Кәсіпорынның баға стратегиясы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I КӘСІПОРЫНДА БАҒА САЯСАТЫ МЕН БАҒА СТРАТЕГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

1.1 Нарықтық экономикадағы КӘСІПОРЫНДА баға саясаты мен баға стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

1.2 Шығынға негізделген баға құру және оның кемшіліктері ... ... ... ... ... ... ... ..7

II КӘСІПОРЫНДА БАҒА САЯСАТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН НАРЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ӘСЕРІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

2.1 Баға саясатын қалыптастыру және құндылыққа негізделген баға құру ... ... 11
2.2 Нарық құрылымының сипатына байланысты КӘСІПОРЫНДА баға белгілеу саясаты мен стратегиялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

Дамыған елдердің қазіргі кездегі экономикасы рыноктық сипатта. Негізгі экономикалық проблемаларды шешуде рыноктық жүйе тиімді де серпімді болып табылады. Бұл жүйе бір күнде пайда болған жоқ, ол ғасырлар бойы қалыптасып, өркениетті түрге ие болды. Алдағы уақытта да әлем елдерінің экономикалық келбетін анықтайтыны хақ. Елiмiздiң рыноктық экономикаға өтуiне байланысты рыноктың қымет ету механизмiн және оның негiзгi элементтерiн талдап, оларды экономикамыздың тиiмдi дамуына қолдана бiлу бүгiнгi күн тәртiбiнiң өзектi мәселесi.
Қазiргi кезде нақты рыноктық қатынастар орнап, бағаны белгiлейтiн тек қана сұраныс пен ұсыныс деп төте айту қиындау. Өйткенi фирмалар белгiлi бiр рынокта, белгiлi бәсеке жағдайында және белгiлi рынок құрылымының негiзiнде әрекет жасайды.
Баға саясаты дегеніміз - өзінің тауарларына (қызметтеріне) баға белгілеу үшін басшылыққа алған КӘСІПОРЫНДА жалпы принциптері. Ал баға стратегиясы дегеніміз – сол принциптерді іс жүзіне асыру үшін кәсіпорында қолданылатын әдістер жиынтығы. /1, 30 б/
Сонымен қатар, нарықтық экономикада фирма баға саясатын жүргізгенде нарықтың құрылымының әсері мен маңызы зор. Яғни, нарық құрылымы бәсекелі болған жағдайда, жекелеген бәсекелес фирмалар нарықта бағаға әсер ете алмайды, олар бағаны белгіленген деп есептейді. Сондықтан олар максималды пайда табу үшін өндіріс көлемін, өндіріс шығындарын оптималдауды іске асырады. Ал монополиялық нарықтағы кәсіпорындардың монополиялық билікке ие болғандықтан, олар өздерінің өнімдеріне баға белгілей алады және олар бағаға байланысты әр түрлі саясаттар жүргізе алады. Мысалы, монополиялық фирмалар бағалық дискриминация саясататрын жүргізе алады және олар ол саясатты жүргізу арқылы қосымша табыс түсіреді.

1. Нысанбаев С.Н. Коммерциялық баға құру: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. - 358 бет.
2. Мэнкью Н.Г. Принципы экономики. - СПб: ПитерКом, 1999-784 с.
3. Вэриан Х.Р. Микроэкономика. Промежуточный уровень. / Учебник для вузов. – М.: ЮНИТИ, 1997. – 767 с.
4. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.: Экономика, Дело, 1992.
5. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика / Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000 ж. – 420 б.
6. Есипова В.Е. Цены и ценообразование. Учебник для вузов. – СПб:. “Питер”, 1999. – 464с.
7. Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003. – 219 б.
8. Гальперин В.М., Игнатев С.М., Моргунов В.И. Микроэкономика. Т.2. – СПб. – 1998 г.
9. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применени. В 2-х т. Т1.- М: Финансы и статистик, 1992-384с.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

I КӘСІПОРЫНДА БАҒА САЯСАТЫ МЕН БАҒА СТРАТЕГИЯСЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

1. Нарықтық экономикадағы КӘСІПОРЫНДА баға саясаты мен баға стратегиясы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..4

2. Шығынға негізделген баға құру және оның кемшіліктері
... ... ... ... ... ... ... ..7

II КӘСІПОРЫНДА БАҒА САЯСАТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН НАРЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ӘСЕРІН
ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

2.1 Баға саясатын қалыптастыру және құндылыққа негізделген баға құру
... ... 11
2.2 Нарық құрылымының сипатына байланысты КӘСІПОРЫНДА баға белгілеу саясаты
мен стратегиялары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .16

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3

Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..25

КІРІСПЕ

Дамыған елдердің қазіргі кездегі экономикасы рыноктық сипатта. Негізгі
экономикалық проблемаларды шешуде рыноктық жүйе тиімді де серпімді болып
табылады. Бұл жүйе бір күнде пайда болған жоқ, ол ғасырлар бойы
қалыптасып, өркениетті түрге ие болды. Алдағы уақытта да әлем елдерінің
экономикалық келбетін анықтайтыны хақ. Елiмiздiң рыноктық экономикаға
өтуiне байланысты рыноктың қымет ету механизмiн және оның негiзгi
элементтерiн талдап, оларды экономикамыздың тиiмдi дамуына қолдана бiлу
бүгiнгi күн тәртiбiнiң өзектi мәселесi.
Қазiргi кезде нақты рыноктық қатынастар орнап, бағаны белгiлейтiн тек
қана сұраныс пен ұсыныс деп төте айту қиындау. Өйткенi фирмалар белгiлi бiр
рынокта, белгiлi бәсеке жағдайында және белгiлi рынок құрылымының негiзiнде
әрекет жасайды.
Баға саясаты дегеніміз - өзінің тауарларына (қызметтеріне) баға
белгілеу үшін басшылыққа алған КӘСІПОРЫНДА жалпы принциптері. Ал баға
стратегиясы дегеніміз – сол принциптерді іс жүзіне асыру үшін кәсіпорында
қолданылатын әдістер жиынтығы. 1, 30 б
Сонымен қатар, нарықтық экономикада фирма баға саясатын жүргізгенде
нарықтың құрылымының әсері мен маңызы зор. Яғни, нарық құрылымы бәсекелі
болған жағдайда, жекелеген бәсекелес фирмалар нарықта бағаға әсер ете
алмайды, олар бағаны белгіленген деп есептейді. Сондықтан олар максималды
пайда табу үшін өндіріс көлемін, өндіріс шығындарын оптималдауды іске
асырады. Ал монополиялық нарықтағы кәсіпорындардың монополиялық билікке ие
болғандықтан, олар өздерінің өнімдеріне баға белгілей алады және олар
бағаға байланысты әр түрлі саясаттар жүргізе алады. Мысалы, монополиялық
фирмалар бағалық дискриминация саясататрын жүргізе алады және олар ол
саясатты жүргізу арқылы қосымша табыс түсіреді.
Сондықтан мен, курстық жұмысымның тақырыбын Кәсіпорынның баға
стратегиясы деп алдым.
I КӘСІПОРЫНДА БАҒА САЯСАТЫ МЕН БАҒА СТРАТЕГИЯСЫ

1.1 Нарықтық экономикадағы КӘСІПОРЫНДА баға саясаты мен баға стратегиясы

Рынокты реттеуде, бағаға елеулі әсер ететін, сұраныс пен ұсыныстың
ара қатынасы үлкен роль атқарады. Бағаның жоғарлауы – өндірісті кеңейтуге,
ал төмендеуі – өндірісті қысқартуға көтермелейді. Нәтижесінде,
кәсіпкерлердің стихиялы әрекеттері жоғары немесе төмен деңгейдегі
оптималды пропорциялар орнатады. Реттеуші көрінбейтін қол әрекет етеді,
ол туралы Адам Смит былай деген: Кәсіпкер тек өз мүдделерін көздейді,
жеке бас пайдасын ойлайды және де бұл жағдайда көрінбейтін қол оны алдын-
ала ойламаған мақсатына жетелейді. Өзінің жеке мақсаттарына қол жеткізу
үшін, ол қоғамға бұрынғыдан да саналы түрде қызмет көрсетеді[1].
Рынок жағдайында байланысты баға туралы шешімдер, яғни баға құру
бағыты әр түрлі. Сондықтан ол шешімдердің фирма үшін салдары да әр түрлі.
Демек, баға деңгейін белгілеу алдында әрбір баға бағытын, оның терең
салдарын талдау қажет. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, тек дәл баға саясатын
белгілеп, анық баға стратегиясын ұстанған фирмалар рынокта жемісті әрекет
жасай алады. Осы екі басқа (баға саясаты, баға стратегиясы) түсініктердің
мәнін айыру қажет.
Біраз қайталап, жоғарыда келтірілген міндеттердің бірін еске
түсірейік. Айталық, фирма рыноктың кеңею мүмкіндігін үдете пайдаланып, сату
көлемін асыра ұлғайту үшін бағасын негізгі бәсекелестерден де одан әрі
төмендетуді ұйғарды делік. Міне, бұл КӘСІПОРЫНДА баға саясаты, яғни баға
белгілеуді ұстаған приципі. Осы баға саясатын іске асыру үшін фирма оны
орындау тәртібін және шаралар жиынтығын, яғни баға сратегиясын белгілейді.
Мысалы, сатып алушыларға неше түрлі жеңілдіктер арқылы, айталық, оларға
тауарды тегін жеткізу, тегін орнату, тегін жөндеу, тұтыну несиесінарзан
беру, бағаны бірден немесе күн сайын, апта сайын белгілі мөлшерде кеміту,
тұтынушыларға сыйлық беру немесе сауда орындарында шай беру, ойын сауық
ұйымдастыру т.б.с.с. шаралар арқылы өзінің баға стратегиясын жүргізеді. 1,
31 б
Егер фирма жұмсаған шығынын анықтап, белгілі пайда табу тұрғысынан
бағасын белгілеген болса, онда оның баға саясаты, онымен бірге баға
стратегиясы да болмағаны. Баға саясаты болған фирма мәселені басқаша
қарастырады: Әрекет жасайтын нақты рынокта бағаның деңгейі қандай болуы
мүмкін? Сол баға деңгейіне сәйкес пайда табу үшін шығындар көлемін шектеу
қолдан келе ме? Осы сұрақтарға жауап іздестірген КӘСІПОРЫНДА баға
саясатының болғаны.
Сатып алушылардың табысы қандай бағаны көтере алады деген сұраққа
жауап іздеген КӘСІПОРЫНДА баға саясаты мен баға стратегиясының болмағаны.
Баға саясаты мен баға стратегиясын қолданған фирма басқаша сұрақтарға жауап
іздестіреді: сатып алушылары үшін фирма тауарының құндылығы қандай? Сол
тауар құндылығына сәйкес бағаның белгіленгені жайлы сатып алушыларды қалай
сендіруге болады?
Тауар құндылығы, яғни тауар пайдалығының субъективті қабылдануы
бағаны ақтамаған жағдайда, білгір менеджер бағаны дереу төмендетудің
тауардың қындылығының (пайдалылығының) жойылғаны деп түсінеді. Ондай тауар
бағасы төмендесе де сұраныс таппай, өтпей қояды. Осыған байланысты бағаның
қандай деңгейі сату көлемін ойлаған мөлшерге, ойлаған рынок үлесі жеткізеді
дегент сұраққа жауап іздеген КӘСІПОРЫНДА баға саясатының болмағанын
білдіреді. 2, 74 б
Білгір маман басқа сұрақтарға жауап іздестіреді: сату көлемінің
қандай мөлшері немесе рынок үлесінің қандай деңгейі фирмаға ең үлкен пайда
береді? Мәселені осылай қойғанның өзі баға саясаты мен баға стратегиясына
КӘСІПОРЫНДА сүйенгенін дәлелдейді. Демек, фирма баға құру ісінде кездейсоқ
себептерге, рынок ағынына сүйенбей, өзінің белгіленген прициптеріне, соған
сәйкес қолданатын әдістер жүйесіне сүйенуі тиіс. Бұл КӘСІПОРЫНДА баға құру
стратегиясын қалыптастырып, жемісті әрекетінің көптеген шарттарының бірі
болмақ және фирмаға қызмет көрсететін бөлімдердің өзара ынтымақты әрекетіне
жағдай тудырады. әдетте баға саясаты мен баға стратегиясы болмаған фирмада
оның қаржы және маркетинг қызметінің арасында жиі – жиі қайшылықтар
қалыптасып, олардың мүдделері үйлеспейді. Себебі маркетинг қызметі сатып
алушылардың мүддесімен санасады. Ал бағаны солардың тауарға берген
субъективті құндылығы бойынша белгілеуді қолдайды. Олай болмаса фирма
комерциялық нысанасына жете алмайды. Керісінше, қаржы қызметі бағаны
пайданың көзі ретінде, шығынды ақтаушы құралы ретінде қарастырады. Осыдан
бағаның деңгейі өзгеше болуы тиіс. Біріне – бірі осы мүдделерді үйлестіру
үшін фирма басшылығы баға саясатына сүйене отырып бұл қызметтердің алдына
мынадай тлаптар қоюы тиіс: қаржы мен бухгалтерлік есеп қызметі фирма
шығындарын басқаруды игеріп, ататп айтқанда, белгілеген өнім сапасын
қамтамасыз ететін шығындардың көлемін минимумға жеткізіп, маркетинг
қызметінің алдына анық міндеттер белгілеу үшін сату көлемі мен шығындар
арасыдағы байланыстарды дәл белгілеуі қажет.
Ал маркетинг қызмет КӘСІПОРЫНДА бәсекедегі ұтымды жақтарына сүйене
отырып, оның комерциялық негізі бола алатын ұтымды өнім түрін, рынок
сегментінің таңдауды игеруі қажет. Саиып келе, дәлме – дәл айтқанда,
маркетинг және қаржы қызметкерлерінің арасындағы қайшылық фирма
басшылығының баға құруда орын алатын екі түрлі бапты анық ажыратпағаннан
болатыны белгілі. Ол шығынға немесе құндылыққа сүйенген баға құру баптары.
Олардың мәні кейінірек талданды. Ал олардың қысқаша мәндік сипатының
айырмашылығын мына сурет арқылы көрсетуге болады. 1, 32 б
а) Шығынға негізделген баға құру бабы

Өндіріс
Өнім техноло -
гиясы
Шы – Ба -
ғында ға
р
Баға

Сатып алушының ұтымы ҚҰНДЫ
ЛЫҚ
Фирма пайдасы
Фирма шығыны

Сурет-3 - Тауар құндылығы мен бағаның арақатынасы

Әрине, сатушы мен сатып алушылардың құндылықты бөлісу үрдісіне үшінші
рынок тұлғасы - бәсекелес фирмалар күшті ықпал тигізеді. Жалпы алғанда
баға саясатын құру және оның негізінде бағалардың нақты деңгейін белгілеу
үрдісі тауарды сатуға және пайда операциясына әсерін тигізетін факторларды
жинақтап ескеруді қажет етеді. Осы тұрғыдан алғанда фирма баға саясатының
қалыптасуы 4-ші суретте бейнеленген. 1, 40 б
Баға құру тактикасы дегеніміз фирма тауарының бағасын басқаруға
арналған баға мамандары алдына қойылған міндеттерді шешу үшін қолданылатын
нақты іс-әрекеті шараларының жиынтығы. Ол шаралардың қатарында түрлі баға
жеңілдіктері мен баға үстемелері қолданылады.
Нарықтық экономикада сондай-ақ тауардың пайдалылығы тауарға оның
түұтыну қасиеттерінің көрсеткіштеріне тұтынушы тарапынан берілген бағалау
арқылы анықталатыны ескерілуі тиіс. Экономикалық құндылық дегеніміз сатып
алушының қолы жежетін баламалы тауарлардың ішіндегі ең жақсы тауардың
бағасы плюс сол ең жақсы тауармен салыстырғандағы белгілі тауардың
қасиеттері құндылығының айырмасы.

Сурет-4 - КӘСІПОРЫНДА баға саясатының қалыптасуы

2.2 Нарық құрылымының сипатына байланысты КӘСІПОРЫНДА баға белгілеу саясаты
мен стратегиялары

Жетiлген бәсекелi жағдайда КӘСІПОРЫНДА көлемi шамалы болғандықтан ол
бағаға әсерiн тигiзе алмайды, ал монополиялық рынок бағаға өз үстемдiлiгiн
жүргiзедi.
Бәсекелес фирма нарықтық бағаға әсер ете алмайды, сондықтан ол
бағаны сырттан белгiленген баға ретiнде қабылдайды. Яғни, өндiрушi
өндiрiлген өнiмнiң кез-келген мөлшерiн рыноктық бағамен сатады. Олардың
сұраныс қисығы горизонталь болып қалады.

Р

Р0
D = MR

Q

Сурет- 5- Бәсекелес КӘСІПОРЫНДА баға тұрақтығына байланысты сұраныс
қисығы

Суреттен көрiп отырғанымыздай өндiрiлген өнiм тұрақты (Q) тұрақты
бағамен (Po) сатылатындықтан, жалпы түсiм өсiмi немесе шектi түсiм MR
нарықтық бағаға тең болады, яғни MR = Po. Сондықтан жетiлген бәсеке
жағдайында шектi түсiм (MR) қисығы жеке КӘСІПОРЫНДА сұраныс қисығымен (D)
сәйкес келедi 7, 130 б .
КӘСІПОРЫНДА жалпы не ортақ табысы өндiрiс көлемiнен өндiрушi баға
көбейтiндiсiне тең , яғни TR = p * Q
Мұндағы: TR – жалпы түсiм;
р – баға;
Q - өнiм көлемi.
Сондықтан қысқа және ұзақ мерзiмде фирма оңтайлы жағдай қалыптастыру
үшiн өнiм көлемiн немесе шығындарды өзгерту арқылы қол жеткiзедi. Ал
монополиялық рынок жетiлген бәсекелi рынокқа қарағанда күрделi. Монополист
фирма шығындарын есептеп қана қоймай, бағаның ұтымды деңгейiн қалыптастыру
керек, нарықта өзi жалғыз болғандықтан басқа бәсекелестер кiргiзбеу үшiн
немесе өнiм көлемiн арттыру үшiн көптеген iс- шаралар жүргiзедi.
Бәсекелес фирма үшiн р бағасы Q өндiрiс көлемiне байланысты емес.
Сондықтан шектi табыс MR= р, сондай -ақ орташа табыс AR = р.

Бәсекелес КӘСІПОРЫНДА бiрiншi әрекетi – пайданы мейлiнше арттыру.
Баға орташа жалпы шығындардың ең төменгi деңгейiнен жоғары делiк, яғни:

Р АСmin

(4)

Пайданы мейлiнше арттыру үшiн келесi жағдай орындалғанша:
MR ≥ МС немесе жетiлген бәсеке жағдайында Р ≥ МС, өйткенi MR=р. 7,132
бет.
Мейлiнше көп пайда мынадай теңдiк орындалған жағдайда шығарылатын
өнiм көлемiне Q * сәйкес келедi.
Р = МС
(5 )
Бұл шарт жетiлген бәсекелес фирма үшiн пайдасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.