«Жылуэнергоремонт» ЖШС-де іс-тәжірибеден өту есебі
Кіріспе
1. Тарау ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қызметінің заңнамалық негізі
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
1.3. Ұйымдық құрылымы
2. Тарау ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 . 2009 ж.ж. негізгі техника.экономикалық
көрсеткіштерін талдау
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
2.3. ЖШС «Жылуэнерго ремонт»қаржы . шаруашылық қызметін талдау
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының құрылымын талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материалдар
1. Тарау ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қызметінің заңнамалық негізі
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
1.3. Ұйымдық құрылымы
2. Тарау ЖШС «Жылуэнерго ремонт» қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 . 2009 ж.ж. негізгі техника.экономикалық
көрсеткіштерін талдау
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
2.3. ЖШС «Жылуэнерго ремонт»қаржы . шаруашылық қызметін талдау
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының құрылымын талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материалдар
Өндірістік практикадан өтуіміздің мақсаты, осы төрт жыл бойы жинаған білімімізді – жұмыс істеп дәлелдеуіміз керек болды. Және өз білімімізді әрі қарай жетілдіруіміз үшін жасалған шаралардың бірі деп ойлаймын.
Мен, Отарбаева Венера өндірістік іс-тәжірибемді ОҚО облысы , Шымкент қаласында ЖШС «Жылуэнерго ремонт» өткіздім. Мен іс-тәжірибеге күн сайын қалдырмай бардым. Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме , яғни ЖШС«Жылуэнергоремонт»
қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады.
Мен онда жүріп көптеген қызықты мәлімметтерге қанық болдым, өзіме қажетті бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен таныстым. Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, Төлемдік ақы не екендігін, онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігінен, мекемесінің қандай банктермен жұмыс жасайтындығынан толыққанды мәлімет алдым. Жалпы Төлем ақыға келер болсақ, бұл - көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақшалар жіберушінің оған қызмет көрсететін қабылдаушы-банкке ақшаны аудару туралы тапсырысы болып табылады.
Мен, Отарбаева Венера өндірістік іс-тәжірибемді ОҚО облысы , Шымкент қаласында ЖШС «Жылуэнерго ремонт» өткіздім. Мен іс-тәжірибеге күн сайын қалдырмай бардым. Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме , яғни ЖШС«Жылуэнергоремонт»
қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады.
Мен онда жүріп көптеген қызықты мәлімметтерге қанық болдым, өзіме қажетті бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен таныстым. Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, Төлемдік ақы не екендігін, онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігінен, мекемесінің қандай банктермен жұмыс жасайтындығынан толыққанды мәлімет алдым. Жалпы Төлем ақыға келер болсақ, бұл - көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақшалар жіберушінің оған қызмет көрсететін қабылдаушы-банкке ақшаны аудару туралы тапсырысы болып табылады.
Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
Жоспар
Кіріспе
1- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС Жылуэнерго ремонт қызметінің заңнамалық негізі
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
1.3. Ұйымдық құрылымы
2- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 – 2009 ж.ж. негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
2.3. ЖШС Жылуэнерго ремонтқаржы – шаруашылық қызметін талдау
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының құрылымын талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материалдар
Кіріспе
Өндірістік практикадан өтуіміздің мақсаты, осы төрт жыл бойы жинаған
білімімізді – жұмыс істеп дәлелдеуіміз керек болды. Және өз білімімізді
әрі қарай жетілдіруіміз үшін жасалған шаралардың бірі деп ойлаймын.
Мен, Отарбаева Венера өндірістік іс-тәжірибемді ОҚО облысы , Шымкент
қаласында ЖШС Жылуэнерго ремонт өткіздім. Мен іс-тәжірибеге күн сайын
қалдырмай бардым. Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме , яғни
ЖШСЖылуэнергоремонт
қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады.
Мен онда жүріп көптеген қызықты мәлімметтерге қанық болдым, өзіме қажетті
бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен таныстым.
Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, Төлемдік ақы не екендігін,
онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігінен, мекемесінің қандай банктермен
жұмыс жасайтындығынан толыққанды мәлімет алдым. Жалпы Төлем ақыға келер
болсақ, бұл - көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақшалар жіберушінің
оған қызмет көрсететін қабылдаушы-банкке ақшаны аудару туралы тапсырысы
болып табылады.
1- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС Жылуэнерго ремонт қызметінің заңнамалық негізі
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшерін жүз
айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы керек. Жарғылық капиталға
құрылтайшылардың үлестері натуралдық және мүліктік құқық түрінде ақшалай
нысанда барлық құрылтайшылардың қатысуымен немесе серіктестіктің
қатысушыларының жалпы жиналысының шешімімен бағаланады. Егер мұндай
салымның құны жиырма мың айлық есептік көрсеткішке тең сомадан асса, оны
бағалауды тәуелсіз эксперт куәландыруы керек.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қатысушылары серіктестіктің
тіркелуіне дейін жарғылық капиталдың жалпы сомасының 25 пайызын салулары
керек, бірақ жарғылық капиталдың ең аз мөлшерінен кем емес. Жалпы
жиналыстың шешімінің бекітілген уақытында барлық қатысушылар серіктестіктің
жарғылық капиталына салымдарын толық салулары керек. Бұл мерзім
серіктестіктің тіркелген уақытынан кейін бір жылдан аспауы керек.
Жарғылық капитал мен оның меншіктік капиталдағы қатынасы тіркелгенде немесе
қайта тіркелгенде жауапкершілігі шектеулі серіктестікпен тексерілмейді.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы мына жағдайларда
тексеріледі:
1. кез келген қатысушының талабы бойынша тәуелсіз экспертпен. Экспертиза
қызығушылық танытқан қатысушымен төленеді.
2. сот шешімі бойынша.
3. әр қаржылық жылдың соңында-қаржылық есеп беру бойынша.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қатысушысы серіктестіктің жарғылық
капиталындағы өзінің үлесін немесе оның бөлігін өз еркі бойынша осы
серіктестіктің бірнеше қатысушыларына сатуға құқысы бар.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерінің
өзгеруі серіктестікке жаңа қатысушының келуі мен шығуына байланысты болса
да жарғылық капиталға қайта есептеу жүргізіледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының өсуі оның толық
төленгеннен кейін жүзеге асырылады және ол мына жолдармен жүргізілуі
мүмкін:
• серіктестіктің барлық қатысушыларымен жүргізілген қосымша,
пропорциондалдық салымдар;
• жарғылық капиталдың мөлшері серіктестіктің меншіктік капиталының
есебінен, сонымен қатар оның резервтік капиталының есебінен өсуі;
• серіктестіктің таза активтерін (меншікті капиталдың) қайта бағалау, нақты
құны баланстық құннан асатын. Қайта бағалау тәуелсіз экспертпен ғана
жүргізілуі керек.
• бір немесе бірнеше қатысушылардың қосымша салымдарымен, егер барлық басқа
қатысушылар рұқсат етсе.
• серіктестіктің құрамына жаңа қатысушылар алған кезде.
Серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерінің кемуі серіктестіктің барлық
қатысушыларының салымдарының мөлшерін пропорционалды кеміту арқылы
жүргізіледі.
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік – жарғылық капиталдың мөлшері
жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндей анықталады, алайда бұл
серіктестіктің қатысушылары жарғылық капиталдағы өз салым ақшаларымен оның
міндеттемелері бойынша жауап береді, ал бұл соманың жетіспеушілігіне өз
мүліктерінің еселенген мөлшерінде өздерінің салым ақшаларына қосады.
Серіктестік атауы: мемлекеттік тілде толық: Жылуэнерго ремонт
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі; қысқаша: Жылуэнерго ремонт ЖШС.
Серіктестіктін орналасқан жері ОҚО облысы , Шымкент қаласында
Серіктестіктің қызмет мерзімі шектелмеген. Серіктестіктің мақсаты табыс
түсіру болып табылады.
Негізгі қызметінің түрлері:
• Құрылыс материалдарды мен қондыргыларын өндіру;
• Металл конструкцияларын өндіру мен сату;
• Былгары өндірісін ұйымдастыру;
• Жолаушы-жүк тасымалдауын ұйымдастыру;
• Коммерциялық қызмет;
• Құрылыс-монтаждык жүмыс;
• Делдалдық қызмет;
• Көтерме және бөлшек сауда;
• Жарнамалық хабар қызметі;
• Сыртқыэкономикалык кызмет;
• Қоғамдык тамақтану жүйесін ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының қолданылатын заңдарында тыйым салынбаған баска да
қызметтің түрлері.
Қазақстан Республикасының зандарына Серіктестік бөлек қызмет
түрлерін атқаруға кұқық беретін мемлекеттік лицензиялар мен құзырлы
мемлекеттік органдарының рұқсатын алады.
Серіктестіктің заңды мәртебесі
Серіктестік заңды тұлға құқықтарына өзінің мемлекеттік тіркеуден өткен
мезетінен бастап ие болады. Серіктестіктің мөрі, дербес балансы, банктерде
шоттары, өз атауы жазылған бланктері бар. Серіктестік өзқызметірінің
мақсатарына жету үшін өз атынан мәмілелер жасауға, мүліктік болуға, сотта
талапкер және жауапкер болуға хақылы. Серіктестік Қазақстан Республикасы
аумағында филиалдар мен өкілдіктер құруға, басқа заңды тұлғалармен
бірлестіктерге қатысуға, сол сияқты басқа да заңда тұлғалардың Жарғылық
капиталына 100 пайыз кем қатысу үлесімен, қатысушысы болуға хақылы.
Серіктестік өзіне тиесілі барлық мүліктерінің міндеттемелері бойынша
жауапты. Мемлекет Серіктестіктің қарыздары бойынша жауап бермейді.
Серіктестік мемлекет қарыздары бойынша жауап бермейді. Серіктестік өзінің
Қатысушыларының міндеттемелері бойынша, күші бар заңнамаларымен қаралған
жағдайларды қоспағанда, жауапты емес.
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
ЖШС Жылуэнерго ремонт миссиясы
Электр энергиясын тұтынушыларға электрмен жабдықтаумен байланысты толық
қызметтер кешенін көрсету
Әрбір клиентке жеке қызмет көрсетуге қолымыздан келгенін жасаудамыз.
Өзіміздің клиенттеріміз үшін жарықты беруші немесе сөндіруші кескінсіз
ұйым болып қана емес, сонымен қатар электр энергиясына жұмсалатын
шығындарды жоспарлауға көмек көрсететін, өз қаражаттарын үнемдеуге,
есептерді төлеуге шығындалатын уақытша шығындарды оңтайландыруға көмек
қолын созатын серіктес болғымыз келеді.
Өзіміздің тұтынушымызға оның электр энергиясына жұмсайтын шығындарына
ерікті түрде аудит жүргізушіге дейін және аталған мәселені оңтайлы түрде
шешу жөніндегі ұсыныстарды жасауға дейін қол ұшын созғымыз келеді.
Күнделікті энергия кешеннің барлық қатысушыларымен бірге қаланың энергиямен
жабдықталуының мейлінше сенімді болуы үшін барлық мүмкіндіктерді қолға
аламыз. Тарифтің оңтайлы болуы үшін қолымыздан келгенінің бәрін жасаймыз
және электр энергиясын мейлінше төменгі бағалар бойынша сатып алуға кез
келген мүмкіндікті қалт жібермеуге тырысамыз.
Клиенттердің сапалы электр энергиясына қатысты және сапалы сервиске қатысты
қажеттіліктерін мейлінше қанағаттандыруға тырысамыз.
Әрқашан біздің негізгі құндылықтарымыз ретінде Жауапкершілік, Қол
жетімділік, Сенімділік, Сапа, Жаңашылдық, Айқындық және Өзара түсінушілік
болып табылады.
Қазақстанның ірі мегаполисі Алматының тұрақты тіршілік әрекетін қамтамасыз
ету мен өңірдің әлеуметтік және экономикалық әл-ауқатын табысты түрде
дамытуға барлық күшіміз мен мүмкіндіктерімізді саламыз!
Бағдарламасы мен бағыттары
• Тұтынушыларға Электр Энергиясымен қызмет көрсетудің жаңа стандарттарын
ендіру мен Сервис деңгейін арттыру
o Тұтынушылардың туындаған мәселелерін шұғыл түрде шешуге үндейтін
тұрғындарға Қызмет Көрсету Орталықтарын құру.
o Орын алған жағдай жөніндегі шұғыл түрде мәлімет беретін Call-орталғын
құру...
o Электронды төлем жүргізу жүйесін ендіру
o Оқу орталығын құру
• Клиенттік База мен Жеткізушілер Базасын Сақтау мен Кеңейту
• Шығындарды басқарудың тиімді жүйесін құру және жарамды кірістер
деңгейін қамтамасыз ету
Әрбір іскерлік үрдіс барысында әрбір қызметкер ИСО 9001:2000 халықаралық
стандартының талаптарына сәйкес әрекет ете отырып, шығындарды мейлінше
азайтуға тырысады. Компания, жалпы алғанда, жаңа технологияларды ендіре
отырып, мекеме қызметін қамтамасыз ете отырып, аталған қызметті тарифтік
құрылымына ендірмейді.
• Энергия көзін сатудың жаңа технологияларын жасау мен ендіру, Іскерлік
үрділерді автоматтандыру
Есептерді жүргізу мен қызметтердің тарификациясын мейлінше жоғарғы деңгейде
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін екі тілдік жүйені ендіру жоспарланып отыр.
Аталған қызмет ең соңында тұтынушы үшін өте қолайлы болады – бұл жағдай
қойылатын есептердің нақтылығына, электр энергиясының шығындарының
оңтайлылығына әсер етеді. Сәйкесінше, екі тілдік жүйе электрмен
жабдықтаудың сенімділігіне де әсер етеді. Клиенттердің (заңды және жеке
тұлғалар) біртұтас базасын қолдаудың өзі қара ниетті төлем жасаушылардың
тарапынан жасалатын қиянаттарды төмендетуге мүмкіндік береді. Дербес шоттар
жүйесін құру, ең алдымен, тұтынушыларға еншілес құрылымдарға (заңды
тұлғалар үшін), туған-туысқандарына (жеке тұлғалар үшін) ұсынылатын
қызметтер бойынша өзара есептесуді бақылау мүмкіндігін алуға жағдай
жасайды. Екі тілдік жүйе клиенттер үшін күрделі тарифтік жоспарлардың және
бонустық бағдарламалардың болуын білдіретіні маңызды.
2014 жылға дейін аталған жоспарлардың бәрі Алматы қаласы мен Алматы
облысындағы электр энергиясын тұтынушылар үшін шындыққа айналады.
• Тұтынушыға мейлінше сан алуан қызметтер түрін көрсету
Келісім шарттар жасасу, тұтынған электр энергиясы үшін есеп-шотты рәсімдеу
мен жіберуден басқа, тұтынушы өзінің тарапынан жасалған төлемдердің тарихын
жасап, келешектегі шығындарын жоспарларлауға мүмкіндігі болатын дербес
шоттарды ашу мүмкіндігі жоспарланып отыр.
Компания тұтынушыға энергия үнемдеуші технологиялар саласы бойынша
ұсыныстар бере алады.
• Компанияға өндірілген халықаралық ИСО 9001:2000 стандарттарының
талаптарына сәйкес сапа менеджмент жүйесінің тиімділігін қамтамасыз
ету мен тұрақты түрде жақсарту
• Компанияның әрбір жұмысшысын жұмыс үшін қажетті шарттармен қамтамасыз
ету және оның біліктілігін арттыру
1.3. Ұйымдық құрылымы
Серіктестіктің қатысушылары болып, яғни құрылтайшылары: олар
Прудникова Лариса Вальрьевна, Қазақстан Республикасының азаматшысы,
30.10.1968 ж т., Ресей, Смоленск туылған, паспорт сериясы 6601 № 417387
Смоленск қаласының Промышленный А11Б-мен 24.01.2002ж берілген, тұрғылықты
жері: ресй, смоленск қаласы, 3-ші Ясенная көшесі, 3үй
Альменбаев Марат Кумекович, Қазақстан Республикасының азаматы,
15.04.1968ж.т,.Алматы қаласында туылған, жеке тұрғылықты жері: Қазақстан
республикасы, Шымкент қаласы, Армаов көшесі,117 үй
Қаржы директоры- Исабаева Айгуль Абдуалиевна
Бас бухгалтер- Седикова Наталья Дмитреевна
2- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 – 2009 ж.ж. негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау
Қазіргі таңда кәсіпорын тиімділігін жоғарылату мақсатындағы басқару
шешімдерін жасап, қабылдауға жауапкершілігі жоғарылап барады. Субъектінің
өндірістік, коммерциялық, қаржылық және басқа да қызметтерінің нәтижелері
өзара және басқа да қызметтерінің нәтижелері өзара және жалпы көрсеткішпен
әртүрлі деңгейде байланысқан факторларға тәуелді. Олардың ықпалдары
күшіне, өзгешелігіне және уақытша байланысты әртүрлі болады. Оларды
тудыратын себептер де әртүрлі. Олардың бағытын, белсенділігін және ықпал
ету уақытын ашпай және бағаламай өндіріс тиімділігін жоғарылату мүмкін
емес. Аталмыш күрделі жұмысты кәсіпорын қызметінің негізгі қаржы –
экономикалық көрсеткіштеріне талдау жүргізу арқылы орындауға болады.
Оның негізгі міндеті - өндіріс тиімділігін жоғарылату резервтерін ашу және
іс жүзіне асыру.
Талдау барысында бухгалтерлік және статистикалық есеп беру формалары
қолданылады. Аталмыш құжаттың мәліметтері келесі кестеден көрініс табады.
Кесте 1
ЖШС Жылуэнерго ремонт2008-2009 жж. негізгі технико-экономикалық
көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер Өлшем 2008ж. 2009ж. Ауытқу (+;
бірл. - )
1 Өндірілген өнім көлемі м.тг. 243898 256115 12217
(тауар, қызмет)
2 Өткізілген жылу м.тг. 187377 198106 10729
энергиясынан табыс.
3 Өткізілген жылу м.тг. 178093 201803 23710
энергиясының өндіріс құны.
4 Жалпы кіріс (шығыс) м.тг. 65804 54312 -11492
5 Негізгі қызметтен түскен м.тг. 187377 198106 10729
табыс (зиян)
6 Қызметкерлердің орта Адам 491 495 4
тізімдік саны, соның
ішінде: адам 410 411 1
- жұмысшылардың
7 Еңбек ақы қоры, соның м.тг. 43626,5 55858,3 12231,8
ішінде 31682,0 40642,7 8960,7
- жұмысшылардың
8 Негізгі құралдардың орта м.тг. 217717 245925 28208
жылдық құны.
9 Қор қайтарымы тг. 1,12 1,04 -0,08
Кесте 1 – ден көріп отырғанымыздай, жалпы өткізілген (өндірілген) өнім
көлемі (қызметі) 2008 жылы 243898 мың теңге болса, 2009 жылы 256115 мың
теңге болды, яғни есепті жылы 12217 мың теңге өсіп отыр. Ал негізгі
қызметтен түскен түсім 2008 жылы – 187317 м.тг. құраса, 2009 жылы – 198106
м.тг құрап отыр, яғни 10729 мың теңге өсіп отыр.
Ал өзіндік құны - өткен жылда – 178093 мың теңге болса, есепті жылы –
201803 мың теңге болды, яғни асыра орындалып отыр.
Ал жалпы кәсіпорында жұмысшылар саны 2008 жылы – 410 адам болса, 2009 жылы
– 411 адам болды, яғни 1 адамға көбейіп отыр, ал жалпы қызметкерлердің
тізімі 4 адамға есепті жылы көбейді.
Еңбек ақы 2008 жылы – 43626,5 мың теңге болса, 2009 жылы – 55858,3 мың
теңге, яғни есепті жылға 12231,8 мың теңгеге өсті. Ал оның ішінде
жұмысшылардың жылдық еңбек ақысы есепті жылы 8960,7 мың теңгеге өсті.
(40642,7 – 31682,0).
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың 2008 жылығы құны – 217717 мың
теңгені құрасы, 2009 жылы 245925 мың теңгені құрады, яғни 28208 мың
теңгеге артық қосымша құрал – жабдықтар сатып алынған. Сол сияқты
жұмысшылар санының көбеюіне байланысты еңбек ақы қоры да өсіп отыр. Және
де негізгі қордың қор қайтарымы өткен жылғыдай 0,08 теңге орындалып отыр.
Келесі кезекте осы еңбекақы қорының өсуі еңбек ресурстарының тиімді
пайдаланылуына қаншалықты әсер еткенін бағалау мақсатында еңбек өнімділігі
көрсекіштері талданады.
Кесте 2
ЖШС Жылуэнерго ремонтеңбек ресурстарын тиімді пайдалану көрсеткіштері
33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 ж 2009 ж ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.т.г 243898 256115 12217
(қызмет )
Жұмысшылардың орта тізімдік адам 410 411 +1
саны
Еңбек өнімділігі тг. 594873,2 623150,1 28276,9
Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай, 2009 жылы ЖШС Жылуэнерго
ремонтжұмысшыларының еңбек өнімділіг 28276,9 теңгеге өсіп отыр. Бұл
көрсеткіш кәсіпорындағы еңбек ресурстарының тиімді пайдаланылғанын
көрсетеді. Бұл көрсеткіш, сонымен қатар еңбек ақы қорының үнемді
пайдаланылғанын да көрсетеді.
Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылуын қор қайтарымы, қор сиымдылығы
көрсеткіштерімен сипатталады. Бұл көрсеткіштерге баңа беру үшін келесі
кесте құрылады.
Кесте 3.
Кәсіпорынның негізгі құралдарының тиімді пайдалану көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 ж 2009 ж ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.т.г 243898 256115 12217
(қызмет )
Негізгі құралдардың орта м.т.г 217717 245925 28208
жылдық құны.
Қор қайтарымы тг. 1,12 1,04 - 0,08
Қор сиымдылығы тг. 0,89 0,96 + 0,07
Кестеден көріп отырғанымыздай негізгі құралдардың орта жылдық құны
28208,0 мың теңгеге өскен. Қор қайтарымы 0,08 теңгеге кеміген, ал қор
сиымдылығы 0,07 теңгеге өскен.
Соңғы екі көрсеткіш негізгі құралдардың келесі жылдардағы тиімді
пайдаланғанын көрсетеді. Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылуы
нәтижесінде қызмет көрсетуден табыс 19674,0 мың теңге артық алынды ((1,04
– 1,12)*245925).
Материал ресурстарының тиімді пайдаланылу көрсеткіштеріне материал
қайтарымы және материал сиымдылығы жатады. Бұл көрсеткіштерді бағалау үшін
келесі кесте құрылады.
Кесте 4.
Кәсіпорынның материал ресурстарын тиімді
пайдалану көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 2009 ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.тг 243898 256115 12217
(қызмет )
Материал шығындары м.тг 138735 156974 18239
Материал қайтарымы тг. 1,76 1,63 - 0,13
Материал сиымдылығы тг. 0,57 0,61 0,04
Кестеден көріп отрғанымыздай материал шығындары 18239 мың теңгеге
өскен, ал матерал қайтарымы 0,13 теңгеге төмендеген, материал сиымдылығы
0,04 теңгеге өскен. Бұл мәліметтер материал ресурстарының тиімсіз
пайдаланылғанын көрсетеді. Материал ресурстарының тиімсіз пайдаланылуы
нәтижесінде кәсіпорын қызмет көрсетуден 20406,62 мың теңгеге кем табыс
алған ((1,63 – 1,76) х 156974).
Сонымен кәсіпорын өз шаруашылық қызметін ойдағыдай атқарып жатқан жоқ.
Кәсіпорынның қызмет көрсетуден түскен табысы өскенімен өндірістік шығындар
өсімі жоғары болған. Нәтижесінде кәсіпорын негізгі қызметінен жалпы зиян
шеккен. Сонымен қатар өндірістік ресурстарын да тиімді пайдалана алмаған.
Осы жағдайларды ескере отырып, кәсіпорынның қаржы жағдайына қаншалықты
әсер етіп жатқанын бағалау мақсатында келесі кезекте кәсіпорынның қаржы
жағдайы бағаланады.
Баланс активі кәсіпорын меншігіндегі капиталдың орналасуы туралы
мәліметтер, яғни нақтылы мүліктерге және материалдық құндылықтарға салынған
салымдар туралы, кәсіпорнынның өндірістік шығындары туралы және ақшалай
қаражаттардың қалдықтары туралы мәліметтерді береді. Әрбір орналасқан
капитал түріне жекеленген баланс бабы сәйкес келеді.
Баланс активін топтастырудың негізгі белгісі олардың өтімділік деңгейі
болып табылады. Осы белгіге сәйкес баланс активтері ұзақ мерзімді активтер
және ағымдағы активтер болып бөлінеді.
Баланс активтері құрамы мен құрылымының динамикасын талдау кәсіпорын
мүлкінің және оның жекеленген түрлерінің абсолютті және қатынасты өсімінің
немесе азаюының шамасын анықтауға мүмкіндік береді. Активтердің өсуі
(кемуі) кәсіпорын қызметінің кеңейгенін (тарығанын) бейнелейді.
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
ЖШС Жылуэнерго ремонт активтерінің құрамы мен құрылымын талдау үшін
келесі кесте құрылады.
Кесте мәліметтері көрсетпі отырғандай кәсіпорын активтерінің жалпы
шамасы 15941,0 мың теңгеге өскен. Бұл көрсеткіш кәсіпорын қызмет аясының
кеңейгенін көрсетеді.
Кесте 5. ЖШС Жылуэнерго ремонт активтерінің
құрамы мен құрылымын талдау 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; -
рр )
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы,үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг.салм.
% % %
1. Ұзақ мерзімді
активтер соның 121223,0 41,9 144394,0 47,3 23171,05,4
ішінде:
негізгі құралдар 116811,0 40,3 135965,0 44,5 19154,04,2
2. Ағымдағы активтер 168273,0 58,1 161043,0 52,7 -7230,0-5,4
оның ішінде:
- материалдар 54939,0 18,98 67322,0 22,04 12383,03,06
Барлығы 289496,0 100 305437,0 100 15941,0-
Кәсіпорынның
өндірістік 171750,0 59,3 203287,0 66,6 31537,07,3
потенциалының құны
Кәсіпорын өндірістік потенциалының құны 31537,0 мың теңгеге өсіп,
(7,3%), 203287,0 мың теңге құрағанымен, оның үлес садмағы 7,3 пайызға
кеміген.
Активтердің құрамындағы ұзақ мерзімді активтердің қаражат бөлінуі жыл
басында тиісінше 41,9 және 58,1 пайызды құраса, жыл соңында 47,3 жыне 52,7
пайызды құрады.
Сонымен кәсіпорын активтерінің құрылымы қалыпты деңгейле. Дегенмен,
ағымдағы активтердің үлес салмағы жыл соңында төмендеген. Осы жағдайды
толық бағалау мақсатында келесі кезекте ағымдағы активтердің құрамы мен
құрылымы талданады.
Кәсіпорын иелігіндегі қаражаттардың жалпы сомасындағы қомақты үлесті
айналым қаражаттары құрайды. Олардың ұтымды орналасуына және тиімді
пайдаланылуына кәсіпорын қызметінің табысты нәтижесі көп жағдайда
байланысты болып табылады. Сондықтан талдау процкесінде ағымдағы
активтердің құрылымы, олардың өндіріс саласында орналасуы, тиімді
пайдаланылуы, сонымен қатар кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне, қаржы
тұрақтылығына елеулі әсер ететін ағымдағы активтердің жекелеген топтары
зерттеледі.
Ағымдағы активтердің құрамындағы ақшалай қаражаттардың өсуі
кәсіпорынның қаржы жағдайының тұрақтылығын дәлелдейді. Олардың көлемі
бірінші кезектегі төлемдерді өтеуді қамтамасыз етуі тиіс. Бірақ ұзақ мерзім
бойына үлкен ақшалай қаражат капиталының дұрыс пайдаланылмауының нәтижесін
көрсетеді. Олар табыс алу мақсатында өз өндірісін кеңейту немесе басқа
кәсіпорындардың акцияларына және бағалы қағаздарына салу жолымен жедел
түрде айналымға түсулері тиіс.
Кәсіпорынның қаржы жағдайына өндірістік босалқылар жағдайы да елеулі
әсер етеді. Көлемі аз, бірақ ширақ қозғалатын босалқылардың болуы қаржы
ресурстарының аз ғана бөлігі қорда тұрғанын бейнелейді. Ал олардың шамадан
тыс көп болуы өндіріс белсенділігінің төмендегенін сипаттайды.
Ағымдағы активтердің құрамы мен құрылымын талдау мақсатында келесі кесте
құрылады.
Кесте 6.
Кәсіпорынның 2009 ж. ағымдағы активтерінің құрамы мен
құрылымы 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; - )
рр
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг. салм.
% % %
1. Тауарлы-материалдық
босалқылар 55834,0 33,2 68203,0 42,4 12369,0 9,2
Дебиторлық қарыздар
2. Ақшалай қаражаттар
Басқа да активтер 111994,0 66,6 92670,0 57,5 -19324,0 -9,1
3.
445 0,2 170 0,1 -275 -0,1
4. - -
Барлығы 168273,0 100 161043,0 100 -7230,0 -
Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай кәсіпорын активтерінің
құрылымында айтарлықтай өзгерістер болған.
Тауарлы- материалдық босалқылардң көлемі 12369,0 мың теңгеге өскен,
яғни үлес салмағы – 9,2 %-ға өсті. Дебиторлық қарыздардың шамасы 19324,0
мың теңгеге кеміді, яғни үлес салмағы 9,1 %-ға, ақшалай қаражаттардың
көлемі де 275 мың теңгеге, үлес салмағы 0,1 %-ға кеміп отыр.
Жалпы кәсіпорындағы активтердің үлес салмағы біршама өткен жылға қарағанда
жақсарған.
Дебиторлық қарыздардың біршамасы қайтарылған. Бірақ әлі де болса,
халықтың әлеуметтік жағдайы, төлем қабілетсіздігін көрсетіп отыр.
Егер баланс активінде кәсіпорын қаражаттары көрініс тапса, пассивінде
олардың қалыптасу көздері көрініс табады. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі
көп жағдайда оның қарауындағы қаражат түрлеріне және олар неге салынғанына
байланысты болып келеді.
Тиістілік деңгейі бойынша пайдаланылып отырған капитал меншікті
(баланс пассивінің бірінші бөлімі) және қарыз болып (баланс пассивінің
екінші және үшінші бөлімі) болып бөлінеді.
Пайдаланылуына байланысты капитал ұзақ мерзімді тұрақты – баланс
пассивінің бірінші және екінші бөлімі және ағымдағы – баланс пассивінің
үшінші бөлімі болып бөлінеді.
Меншікті капиталдың қажеттілігі кәсіпорынның өзін қаржыландыру
талаптарымен байланысты. Меншікті капитал кәсіпорын тәуелсіздігінің негізі
болып табылады.
Сонымен қатар қаржы ресурстарының бағасы төмен болса, ал кәсіпорын
несиелік ресурстар өтеміне қарағанда капитал салымының қайтарымын жоғарғы
деңгейде қамтамасыз ете алса, онда қарыз қаражаттар қатыстыра отырып-ақ
меншікті капиталдың рентабельділігін жоғарылата алады.
Демек, кәсіпорынның қаржы жағдайы көп жағдайда меншікті және қарыз
капиталының тиімді арақатынасына байланысты.
Кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерін талдау процесінде олардың
құрамындағы және құрылымындағы өзгерістер зерттеледі және тиісті баға
беріледі.
Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымы келесі кесте
бойынша талданады.
Кесте 7
Кәсіпорынның авансталған капиталының құрамы мен
құрылымын талдау 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; -
рр )
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы,үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг.салм.
% % %
1. Меншікті капитал 166702 57,6 164329 53,8 -2373 -3,8
1.1 Жарғылық капитал 5053 1,7 5053 1,6 - -0,1
2. Қарыз капиталы 122794 42,4 141108 46,2 18314 3,8
2.1 Кредиторлық қарыз 122794 42,4 141108 46,2 18314 3,8
Барлығы 289496 100 305437 100 15941 -
Кестедегі көріп отырғанымыздай, кәіспорында активтердің қалыптастыру
көздерінің жалпы шамасы 15941,0 мың теңгеге өскен. Ол негізінен қарыз
капиталының 18314,0 мың теңгеге өсуімен қамтамасыз етілген.
Ал меншікті капитал 2373,0 мың теңгеге кеміген. Осыған сәйкес меншікті
қаражаттардың үлесі 3,8 пайызға кеміген. Осы арқылы кәсіпорынның меншікті
капиталы 53,8 % құраған. Бұл жағдайлар кәсіпорынның қаржы жағдайының
нашарлағаныны көрсетеді.
2.3. ЖШС Жылуэнерго ремонтқаржы – шаруашылық қызметін талдау
Өндіріс шығындары төмендегідей белгілері бойынша топтасады :
- өндіріс процесіндегі ролі бойынша негізгі және үстеме шығындар болып
бөлінеді.
Негізгі шығындар – негізінен шығарылатын өнімді құрайды, оның функциялық
негізін қалыптастырады.
Үстеме шығындар - өндіріс процесімен, қызмет көрсетумен байланысты
жабдықтарды, цех және персоналдарды ұстамен байланысты.
- өнімнің өзіндік құнына кіру әдісі бойынша шығындар тікелей және
жанама болып бөлінеді.
Тікелей шығындар – бұйымның әр түрінің бірлігінің өзіндік құнына жатқызуға
болады және оған шикі зат, энергия, жалақы және т.б. шығындар жатады .
Жанама шығындар - өнімнің жеке түрі бойынша бөлістірімді, өнімнің шығару
көлемінің өзгеруіне байланысты болады.
Төменде 8 кестеде “Облжылукоммунқуат” мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның
шығындар көрсеткіштерін талдаймыз.
Кесте 8
Өндіріске жұмсалған шығындарды элементтері бойынша талдау 33
№ Көрсеткіштер 2008 ж. 2009 ж. ауытқу ( +; - )
рр
сомасы,үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
мың тг.салм. мың тг. салм. мың тг. салм.
% % %
1. Материал шығындары
Еңбек ақыға 138735 50,8 156974 61,2 18239 10,4
2. жұмсалған шығындар
Негізгі құралдардың42667 15,6 55696 21,7 13029 6,1
тозуы
3. Басқа шығындар 8725 3,2 8079 3,1 - 646 -0,1
4. 83165 30,4 35877 14,0 - 47288 -16,4
Барлығы 273292 100,0 256626 100,0 - 16666 -
Кестедегі келтірілген мәліметтер бойынша өндіріске жұмсалған
шығындарды 2009 жылды 2008 жылмен салыстырғанда – 16666 мың теңге (256626 -
273292) кеміген, шығындардың кемуі басқа да шығындардың кемуінен – 47288
мың теңге болып отыр. Осы кеткен шығындардың ішіндегі ең көп бөлігін
материал шығындары құрап отыр, яғни кәсіпорынға қажетті материалдардың
көптеп сатып алуынан 18239 мың теңгеге немесе 10,4 % көбейді.
Кіріс көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті
көрсеткіштерінен тұрады, олар: өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынатын
кіріс, жалпы кіріс, негізгі қызметтен алынатын кіріс, салық салынғаннан
кейінгі қызметтен алынатан кірістөтенше жағдайлардан алынған кіріс,
кәсіпорын қызметтің соңғы қаржылық нәтижесінде болып табылатын таза кіріс.
Кіріс жинақталған түрда шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және
затқа айналған еңбеңтің өнімділігін көрсетеді.
Нарық жағдайында кірістің ролі айтарлықтай арттаы. Кіріс кез келген
кәсіпорынның мақсаты кіріс, кәсіпорынның қозғаушы күшіне айналады.
Кіріс табу кез – келген кәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болып
қалыптасады, ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және
әлеуметтік дамуының көзі болып табылады. Бұл принцип өнімді өндіруге
шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік – техникалық
базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпрын өзінің ағымдағы және
күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен дабатындағын білдіреді.
Кіріс есебінен, сондай – ақ кәсіпоынның бюджет алдындағы; банктер мен
басқада кәсіпорындар, ұйымдар алдындағы міндеттемелерді орындайды.
Сонымен, кіріс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін
бағалудағы негізгі көрсеткіш болып табылады.
Кіріс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідегідей негізгі шарттар
қажет болады:
1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық
қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай – ақ еңбек өнімділігінің
өсуі өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2. Бүйымдарды калкуляциялау және төнімнің өзіндік құнцн анықтау жүйесі
ғылыми негізделген болуы керек.
3. Кірісті бөлу (тарату) механизм белсенді роль атқаруы керек және
өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы
тиіс.
4. Кірістің тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде
(амортизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал
төлемі, дивидендтер, пайыздық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салаыдар, пай
(жарна) төлемдері, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері,
валюта және бағалы қағаздар курсы және т.б.) ғана мүмкін.
Кәсіпорын кіріснің өсуіне шаруашылықта жүргізуші субьектінің өзі де,
мемлекет те мүдделі. Кірістерді 9 кестеде қарастырамыз.
Кесте 9
ЖШС Жылуэнерго ремонткірісін талдау 33
№ Көрсеткіштер Іс жүзіндегі сомасы, мың Ауытқу
теңге (+; -)
2008 ж. 2009 ж.
1. Қызмет көрсетуден түскен түсім.243898 256115 12217
Өткізілген қызметтің өзіндік
2. құны. 178093 201803 10729
Жалпы кіріс (зиян)
3. Мерзімді шығындар 65805 54312 - 16195
4. Негізгі қызметтен түскен кіріс 30803 35506 4703
5. (зиян)
Негізгі емес қызметтен түскен 35002 18806 10729
6. Кіріс
Зиян 19492 58009 1489
-23322 - 30957 -54279
Кестедегі мәліметтерге қарай отыра кәсіпорынның кірісінің есепті жылы
зиянды болып отырғанын көреміз, яғни –161195 мың теңгеге зиян шегіп отыр.
Сол сияқты негізгі қызметтен түскен кіріс көлемі есепті жылы 10729 мың
теңгеге пайдалы болғанын және де негізгі емес қызметтен жалпы зиянмен
аяқталып отырғанын көреміз , яғни –54279 мың теңгеге.
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның дер кезінде барлық
міндеттемелерін төлеу қабілеттілігі. Ол үшін кәсіпорында төлем қаржылары
болуы міндетті. Оның құрамына ақша, есеп айырысу шоттары, валюта
шоттарындағы дебиторлық қарыздар, тауарлы – материалдық босалқылар,
құндылықтар және құнды қағаздар. Барлық міндеттемелер ағымды активтермен
қамтамасыз етіледі. Кәсіпорын төлем қабілеті деп есептелінеді,егер ағым
активтеріндегі қаржы ағымды міндеттемелерінен көп немесе тең болады.
Талдау кезінде төлем қабілеттілігін анықтау үшін оның
міндеттемелерінің төлеуге тиіс мезгілінен 1 апта немесе жарта ай аралығында
қарастырылады.Кәсіпорынның ағымды төлемдерін есептеу аралық мерзімде төлем
календарына сәйкес есептеледі. Төлем календары аналитикалық есептерге
сүйене отырып жасалады және банктердің есеп қағаздарына сәйкес мерзімді
төлем картатекасына және басқа да құжаттарға негізделеді.
Төлем қабілеттілігін талдаған кезде 3 түрлі коэффицент қолданылады:
1. Абсолютік ликвидтілік коэффицент;
2. Жабудың аралық коэффиценті;
3. Жабудың жалпы коэффиценті;
4. Тәуелсіздік коэффицент,
Абсолютік ликвидтілік коэффиценті ақша қаражаттары мен тез өткізілетін
құнды қағаздардың міндеттемелерге қатынасы ретінде есептеледі. Ол ағымдағы
міндеттемелердің қайсысы тез арада өшірілуі тиіс екенін көрсетеді.
Жабу аралық коэффиентінде ақша қаражаттары құрамына дебиторлық
қарыздар мен басқада активтер кәреді.Ол кәсіпорнының дебиторлармен дер
кезінде есеп айырысудың жүргізілуін, яғни ағымды міндетемелердің қандай
бөлігінің тек ақша қаражаттары есебінен ғана емес, сонымен бірге
көрсетілген қызмет, тиелген өнім, орындалған жұмыс үшін күтілетін түсімдер
болған жағдайды болжамдалатын төлем мүмкіндігін көрсетеді.
Жабудың жалпы коэффиценті барлық ағымды активтердің міндеттемелерге
қатынасын көрсетеді.Ол ағымды активтердің ағымды міндеттемелердің қандай
бөлімі жабатынын және кәсіпорынның дебиторлар мен дер кезінде есеп айырысу
мен дайын өнімді өткізу жағдайында кәсіпорынның төлем мүмкінділігін
көрсетеді. Бұл коэффицент ликвидті қаражаттардың міндеттемелерінің қаншасы
жабатынын көрсетіп, тек баланс құрылымының тұрақтылық дәрежесін дәлелдеп
қоймай, кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді қарыздарынан құтылу
қабілетілігін көрсетеді.
Кәсіпорын жағдайына баға бергенде бұл көрсеткішке үлкен мән беріледі.
Кесте 10
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау 33
№ Көрсеткіштер 2009 ж. Ауытқу
(+; -)
Жыл басы Жыл
аяғы
1. Ақша қаражаттары 445 170 -275
2. Дебиторлық қарыз 111994 92670 -19324
3. Тауарлы – материалдық босалқылар 55834 68203 12369
4. Қысқа мерзімді міндеттемелер 122794 141108 18314
5. Абсолюттік өнімділік коэффициенті
Жабудың жалпы коэффициенті 0,03 0,001 -0,029
6. Жабудың жалпы коэффициенті
Тәуелсіздік коэффициент 0,091 0,66 -0,25
7. Меншікті кап.аванс.кап. ≥ 0,4 – 0,5
1,37 1,14 -0,23
8.
0,57 0,54 -0,03
Кестедегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай, жалпы немесе мекеме
активтері өтімділігі жыл аяғында, жыл басымен салыстырғанда біршама өскен,
яғни абсолютті өтімділік коэффициент – 0,029 – ға, жабудың аралық
коэффициенті – 0,75, жабудың жалпы коэффициенті – 0,23 кеміген. Мәліметтер
бойынша ақша қаражаттары – 275 мың теңгеге, дебиторлық қарыз – 19324 мың
теңгеге кеміген және қысқа мерзімдік міндеттер 18314 мың теңгеге көбейіп
мекеме активтері өтімділігіне өз әсерін тигізген.
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының
құрылымын талдау
Кестедегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай сатып алушылардың жылу
энергиясына деген дебиторлық қарызы 2008 жылы 56275 мың теңгені құраса,
2009 жылы – 74573 мың теңгеге тең болып, ауытқуы 18298 мың теңге болған.
Жабдықтаушылардың аванстары 2008 жылы 38012 мың теңге болса, 2009 жылы
11521 мың теңгені болған, яғни есепті жылы ол 26491мың теңгеге өскен.
Кесте 11
Дебиторлық қарыздардың құрылымын талдау 33
Дебиторлар-мен2008 ж 2009ж Ауытқуы (+;-)
есеп айырысу
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, Үлес
мың, тг салмағы %мың, тг салмағы %мың, тг салмағы
%
А Б 1 2 3 4 5 6
1 Сатып алушылар56275 50,2 74573 80,5 18298 +30,3
мен тапсырыс
берушілердің
дебиторлық
қарызы
2 Жабдықтау-шыла38012 33,9 11521 12,4 26491 -21,5
рдың аванстары
3 Ішкі жүйені 2354 2,1 4833 5,2 2479 3,1
жөндеудегі
сатып алушылар
4 Басқа да 15353 13,7 1743,3 1,9 -13609,7-11,8
дебиторлық
қарыздар
Барлығы 111994,0 100,0 92670,3 100,0 -19323,7-
Ішкі жөндеудегі сатып алушылардың сатып алушылардың дебиторлық
қарызы 2008 жылы 2354 мың теңгені құраса, 2009 жылы ол 4833 мың теңгені
құрады, яғни ауытқу 2479 мың теңгені құрап отыр. Сондай – ақ басқа да
дебиторлық қарыздар өткен жылмен салыстырғанда 13609,7 мың теңгеге
азайған. Ал, жалпы кәсіпорын бойынша дебиторлық қарыздар салыстырғанда
–19323,7 мың теңгеге азайған. Ал басқа да дебиторлық қарыздардың кемігеніне
байланысты болып отыр.
ЖШС Жылуэнерго ремонт мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның
кредиторлық қарыздарына төмендегідей 12 кесте құрамыз.
Кесте 12
Кредиторлық қарыздардың құрылымын талдау 33
рсКредиторлар-ме2008 ж 2009 ж Ауытқуы (+;-)
н есеп
айырысуы
Сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
Мың, тг салмағымың, тг салмағмың, тг салмағы
% ы % %
1 Жеткізіп 33558 27,3 22541 16,0 -11017 -11,3
берушілерге
2 Жұмысшылармен 2129 1,7 2651 1,9 522 0,2
есеп айырысу
3 Салықтар 64165 52,3 100255,4 71,0 36090,4 18,7
бойынша
қарыздар
4 Зейнетақы 11894 9,7 15506,8 11,0 3612,8 1,3
аударымдары
5 Басқа да 11048 9,0 153,9 0,1 -10894,1 -8,9
кредиторлық
қарыздар
Барлығы 122794 100,0 141108,1 100,0 18314,1 -
Кестедегі мәліметтер бойынша кредиторлық қарыздар былтырғы жылмен
салыстырғанда 18314,1 мың теңгеге (141108,1 - 122774) өскен, өсу себебі
салықтар бойынша қарыздар өткен жылмен салыстырғанда 36090,4 мың теңгеге
(100255,4 - 64165) өскен, зейнетақы аударымдары бойынша 3612,8 мың теңгеге
(15506,8 – 11894,0) өскен және жұмысшылармен есеп айырысу бойынша 522 мың
теңге (2651 - 2129) өскен. Жалпы кредиторлық қарыздар бойынша кейбір
қарыздар өткен жылмен салыстырғанда азайған, олар.
- Жеткізіп берушілерге 11017 мың теңге (4897 - 10821) азайған;
- Басқа да кредиторлық қарыздар 10894,1 мың теңгеге (153,9 - 11048)
азайған.
Жалпы кредиторлық қарыздардың кейбір түрлерінің азаюы, кәсіпорнының
біршама төлемге өтімділігінің бар екендігін көрсетеді.
Қорытынды
Тәжірибені өту барысында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оны
жақсарту жолдары қарастырылды. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау қаржы
менеджментінің ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау нәтижелері бойынша кәсіпорында
қалыптасқан жағымды және жағымсыз құбылыстар туралы, кәсіпорын қызметінің
мықты және әлсіз жақтары туралы, сонымен қатар олардың туындауына себеп
болған факторлар жөнінде қорытынды жасауға болады. Қаржылық талдаудың
нәтижелері туралы ақпаратқа тек ішкі субъектілер (меншік иелері,
басқарушылар, жұмысшылар) ғана емес, сонымен қатар сыртқы субъектілер (
жабдықтаушылар, инвесторлар, кредиторлар және тағы басқалар) де қызығушылық
білдіреді. Сыртқы субъектілер талдау нәтижелерін алдағы уақытта субъектілер
болса оны қалыптасқан қаржылық жағдайды тұрақтандыруға және оны жоғары
деңгейде ұстап тұруға пайдаланады.
Аяқтай келе істелінген жұмыстар бойынша қорытындылар жасау қажет.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негіздеріне зерттеу
жасалынған болатын. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын қаржылық
жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы
кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз
шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін
уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп
беру болып табылады.Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың
негізгі ережелерін қалыптастырды. Олардың ішінен алты негізгі әдісті бөліп
қарастыруға болады:
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлық талдау;
6) қаржылық коэффициенттер әдісі.
Компаниясының қаржылық жағдайына талдау жүргізілді. Яғни кәсіпорынның
мүліктік жағдайына, төлем қабілеттілігімен өтімділігіне, қаржылық
тұрақтылығына және табыстығына мен іскерлік белсенділігіне талдау
жүргізілді. Талдау нәтижесінде келесідей кемшіліктер анықталды:
Кәсіпорынның мүліктік жағдайы тұрақсыз, яғни ол жыл соңына 3%-ға
төмендеді. Негізгі құралдардың активтердің жалпы сомасындағы үлесі 18%-ға
төмендесе, айналымнан тыс активтердің үлесі 11%-ға төмендеді.
Кәсіпорынның негізгі проблемаларының бірі - төменгі төлем қабілеттілік
пен өтімділік болып табылады. Кәсіпорынның баланс құрылымы нашар болып
келеді және ақша қаражаттарының өте тез өзгеруіне душар.
Қаржылық тұрақтығы жағынан кәсіпорын сыртқы қарыз көздерінен тәуелсіз.
Оған ұзақ мерзімді міндеттемелердің жоқ болуы дәлел бола алады.
Кәсіпорынның тағы бір негізгі проблемаларының бірі – оның
рентабельсіздігі. Ағымдағы жылы сатуан түскен түсім артқанына қарамастан
кәсіпорын шығын шегуде. Жалпы табыстың азаюы өндіріс рентабельділігінің
төмендегенімен және соған қатысты шығындардың өсуімен түсіндіріледі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.: ИНФРАМ,
1995
2 Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық
жағдайын талдау Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001 ж.
3.1 30.06.2009 жылғы Бухгалтерлік балансы
Активтер 2009 ж. 2010 ж.
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаттары 27 850 348 54 963 716
Қысқа мерзімді қаржылық
инвестициялар
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш 509 493 176 256 320 258
Қорлар 922 952 829 697 983 396
Ағымдағы салықтық активтер 8 702 032 17 562 495
Сатуға арналған, ұзақ мерзімді
активтер
Басқа да қысқа мерзімді активтер 346 539 287 707 986 571
Барлығы 1 815 537 672 1 734 816 436
II. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
Ұзақ мерзімді дебиторлық борыш 15 122
Инвестиции, учитываемые методом
долевого участия
Инвестициялық мүлік
Негізгі құралдар 446 798 964 477 550 138
Биологиялық активтер
Зерттеу және бағалау активтері
Материалдық емес активтер 715 500 738 692
Қалдырылған салық активтері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС Жылуэнерго ремонт қызметінің заңнамалық негізі
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
1.3. Ұйымдық құрылымы
2- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 – 2009 ж.ж. негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
2.3. ЖШС Жылуэнерго ремонтқаржы – шаруашылық қызметін талдау
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының құрылымын талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материалдар
Кіріспе
Өндірістік практикадан өтуіміздің мақсаты, осы төрт жыл бойы жинаған
білімімізді – жұмыс істеп дәлелдеуіміз керек болды. Және өз білімімізді
әрі қарай жетілдіруіміз үшін жасалған шаралардың бірі деп ойлаймын.
Мен, Отарбаева Венера өндірістік іс-тәжірибемді ОҚО облысы , Шымкент
қаласында ЖШС Жылуэнерго ремонт өткіздім. Мен іс-тәжірибеге күн сайын
қалдырмай бардым. Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме , яғни
ЖШСЖылуэнергоремонт
қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады.
Мен онда жүріп көптеген қызықты мәлімметтерге қанық болдым, өзіме қажетті
бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен таныстым.
Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, Төлемдік ақы не екендігін,
онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігінен, мекемесінің қандай банктермен
жұмыс жасайтындығынан толыққанды мәлімет алдым. Жалпы Төлем ақыға келер
болсақ, бұл - көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақшалар жіберушінің
оған қызмет көрсететін қабылдаушы-банкке ақшаны аудару туралы тапсырысы
болып табылады.
1- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қалыптасу тарихы, жұмыс істеу бағыты
1.1.ЖШС Жылуэнерго ремонт қызметінің заңнамалық негізі
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшерін жүз
айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы керек. Жарғылық капиталға
құрылтайшылардың үлестері натуралдық және мүліктік құқық түрінде ақшалай
нысанда барлық құрылтайшылардың қатысуымен немесе серіктестіктің
қатысушыларының жалпы жиналысының шешімімен бағаланады. Егер мұндай
салымның құны жиырма мың айлық есептік көрсеткішке тең сомадан асса, оны
бағалауды тәуелсіз эксперт куәландыруы керек.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қатысушылары серіктестіктің
тіркелуіне дейін жарғылық капиталдың жалпы сомасының 25 пайызын салулары
керек, бірақ жарғылық капиталдың ең аз мөлшерінен кем емес. Жалпы
жиналыстың шешімінің бекітілген уақытында барлық қатысушылар серіктестіктің
жарғылық капиталына салымдарын толық салулары керек. Бұл мерзім
серіктестіктің тіркелген уақытынан кейін бір жылдан аспауы керек.
Жарғылық капитал мен оның меншіктік капиталдағы қатынасы тіркелгенде немесе
қайта тіркелгенде жауапкершілігі шектеулі серіктестікпен тексерілмейді.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы мына жағдайларда
тексеріледі:
1. кез келген қатысушының талабы бойынша тәуелсіз экспертпен. Экспертиза
қызығушылық танытқан қатысушымен төленеді.
2. сот шешімі бойынша.
3. әр қаржылық жылдың соңында-қаржылық есеп беру бойынша.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қатысушысы серіктестіктің жарғылық
капиталындағы өзінің үлесін немесе оның бөлігін өз еркі бойынша осы
серіктестіктің бірнеше қатысушыларына сатуға құқысы бар.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерінің
өзгеруі серіктестікке жаңа қатысушының келуі мен шығуына байланысты болса
да жарғылық капиталға қайта есептеу жүргізіледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының өсуі оның толық
төленгеннен кейін жүзеге асырылады және ол мына жолдармен жүргізілуі
мүмкін:
• серіктестіктің барлық қатысушыларымен жүргізілген қосымша,
пропорциондалдық салымдар;
• жарғылық капиталдың мөлшері серіктестіктің меншіктік капиталының
есебінен, сонымен қатар оның резервтік капиталының есебінен өсуі;
• серіктестіктің таза активтерін (меншікті капиталдың) қайта бағалау, нақты
құны баланстық құннан асатын. Қайта бағалау тәуелсіз экспертпен ғана
жүргізілуі керек.
• бір немесе бірнеше қатысушылардың қосымша салымдарымен, егер барлық басқа
қатысушылар рұқсат етсе.
• серіктестіктің құрамына жаңа қатысушылар алған кезде.
Серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерінің кемуі серіктестіктің барлық
қатысушыларының салымдарының мөлшерін пропорционалды кеміту арқылы
жүргізіледі.
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік – жарғылық капиталдың мөлшері
жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндей анықталады, алайда бұл
серіктестіктің қатысушылары жарғылық капиталдағы өз салым ақшаларымен оның
міндеттемелері бойынша жауап береді, ал бұл соманың жетіспеушілігіне өз
мүліктерінің еселенген мөлшерінде өздерінің салым ақшаларына қосады.
Серіктестік атауы: мемлекеттік тілде толық: Жылуэнерго ремонт
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі; қысқаша: Жылуэнерго ремонт ЖШС.
Серіктестіктін орналасқан жері ОҚО облысы , Шымкент қаласында
Серіктестіктің қызмет мерзімі шектелмеген. Серіктестіктің мақсаты табыс
түсіру болып табылады.
Негізгі қызметінің түрлері:
• Құрылыс материалдарды мен қондыргыларын өндіру;
• Металл конструкцияларын өндіру мен сату;
• Былгары өндірісін ұйымдастыру;
• Жолаушы-жүк тасымалдауын ұйымдастыру;
• Коммерциялық қызмет;
• Құрылыс-монтаждык жүмыс;
• Делдалдық қызмет;
• Көтерме және бөлшек сауда;
• Жарнамалық хабар қызметі;
• Сыртқыэкономикалык кызмет;
• Қоғамдык тамақтану жүйесін ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының қолданылатын заңдарында тыйым салынбаған баска да
қызметтің түрлері.
Қазақстан Республикасының зандарына Серіктестік бөлек қызмет
түрлерін атқаруға кұқық беретін мемлекеттік лицензиялар мен құзырлы
мемлекеттік органдарының рұқсатын алады.
Серіктестіктің заңды мәртебесі
Серіктестік заңды тұлға құқықтарына өзінің мемлекеттік тіркеуден өткен
мезетінен бастап ие болады. Серіктестіктің мөрі, дербес балансы, банктерде
шоттары, өз атауы жазылған бланктері бар. Серіктестік өзқызметірінің
мақсатарына жету үшін өз атынан мәмілелер жасауға, мүліктік болуға, сотта
талапкер және жауапкер болуға хақылы. Серіктестік Қазақстан Республикасы
аумағында филиалдар мен өкілдіктер құруға, басқа заңды тұлғалармен
бірлестіктерге қатысуға, сол сияқты басқа да заңда тұлғалардың Жарғылық
капиталына 100 пайыз кем қатысу үлесімен, қатысушысы болуға хақылы.
Серіктестік өзіне тиесілі барлық мүліктерінің міндеттемелері бойынша
жауапты. Мемлекет Серіктестіктің қарыздары бойынша жауап бермейді.
Серіктестік мемлекет қарыздары бойынша жауап бермейді. Серіктестік өзінің
Қатысушыларының міндеттемелері бойынша, күші бар заңнамаларымен қаралған
жағдайларды қоспағанда, жауапты емес.
1.2. Кәсіпорынның даму перспективалары
ЖШС Жылуэнерго ремонт миссиясы
Электр энергиясын тұтынушыларға электрмен жабдықтаумен байланысты толық
қызметтер кешенін көрсету
Әрбір клиентке жеке қызмет көрсетуге қолымыздан келгенін жасаудамыз.
Өзіміздің клиенттеріміз үшін жарықты беруші немесе сөндіруші кескінсіз
ұйым болып қана емес, сонымен қатар электр энергиясына жұмсалатын
шығындарды жоспарлауға көмек көрсететін, өз қаражаттарын үнемдеуге,
есептерді төлеуге шығындалатын уақытша шығындарды оңтайландыруға көмек
қолын созатын серіктес болғымыз келеді.
Өзіміздің тұтынушымызға оның электр энергиясына жұмсайтын шығындарына
ерікті түрде аудит жүргізушіге дейін және аталған мәселені оңтайлы түрде
шешу жөніндегі ұсыныстарды жасауға дейін қол ұшын созғымыз келеді.
Күнделікті энергия кешеннің барлық қатысушыларымен бірге қаланың энергиямен
жабдықталуының мейлінше сенімді болуы үшін барлық мүмкіндіктерді қолға
аламыз. Тарифтің оңтайлы болуы үшін қолымыздан келгенінің бәрін жасаймыз
және электр энергиясын мейлінше төменгі бағалар бойынша сатып алуға кез
келген мүмкіндікті қалт жібермеуге тырысамыз.
Клиенттердің сапалы электр энергиясына қатысты және сапалы сервиске қатысты
қажеттіліктерін мейлінше қанағаттандыруға тырысамыз.
Әрқашан біздің негізгі құндылықтарымыз ретінде Жауапкершілік, Қол
жетімділік, Сенімділік, Сапа, Жаңашылдық, Айқындық және Өзара түсінушілік
болып табылады.
Қазақстанның ірі мегаполисі Алматының тұрақты тіршілік әрекетін қамтамасыз
ету мен өңірдің әлеуметтік және экономикалық әл-ауқатын табысты түрде
дамытуға барлық күшіміз мен мүмкіндіктерімізді саламыз!
Бағдарламасы мен бағыттары
• Тұтынушыларға Электр Энергиясымен қызмет көрсетудің жаңа стандарттарын
ендіру мен Сервис деңгейін арттыру
o Тұтынушылардың туындаған мәселелерін шұғыл түрде шешуге үндейтін
тұрғындарға Қызмет Көрсету Орталықтарын құру.
o Орын алған жағдай жөніндегі шұғыл түрде мәлімет беретін Call-орталғын
құру...
o Электронды төлем жүргізу жүйесін ендіру
o Оқу орталығын құру
• Клиенттік База мен Жеткізушілер Базасын Сақтау мен Кеңейту
• Шығындарды басқарудың тиімді жүйесін құру және жарамды кірістер
деңгейін қамтамасыз ету
Әрбір іскерлік үрдіс барысында әрбір қызметкер ИСО 9001:2000 халықаралық
стандартының талаптарына сәйкес әрекет ете отырып, шығындарды мейлінше
азайтуға тырысады. Компания, жалпы алғанда, жаңа технологияларды ендіре
отырып, мекеме қызметін қамтамасыз ете отырып, аталған қызметті тарифтік
құрылымына ендірмейді.
• Энергия көзін сатудың жаңа технологияларын жасау мен ендіру, Іскерлік
үрділерді автоматтандыру
Есептерді жүргізу мен қызметтердің тарификациясын мейлінше жоғарғы деңгейде
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін екі тілдік жүйені ендіру жоспарланып отыр.
Аталған қызмет ең соңында тұтынушы үшін өте қолайлы болады – бұл жағдай
қойылатын есептердің нақтылығына, электр энергиясының шығындарының
оңтайлылығына әсер етеді. Сәйкесінше, екі тілдік жүйе электрмен
жабдықтаудың сенімділігіне де әсер етеді. Клиенттердің (заңды және жеке
тұлғалар) біртұтас базасын қолдаудың өзі қара ниетті төлем жасаушылардың
тарапынан жасалатын қиянаттарды төмендетуге мүмкіндік береді. Дербес шоттар
жүйесін құру, ең алдымен, тұтынушыларға еншілес құрылымдарға (заңды
тұлғалар үшін), туған-туысқандарына (жеке тұлғалар үшін) ұсынылатын
қызметтер бойынша өзара есептесуді бақылау мүмкіндігін алуға жағдай
жасайды. Екі тілдік жүйе клиенттер үшін күрделі тарифтік жоспарлардың және
бонустық бағдарламалардың болуын білдіретіні маңызды.
2014 жылға дейін аталған жоспарлардың бәрі Алматы қаласы мен Алматы
облысындағы электр энергиясын тұтынушылар үшін шындыққа айналады.
• Тұтынушыға мейлінше сан алуан қызметтер түрін көрсету
Келісім шарттар жасасу, тұтынған электр энергиясы үшін есеп-шотты рәсімдеу
мен жіберуден басқа, тұтынушы өзінің тарапынан жасалған төлемдердің тарихын
жасап, келешектегі шығындарын жоспарларлауға мүмкіндігі болатын дербес
шоттарды ашу мүмкіндігі жоспарланып отыр.
Компания тұтынушыға энергия үнемдеуші технологиялар саласы бойынша
ұсыныстар бере алады.
• Компанияға өндірілген халықаралық ИСО 9001:2000 стандарттарының
талаптарына сәйкес сапа менеджмент жүйесінің тиімділігін қамтамасыз
ету мен тұрақты түрде жақсарту
• Компанияның әрбір жұмысшысын жұмыс үшін қажетті шарттармен қамтамасыз
ету және оның біліктілігін арттыру
1.3. Ұйымдық құрылымы
Серіктестіктің қатысушылары болып, яғни құрылтайшылары: олар
Прудникова Лариса Вальрьевна, Қазақстан Республикасының азаматшысы,
30.10.1968 ж т., Ресей, Смоленск туылған, паспорт сериясы 6601 № 417387
Смоленск қаласының Промышленный А11Б-мен 24.01.2002ж берілген, тұрғылықты
жері: ресй, смоленск қаласы, 3-ші Ясенная көшесі, 3үй
Альменбаев Марат Кумекович, Қазақстан Республикасының азаматы,
15.04.1968ж.т,.Алматы қаласында туылған, жеке тұрғылықты жері: Қазақстан
республикасы, Шымкент қаласы, Армаов көшесі,117 үй
Қаржы директоры- Исабаева Айгуль Абдуалиевна
Бас бухгалтер- Седикова Наталья Дмитреевна
2- Тарау ЖШС Жылуэнерго ремонт қаржылық тұрақтылығын талдау
2.1. Кәсіпорынның 2008 – 2009 ж.ж. негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау
Қазіргі таңда кәсіпорын тиімділігін жоғарылату мақсатындағы басқару
шешімдерін жасап, қабылдауға жауапкершілігі жоғарылап барады. Субъектінің
өндірістік, коммерциялық, қаржылық және басқа да қызметтерінің нәтижелері
өзара және басқа да қызметтерінің нәтижелері өзара және жалпы көрсеткішпен
әртүрлі деңгейде байланысқан факторларға тәуелді. Олардың ықпалдары
күшіне, өзгешелігіне және уақытша байланысты әртүрлі болады. Оларды
тудыратын себептер де әртүрлі. Олардың бағытын, белсенділігін және ықпал
ету уақытын ашпай және бағаламай өндіріс тиімділігін жоғарылату мүмкін
емес. Аталмыш күрделі жұмысты кәсіпорын қызметінің негізгі қаржы –
экономикалық көрсеткіштеріне талдау жүргізу арқылы орындауға болады.
Оның негізгі міндеті - өндіріс тиімділігін жоғарылату резервтерін ашу және
іс жүзіне асыру.
Талдау барысында бухгалтерлік және статистикалық есеп беру формалары
қолданылады. Аталмыш құжаттың мәліметтері келесі кестеден көрініс табады.
Кесте 1
ЖШС Жылуэнерго ремонт2008-2009 жж. негізгі технико-экономикалық
көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер Өлшем 2008ж. 2009ж. Ауытқу (+;
бірл. - )
1 Өндірілген өнім көлемі м.тг. 243898 256115 12217
(тауар, қызмет)
2 Өткізілген жылу м.тг. 187377 198106 10729
энергиясынан табыс.
3 Өткізілген жылу м.тг. 178093 201803 23710
энергиясының өндіріс құны.
4 Жалпы кіріс (шығыс) м.тг. 65804 54312 -11492
5 Негізгі қызметтен түскен м.тг. 187377 198106 10729
табыс (зиян)
6 Қызметкерлердің орта Адам 491 495 4
тізімдік саны, соның
ішінде: адам 410 411 1
- жұмысшылардың
7 Еңбек ақы қоры, соның м.тг. 43626,5 55858,3 12231,8
ішінде 31682,0 40642,7 8960,7
- жұмысшылардың
8 Негізгі құралдардың орта м.тг. 217717 245925 28208
жылдық құны.
9 Қор қайтарымы тг. 1,12 1,04 -0,08
Кесте 1 – ден көріп отырғанымыздай, жалпы өткізілген (өндірілген) өнім
көлемі (қызметі) 2008 жылы 243898 мың теңге болса, 2009 жылы 256115 мың
теңге болды, яғни есепті жылы 12217 мың теңге өсіп отыр. Ал негізгі
қызметтен түскен түсім 2008 жылы – 187317 м.тг. құраса, 2009 жылы – 198106
м.тг құрап отыр, яғни 10729 мың теңге өсіп отыр.
Ал өзіндік құны - өткен жылда – 178093 мың теңге болса, есепті жылы –
201803 мың теңге болды, яғни асыра орындалып отыр.
Ал жалпы кәсіпорында жұмысшылар саны 2008 жылы – 410 адам болса, 2009 жылы
– 411 адам болды, яғни 1 адамға көбейіп отыр, ал жалпы қызметкерлердің
тізімі 4 адамға есепті жылы көбейді.
Еңбек ақы 2008 жылы – 43626,5 мың теңге болса, 2009 жылы – 55858,3 мың
теңге, яғни есепті жылға 12231,8 мың теңгеге өсті. Ал оның ішінде
жұмысшылардың жылдық еңбек ақысы есепті жылы 8960,7 мың теңгеге өсті.
(40642,7 – 31682,0).
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың 2008 жылығы құны – 217717 мың
теңгені құрасы, 2009 жылы 245925 мың теңгені құрады, яғни 28208 мың
теңгеге артық қосымша құрал – жабдықтар сатып алынған. Сол сияқты
жұмысшылар санының көбеюіне байланысты еңбек ақы қоры да өсіп отыр. Және
де негізгі қордың қор қайтарымы өткен жылғыдай 0,08 теңге орындалып отыр.
Келесі кезекте осы еңбекақы қорының өсуі еңбек ресурстарының тиімді
пайдаланылуына қаншалықты әсер еткенін бағалау мақсатында еңбек өнімділігі
көрсекіштері талданады.
Кесте 2
ЖШС Жылуэнерго ремонтеңбек ресурстарын тиімді пайдалану көрсеткіштері
33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 ж 2009 ж ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.т.г 243898 256115 12217
(қызмет )
Жұмысшылардың орта тізімдік адам 410 411 +1
саны
Еңбек өнімділігі тг. 594873,2 623150,1 28276,9
Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай, 2009 жылы ЖШС Жылуэнерго
ремонтжұмысшыларының еңбек өнімділіг 28276,9 теңгеге өсіп отыр. Бұл
көрсеткіш кәсіпорындағы еңбек ресурстарының тиімді пайдаланылғанын
көрсетеді. Бұл көрсеткіш, сонымен қатар еңбек ақы қорының үнемді
пайдаланылғанын да көрсетеді.
Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылуын қор қайтарымы, қор сиымдылығы
көрсеткіштерімен сипатталады. Бұл көрсеткіштерге баңа беру үшін келесі
кесте құрылады.
Кесте 3.
Кәсіпорынның негізгі құралдарының тиімді пайдалану көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 ж 2009 ж ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.т.г 243898 256115 12217
(қызмет )
Негізгі құралдардың орта м.т.г 217717 245925 28208
жылдық құны.
Қор қайтарымы тг. 1,12 1,04 - 0,08
Қор сиымдылығы тг. 0,89 0,96 + 0,07
Кестеден көріп отырғанымыздай негізгі құралдардың орта жылдық құны
28208,0 мың теңгеге өскен. Қор қайтарымы 0,08 теңгеге кеміген, ал қор
сиымдылығы 0,07 теңгеге өскен.
Соңғы екі көрсеткіш негізгі құралдардың келесі жылдардағы тиімді
пайдаланғанын көрсетеді. Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылуы
нәтижесінде қызмет көрсетуден табыс 19674,0 мың теңге артық алынды ((1,04
– 1,12)*245925).
Материал ресурстарының тиімді пайдаланылу көрсеткіштеріне материал
қайтарымы және материал сиымдылығы жатады. Бұл көрсеткіштерді бағалау үшін
келесі кесте құрылады.
Кесте 4.
Кәсіпорынның материал ресурстарын тиімді
пайдалану көрсеткіштері 33
№ Көрсеткіштер өлшем 2008 2009 ауытқу
бірл. (+; - )
Өткізілген өнім көлемі м.тг 243898 256115 12217
(қызмет )
Материал шығындары м.тг 138735 156974 18239
Материал қайтарымы тг. 1,76 1,63 - 0,13
Материал сиымдылығы тг. 0,57 0,61 0,04
Кестеден көріп отрғанымыздай материал шығындары 18239 мың теңгеге
өскен, ал матерал қайтарымы 0,13 теңгеге төмендеген, материал сиымдылығы
0,04 теңгеге өскен. Бұл мәліметтер материал ресурстарының тиімсіз
пайдаланылғанын көрсетеді. Материал ресурстарының тиімсіз пайдаланылуы
нәтижесінде кәсіпорын қызмет көрсетуден 20406,62 мың теңгеге кем табыс
алған ((1,63 – 1,76) х 156974).
Сонымен кәсіпорын өз шаруашылық қызметін ойдағыдай атқарып жатқан жоқ.
Кәсіпорынның қызмет көрсетуден түскен табысы өскенімен өндірістік шығындар
өсімі жоғары болған. Нәтижесінде кәсіпорын негізгі қызметінен жалпы зиян
шеккен. Сонымен қатар өндірістік ресурстарын да тиімді пайдалана алмаған.
Осы жағдайларды ескере отырып, кәсіпорынның қаржы жағдайына қаншалықты
әсер етіп жатқанын бағалау мақсатында келесі кезекте кәсіпорынның қаржы
жағдайы бағаланады.
Баланс активі кәсіпорын меншігіндегі капиталдың орналасуы туралы
мәліметтер, яғни нақтылы мүліктерге және материалдық құндылықтарға салынған
салымдар туралы, кәсіпорнынның өндірістік шығындары туралы және ақшалай
қаражаттардың қалдықтары туралы мәліметтерді береді. Әрбір орналасқан
капитал түріне жекеленген баланс бабы сәйкес келеді.
Баланс активін топтастырудың негізгі белгісі олардың өтімділік деңгейі
болып табылады. Осы белгіге сәйкес баланс активтері ұзақ мерзімді активтер
және ағымдағы активтер болып бөлінеді.
Баланс активтері құрамы мен құрылымының динамикасын талдау кәсіпорын
мүлкінің және оның жекеленген түрлерінің абсолютті және қатынасты өсімінің
немесе азаюының шамасын анықтауға мүмкіндік береді. Активтердің өсуі
(кемуі) кәсіпорын қызметінің кеңейгенін (тарығанын) бейнелейді.
2.2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымын талдау
ЖШС Жылуэнерго ремонт активтерінің құрамы мен құрылымын талдау үшін
келесі кесте құрылады.
Кесте мәліметтері көрсетпі отырғандай кәсіпорын активтерінің жалпы
шамасы 15941,0 мың теңгеге өскен. Бұл көрсеткіш кәсіпорын қызмет аясының
кеңейгенін көрсетеді.
Кесте 5. ЖШС Жылуэнерго ремонт активтерінің
құрамы мен құрылымын талдау 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; -
рр )
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы,үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг.салм.
% % %
1. Ұзақ мерзімді
активтер соның 121223,0 41,9 144394,0 47,3 23171,05,4
ішінде:
негізгі құралдар 116811,0 40,3 135965,0 44,5 19154,04,2
2. Ағымдағы активтер 168273,0 58,1 161043,0 52,7 -7230,0-5,4
оның ішінде:
- материалдар 54939,0 18,98 67322,0 22,04 12383,03,06
Барлығы 289496,0 100 305437,0 100 15941,0-
Кәсіпорынның
өндірістік 171750,0 59,3 203287,0 66,6 31537,07,3
потенциалының құны
Кәсіпорын өндірістік потенциалының құны 31537,0 мың теңгеге өсіп,
(7,3%), 203287,0 мың теңге құрағанымен, оның үлес садмағы 7,3 пайызға
кеміген.
Активтердің құрамындағы ұзақ мерзімді активтердің қаражат бөлінуі жыл
басында тиісінше 41,9 және 58,1 пайызды құраса, жыл соңында 47,3 жыне 52,7
пайызды құрады.
Сонымен кәсіпорын активтерінің құрылымы қалыпты деңгейле. Дегенмен,
ағымдағы активтердің үлес салмағы жыл соңында төмендеген. Осы жағдайды
толық бағалау мақсатында келесі кезекте ағымдағы активтердің құрамы мен
құрылымы талданады.
Кәсіпорын иелігіндегі қаражаттардың жалпы сомасындағы қомақты үлесті
айналым қаражаттары құрайды. Олардың ұтымды орналасуына және тиімді
пайдаланылуына кәсіпорын қызметінің табысты нәтижесі көп жағдайда
байланысты болып табылады. Сондықтан талдау процкесінде ағымдағы
активтердің құрылымы, олардың өндіріс саласында орналасуы, тиімді
пайдаланылуы, сонымен қатар кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне, қаржы
тұрақтылығына елеулі әсер ететін ағымдағы активтердің жекелеген топтары
зерттеледі.
Ағымдағы активтердің құрамындағы ақшалай қаражаттардың өсуі
кәсіпорынның қаржы жағдайының тұрақтылығын дәлелдейді. Олардың көлемі
бірінші кезектегі төлемдерді өтеуді қамтамасыз етуі тиіс. Бірақ ұзақ мерзім
бойына үлкен ақшалай қаражат капиталының дұрыс пайдаланылмауының нәтижесін
көрсетеді. Олар табыс алу мақсатында өз өндірісін кеңейту немесе басқа
кәсіпорындардың акцияларына және бағалы қағаздарына салу жолымен жедел
түрде айналымға түсулері тиіс.
Кәсіпорынның қаржы жағдайына өндірістік босалқылар жағдайы да елеулі
әсер етеді. Көлемі аз, бірақ ширақ қозғалатын босалқылардың болуы қаржы
ресурстарының аз ғана бөлігі қорда тұрғанын бейнелейді. Ал олардың шамадан
тыс көп болуы өндіріс белсенділігінің төмендегенін сипаттайды.
Ағымдағы активтердің құрамы мен құрылымын талдау мақсатында келесі кесте
құрылады.
Кесте 6.
Кәсіпорынның 2009 ж. ағымдағы активтерінің құрамы мен
құрылымы 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; - )
рр
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг. салм.
% % %
1. Тауарлы-материалдық
босалқылар 55834,0 33,2 68203,0 42,4 12369,0 9,2
Дебиторлық қарыздар
2. Ақшалай қаражаттар
Басқа да активтер 111994,0 66,6 92670,0 57,5 -19324,0 -9,1
3.
445 0,2 170 0,1 -275 -0,1
4. - -
Барлығы 168273,0 100 161043,0 100 -7230,0 -
Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай кәсіпорын активтерінің
құрылымында айтарлықтай өзгерістер болған.
Тауарлы- материалдық босалқылардң көлемі 12369,0 мың теңгеге өскен,
яғни үлес салмағы – 9,2 %-ға өсті. Дебиторлық қарыздардың шамасы 19324,0
мың теңгеге кеміді, яғни үлес салмағы 9,1 %-ға, ақшалай қаражаттардың
көлемі де 275 мың теңгеге, үлес салмағы 0,1 %-ға кеміп отыр.
Жалпы кәсіпорындағы активтердің үлес салмағы біршама өткен жылға қарағанда
жақсарған.
Дебиторлық қарыздардың біршамасы қайтарылған. Бірақ әлі де болса,
халықтың әлеуметтік жағдайы, төлем қабілетсіздігін көрсетіп отыр.
Егер баланс активінде кәсіпорын қаражаттары көрініс тапса, пассивінде
олардың қалыптасу көздері көрініс табады. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі
көп жағдайда оның қарауындағы қаражат түрлеріне және олар неге салынғанына
байланысты болып келеді.
Тиістілік деңгейі бойынша пайдаланылып отырған капитал меншікті
(баланс пассивінің бірінші бөлімі) және қарыз болып (баланс пассивінің
екінші және үшінші бөлімі) болып бөлінеді.
Пайдаланылуына байланысты капитал ұзақ мерзімді тұрақты – баланс
пассивінің бірінші және екінші бөлімі және ағымдағы – баланс пассивінің
үшінші бөлімі болып бөлінеді.
Меншікті капиталдың қажеттілігі кәсіпорынның өзін қаржыландыру
талаптарымен байланысты. Меншікті капитал кәсіпорын тәуелсіздігінің негізі
болып табылады.
Сонымен қатар қаржы ресурстарының бағасы төмен болса, ал кәсіпорын
несиелік ресурстар өтеміне қарағанда капитал салымының қайтарымын жоғарғы
деңгейде қамтамасыз ете алса, онда қарыз қаражаттар қатыстыра отырып-ақ
меншікті капиталдың рентабельділігін жоғарылата алады.
Демек, кәсіпорынның қаржы жағдайы көп жағдайда меншікті және қарыз
капиталының тиімді арақатынасына байланысты.
Кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерін талдау процесінде олардың
құрамындағы және құрылымындағы өзгерістер зерттеледі және тиісті баға
беріледі.
Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен құрылымы келесі кесте
бойынша талданады.
Кесте 7
Кәсіпорынның авансталған капиталының құрамы мен
құрылымын талдау 33
№ Көрсеткіштер жыл басы жыл соңы өзгеруі ( +; -
рр )
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы,үлес
мың тг. салм. мың тг. салм. мың тг.салм.
% % %
1. Меншікті капитал 166702 57,6 164329 53,8 -2373 -3,8
1.1 Жарғылық капитал 5053 1,7 5053 1,6 - -0,1
2. Қарыз капиталы 122794 42,4 141108 46,2 18314 3,8
2.1 Кредиторлық қарыз 122794 42,4 141108 46,2 18314 3,8
Барлығы 289496 100 305437 100 15941 -
Кестедегі көріп отырғанымыздай, кәіспорында активтердің қалыптастыру
көздерінің жалпы шамасы 15941,0 мың теңгеге өскен. Ол негізінен қарыз
капиталының 18314,0 мың теңгеге өсуімен қамтамасыз етілген.
Ал меншікті капитал 2373,0 мың теңгеге кеміген. Осыған сәйкес меншікті
қаражаттардың үлесі 3,8 пайызға кеміген. Осы арқылы кәсіпорынның меншікті
капиталы 53,8 % құраған. Бұл жағдайлар кәсіпорынның қаржы жағдайының
нашарлағаныны көрсетеді.
2.3. ЖШС Жылуэнерго ремонтқаржы – шаруашылық қызметін талдау
Өндіріс шығындары төмендегідей белгілері бойынша топтасады :
- өндіріс процесіндегі ролі бойынша негізгі және үстеме шығындар болып
бөлінеді.
Негізгі шығындар – негізінен шығарылатын өнімді құрайды, оның функциялық
негізін қалыптастырады.
Үстеме шығындар - өндіріс процесімен, қызмет көрсетумен байланысты
жабдықтарды, цех және персоналдарды ұстамен байланысты.
- өнімнің өзіндік құнына кіру әдісі бойынша шығындар тікелей және
жанама болып бөлінеді.
Тікелей шығындар – бұйымның әр түрінің бірлігінің өзіндік құнына жатқызуға
болады және оған шикі зат, энергия, жалақы және т.б. шығындар жатады .
Жанама шығындар - өнімнің жеке түрі бойынша бөлістірімді, өнімнің шығару
көлемінің өзгеруіне байланысты болады.
Төменде 8 кестеде “Облжылукоммунқуат” мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның
шығындар көрсеткіштерін талдаймыз.
Кесте 8
Өндіріске жұмсалған шығындарды элементтері бойынша талдау 33
№ Көрсеткіштер 2008 ж. 2009 ж. ауытқу ( +; - )
рр
сомасы,үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
мың тг.салм. мың тг. салм. мың тг. салм.
% % %
1. Материал шығындары
Еңбек ақыға 138735 50,8 156974 61,2 18239 10,4
2. жұмсалған шығындар
Негізгі құралдардың42667 15,6 55696 21,7 13029 6,1
тозуы
3. Басқа шығындар 8725 3,2 8079 3,1 - 646 -0,1
4. 83165 30,4 35877 14,0 - 47288 -16,4
Барлығы 273292 100,0 256626 100,0 - 16666 -
Кестедегі келтірілген мәліметтер бойынша өндіріске жұмсалған
шығындарды 2009 жылды 2008 жылмен салыстырғанда – 16666 мың теңге (256626 -
273292) кеміген, шығындардың кемуі басқа да шығындардың кемуінен – 47288
мың теңге болып отыр. Осы кеткен шығындардың ішіндегі ең көп бөлігін
материал шығындары құрап отыр, яғни кәсіпорынға қажетті материалдардың
көптеп сатып алуынан 18239 мың теңгеге немесе 10,4 % көбейді.
Кіріс көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті
көрсеткіштерінен тұрады, олар: өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынатын
кіріс, жалпы кіріс, негізгі қызметтен алынатын кіріс, салық салынғаннан
кейінгі қызметтен алынатан кірістөтенше жағдайлардан алынған кіріс,
кәсіпорын қызметтің соңғы қаржылық нәтижесінде болып табылатын таза кіріс.
Кіріс жинақталған түрда шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және
затқа айналған еңбеңтің өнімділігін көрсетеді.
Нарық жағдайында кірістің ролі айтарлықтай арттаы. Кіріс кез келген
кәсіпорынның мақсаты кіріс, кәсіпорынның қозғаушы күшіне айналады.
Кіріс табу кез – келген кәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болып
қалыптасады, ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және
әлеуметтік дамуының көзі болып табылады. Бұл принцип өнімді өндіруге
шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік – техникалық
базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпрын өзінің ағымдағы және
күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен дабатындағын білдіреді.
Кіріс есебінен, сондай – ақ кәсіпоынның бюджет алдындағы; банктер мен
басқада кәсіпорындар, ұйымдар алдындағы міндеттемелерді орындайды.
Сонымен, кіріс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін
бағалудағы негізгі көрсеткіш болып табылады.
Кіріс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідегідей негізгі шарттар
қажет болады:
1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық
қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай – ақ еңбек өнімділігінің
өсуі өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2. Бүйымдарды калкуляциялау және төнімнің өзіндік құнцн анықтау жүйесі
ғылыми негізделген болуы керек.
3. Кірісті бөлу (тарату) механизм белсенді роль атқаруы керек және
өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы
тиіс.
4. Кірістің тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде
(амортизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал
төлемі, дивидендтер, пайыздық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салаыдар, пай
(жарна) төлемдері, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері,
валюта және бағалы қағаздар курсы және т.б.) ғана мүмкін.
Кәсіпорын кіріснің өсуіне шаруашылықта жүргізуші субьектінің өзі де,
мемлекет те мүдделі. Кірістерді 9 кестеде қарастырамыз.
Кесте 9
ЖШС Жылуэнерго ремонткірісін талдау 33
№ Көрсеткіштер Іс жүзіндегі сомасы, мың Ауытқу
теңге (+; -)
2008 ж. 2009 ж.
1. Қызмет көрсетуден түскен түсім.243898 256115 12217
Өткізілген қызметтің өзіндік
2. құны. 178093 201803 10729
Жалпы кіріс (зиян)
3. Мерзімді шығындар 65805 54312 - 16195
4. Негізгі қызметтен түскен кіріс 30803 35506 4703
5. (зиян)
Негізгі емес қызметтен түскен 35002 18806 10729
6. Кіріс
Зиян 19492 58009 1489
-23322 - 30957 -54279
Кестедегі мәліметтерге қарай отыра кәсіпорынның кірісінің есепті жылы
зиянды болып отырғанын көреміз, яғни –161195 мың теңгеге зиян шегіп отыр.
Сол сияқты негізгі қызметтен түскен кіріс көлемі есепті жылы 10729 мың
теңгеге пайдалы болғанын және де негізгі емес қызметтен жалпы зиянмен
аяқталып отырғанын көреміз , яғни –54279 мың теңгеге.
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның дер кезінде барлық
міндеттемелерін төлеу қабілеттілігі. Ол үшін кәсіпорында төлем қаржылары
болуы міндетті. Оның құрамына ақша, есеп айырысу шоттары, валюта
шоттарындағы дебиторлық қарыздар, тауарлы – материалдық босалқылар,
құндылықтар және құнды қағаздар. Барлық міндеттемелер ағымды активтермен
қамтамасыз етіледі. Кәсіпорын төлем қабілеті деп есептелінеді,егер ағым
активтеріндегі қаржы ағымды міндеттемелерінен көп немесе тең болады.
Талдау кезінде төлем қабілеттілігін анықтау үшін оның
міндеттемелерінің төлеуге тиіс мезгілінен 1 апта немесе жарта ай аралығында
қарастырылады.Кәсіпорынның ағымды төлемдерін есептеу аралық мерзімде төлем
календарына сәйкес есептеледі. Төлем календары аналитикалық есептерге
сүйене отырып жасалады және банктердің есеп қағаздарына сәйкес мерзімді
төлем картатекасына және басқа да құжаттарға негізделеді.
Төлем қабілеттілігін талдаған кезде 3 түрлі коэффицент қолданылады:
1. Абсолютік ликвидтілік коэффицент;
2. Жабудың аралық коэффиценті;
3. Жабудың жалпы коэффиценті;
4. Тәуелсіздік коэффицент,
Абсолютік ликвидтілік коэффиценті ақша қаражаттары мен тез өткізілетін
құнды қағаздардың міндеттемелерге қатынасы ретінде есептеледі. Ол ағымдағы
міндеттемелердің қайсысы тез арада өшірілуі тиіс екенін көрсетеді.
Жабу аралық коэффиентінде ақша қаражаттары құрамына дебиторлық
қарыздар мен басқада активтер кәреді.Ол кәсіпорнының дебиторлармен дер
кезінде есеп айырысудың жүргізілуін, яғни ағымды міндетемелердің қандай
бөлігінің тек ақша қаражаттары есебінен ғана емес, сонымен бірге
көрсетілген қызмет, тиелген өнім, орындалған жұмыс үшін күтілетін түсімдер
болған жағдайды болжамдалатын төлем мүмкіндігін көрсетеді.
Жабудың жалпы коэффиценті барлық ағымды активтердің міндеттемелерге
қатынасын көрсетеді.Ол ағымды активтердің ағымды міндеттемелердің қандай
бөлімі жабатынын және кәсіпорынның дебиторлар мен дер кезінде есеп айырысу
мен дайын өнімді өткізу жағдайында кәсіпорынның төлем мүмкінділігін
көрсетеді. Бұл коэффицент ликвидті қаражаттардың міндеттемелерінің қаншасы
жабатынын көрсетіп, тек баланс құрылымының тұрақтылық дәрежесін дәлелдеп
қоймай, кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді қарыздарынан құтылу
қабілетілігін көрсетеді.
Кәсіпорын жағдайына баға бергенде бұл көрсеткішке үлкен мән беріледі.
Кесте 10
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау 33
№ Көрсеткіштер 2009 ж. Ауытқу
(+; -)
Жыл басы Жыл
аяғы
1. Ақша қаражаттары 445 170 -275
2. Дебиторлық қарыз 111994 92670 -19324
3. Тауарлы – материалдық босалқылар 55834 68203 12369
4. Қысқа мерзімді міндеттемелер 122794 141108 18314
5. Абсолюттік өнімділік коэффициенті
Жабудың жалпы коэффициенті 0,03 0,001 -0,029
6. Жабудың жалпы коэффициенті
Тәуелсіздік коэффициент 0,091 0,66 -0,25
7. Меншікті кап.аванс.кап. ≥ 0,4 – 0,5
1,37 1,14 -0,23
8.
0,57 0,54 -0,03
Кестедегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай, жалпы немесе мекеме
активтері өтімділігі жыл аяғында, жыл басымен салыстырғанда біршама өскен,
яғни абсолютті өтімділік коэффициент – 0,029 – ға, жабудың аралық
коэффициенті – 0,75, жабудың жалпы коэффициенті – 0,23 кеміген. Мәліметтер
бойынша ақша қаражаттары – 275 мың теңгеге, дебиторлық қарыз – 19324 мың
теңгеге кеміген және қысқа мерзімдік міндеттер 18314 мың теңгеге көбейіп
мекеме активтері өтімділігіне өз әсерін тигізген.
2.4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының
құрылымын талдау
Кестедегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай сатып алушылардың жылу
энергиясына деген дебиторлық қарызы 2008 жылы 56275 мың теңгені құраса,
2009 жылы – 74573 мың теңгеге тең болып, ауытқуы 18298 мың теңге болған.
Жабдықтаушылардың аванстары 2008 жылы 38012 мың теңге болса, 2009 жылы
11521 мың теңгені болған, яғни есепті жылы ол 26491мың теңгеге өскен.
Кесте 11
Дебиторлық қарыздардың құрылымын талдау 33
Дебиторлар-мен2008 ж 2009ж Ауытқуы (+;-)
есеп айырысу
сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, Үлес
мың, тг салмағы %мың, тг салмағы %мың, тг салмағы
%
А Б 1 2 3 4 5 6
1 Сатып алушылар56275 50,2 74573 80,5 18298 +30,3
мен тапсырыс
берушілердің
дебиторлық
қарызы
2 Жабдықтау-шыла38012 33,9 11521 12,4 26491 -21,5
рдың аванстары
3 Ішкі жүйені 2354 2,1 4833 5,2 2479 3,1
жөндеудегі
сатып алушылар
4 Басқа да 15353 13,7 1743,3 1,9 -13609,7-11,8
дебиторлық
қарыздар
Барлығы 111994,0 100,0 92670,3 100,0 -19323,7-
Ішкі жөндеудегі сатып алушылардың сатып алушылардың дебиторлық
қарызы 2008 жылы 2354 мың теңгені құраса, 2009 жылы ол 4833 мың теңгені
құрады, яғни ауытқу 2479 мың теңгені құрап отыр. Сондай – ақ басқа да
дебиторлық қарыздар өткен жылмен салыстырғанда 13609,7 мың теңгеге
азайған. Ал, жалпы кәсіпорын бойынша дебиторлық қарыздар салыстырғанда
–19323,7 мың теңгеге азайған. Ал басқа да дебиторлық қарыздардың кемігеніне
байланысты болып отыр.
ЖШС Жылуэнерго ремонт мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның
кредиторлық қарыздарына төмендегідей 12 кесте құрамыз.
Кесте 12
Кредиторлық қарыздардың құрылымын талдау 33
рсКредиторлар-ме2008 ж 2009 ж Ауытқуы (+;-)
н есеп
айырысуы
Сомасы, үлес сомасы, үлес сомасы, үлес
Мың, тг салмағымың, тг салмағмың, тг салмағы
% ы % %
1 Жеткізіп 33558 27,3 22541 16,0 -11017 -11,3
берушілерге
2 Жұмысшылармен 2129 1,7 2651 1,9 522 0,2
есеп айырысу
3 Салықтар 64165 52,3 100255,4 71,0 36090,4 18,7
бойынша
қарыздар
4 Зейнетақы 11894 9,7 15506,8 11,0 3612,8 1,3
аударымдары
5 Басқа да 11048 9,0 153,9 0,1 -10894,1 -8,9
кредиторлық
қарыздар
Барлығы 122794 100,0 141108,1 100,0 18314,1 -
Кестедегі мәліметтер бойынша кредиторлық қарыздар былтырғы жылмен
салыстырғанда 18314,1 мың теңгеге (141108,1 - 122774) өскен, өсу себебі
салықтар бойынша қарыздар өткен жылмен салыстырғанда 36090,4 мың теңгеге
(100255,4 - 64165) өскен, зейнетақы аударымдары бойынша 3612,8 мың теңгеге
(15506,8 – 11894,0) өскен және жұмысшылармен есеп айырысу бойынша 522 мың
теңге (2651 - 2129) өскен. Жалпы кредиторлық қарыздар бойынша кейбір
қарыздар өткен жылмен салыстырғанда азайған, олар.
- Жеткізіп берушілерге 11017 мың теңге (4897 - 10821) азайған;
- Басқа да кредиторлық қарыздар 10894,1 мың теңгеге (153,9 - 11048)
азайған.
Жалпы кредиторлық қарыздардың кейбір түрлерінің азаюы, кәсіпорнының
біршама төлемге өтімділігінің бар екендігін көрсетеді.
Қорытынды
Тәжірибені өту барысында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оны
жақсарту жолдары қарастырылды. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау қаржы
менеджментінің ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау нәтижелері бойынша кәсіпорында
қалыптасқан жағымды және жағымсыз құбылыстар туралы, кәсіпорын қызметінің
мықты және әлсіз жақтары туралы, сонымен қатар олардың туындауына себеп
болған факторлар жөнінде қорытынды жасауға болады. Қаржылық талдаудың
нәтижелері туралы ақпаратқа тек ішкі субъектілер (меншік иелері,
басқарушылар, жұмысшылар) ғана емес, сонымен қатар сыртқы субъектілер (
жабдықтаушылар, инвесторлар, кредиторлар және тағы басқалар) де қызығушылық
білдіреді. Сыртқы субъектілер талдау нәтижелерін алдағы уақытта субъектілер
болса оны қалыптасқан қаржылық жағдайды тұрақтандыруға және оны жоғары
деңгейде ұстап тұруға пайдаланады.
Аяқтай келе істелінген жұмыстар бойынша қорытындылар жасау қажет.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негіздеріне зерттеу
жасалынған болатын. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын қаржылық
жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы
кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз
шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін
уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп
беру болып табылады.Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың
негізгі ережелерін қалыптастырды. Олардың ішінен алты негізгі әдісті бөліп
қарастыруға болады:
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлық талдау;
6) қаржылық коэффициенттер әдісі.
Компаниясының қаржылық жағдайына талдау жүргізілді. Яғни кәсіпорынның
мүліктік жағдайына, төлем қабілеттілігімен өтімділігіне, қаржылық
тұрақтылығына және табыстығына мен іскерлік белсенділігіне талдау
жүргізілді. Талдау нәтижесінде келесідей кемшіліктер анықталды:
Кәсіпорынның мүліктік жағдайы тұрақсыз, яғни ол жыл соңына 3%-ға
төмендеді. Негізгі құралдардың активтердің жалпы сомасындағы үлесі 18%-ға
төмендесе, айналымнан тыс активтердің үлесі 11%-ға төмендеді.
Кәсіпорынның негізгі проблемаларының бірі - төменгі төлем қабілеттілік
пен өтімділік болып табылады. Кәсіпорынның баланс құрылымы нашар болып
келеді және ақша қаражаттарының өте тез өзгеруіне душар.
Қаржылық тұрақтығы жағынан кәсіпорын сыртқы қарыз көздерінен тәуелсіз.
Оған ұзақ мерзімді міндеттемелердің жоқ болуы дәлел бола алады.
Кәсіпорынның тағы бір негізгі проблемаларының бірі – оның
рентабельсіздігі. Ағымдағы жылы сатуан түскен түсім артқанына қарамастан
кәсіпорын шығын шегуде. Жалпы табыстың азаюы өндіріс рентабельділігінің
төмендегенімен және соған қатысты шығындардың өсуімен түсіндіріледі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.: ИНФРАМ,
1995
2 Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық
жағдайын талдау Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001 ж.
3.1 30.06.2009 жылғы Бухгалтерлік балансы
Активтер 2009 ж. 2010 ж.
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаттары 27 850 348 54 963 716
Қысқа мерзімді қаржылық
инвестициялар
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш 509 493 176 256 320 258
Қорлар 922 952 829 697 983 396
Ағымдағы салықтық активтер 8 702 032 17 562 495
Сатуға арналған, ұзақ мерзімді
активтер
Басқа да қысқа мерзімді активтер 346 539 287 707 986 571
Барлығы 1 815 537 672 1 734 816 436
II. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
Ұзақ мерзімді дебиторлық борыш 15 122
Инвестиции, учитываемые методом
долевого участия
Инвестициялық мүлік
Негізгі құралдар 446 798 964 477 550 138
Биологиялық активтер
Зерттеу және бағалау активтері
Материалдық емес активтер 715 500 738 692
Қалдырылған салық активтері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz