Қазақстанда валюталық операцияларды жүргізу ерекшіліктері
Қазақстанда шетел валютасын сату⁄сатып алу бойынша мәмілелер қолма қол және қолма қолсыз нарықта жүргізіледі. Шетел валютасының қолма қолсыз нарығы биржалық және банкаралық валюталық нарықтан тұрады.
Шетел валютасымен биржалық сауданың орны мен уақыты KASE басқаруымен бекітіліп, қатысушыларға саудаға дейін 18 сағат бұрын хабарлануы тиіс. Сауда АҚШ долларымен, неміс маркаларымен, ресей рубльдерімен, швейцарлық франктармен, жүргізіледі. Биржалық сауданың қорытындысы бойынша есептеулер сол күні өткізіледі. Биржалық сауданың негізгі мақсаты шетел валютасының нарықтық бағасын анықтау болып табылады, сол арқылы кейіннен банкаралық нарықта көлемді мәмілелерді өткізуге арналған индикатор қызметін атқарады.
Баға белгілеу, яғни шетел валютасына айналдырылатын биржалық курсты анықтау, шетел валютасымен биржалық мәмле, сауда мәмілелерін жасасу негізінде жүргізіледі. Сол күні жасалған биржалық мәміле барысында шетел валютасының биржасында айналдырылатын биржалық курс өзімен жасалатын барлық мәміленің орташа бағасы ретінде анықталады.
KASE басқару Кеңесі өзгерген биржалық курстың лимит өлшемін орната алады, яғни ағымдғы сауда барысында мүмкін болатын максимум ауытқуларды:
- фиксинг әдісін өткізгенде, яғни шетел валютасының ағымдағы курсының, алдыңғы саудада тіркелген курсқа қатынасы;
- мәлімдемелердегі шетел валютасын сату/сатып алу бағаларының алдыңғы сауда нәтижелерімен анықталған биржалық курсқа қатынасын көрсететін сауданы басқада әдістермен өткізу кезінде.
Валюталық нарықта экспортердің 50% экспорттық валюта табысын міндетті түрде сатуды енгізуге байланысты, еркін өзгермелі теңге курсын биржалық нарыққа енгізгенннен кейін сауда көлемі едәуір ұлғайды (екінші тоқсандағы операция көлемін бірінші тоқсанмен салыстырғанда 2,5 есе өсті, 509,5 млн. долларға дейін ). 50% экспорттық табысты міндетті сату жойылғаннан кейін 1999 жылдың қарашасында міндеттемелерден босатылған экспортерлер (соның ішінде олардың табысын сататын банктер) валютаны биржада емес, банкаралық нарықта сата бастады, өйткені биржаға комиссиондық ақы төлеу керек болды. Отандық валюталық нарықта АҚШ долларының әзірше жалғыз маркет- мейкері - Банк Туран Әлем болып табылады. Ол өзінің тікелей маркет- мейкерлік міндеттемелеріне байланысты , күнделікті сауда жүйесінде америкалық валютаны сату және сатып алу бойынша KASE баға белгілеуді қарайды.Оның орнына БТА биржадан заңды льгота алады – KASE-те жасалған мәмілелерге комиссиондық ақы төлемейді. Маркет- мейкер сияқты ол спрэдтің мүмкін болатын шегіне дейін тиімді баға белгідеуді орнатып, өзіне тиімді шарттар негізінде мәмілілер жасайды. Маркет- мейкердің биржада коиссиондық пқы төлемеуі, оның биржа және биржадан тыс нарық арасында тиімді төрелік (арбитарлық) операцияларды іске асыруға мүмкіндік береді.
KASE банктерге жеңілдіктер жасап – биржаның сауда қатысушыларынан комиссиондық ақы талап етпеу туралы шешім қабылдады.
Шетел валютасымен биржалық сауданың орны мен уақыты KASE басқаруымен бекітіліп, қатысушыларға саудаға дейін 18 сағат бұрын хабарлануы тиіс. Сауда АҚШ долларымен, неміс маркаларымен, ресей рубльдерімен, швейцарлық франктармен, жүргізіледі. Биржалық сауданың қорытындысы бойынша есептеулер сол күні өткізіледі. Биржалық сауданың негізгі мақсаты шетел валютасының нарықтық бағасын анықтау болып табылады, сол арқылы кейіннен банкаралық нарықта көлемді мәмілелерді өткізуге арналған индикатор қызметін атқарады.
Баға белгілеу, яғни шетел валютасына айналдырылатын биржалық курсты анықтау, шетел валютасымен биржалық мәмле, сауда мәмілелерін жасасу негізінде жүргізіледі. Сол күні жасалған биржалық мәміле барысында шетел валютасының биржасында айналдырылатын биржалық курс өзімен жасалатын барлық мәміленің орташа бағасы ретінде анықталады.
KASE басқару Кеңесі өзгерген биржалық курстың лимит өлшемін орната алады, яғни ағымдғы сауда барысында мүмкін болатын максимум ауытқуларды:
- фиксинг әдісін өткізгенде, яғни шетел валютасының ағымдағы курсының, алдыңғы саудада тіркелген курсқа қатынасы;
- мәлімдемелердегі шетел валютасын сату/сатып алу бағаларының алдыңғы сауда нәтижелерімен анықталған биржалық курсқа қатынасын көрсететін сауданы басқада әдістермен өткізу кезінде.
Валюталық нарықта экспортердің 50% экспорттық валюта табысын міндетті түрде сатуды енгізуге байланысты, еркін өзгермелі теңге курсын биржалық нарыққа енгізгенннен кейін сауда көлемі едәуір ұлғайды (екінші тоқсандағы операция көлемін бірінші тоқсанмен салыстырғанда 2,5 есе өсті, 509,5 млн. долларға дейін ). 50% экспорттық табысты міндетті сату жойылғаннан кейін 1999 жылдың қарашасында міндеттемелерден босатылған экспортерлер (соның ішінде олардың табысын сататын банктер) валютаны биржада емес, банкаралық нарықта сата бастады, өйткені биржаға комиссиондық ақы төлеу керек болды. Отандық валюталық нарықта АҚШ долларының әзірше жалғыз маркет- мейкері - Банк Туран Әлем болып табылады. Ол өзінің тікелей маркет- мейкерлік міндеттемелеріне байланысты , күнделікті сауда жүйесінде америкалық валютаны сату және сатып алу бойынша KASE баға белгілеуді қарайды.Оның орнына БТА биржадан заңды льгота алады – KASE-те жасалған мәмілелерге комиссиондық ақы төлемейді. Маркет- мейкер сияқты ол спрэдтің мүмкін болатын шегіне дейін тиімді баға белгідеуді орнатып, өзіне тиімді шарттар негізінде мәмілілер жасайды. Маркет- мейкердің биржада коиссиондық пқы төлемеуі, оның биржа және биржадан тыс нарық арасында тиімді төрелік (арбитарлық) операцияларды іске асыруға мүмкіндік береді.
KASE банктерге жеңілдіктер жасап – биржаның сауда қатысушыларынан комиссиондық ақы талап етпеу туралы шешім қабылдады.
Қазақстанда валюталық операцияларды жүргізу ерекшіліктері
Қазақстанда шетел валютасын сату⁄сатып алу бойынша мәмілелер қолма қол
және қолма қолсыз нарықта жүргізіледі. Шетел валютасының қолма қолсыз
нарығы биржалық және банкаралық валюталық нарықтан тұрады.
Шетел валютасымен биржалық сауданың орны мен уақыты KASE басқаруымен
бекітіліп, қатысушыларға саудаға дейін 18 сағат бұрын хабарлануы тиіс.
Сауда АҚШ долларымен, неміс маркаларымен, ресей рубльдерімен, швейцарлық
франктармен, жүргізіледі. Биржалық сауданың қорытындысы бойынша есептеулер
сол күні өткізіледі. Биржалық сауданың негізгі мақсаты шетел валютасының
нарықтық бағасын анықтау болып табылады, сол арқылы кейіннен банкаралық
нарықта көлемді мәмілелерді өткізуге арналған индикатор қызметін атқарады.
Баға белгілеу, яғни шетел валютасына айналдырылатын биржалық курсты
анықтау, шетел валютасымен биржалық мәмле, сауда мәмілелерін жасасу
негізінде жүргізіледі. Сол күні жасалған биржалық мәміле барысында шетел
валютасының биржасында айналдырылатын биржалық курс өзімен жасалатын барлық
мәміленің орташа бағасы ретінде анықталады.
KASE басқару Кеңесі өзгерген биржалық курстың лимит өлшемін орната
алады, яғни ағымдғы сауда барысында мүмкін болатын максимум ауытқуларды:
- фиксинг әдісін өткізгенде, яғни шетел валютасының ағымдағы курсының,
алдыңғы саудада тіркелген курсқа қатынасы;
- мәлімдемелердегі шетел валютасын сатусатып алу бағаларының алдыңғы
сауда нәтижелерімен анықталған биржалық курсқа қатынасын көрсететін
сауданы басқада әдістермен өткізу кезінде.
Валюталық нарықта экспортердің 50% экспорттық валюта табысын міндетті
түрде сатуды енгізуге байланысты, еркін өзгермелі теңге курсын биржалық
нарыққа енгізгенннен кейін сауда көлемі едәуір ұлғайды (екінші тоқсандағы
операция көлемін бірінші тоқсанмен салыстырғанда 2,5 есе өсті, 509,5 млн.
долларға дейін ). 50% экспорттық табысты міндетті сату жойылғаннан кейін
1999 жылдың қарашасында міндеттемелерден босатылған экспортерлер (соның
ішінде олардың табысын сататын банктер) валютаны биржада емес, банкаралық
нарықта сата бастады, өйткені биржаға комиссиондық ақы төлеу керек болды.
Отандық валюталық нарықта АҚШ долларының әзірше жалғыз маркет- мейкері -
Банк Туран Әлем болып табылады. Ол өзінің тікелей маркет- мейкерлік
міндеттемелеріне байланысты , күнделікті сауда жүйесінде америкалық
валютаны сату және сатып алу бойынша KASE баға белгілеуді қарайды.Оның
орнына БТА биржадан заңды льгота алады – KASE-те жасалған мәмілелерге
комиссиондық ақы төлемейді. Маркет- мейкер сияқты ол спрэдтің мүмкін
болатын шегіне дейін тиімді баға белгідеуді орнатып, өзіне тиімді шарттар
негізінде мәмілілер жасайды. Маркет- мейкердің биржада коиссиондық пқы
төлемеуі, оның биржа және биржадан тыс нарық арасында тиімді төрелік
(арбитарлық) операцияларды іске асыруға мүмкіндік береді.
KASE банктерге жеңілдіктер жасап – биржаның сауда қатысушыларынан
комиссиондық ақы талап етпеу туралы шешім қабылдады.
Бұл биржаның коммерциялық ұйым еместігімен және басты мақсаты пайда
алуға ұмтылмауымен түсіндіріледі.Бірақ пайда туралы айтсақ та, барлық
дамыған нарықтарда биржа ақшаны жоғары комиссиондық ақылардан емес,
саудаға қатысушылардың санының көптігімен және қаржы құралдарының кең
көлемді саудаларының арқасында. KASE 2001 жылдың наурызынан бастап
қатысушыларына көрсеткен қызметтері үшін ақы төлеудің жаңа жүйесін
ұсынған болатын. Биржа мүшелері екі варианттың біреуін өз қалаулары
бойынша таңдай алады:
бірінші вариант – биржа мүшесі айына 750$ эквивалентімен мүшелік
жарна төлегенде, айына комиссиондық ақы төлемей, 1,5млн.$
(эквивалентпен) сомасына валюталармен мәмле жасауға құқық алады. Егер
банктің айлық нетто-позиция сомасы 1,5млн.$-дан асса, онда жиын келесі
схема бойынша есептеледі: 1,5млн.$-дан 3 млн.$-ға дейін – 0.05%. 3млн.$-
дан 20 млн.$-ға дейін – комиссиондық ақының құбылмалы мөлшері. (0,05%-
дан 0.025%-ға дейін) 20млн.$-дан жоғары – 0,025 %.
екінші вариант – биржа мүшесі айына 1000$ эквивалентімен мүшелік
жарна төлегенде, ай бойы жасаған мәміленің сомасына байланыссыз ешкімге
ештеңе төлемейді.
Сонымен қатар, үшінші вариант бар, бірақ ол тек маркет – мейкерлерге
ғана ескерілген.Олар биржаға мүшелік жарна ретінде айына 500$ төлейді.
Комиссиондық ақы олардан алынбайды. Биржа маркет – мейкерлерге аз ғана
жеңілдік жасай отырып, басқа талаптарға қатаңдықты күшейтті. Сөйтіп,
маркет – мейкерлердің минимум меншікті капиталы бұрынғыдай 5млн.$ емес, 10
млн.$ болу керек. Баға белгілеу барлық қосымша сессияларында қолданылуы
тиіс. Баға белгілеу арасындағы спрэдке деген талаптар күшейді.
Сондықтан да KASE-те шетел валютасының көлемі бойынша сауда биржалары
келесі себептерге байланысты шектелген:
- биржалық сессияның шектелген уақыты;
- банктің KASE-те жасалған мәмлесі бойынша қосымша комиссиондық
шағындары.
Банкаралық валюта нарығында шетел валютасымен сауда, Ұлттық Банктің
операцияларды өткізуге рұқсат берген лицензиясы бар банктер арасында сағат
11-ден 17- ге дейін жергілікті уақыт бойынша жүргізіледі. Сонымен бірге,
сатылатынқұралдардың тізімі кең болып келеді. АҚШ доллары, евро және ресей
рубльнен басқа, ағылшын фунт стерллингі, қырғыз сомасы және тағы басқалары
сатылады. Қазақстанның банкаралық валюта нарығы жеткілікті жоғары дәрежелі
өтімділігімен сипатталады.
Сондай-ақ, банк арасында мәміле жасалған кезде, жасалған валюталық
операциялардың барлық ерекшеліктерін көрсететін арнайы келісім шарт
болатынын атап өту керек.
Банкаралық нарықта мәмілелер “REUTERS-DEALING” 2000 дилингтік жүйесі
көмегімен немесе телефон арқылы жүргізіледі. Егер мәміле REUTERS жүйесі
арқылы жасалса, онда СВИФТ немесе Телекс жүйелері бойынша қосымша
растаумен айырбас талап етіледі. Сондай – ақ, мәмілені рәсімдеу, банк
туралы негізгі мәліметтер көрсетілген, банк арасындағы жеке шарт түрінде
жасалуы мүмкін.
Сыртқы және ішкі нарықта операцияларды өткізу кезінде валюталарды,
мәміле курстарын, сату құралдарын, мәміле бойынша серіктестерді таңдауда
шектеу болмайды.
Қазақстанның қолма-қол валюта нарығы банктердің, сонымен қатар, заңды
тұлғалардың атынан жұмыс істейтін, саны 2300-тен асатын лицензиясы бар
көптеген айырбстау пунктерінен тұрады.
Ал, Қазақстан Республикасының жедел нарығына келсек, ол әлі де
дамымаған. Жедел валюта нарығын кеңейту қажеттілігін Қазақстанның жедел
мәмілелерінің болып бөлінеді.Орыс ғалымы Буренин осы пікірді қолдайды.
Сөйтіп. Осы сұрақ бойынша талдау келесі қорытындыға алып келеді, жедел
мәмілелер тұрақты, шартты және құрамалы болып бөлінеді.
1. Тұрақты (бекітілген) мәмілелер қатаң белгіленген мерзімде және сөзсіз
орындалуы керек. Мұндай түрлерге форвардтық және фьючерстік мәмілелер
жатады. Форвардтық мәмілені жасай отырып, екі тарап болашақ активтерді
жабдықтауға келіседі. Мәміленің барлық шарттары келісім жасасқан
уақытта контрагенттермен келісіліп, осы мәліметтермен белгіленген
уақытқа сәйкес орындалады.
Бағалы металлдармен форвардтық операциялар бұдан басқа, мәміленің
жасалған күнінен бастап, мәміленің келісілген күнінде, валюталау мерзімін
көрсетумен бір активтің екінші активке қарсы сатусатып алуын болжайды.
Мәміле бойынша есептесулер валюталау күні бойынша қарсы жолмен жүзеге
асады. Сонымен бірге, форвардтық бағалардың есептесу негізіне, курсы мен
форвардтық шарттың мерзімі көрсетіліп, екі активтің ағымдағы пайыздық
депозиттік мөлшерінің айырмасы енгізіледі.
Мысал 1: туынды бағалы қағаздардың әлемдік нарықтарда жүргізілген,
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің форвардтық тәжірибесінен.
Алтынға тер (спот) бағасы – 370 долларунция
Своп мөлшерлемесі = Несие мөлшерлемесі доллар бойынша (5%) – Алтынның
депозиттері бойынша мөлшерлемесі (1%) = 4%, форвардтық шарттың мерзімі –
30 күн
Форвард бағасы – 370+( 370 х 4% х 30) 360 = 370 + 1,23 = 371,23
долларунция
Мысал 2: СВОП – XAUUSD, спот бағасы – 289,20, мерзімі – 1ай
1. XAU (алтын) 1000000 тройлық унцияның 1 тройлық унция ушін 289,20
доллар болатын АҚШ доллары курсына қарсы айырбас бойынша
конверсиондық операция.
2. Мерзімінің өтуі бойынша конверсиондық операцияның кері айырбасы.
Активтердің табысы әр түрлі болуына байланысты:
XAU 1 ай – 1,00 %, USD 1 ай – 5,00 % своп – пункті есептейміз:
Своп пункт = 289,20 х (5-1) х 30360 х 100(1-30) = 0,963
Қайта сатып алу бағасы = 289,20 + 0,964 = 290,163
Ұлттық Банктің контрагент – банктері мыналар:
1. Халықаралық қарыж ұйымдары (IMF, IBRD, BIS және тағы басқалары)
2. Шетел мемлекеттерінің орталық банктері (Federal Reserve Bank (АҚШ),
Bundesbank (Германия), Bank of England, тағы басқалары )
3. Шетел коммерциялақ банктер.
Фьючерстік мәмілелер болашақта белгіленген күні өткізілуі керек
болғандықтан, қатысушылар ашық позицияларын жабу арқылы, сатып алу немесе
сату жолдрымен офсетті мәмілелерді жүргізіп, келісім шарттың мерзімінің іс
- әрекеті уақытында өз позицияларын теңестіруге мүмкіндік алады. Мұндай
жағдайда орындалу күні (жабдықтау мерзімі) бағалардың (курстың) тек
айырмасы ғана есептеледі, демек, позиция іс жүзінде төлем құралдарының бар
болуына байланысты емес.
Тұрақты мәмілелердің ерекше жағдайы болып жедел опциондардың
белгіленген мәмілесі болып табылады. Американ биржсында оны sellre’s option
немесе buyer’s option део атайды. Осындай мәмілелерде контрагенттердің
операцияларды орындау уақытын таңдау мүмкіндіктері шектеулі болады. Сатушы
(сатып алушы) мәміле жасалғаннан кейін алты күн аспай және он алты күннен
кешіктірмей тауарды жеткізуге және төдеуді талап етуге міндетті. Германияда
ұқсас мәмілелер, бізде биржадан тыс нарықта жүргізіліп, ренталы қағаздармен
және валюталармен жүзеге асады.
2.Шартты мәмілелер (опционды немесе сыйақылы мәміле). Мұндай мәмілелер әр
тараптың біреуіне осы келісім шартты орындау немесе орындамау құқығын
береді. Олар тек тұрақты мәмілелер бар болған жерде ғана болады. Шартты
мәмілелер тұрақты мәмілелердің дәстүлрі қосымшасы болып табылады және
орындалу күні тұрақты шарттар орындалған күні жүзеге асады.
Ескертетін жәйт, опционды сыйақылы мәміле - бұл құқық, бірақ мәмілені
орындау күнін бекіткен, болашақ күнгі баға бойынша бір активтің екінші
активке қарсы сатусатып алу міндеті емес. Осы құқықты алғаны үшін мәміле
жасақан тарап мәміле жасалған күннен кейін екінші жұмыс күні серіктесіне
сыйақы төлейді. Егер де сатып алынғансатылған активтердің бағасы нарықтағы
бағаға сәйкес төменжоғары болса, онда опционды құқығы бар жақ активті
сатусатып алу мәмілесін жасамауы мүмкін. Ал егер де опционның бағасы
нарықтағы опционның бағасына сәйкес опциондық құқығы бар жақ үшін тиімсіз
болған жағдайда, онда опционды құқығы бар тарап мәмілені опционның бағасы
бойынша жүзеге асырып, болашақта жұмыс уақытының екінші күні немесе сол
күні орындау бойынша есептеседі. Мұндай мәмілелер курстарды төмендету –
жоғарылату ойындарында үлкен мағынаға ие болтыны анық.
4. Құрамалы (аралас) жедел мәмілелер. Мұндай мәмілелердің өздері
стеллажды және еселі (кратные) болып бөлінеді.
а) стеллажды жедел мәмілелер сыйақылы мәмілелермен ұқсас, бірақ бұл
жағдайда әр түрлі мәмілелер құрамдас. Мысалы, колл опцион мен пут опцион
бірдей акцияға, бірдей орындалу бағасымен және келісім шарттың бірдей
аяқталу мерзімімен сипатталады. Инвестор тек ұзақ немесе қысқа
позицияларда орналасады.Салымшы акция курсының едәуір өзгеруін күткен
кездеосы стратегияны таңдайды, Бірақ оның қалай қарай бағытталатынын ол
дәл айта алмайды.
Мысалы, Акция бағасы 100 АҚШ долларын құрайды. Инвестор акция курсының
өзгерісін күтеді де, келісім шарттың үш ай мерзімі аяқталған соң, 101
АҚШ доллар бағасымен стеллаж сатып алады. Әрбір колл және пут опционның
сыйақылары 3 долларды құрайды. Келісім шарттың аяқталу мерзіміне дейін
нарықта келесідей жағдайлар болуы мүмкін:
1. Акция бағасы 101 долларға дейін көтерілді. Мұндай жағдайда опциондар
орындалмайды және инвестор 6 доллар мөлшерінде шығындалады.
2. Акция бағасы 107 долларға дейін көтерілді. Инвестор колл опционды
орындайды және 6 доллар пайда алады (107-101). Алайда стеллаж
сатушысына сыйақы ретінде 6 доллар премия төлейді. Сондықтан да
мәміле бойынша жалпы қаржылық қорытынды 0-ге тең.
3. Акция бағасы 107 доллардан асты, мысалы 110 долларды құрады. Мұндай
жағдайда инвестор колл опционды орындайды және 3 доллар мөлшерінде
пайда табады (110-101-6)
4. Акция бағасы 95 долларға төмендеді. Инвестор пут опционды орындайды,
сонымен бірге оның пайдасы стеллаж үшін сыйақымен толық өтеледі.
Сондықтан да оның қаржылық нәтижесі 0-ге теңеседі (101-95-6).
Сонымен, егер де акция курсы 107 доллардан жоғары немесе 95 доллардан
төмен болған кезде ғана, инвестор жасалған мәміледен пайда алады. 107
немесе 95 долларға тең курсы бойынша ло мәмілені нольдік қаржылық
нәтижелермен аяқтайды. Егер де акция бағасы 95 доллардан жоғары, бірақ
107 доллардан төмен болса, стеллаж ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстанда шетел валютасын сату⁄сатып алу бойынша мәмілелер қолма қол
және қолма қолсыз нарықта жүргізіледі. Шетел валютасының қолма қолсыз
нарығы биржалық және банкаралық валюталық нарықтан тұрады.
Шетел валютасымен биржалық сауданың орны мен уақыты KASE басқаруымен
бекітіліп, қатысушыларға саудаға дейін 18 сағат бұрын хабарлануы тиіс.
Сауда АҚШ долларымен, неміс маркаларымен, ресей рубльдерімен, швейцарлық
франктармен, жүргізіледі. Биржалық сауданың қорытындысы бойынша есептеулер
сол күні өткізіледі. Биржалық сауданың негізгі мақсаты шетел валютасының
нарықтық бағасын анықтау болып табылады, сол арқылы кейіннен банкаралық
нарықта көлемді мәмілелерді өткізуге арналған индикатор қызметін атқарады.
Баға белгілеу, яғни шетел валютасына айналдырылатын биржалық курсты
анықтау, шетел валютасымен биржалық мәмле, сауда мәмілелерін жасасу
негізінде жүргізіледі. Сол күні жасалған биржалық мәміле барысында шетел
валютасының биржасында айналдырылатын биржалық курс өзімен жасалатын барлық
мәміленің орташа бағасы ретінде анықталады.
KASE басқару Кеңесі өзгерген биржалық курстың лимит өлшемін орната
алады, яғни ағымдғы сауда барысында мүмкін болатын максимум ауытқуларды:
- фиксинг әдісін өткізгенде, яғни шетел валютасының ағымдағы курсының,
алдыңғы саудада тіркелген курсқа қатынасы;
- мәлімдемелердегі шетел валютасын сатусатып алу бағаларының алдыңғы
сауда нәтижелерімен анықталған биржалық курсқа қатынасын көрсететін
сауданы басқада әдістермен өткізу кезінде.
Валюталық нарықта экспортердің 50% экспорттық валюта табысын міндетті
түрде сатуды енгізуге байланысты, еркін өзгермелі теңге курсын биржалық
нарыққа енгізгенннен кейін сауда көлемі едәуір ұлғайды (екінші тоқсандағы
операция көлемін бірінші тоқсанмен салыстырғанда 2,5 есе өсті, 509,5 млн.
долларға дейін ). 50% экспорттық табысты міндетті сату жойылғаннан кейін
1999 жылдың қарашасында міндеттемелерден босатылған экспортерлер (соның
ішінде олардың табысын сататын банктер) валютаны биржада емес, банкаралық
нарықта сата бастады, өйткені биржаға комиссиондық ақы төлеу керек болды.
Отандық валюталық нарықта АҚШ долларының әзірше жалғыз маркет- мейкері -
Банк Туран Әлем болып табылады. Ол өзінің тікелей маркет- мейкерлік
міндеттемелеріне байланысты , күнделікті сауда жүйесінде америкалық
валютаны сату және сатып алу бойынша KASE баға белгілеуді қарайды.Оның
орнына БТА биржадан заңды льгота алады – KASE-те жасалған мәмілелерге
комиссиондық ақы төлемейді. Маркет- мейкер сияқты ол спрэдтің мүмкін
болатын шегіне дейін тиімді баға белгідеуді орнатып, өзіне тиімді шарттар
негізінде мәмілілер жасайды. Маркет- мейкердің биржада коиссиондық пқы
төлемеуі, оның биржа және биржадан тыс нарық арасында тиімді төрелік
(арбитарлық) операцияларды іске асыруға мүмкіндік береді.
KASE банктерге жеңілдіктер жасап – биржаның сауда қатысушыларынан
комиссиондық ақы талап етпеу туралы шешім қабылдады.
Бұл биржаның коммерциялық ұйым еместігімен және басты мақсаты пайда
алуға ұмтылмауымен түсіндіріледі.Бірақ пайда туралы айтсақ та, барлық
дамыған нарықтарда биржа ақшаны жоғары комиссиондық ақылардан емес,
саудаға қатысушылардың санының көптігімен және қаржы құралдарының кең
көлемді саудаларының арқасында. KASE 2001 жылдың наурызынан бастап
қатысушыларына көрсеткен қызметтері үшін ақы төлеудің жаңа жүйесін
ұсынған болатын. Биржа мүшелері екі варианттың біреуін өз қалаулары
бойынша таңдай алады:
бірінші вариант – биржа мүшесі айына 750$ эквивалентімен мүшелік
жарна төлегенде, айына комиссиондық ақы төлемей, 1,5млн.$
(эквивалентпен) сомасына валюталармен мәмле жасауға құқық алады. Егер
банктің айлық нетто-позиция сомасы 1,5млн.$-дан асса, онда жиын келесі
схема бойынша есептеледі: 1,5млн.$-дан 3 млн.$-ға дейін – 0.05%. 3млн.$-
дан 20 млн.$-ға дейін – комиссиондық ақының құбылмалы мөлшері. (0,05%-
дан 0.025%-ға дейін) 20млн.$-дан жоғары – 0,025 %.
екінші вариант – биржа мүшесі айына 1000$ эквивалентімен мүшелік
жарна төлегенде, ай бойы жасаған мәміленің сомасына байланыссыз ешкімге
ештеңе төлемейді.
Сонымен қатар, үшінші вариант бар, бірақ ол тек маркет – мейкерлерге
ғана ескерілген.Олар биржаға мүшелік жарна ретінде айына 500$ төлейді.
Комиссиондық ақы олардан алынбайды. Биржа маркет – мейкерлерге аз ғана
жеңілдік жасай отырып, басқа талаптарға қатаңдықты күшейтті. Сөйтіп,
маркет – мейкерлердің минимум меншікті капиталы бұрынғыдай 5млн.$ емес, 10
млн.$ болу керек. Баға белгілеу барлық қосымша сессияларында қолданылуы
тиіс. Баға белгілеу арасындағы спрэдке деген талаптар күшейді.
Сондықтан да KASE-те шетел валютасының көлемі бойынша сауда биржалары
келесі себептерге байланысты шектелген:
- биржалық сессияның шектелген уақыты;
- банктің KASE-те жасалған мәмлесі бойынша қосымша комиссиондық
шағындары.
Банкаралық валюта нарығында шетел валютасымен сауда, Ұлттық Банктің
операцияларды өткізуге рұқсат берген лицензиясы бар банктер арасында сағат
11-ден 17- ге дейін жергілікті уақыт бойынша жүргізіледі. Сонымен бірге,
сатылатынқұралдардың тізімі кең болып келеді. АҚШ доллары, евро және ресей
рубльнен басқа, ағылшын фунт стерллингі, қырғыз сомасы және тағы басқалары
сатылады. Қазақстанның банкаралық валюта нарығы жеткілікті жоғары дәрежелі
өтімділігімен сипатталады.
Сондай-ақ, банк арасында мәміле жасалған кезде, жасалған валюталық
операциялардың барлық ерекшеліктерін көрсететін арнайы келісім шарт
болатынын атап өту керек.
Банкаралық нарықта мәмілелер “REUTERS-DEALING” 2000 дилингтік жүйесі
көмегімен немесе телефон арқылы жүргізіледі. Егер мәміле REUTERS жүйесі
арқылы жасалса, онда СВИФТ немесе Телекс жүйелері бойынша қосымша
растаумен айырбас талап етіледі. Сондай – ақ, мәмілені рәсімдеу, банк
туралы негізгі мәліметтер көрсетілген, банк арасындағы жеке шарт түрінде
жасалуы мүмкін.
Сыртқы және ішкі нарықта операцияларды өткізу кезінде валюталарды,
мәміле курстарын, сату құралдарын, мәміле бойынша серіктестерді таңдауда
шектеу болмайды.
Қазақстанның қолма-қол валюта нарығы банктердің, сонымен қатар, заңды
тұлғалардың атынан жұмыс істейтін, саны 2300-тен асатын лицензиясы бар
көптеген айырбстау пунктерінен тұрады.
Ал, Қазақстан Республикасының жедел нарығына келсек, ол әлі де
дамымаған. Жедел валюта нарығын кеңейту қажеттілігін Қазақстанның жедел
мәмілелерінің болып бөлінеді.Орыс ғалымы Буренин осы пікірді қолдайды.
Сөйтіп. Осы сұрақ бойынша талдау келесі қорытындыға алып келеді, жедел
мәмілелер тұрақты, шартты және құрамалы болып бөлінеді.
1. Тұрақты (бекітілген) мәмілелер қатаң белгіленген мерзімде және сөзсіз
орындалуы керек. Мұндай түрлерге форвардтық және фьючерстік мәмілелер
жатады. Форвардтық мәмілені жасай отырып, екі тарап болашақ активтерді
жабдықтауға келіседі. Мәміленің барлық шарттары келісім жасасқан
уақытта контрагенттермен келісіліп, осы мәліметтермен белгіленген
уақытқа сәйкес орындалады.
Бағалы металлдармен форвардтық операциялар бұдан басқа, мәміленің
жасалған күнінен бастап, мәміленің келісілген күнінде, валюталау мерзімін
көрсетумен бір активтің екінші активке қарсы сатусатып алуын болжайды.
Мәміле бойынша есептесулер валюталау күні бойынша қарсы жолмен жүзеге
асады. Сонымен бірге, форвардтық бағалардың есептесу негізіне, курсы мен
форвардтық шарттың мерзімі көрсетіліп, екі активтің ағымдағы пайыздық
депозиттік мөлшерінің айырмасы енгізіледі.
Мысал 1: туынды бағалы қағаздардың әлемдік нарықтарда жүргізілген,
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің форвардтық тәжірибесінен.
Алтынға тер (спот) бағасы – 370 долларунция
Своп мөлшерлемесі = Несие мөлшерлемесі доллар бойынша (5%) – Алтынның
депозиттері бойынша мөлшерлемесі (1%) = 4%, форвардтық шарттың мерзімі –
30 күн
Форвард бағасы – 370+( 370 х 4% х 30) 360 = 370 + 1,23 = 371,23
долларунция
Мысал 2: СВОП – XAUUSD, спот бағасы – 289,20, мерзімі – 1ай
1. XAU (алтын) 1000000 тройлық унцияның 1 тройлық унция ушін 289,20
доллар болатын АҚШ доллары курсына қарсы айырбас бойынша
конверсиондық операция.
2. Мерзімінің өтуі бойынша конверсиондық операцияның кері айырбасы.
Активтердің табысы әр түрлі болуына байланысты:
XAU 1 ай – 1,00 %, USD 1 ай – 5,00 % своп – пункті есептейміз:
Своп пункт = 289,20 х (5-1) х 30360 х 100(1-30) = 0,963
Қайта сатып алу бағасы = 289,20 + 0,964 = 290,163
Ұлттық Банктің контрагент – банктері мыналар:
1. Халықаралық қарыж ұйымдары (IMF, IBRD, BIS және тағы басқалары)
2. Шетел мемлекеттерінің орталық банктері (Federal Reserve Bank (АҚШ),
Bundesbank (Германия), Bank of England, тағы басқалары )
3. Шетел коммерциялақ банктер.
Фьючерстік мәмілелер болашақта белгіленген күні өткізілуі керек
болғандықтан, қатысушылар ашық позицияларын жабу арқылы, сатып алу немесе
сату жолдрымен офсетті мәмілелерді жүргізіп, келісім шарттың мерзімінің іс
- әрекеті уақытында өз позицияларын теңестіруге мүмкіндік алады. Мұндай
жағдайда орындалу күні (жабдықтау мерзімі) бағалардың (курстың) тек
айырмасы ғана есептеледі, демек, позиция іс жүзінде төлем құралдарының бар
болуына байланысты емес.
Тұрақты мәмілелердің ерекше жағдайы болып жедел опциондардың
белгіленген мәмілесі болып табылады. Американ биржсында оны sellre’s option
немесе buyer’s option део атайды. Осындай мәмілелерде контрагенттердің
операцияларды орындау уақытын таңдау мүмкіндіктері шектеулі болады. Сатушы
(сатып алушы) мәміле жасалғаннан кейін алты күн аспай және он алты күннен
кешіктірмей тауарды жеткізуге және төдеуді талап етуге міндетті. Германияда
ұқсас мәмілелер, бізде биржадан тыс нарықта жүргізіліп, ренталы қағаздармен
және валюталармен жүзеге асады.
2.Шартты мәмілелер (опционды немесе сыйақылы мәміле). Мұндай мәмілелер әр
тараптың біреуіне осы келісім шартты орындау немесе орындамау құқығын
береді. Олар тек тұрақты мәмілелер бар болған жерде ғана болады. Шартты
мәмілелер тұрақты мәмілелердің дәстүлрі қосымшасы болып табылады және
орындалу күні тұрақты шарттар орындалған күні жүзеге асады.
Ескертетін жәйт, опционды сыйақылы мәміле - бұл құқық, бірақ мәмілені
орындау күнін бекіткен, болашақ күнгі баға бойынша бір активтің екінші
активке қарсы сатусатып алу міндеті емес. Осы құқықты алғаны үшін мәміле
жасақан тарап мәміле жасалған күннен кейін екінші жұмыс күні серіктесіне
сыйақы төлейді. Егер де сатып алынғансатылған активтердің бағасы нарықтағы
бағаға сәйкес төменжоғары болса, онда опционды құқығы бар жақ активті
сатусатып алу мәмілесін жасамауы мүмкін. Ал егер де опционның бағасы
нарықтағы опционның бағасына сәйкес опциондық құқығы бар жақ үшін тиімсіз
болған жағдайда, онда опционды құқығы бар тарап мәмілені опционның бағасы
бойынша жүзеге асырып, болашақта жұмыс уақытының екінші күні немесе сол
күні орындау бойынша есептеседі. Мұндай мәмілелер курстарды төмендету –
жоғарылату ойындарында үлкен мағынаға ие болтыны анық.
4. Құрамалы (аралас) жедел мәмілелер. Мұндай мәмілелердің өздері
стеллажды және еселі (кратные) болып бөлінеді.
а) стеллажды жедел мәмілелер сыйақылы мәмілелермен ұқсас, бірақ бұл
жағдайда әр түрлі мәмілелер құрамдас. Мысалы, колл опцион мен пут опцион
бірдей акцияға, бірдей орындалу бағасымен және келісім шарттың бірдей
аяқталу мерзімімен сипатталады. Инвестор тек ұзақ немесе қысқа
позицияларда орналасады.Салымшы акция курсының едәуір өзгеруін күткен
кездеосы стратегияны таңдайды, Бірақ оның қалай қарай бағытталатынын ол
дәл айта алмайды.
Мысалы, Акция бағасы 100 АҚШ долларын құрайды. Инвестор акция курсының
өзгерісін күтеді де, келісім шарттың үш ай мерзімі аяқталған соң, 101
АҚШ доллар бағасымен стеллаж сатып алады. Әрбір колл және пут опционның
сыйақылары 3 долларды құрайды. Келісім шарттың аяқталу мерзіміне дейін
нарықта келесідей жағдайлар болуы мүмкін:
1. Акция бағасы 101 долларға дейін көтерілді. Мұндай жағдайда опциондар
орындалмайды және инвестор 6 доллар мөлшерінде шығындалады.
2. Акция бағасы 107 долларға дейін көтерілді. Инвестор колл опционды
орындайды және 6 доллар пайда алады (107-101). Алайда стеллаж
сатушысына сыйақы ретінде 6 доллар премия төлейді. Сондықтан да
мәміле бойынша жалпы қаржылық қорытынды 0-ге тең.
3. Акция бағасы 107 доллардан асты, мысалы 110 долларды құрады. Мұндай
жағдайда инвестор колл опционды орындайды және 3 доллар мөлшерінде
пайда табады (110-101-6)
4. Акция бағасы 95 долларға төмендеді. Инвестор пут опционды орындайды,
сонымен бірге оның пайдасы стеллаж үшін сыйақымен толық өтеледі.
Сондықтан да оның қаржылық нәтижесі 0-ге теңеседі (101-95-6).
Сонымен, егер де акция курсы 107 доллардан жоғары немесе 95 доллардан
төмен болған кезде ғана, инвестор жасалған мәміледен пайда алады. 107
немесе 95 долларға тең курсы бойынша ло мәмілені нольдік қаржылық
нәтижелермен аяқтайды. Егер де акция бағасы 95 доллардан жоғары, бірақ
107 доллардан төмен болса, стеллаж ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz