Қазақстанның валюта нарығының даму перспективасы және оның FOREX Халықаралық валюталық нарығына қатысуы
Қазақстан өзінің спецификасына қарамастан дамыған мемлекеттермен (қоғамның жалпы сауаты, кең көлемді ғылыми зерттеушілік мекемелер, космостық зерттеулер) дамушы мемлекет ретінде (шикізатты бағыттаушы экономика, көптеген аймақтардың экологиялық ластануы, шетел инвестициясымен импорттарының жаңа технологияларға деген қажеттілігі, инфрақұрылымның артта қалуы), Қазақстанда перспективаға деген оң болжамдары бар экспорттың көлемінің жоғары өсуі күтілуде және төлем балансының сальдосының жоғарылауы, ЖІӨ көлемінің өсуі, жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі, ұлттық валютаның конверттелуі. Болашақта дамуға жасалынған болжамдар ақша- несие және қаржылық валюталық органдары мынадай саясатты ұстанады, яғни біздің мемлекетіміздің позициясы әлемдік қаржылық және валюта нарығын Қазақстанды әлемдік экономикаға интеграциялау.
Қазақстан Республикасының валюта нарығының даму перспективасынан кейін биржалық немесе банкаралық нарықты жүзеге асыру. Болашақта бұл екі көрсеткіште дамиды, бірақ менің көзқарасым бойынша банкаралық нарыққа қатысушылар болады деп есептеймін. Қазақстанда қолма-қол валюта нарығы жақсырақ дамыған, ал жедел валюта нарығы республиканың экономикалық дамуына айтарлықтай маңызды рөл атқарады. Сондықтан менің ойымша Қазақстанда валюта нарығының даму перспективасында жедел валюта нарығын құру қажет:
Батыс елдерінде міне екі он жылдықта жедел нарық қаржы рыногының толық құқылы элементі ретінде кіреді. Қазақстанда бұл сала әлі де жас және тек даму стратегиясында басқа индустриялды мемлекеттерде жедел келісімдер қаржы инструменті болып табылады. Олар сақтандыруда, валюталық тәуекелде кеңінен қолданылады және осының негізінде пайда табады. Ресей валюта нарығында басқа әртүрлі своптардан тұрады, тек екеуі ғана конверсионды своп және біркезеңді, «депозиттік» (кредиттік) своп.
Сонымен, ескеру қажет экономиканың тұрақты даму проблемасы нарықтық қатынастар дамыған мемлекеттер арқылы шешіледі, яғни жедел нарық арқылы активтер мен пассивтерді басқаруды қалыптастыруға жол ашады. Себебі:
Біріншіден, хеджирлеу жүйесі өндірушінің болашақ қаржылық және сауда саттық тәуекелін болдырмай, қаржылық жағдайдың тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Екіншіден, спекуляция жедел және споттық нарықтын капиталдың ағымы арқылы өтімділікті жоғарлатады.
Үшіншіден, жедел нарық фискалды және ақша-несие саясатына қарағанда, арбитраждар мен басқа да өндіріспен айналысатын шаруашылық субъектілерге болашақ қаржылық жағдайды пәнін жоспарлауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының валюта нарығының даму перспективасынан кейін биржалық немесе банкаралық нарықты жүзеге асыру. Болашақта бұл екі көрсеткіште дамиды, бірақ менің көзқарасым бойынша банкаралық нарыққа қатысушылар болады деп есептеймін. Қазақстанда қолма-қол валюта нарығы жақсырақ дамыған, ал жедел валюта нарығы республиканың экономикалық дамуына айтарлықтай маңызды рөл атқарады. Сондықтан менің ойымша Қазақстанда валюта нарығының даму перспективасында жедел валюта нарығын құру қажет:
Батыс елдерінде міне екі он жылдықта жедел нарық қаржы рыногының толық құқылы элементі ретінде кіреді. Қазақстанда бұл сала әлі де жас және тек даму стратегиясында басқа индустриялды мемлекеттерде жедел келісімдер қаржы инструменті болып табылады. Олар сақтандыруда, валюталық тәуекелде кеңінен қолданылады және осының негізінде пайда табады. Ресей валюта нарығында басқа әртүрлі своптардан тұрады, тек екеуі ғана конверсионды своп және біркезеңді, «депозиттік» (кредиттік) своп.
Сонымен, ескеру қажет экономиканың тұрақты даму проблемасы нарықтық қатынастар дамыған мемлекеттер арқылы шешіледі, яғни жедел нарық арқылы активтер мен пассивтерді басқаруды қалыптастыруға жол ашады. Себебі:
Біріншіден, хеджирлеу жүйесі өндірушінің болашақ қаржылық және сауда саттық тәуекелін болдырмай, қаржылық жағдайдың тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Екіншіден, спекуляция жедел және споттық нарықтын капиталдың ағымы арқылы өтімділікті жоғарлатады.
Үшіншіден, жедел нарық фискалды және ақша-несие саясатына қарағанда, арбитраждар мен басқа да өндіріспен айналысатын шаруашылық субъектілерге болашақ қаржылық жағдайды пәнін жоспарлауға мүмкіндік береді.
3.3 Қазақстанның валюта нарығының даму перспективасы және оның FOREX
Халықаралық валюталық нарығына қатысуы
Қазақстан өзінің спецификасына қарамастан дамыған мемлекеттермен
(қоғамның жалпы сауаты, кең көлемді ғылыми зерттеушілік мекемелер,
космостық зерттеулер) дамушы мемлекет ретінде (шикізатты бағыттаушы
экономика, көптеген аймақтардың экологиялық ластануы, шетел
инвестициясымен импорттарының жаңа технологияларға деген қажеттілігі,
инфрақұрылымның артта қалуы), Қазақстанда перспективаға деген оң
болжамдары бар экспорттың көлемінің жоғары өсуі күтілуде және төлем
балансының сальдосының жоғарылауы, ЖІӨ көлемінің өсуі, жұмыссыздық
деңгейінің төмендеуі, ұлттық валютаның конверттелуі. Болашақта дамуға
жасалынған болжамдар ақша- несие және қаржылық валюталық органдары
мынадай саясатты ұстанады, яғни біздің мемлекетіміздің позициясы
әлемдік қаржылық және валюта нарығын Қазақстанды әлемдік экономикаға
интеграциялау.
Қазақстан Республикасының валюта нарығының даму перспективасынан
кейін биржалық немесе банкаралық нарықты жүзеге асыру. Болашақта
бұл екі көрсеткіште дамиды, бірақ менің көзқарасым бойынша
банкаралық нарыққа қатысушылар болады деп есептеймін. Қазақстанда
қолма-қол валюта нарығы жақсырақ дамыған, ал жедел валюта нарығы
республиканың экономикалық дамуына айтарлықтай маңызды рөл атқарады.
Сондықтан менің ойымша Қазақстанда валюта нарығының даму
перспективасында жедел валюта нарығын құру қажет:
Батыс елдерінде міне екі он жылдықта жедел нарық қаржы
рыногының толық құқылы элементі ретінде кіреді. Қазақстанда бұл
сала әлі де жас және тек даму стратегиясында басқа индустриялды
мемлекеттерде жедел келісімдер қаржы инструменті болып табылады.
Олар сақтандыруда, валюталық тәуекелде кеңінен қолданылады және
осының негізінде пайда табады. Ресей валюта нарығында басқа әртүрлі
своптардан тұрады, тек екеуі ғана конверсионды своп және
біркезеңді, депозиттік (кредиттік) своп.
Сонымен, ескеру қажет экономиканың тұрақты даму проблемасы
нарықтық қатынастар дамыған мемлекеттер арқылы шешіледі, яғни жедел
нарық арқылы активтер мен пассивтерді басқаруды қалыптастыруға жол
ашады. Себебі:
Біріншіден, хеджирлеу жүйесі өндірушінің болашақ қаржылық және
сауда саттық тәуекелін болдырмай, қаржылық жағдайдың тұрақтылығын
қамтамасыз етеді.
Екіншіден, спекуляция жедел және споттық нарықтын капиталдың
ағымы арқылы өтімділікті жоғарлатады.
Үшіншіден, жедел нарық фискалды және ақша-несие саясатына
қарағанда, арбитраждар мен басқа да өндіріспен айналысатын шаруашылық
субъектілерге болашақ қаржылық жағдайды пәнін жоспарлауға мүмкіндік
береді.
Төртіншіден, (дәстүрлі қаржылық инсрументтерге қарағанда) пайда
табу үшін активтің (капитал) белгілі бір бөлігін аванстау қажет.
Валюта нарығының ең басты рөлі мынадан тұрады, яғни экспорттың
және импорттық операцияны қамтамасыз ету, капитал ағымы және
әлемдік экономикалық интеграциялануы, осыған орай Қазақстанның валюта
нарығы келешекте оңтайландыруды қажет етеді. Ол ұлттық экономиканың
қажеттілігін халықаралық операциялар бойынша биржалық және
банкаралық валюта нарығының қазіргі міндеттемелері мен қызмет көрсету
деңгейімен сай келуі.
Валюта нарығының тәжірибесінде жедел операцияны келешекте нарықта
бағалы металдарды дамыту, нарықта Қазақстан банктерінде маркет-
мейкерлердің пайда болуы, осылардың негізінде Қазақстанның
экономикасын халықаралық стандарттарға көшуіне нақты жақындауына
мүмкіндік береді. Шетел инвесторлары .үшін ерекше тартымды факторы
болып, Қазақстанның экономикасында алда болатын қиыншылық кезеңінен
өтуіне қажет.
Шетел тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстанда жасалған жағымды
тәжірибе жұмыстары, яғни валюта нарығын либерализациялау және
нарықтық әдіспен ұлттық валюта бағамын қадағалау сияқты жұмыстарын
ескере отырып келешекте валюта нарығының механизімін одан әрі
дамытуға Қазақстанның халықаралық стандарттарға көшуіне үміттендіреді.
Ұйымдастырылған нарықтың классикалық биржа функциялары арқылы
өндірушілер үшін қаржылық тәуекелді сақтандыру жіне валюта бағамын
форвардтық және фьючерстік келісімшарт негізінде анықтау қажет.
Айтып кеткендей, форвардтық операциялар көптеген жағымды
ерекшеліктерді иеленеді, маневр ретінде көптеген қажеттіліктерді
көресетеді, импортпен импортың бағасын ұлттық валютада төлем
жүргізбей алдын ала анықтай алады. Форвардтық келісімшарттың мотиві
болып қажетті валютаны сатып алғанда төлем мерзімі басталғанда
бағамдық тәуекелді болдырмау болып табылады.
Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде фьючерс және форвард
келісімшарттары танымал және біздің еліміздің тәжірибесінде де
қолданылады. Батыс елдерінде фьючерстің негізгі қызметі бағаны
анықтау болып табылады. Ол көп мөлшердегі сатушылар мен сатып
алушылар үшін биржадан тыс сауда қатысушыларымен тікелей байланысты.
Шетел тәжірибесі көрсетіп отырғандай, фьючерстік сауда
экономикасы тұрақты емес кезінде өндіріс шартын дамыту негізгі
факторы болып табылады.
Фьючерстік және форвардтық келісім шарт жүйесі тауардың бағасын
келеңсіз факторлардан сақтап тұрады. Ол кәсіпорынның ертеңгі күніне
кепілдік береді. Ұзақ жылдар бойғы тәжірибе көрсетіп отырғандай
фьючерс негізінде жасалатын биржалық келісімдерге 20-30 минуттан
артық кетпейді. Осыдан түскен қаржыны жаңа биржалық операцияларға
қолдануға болады оның құралдарының тез айналымы инфляцияның
туындауына мүмкіншілік бермейді. Бүкіл әлемде фьючерстен жылдам ақша
қаражаттарын айналымын жүргізетін алі құрастырған жоқ. Отандық және
батыс мамандардың бағасы бойынша гиперинфляцияның өзі нарықты
тоқтата алмайды күшіне жетпейді.
Фьючерстік келісім шарттар өте қиын технологиялы. Өйткені
қаржылық төлемдерді анықтауда және кепілдікті биржадан тыс
рәсімдеуге мүмкін емес. Фьючерс келісім шарттары біздің биржада
енді еніп келеді. Фьючерс бағаның тез немесе аяқ астынан
құбылуынан тәуекелін төмендетеді, шаруашылық қызметін жорамалдауға
және несиенің арзандатуына мүмкіндік береді.
Біздің бөлек биржаларымыз форвард және фьючерс негізінде бағамды
алады, бұл Қазақстанда батыстың биржа саудасының енгендігін
көрсетеді. Әрине болашақта жақсы жұмыс істеуі шарттың құқықтық
механизімінің дұрыс қадағаланануына байланысты. Ал фьючерске келетін
болсақ, брокерлерді дайындауға ерекше көңіл аудару керек, өйткені
фьючерстік келісім шарттар үшін жаңа қызмет түрі болып табылады.
Фьючерстік баға бойынша есеп айырысу қажет. Информатика ілімінің
мамандарының көмегімен барлық электронды төлем жүйесін фьючерстік
нарыққа сәйкестендіріп компьютерлендіру қажет. Бір сөзбен айтқанда,
алдымызда қиын және шиеленісті жұмыс күтіп тұр, бұл фьючерс және
форвардтық операцияларды ауысуын жеделдету болып табылады.
Бірақ нарықтағы FOREX операцияларын ұмытпаған жөн, халықаралық
валюта нарығы, оның ішінде күнделікті айналымы бірден үш триллионға
дейін долларды құрайды, бұл дегеніміз АҚШ бюджетінің 13 құрап
отыр. Осы нарықта әр түрлі елдің валютасын сатып және сатып
алады.
Валюта нарығындағы алып сатарлықпен тек ірі банктер,
инвестициялық компаниялар және қорлар ғана емес, сонымен қатар
миллиондаған жеке меншік инвесторлар бүкіл дүниежүзі бойынша
айналысады. Мысалы, АҚШ-та 1 миллион адамға жуық валюталық
операциялармен тек ішкі валюта нарығында ғана емес FOREX нарығына
да қатысады. Валюта нарығындағы операциялар қазір бүкіл дүниежүзі
банктердің табыс табудың негізгі қайнар көзі болып табылады.
Мысалға ірі швецариялық банктің United Bank of Switzerland (UBS)
барлық пайданың 80% жуығын осы халықаралық валюта нарығындағы
жұмыстары негізін құрайды, ал қалған барлық пайданың 20% жуығын
несие бойынша кірістер, бағалы қағаздар, сауда және т.б арқылы
құрылады. Валюталық сауда саттық бойынша кірістерді бірінші орынды
мына банктер алады: Chase Manhattan Bank, Barclays Bank, Societe
General, Bank and Trust, ABN-Amrobank, Creditansalt Bankverein және
т.б
Қазіргі кезде бірнеше қазақстандық банктер маржиналдық сауда
жүйесін қолдануды ұсынады, осы арқылы валюта нарығындағы
операциялары FOREX нарығында жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қазақстандық банктерінің ресурстық базасының өсуімен валюталық
операцияларды жүогізу кезінде валюталық тәуекелдікті ескере отырып,
валюталық операция қазақстандық валюта нарығында жүргізілудн
лимитті құру қажет немесе капиталдың жеткіліктілік нормативін құру
қажет.
1996 жылдың 1 қаңтарынан бастап Англия банктерінде капиталдың
жеткілікті көрсеткіші енгізілді (Capital Adequacy Requirements), ол
банктік және валюталық операцияларды жүргізуде тәуекелдік деңгейін
төмендетеді. Бұл көрсеткіш тәуекелдік деңгейін кешенді түрде
бағалайды және әртүрлі валюталық операцияларды жүргізгенде болатын
шығындардың орнын жабу үшін қажетті банктің меншікті құралдарын
белгілі бір бөлігін қаржыландыруын анықтайды. Лимит – ашық валюта
позициясын жалпы банк капиталының мөлшерінің арақатынасы арқылы
белгілейді, ол тек меншік құралдарының мөлшеріне әсер етеді,
өйткені валюталық шарт бойынша тәуекелдің орнын жабу үшін қажет.
Осының өзінде басқа банктік операцияларды капиталдың жеткіліктілігін
есептегенде меншікті қаражаттың осы бөлігі капиталдық базадан
шығарып тасталынады. Лондондық банктерде валюталық операция барлық
түрлерін жүргізетін, ашық валюталық позицияның мөлшері меншікті
капиталдың 5-15% құрайды. Бұл валюталық операциялардың капитал
жеткіліктілігінің нормативін орындап ғана қоймай, мәміленің басқа да
түрлерін жүргізуге жол ашады.
Менің ойымша, Қазақстан тек Англия Банкінің капиталының
жеткіліктілігінің көрсеткішін тәжірибеде белгілі қызығушылығын ұсынып
қана қоймай, валюта нарығын қадағалау тәжірибесінде табыс етуі
қажет. Мысалы, Британдық Банкирлер Одағы басылымы Англия Банкінің
Лондондық Кодекс тәртібі негізінде, Ұлттық Банк құсқаулығымен
қоса валюталық және басқа да валюта нарығындағы операцияларды
реттеуде ерекше орын алады.
Бұл кодекс Англия банкімен және ББО (Британдық Банкирлер Одағы)
нарықта қызмет ететін брокерлер диллерлер және басқа да валюта
нарығына қатысушылармен жасалған. Кодекста белгіленген негізгі
принциптер Ұлыбританияның валюта нарығына барлық қатысушылары білуі
қажет, себебі нарықтағы барлық сегменттердің тиімділік қызметін
қамтамасыз ету мақсатында. Лондондық тәртіп кодексі валюта
нарығына қатысушыларға стандартты талаптар қойылады. Осы талаптар
негізінде мыналар анықталынады:
- банктік мекемелер мен брокерлік фирманың жауапкершілігі;
- Қаржылық мекемелердің қызметкерлерінің жауапкершіліг;
- ақшаның ағылуына мәмілелерге жол бермеу;
- Құпия принципін ұстану;
- Мәміле жасалған кезде аудио иесінің қолданушылардың мағынасы;
- Ағымдағы емес бағам мен нарықтық ресми жабылуынан кейін
сауда мәмілесін регламенттеу;
- Ашық валюта позициясында стоп-лоз және лимит;
- өз мақсатында сауданы жүргізу тәртібі.
Лондондық тәртіп кодекс ағымдық емес бағам бойынша мәміле
өоткізуді регламенттейді. Сонымен Англия банкі ағымдағы емес бағам
бойынша мәмілені жасауды реглементтейді. Бұл операцияны жүргізудің
өзіндік ерекшелігі форвардтық айырбас операцияларын своп негізінде
қызмет етеді. Кейбір диллерлер мәміле жасасқан кезде спот бағамын
бекітуден аутрайт бағамына кіретін операциялардан қашқақтайды. Лондон
валюта нарығында валюталық операцияға қатысушыларды бағалай этикаға
жатпайды, ол Лондон Сити жұмыстарының стандарттарына сай
келмейді. Сондықтан Кодекс спот бағамын спот шартының сөйлесуі
бекіткеннен кейін тез арада анықтау қажет.
Валюталық операцияларды жүогізген кезде диллеллер өз жұмыстарын
жүргізгенде әсер ететін барлық факторларды ескеру қажет. Шығыстарды
минимум деңгейге жеткізу үшін диллер жоғалу лимитін иелік ету
қажет.(стоп-лаз)
Мәміле тоқтаған кезде және белгілі бір деңгейдегі шығындарға
жеикенде сипатталады. Кейбір банктер стоп-лаз принципін тәжірибеде
қолданылып келеді, ашық валюта позицисын (орнын жабу үшін) келесі
немесе басқа бір кезеңдерде орнын жабу үшін уақытша қорғаныс
береді.
Осы арқылы Қазақстанның Ұлттық Банкі қазіргі уақытта банктік
жүйемізді нығайтуға көп көңіл бөлуде. Біз Ұлыбританияның капитал
жеткіліктілік нормативін және тәртіп Кодекс көмегімен валюта нарығын
реттеу тәжірибелеріне мақсатты зерттеулер жүргізіліп жатыр. Осы
алған тәжірибені Қазақстан Республикасы Агенттігінің қаржы нарығы
және қаржылық мекемелерді реттеу және қадағалау қорғанысына алынуы
мүмкін.
Бір жағынан экономиканың мемлекеттік инвестицияны молайтуға алтын
валюта резервтерінің көлемін макроэкономикалық көрсеткішке бекіту
қажет, ал қалған артық валютаны валюта резервінен Ұлттық Банк
мемелекеттік бюджетіне аудару керек. Бұндай шараны қолдану себебі,
біздің елбасымыздың мемелекеттік Инвестициялық қорды құру арқылы
нақты экономика секторын дамыту үшін өз еліміздің қаржылық
ресурстарын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Халықаралық валюталық нарығына қатысуы
Қазақстан өзінің спецификасына қарамастан дамыған мемлекеттермен
(қоғамның жалпы сауаты, кең көлемді ғылыми зерттеушілік мекемелер,
космостық зерттеулер) дамушы мемлекет ретінде (шикізатты бағыттаушы
экономика, көптеген аймақтардың экологиялық ластануы, шетел
инвестициясымен импорттарының жаңа технологияларға деген қажеттілігі,
инфрақұрылымның артта қалуы), Қазақстанда перспективаға деген оң
болжамдары бар экспорттың көлемінің жоғары өсуі күтілуде және төлем
балансының сальдосының жоғарылауы, ЖІӨ көлемінің өсуі, жұмыссыздық
деңгейінің төмендеуі, ұлттық валютаның конверттелуі. Болашақта дамуға
жасалынған болжамдар ақша- несие және қаржылық валюталық органдары
мынадай саясатты ұстанады, яғни біздің мемлекетіміздің позициясы
әлемдік қаржылық және валюта нарығын Қазақстанды әлемдік экономикаға
интеграциялау.
Қазақстан Республикасының валюта нарығының даму перспективасынан
кейін биржалық немесе банкаралық нарықты жүзеге асыру. Болашақта
бұл екі көрсеткіште дамиды, бірақ менің көзқарасым бойынша
банкаралық нарыққа қатысушылар болады деп есептеймін. Қазақстанда
қолма-қол валюта нарығы жақсырақ дамыған, ал жедел валюта нарығы
республиканың экономикалық дамуына айтарлықтай маңызды рөл атқарады.
Сондықтан менің ойымша Қазақстанда валюта нарығының даму
перспективасында жедел валюта нарығын құру қажет:
Батыс елдерінде міне екі он жылдықта жедел нарық қаржы
рыногының толық құқылы элементі ретінде кіреді. Қазақстанда бұл
сала әлі де жас және тек даму стратегиясында басқа индустриялды
мемлекеттерде жедел келісімдер қаржы инструменті болып табылады.
Олар сақтандыруда, валюталық тәуекелде кеңінен қолданылады және
осының негізінде пайда табады. Ресей валюта нарығында басқа әртүрлі
своптардан тұрады, тек екеуі ғана конверсионды своп және
біркезеңді, депозиттік (кредиттік) своп.
Сонымен, ескеру қажет экономиканың тұрақты даму проблемасы
нарықтық қатынастар дамыған мемлекеттер арқылы шешіледі, яғни жедел
нарық арқылы активтер мен пассивтерді басқаруды қалыптастыруға жол
ашады. Себебі:
Біріншіден, хеджирлеу жүйесі өндірушінің болашақ қаржылық және
сауда саттық тәуекелін болдырмай, қаржылық жағдайдың тұрақтылығын
қамтамасыз етеді.
Екіншіден, спекуляция жедел және споттық нарықтын капиталдың
ағымы арқылы өтімділікті жоғарлатады.
Үшіншіден, жедел нарық фискалды және ақша-несие саясатына
қарағанда, арбитраждар мен басқа да өндіріспен айналысатын шаруашылық
субъектілерге болашақ қаржылық жағдайды пәнін жоспарлауға мүмкіндік
береді.
Төртіншіден, (дәстүрлі қаржылық инсрументтерге қарағанда) пайда
табу үшін активтің (капитал) белгілі бір бөлігін аванстау қажет.
Валюта нарығының ең басты рөлі мынадан тұрады, яғни экспорттың
және импорттық операцияны қамтамасыз ету, капитал ағымы және
әлемдік экономикалық интеграциялануы, осыған орай Қазақстанның валюта
нарығы келешекте оңтайландыруды қажет етеді. Ол ұлттық экономиканың
қажеттілігін халықаралық операциялар бойынша биржалық және
банкаралық валюта нарығының қазіргі міндеттемелері мен қызмет көрсету
деңгейімен сай келуі.
Валюта нарығының тәжірибесінде жедел операцияны келешекте нарықта
бағалы металдарды дамыту, нарықта Қазақстан банктерінде маркет-
мейкерлердің пайда болуы, осылардың негізінде Қазақстанның
экономикасын халықаралық стандарттарға көшуіне нақты жақындауына
мүмкіндік береді. Шетел инвесторлары .үшін ерекше тартымды факторы
болып, Қазақстанның экономикасында алда болатын қиыншылық кезеңінен
өтуіне қажет.
Шетел тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстанда жасалған жағымды
тәжірибе жұмыстары, яғни валюта нарығын либерализациялау және
нарықтық әдіспен ұлттық валюта бағамын қадағалау сияқты жұмыстарын
ескере отырып келешекте валюта нарығының механизімін одан әрі
дамытуға Қазақстанның халықаралық стандарттарға көшуіне үміттендіреді.
Ұйымдастырылған нарықтың классикалық биржа функциялары арқылы
өндірушілер үшін қаржылық тәуекелді сақтандыру жіне валюта бағамын
форвардтық және фьючерстік келісімшарт негізінде анықтау қажет.
Айтып кеткендей, форвардтық операциялар көптеген жағымды
ерекшеліктерді иеленеді, маневр ретінде көптеген қажеттіліктерді
көресетеді, импортпен импортың бағасын ұлттық валютада төлем
жүргізбей алдын ала анықтай алады. Форвардтық келісімшарттың мотиві
болып қажетті валютаны сатып алғанда төлем мерзімі басталғанда
бағамдық тәуекелді болдырмау болып табылады.
Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде фьючерс және форвард
келісімшарттары танымал және біздің еліміздің тәжірибесінде де
қолданылады. Батыс елдерінде фьючерстің негізгі қызметі бағаны
анықтау болып табылады. Ол көп мөлшердегі сатушылар мен сатып
алушылар үшін биржадан тыс сауда қатысушыларымен тікелей байланысты.
Шетел тәжірибесі көрсетіп отырғандай, фьючерстік сауда
экономикасы тұрақты емес кезінде өндіріс шартын дамыту негізгі
факторы болып табылады.
Фьючерстік және форвардтық келісім шарт жүйесі тауардың бағасын
келеңсіз факторлардан сақтап тұрады. Ол кәсіпорынның ертеңгі күніне
кепілдік береді. Ұзақ жылдар бойғы тәжірибе көрсетіп отырғандай
фьючерс негізінде жасалатын биржалық келісімдерге 20-30 минуттан
артық кетпейді. Осыдан түскен қаржыны жаңа биржалық операцияларға
қолдануға болады оның құралдарының тез айналымы инфляцияның
туындауына мүмкіншілік бермейді. Бүкіл әлемде фьючерстен жылдам ақша
қаражаттарын айналымын жүргізетін алі құрастырған жоқ. Отандық және
батыс мамандардың бағасы бойынша гиперинфляцияның өзі нарықты
тоқтата алмайды күшіне жетпейді.
Фьючерстік келісім шарттар өте қиын технологиялы. Өйткені
қаржылық төлемдерді анықтауда және кепілдікті биржадан тыс
рәсімдеуге мүмкін емес. Фьючерс келісім шарттары біздің биржада
енді еніп келеді. Фьючерс бағаның тез немесе аяқ астынан
құбылуынан тәуекелін төмендетеді, шаруашылық қызметін жорамалдауға
және несиенің арзандатуына мүмкіндік береді.
Біздің бөлек биржаларымыз форвард және фьючерс негізінде бағамды
алады, бұл Қазақстанда батыстың биржа саудасының енгендігін
көрсетеді. Әрине болашақта жақсы жұмыс істеуі шарттың құқықтық
механизімінің дұрыс қадағаланануына байланысты. Ал фьючерске келетін
болсақ, брокерлерді дайындауға ерекше көңіл аудару керек, өйткені
фьючерстік келісім шарттар үшін жаңа қызмет түрі болып табылады.
Фьючерстік баға бойынша есеп айырысу қажет. Информатика ілімінің
мамандарының көмегімен барлық электронды төлем жүйесін фьючерстік
нарыққа сәйкестендіріп компьютерлендіру қажет. Бір сөзбен айтқанда,
алдымызда қиын және шиеленісті жұмыс күтіп тұр, бұл фьючерс және
форвардтық операцияларды ауысуын жеделдету болып табылады.
Бірақ нарықтағы FOREX операцияларын ұмытпаған жөн, халықаралық
валюта нарығы, оның ішінде күнделікті айналымы бірден үш триллионға
дейін долларды құрайды, бұл дегеніміз АҚШ бюджетінің 13 құрап
отыр. Осы нарықта әр түрлі елдің валютасын сатып және сатып
алады.
Валюта нарығындағы алып сатарлықпен тек ірі банктер,
инвестициялық компаниялар және қорлар ғана емес, сонымен қатар
миллиондаған жеке меншік инвесторлар бүкіл дүниежүзі бойынша
айналысады. Мысалы, АҚШ-та 1 миллион адамға жуық валюталық
операциялармен тек ішкі валюта нарығында ғана емес FOREX нарығына
да қатысады. Валюта нарығындағы операциялар қазір бүкіл дүниежүзі
банктердің табыс табудың негізгі қайнар көзі болып табылады.
Мысалға ірі швецариялық банктің United Bank of Switzerland (UBS)
барлық пайданың 80% жуығын осы халықаралық валюта нарығындағы
жұмыстары негізін құрайды, ал қалған барлық пайданың 20% жуығын
несие бойынша кірістер, бағалы қағаздар, сауда және т.б арқылы
құрылады. Валюталық сауда саттық бойынша кірістерді бірінші орынды
мына банктер алады: Chase Manhattan Bank, Barclays Bank, Societe
General, Bank and Trust, ABN-Amrobank, Creditansalt Bankverein және
т.б
Қазіргі кезде бірнеше қазақстандық банктер маржиналдық сауда
жүйесін қолдануды ұсынады, осы арқылы валюта нарығындағы
операциялары FOREX нарығында жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қазақстандық банктерінің ресурстық базасының өсуімен валюталық
операцияларды жүогізу кезінде валюталық тәуекелдікті ескере отырып,
валюталық операция қазақстандық валюта нарығында жүргізілудн
лимитті құру қажет немесе капиталдың жеткіліктілік нормативін құру
қажет.
1996 жылдың 1 қаңтарынан бастап Англия банктерінде капиталдың
жеткілікті көрсеткіші енгізілді (Capital Adequacy Requirements), ол
банктік және валюталық операцияларды жүргізуде тәуекелдік деңгейін
төмендетеді. Бұл көрсеткіш тәуекелдік деңгейін кешенді түрде
бағалайды және әртүрлі валюталық операцияларды жүргізгенде болатын
шығындардың орнын жабу үшін қажетті банктің меншікті құралдарын
белгілі бір бөлігін қаржыландыруын анықтайды. Лимит – ашық валюта
позициясын жалпы банк капиталының мөлшерінің арақатынасы арқылы
белгілейді, ол тек меншік құралдарының мөлшеріне әсер етеді,
өйткені валюталық шарт бойынша тәуекелдің орнын жабу үшін қажет.
Осының өзінде басқа банктік операцияларды капиталдың жеткіліктілігін
есептегенде меншікті қаражаттың осы бөлігі капиталдық базадан
шығарып тасталынады. Лондондық банктерде валюталық операция барлық
түрлерін жүргізетін, ашық валюталық позицияның мөлшері меншікті
капиталдың 5-15% құрайды. Бұл валюталық операциялардың капитал
жеткіліктілігінің нормативін орындап ғана қоймай, мәміленің басқа да
түрлерін жүргізуге жол ашады.
Менің ойымша, Қазақстан тек Англия Банкінің капиталының
жеткіліктілігінің көрсеткішін тәжірибеде белгілі қызығушылығын ұсынып
қана қоймай, валюта нарығын қадағалау тәжірибесінде табыс етуі
қажет. Мысалы, Британдық Банкирлер Одағы басылымы Англия Банкінің
Лондондық Кодекс тәртібі негізінде, Ұлттық Банк құсқаулығымен
қоса валюталық және басқа да валюта нарығындағы операцияларды
реттеуде ерекше орын алады.
Бұл кодекс Англия банкімен және ББО (Британдық Банкирлер Одағы)
нарықта қызмет ететін брокерлер диллерлер және басқа да валюта
нарығына қатысушылармен жасалған. Кодекста белгіленген негізгі
принциптер Ұлыбританияның валюта нарығына барлық қатысушылары білуі
қажет, себебі нарықтағы барлық сегменттердің тиімділік қызметін
қамтамасыз ету мақсатында. Лондондық тәртіп кодексі валюта
нарығына қатысушыларға стандартты талаптар қойылады. Осы талаптар
негізінде мыналар анықталынады:
- банктік мекемелер мен брокерлік фирманың жауапкершілігі;
- Қаржылық мекемелердің қызметкерлерінің жауапкершіліг;
- ақшаның ағылуына мәмілелерге жол бермеу;
- Құпия принципін ұстану;
- Мәміле жасалған кезде аудио иесінің қолданушылардың мағынасы;
- Ағымдағы емес бағам мен нарықтық ресми жабылуынан кейін
сауда мәмілесін регламенттеу;
- Ашық валюта позициясында стоп-лоз және лимит;
- өз мақсатында сауданы жүргізу тәртібі.
Лондондық тәртіп кодекс ағымдық емес бағам бойынша мәміле
өоткізуді регламенттейді. Сонымен Англия банкі ағымдағы емес бағам
бойынша мәмілені жасауды реглементтейді. Бұл операцияны жүргізудің
өзіндік ерекшелігі форвардтық айырбас операцияларын своп негізінде
қызмет етеді. Кейбір диллерлер мәміле жасасқан кезде спот бағамын
бекітуден аутрайт бағамына кіретін операциялардан қашқақтайды. Лондон
валюта нарығында валюталық операцияға қатысушыларды бағалай этикаға
жатпайды, ол Лондон Сити жұмыстарының стандарттарына сай
келмейді. Сондықтан Кодекс спот бағамын спот шартының сөйлесуі
бекіткеннен кейін тез арада анықтау қажет.
Валюталық операцияларды жүогізген кезде диллеллер өз жұмыстарын
жүргізгенде әсер ететін барлық факторларды ескеру қажет. Шығыстарды
минимум деңгейге жеткізу үшін диллер жоғалу лимитін иелік ету
қажет.(стоп-лаз)
Мәміле тоқтаған кезде және белгілі бір деңгейдегі шығындарға
жеикенде сипатталады. Кейбір банктер стоп-лаз принципін тәжірибеде
қолданылып келеді, ашық валюта позицисын (орнын жабу үшін) келесі
немесе басқа бір кезеңдерде орнын жабу үшін уақытша қорғаныс
береді.
Осы арқылы Қазақстанның Ұлттық Банкі қазіргі уақытта банктік
жүйемізді нығайтуға көп көңіл бөлуде. Біз Ұлыбританияның капитал
жеткіліктілік нормативін және тәртіп Кодекс көмегімен валюта нарығын
реттеу тәжірибелеріне мақсатты зерттеулер жүргізіліп жатыр. Осы
алған тәжірибені Қазақстан Республикасы Агенттігінің қаржы нарығы
және қаржылық мекемелерді реттеу және қадағалау қорғанысына алынуы
мүмкін.
Бір жағынан экономиканың мемлекеттік инвестицияны молайтуға алтын
валюта резервтерінің көлемін макроэкономикалық көрсеткішке бекіту
қажет, ал қалған артық валютаны валюта резервінен Ұлттық Банк
мемелекеттік бюджетіне аудару керек. Бұндай шараны қолдану себебі,
біздің елбасымыздың мемелекеттік Инвестициялық қорды құру арқылы
нақты экономика секторын дамыту үшін өз еліміздің қаржылық
ресурстарын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz