар тәжiрибемен бекiтiлдi. 1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасында жаңа салық кодексi әрекет етуде. Бұл кодекс құқықтық параметрлерге негiзделген, мемлекет мүдделерiне сай келедi, нарықтық қатынастарында экономикаға бейiмделуге мүмкiндiк бередi.

Салық қатынастардың жаңа механизмдерiн iске қосылуы қазiргi рынок реформасының қысқа тарихындағы маңызды бетi болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк салық қызметi 1991 жылы құрылды. Бұл салық қызметi салық заңдылығын бақылауда болашақта жетiлдiру мақсатында құрылды. 1995 жыл 1-шi бесжылдықта маңызды революциялық жыл болды, Қазақстан Республикасының салық жүйесiнiң реформалауының, жобалар өткiзудiң жылы болды. 1995 жыл салық саясатында өзгерiлiс жылы болды- салық жүйесi өзгерiске ұшырады.

Салық салудағы өзгерiстер экономикалық жағдайына байланысты болды. 1995 жылдық қаңтарында барлық салық және төлемдер бойынша жетiспеушiлiк соммасы 4, 8 млрд теңгеге өстi. Бiрақ 1 шiлдеден бастап салық базасын кеңейтуге, стратегияны және тактиканы нақтылауға мүмкiндiк туды. Салық кодексiнiң механизмiн жүзеге асыру iске қосыла бастады. Бiрақ оның тәжiрибеге енуi бiрте-бiрте жүргiзiлуi мүмкiн. Сондықтан 1996 жылдың басында салық қызметi Президент жарлығының 4 жобасын, Үкiмет бекiтулердiң 18 жобасын, салық реформасы дамуына бағытталған 10 құрал әзiрлендi, жылдық жиынтық табысқа түсiнiк пайда болды, негiзгi құралдардың амортизациялық аударым тәртiбi жеңiлдетiлдi, өндiрушiлер, кәсiпорындар, қаржы және агроном мамандары тұрақты iс-әрекет жасауға мүмкiндiк алды: кәсiпкерлiкпен байланысты шығындарды бесжылға дейiн созуға рұқсат етiлдi. Салық ұйымдарының маңызды мәселесi бұл салық салу режимiнiң өзгерiсiне байланысты инвестицияларды экономикалық зоналарға бағыттау, оларды құру, кеңейту. Мысалы: өз iс-әрекетiн сондай территорияда жүзеге асыратын заңды тұлғаға салықтық жеңiлдетiлген ставкасы 20% қолданылады. 1996 жылы 2 рет салық салуды болдырмау жөнiнде ТМД елдерiмен 2 жақты салық конвенциясын өткiзу жұмыстары жалғастырылды.

Мемлекеттік салық салу саясаты - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік- экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді. Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.

Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын күрделі модель. Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай : қаржы қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру, салық салудың негізгі принциптері және т. б-лар салық механизміне жатады. Салық жүйесінің жақсыда, тиімді қызмет істеуіне салық салу механизмінің тигізер ықпалы өте зор. Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне кеңірек тоқталайық. Қандай да бір механизмінің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер болады. Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен құралады[3] .

Салықтар негізгі мынадай қызметтері (функциялары) бар:

реттеушілік;
фискалдық;
қайта бөлу.

Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын атап кетуге болады. Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтарды реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады. Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін, олардың басқа да экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орыны ерекше. Себебі, ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар кәсіпкерлердің ынтасын төмендетіп, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісінің азайуына әкеліп соқтырады. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де теңсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:

егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;
егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 проценті аралығында болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;
егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40 проценті мөлшері

аралығында болса, онда ұлғамайлы ұдайы өндіріске әкеледі [4] .

Салықтардың екінші қызметі - фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттік кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери - қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді. Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 проценттен көбірек болып отыр. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың бір айғағы осы. Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін (функциясын) пайдалана отырып елдің салық жүйесін анықтайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясатты негізге ала отырып салық саясатын анықтайды. Салықтардың әлеуметтік - экономикалық мәнімен мазмұны олар қарайтын функциаларда толық ашыла түседі. Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функияны орындайды. Олардың әр қайсысы - осы қаржы санаттың ішкі қасиетін, белгілерімен ерекшеліктерін білдіреді. Фискалдық функция барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады. Мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толтыра отырып, экономиканы, әлеуметтік - мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.