Қаржылық бағалаудың теориялық негіздері

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе

І ҚАРЖЫЛЫҚ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бағалаудың мәні, бағалау үрдісінің тәсілдері мен әдістемесі

1. 2 Бағалаудың негізгі бағыттары

II ҚАРЖЫЛЫҚ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

2. 1 Бағалаудың негізгі әдістері

2. 2 «Еуразиялық Банк» АҚ бойынша бағаланатын объектінің құнын үш әдіспен бағалау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

«ҚР бағалау қызметі туралы» заңына сәйкес мемлекеттік меншікті жекелендіру кезінде, басқаруды сенімділікке беру немесе жалға беру, сату, сатып алу, жарғылық қордың салымы ретінде ипотекалық несиенің жүргізілуі кезінде қоғамдық бағалау үлкен роль атқарады. Сонымен қатар мүлік туралы мәмле кезінде міндеттелген бағалау жүргізіледі.

Бағалау қызметі ғылыми негізде, оның кез келген тапсырманы орындау үрдісін қадағалайтын, бірқатар кағидалар мен жылжымайтын мүлік кұнына әсер ететін ортаның факторларын қарастырады.

Бүгінгі таңдағы түсінік бойынша, бизнес-жұмыспен қамту және қызмет көрсетуде өнім өндіріп, өткізуде табиғи игілікті өндіруші кәсіпорындар мен ұйымдардың, сондай-ақ пысық адамдардың коммерциялық ісі болып табылады. Басқаша айтсақ, бизнес- пайда келтіру немесе қайсыбір материалдық пайда табу мақсатындағы шаруашылық жүргізуші субъектінің кәсібі, жұмыстың нәтижесі немесе іс-әрекеттің басқадай түрлері.

«Бизнес» және «кәсіпкерлік» ұғымы бір-бірімен тығыз байланысты. Көбіне оларды синоним ретінде қолданады. Бұл дұрыс емес, өйткені бұл ұғымдардың мазмұны жағынан көп айырмашылығы бар. Кәсіпкерлік -жұмыс және қызмет көрсетудің, өнімнің жаңа түрлерін игеру мен шығару үшін маүмкіндіктерді жүзеге асыруда ізденіспен, тәуекелмен бел байлаушы жаңашыл, творчестволық және бастамашыл шарушылық іс-әрекет ретінде түсіндіріледі. Бұрын -соңды болмаған немесе өзгелердің қолынан шықпаған бар жаңаны ізденуші іскер адамдарды ғана кәсіпкер деп есептуеге болады.

Кәсіпорынның қаржылық қорын бағалау, оның тұрақтылыққа жету жолдарын, экономикалық тиімділікті де анықтауға мүмкіндік береді.

Кәсіпорын жұмысының қаржылық қорынының жағдайын бағалау адам қызметінің барлық аясына, соның ішінде қаржы қызметіне де тән нәрсе. Ол белгілі бір нәтижеге жету үшін субъектінің объектіге нысаналы ықпал етуінің тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы.

Сонымен қатар қаржылық тұрақты кәсіпорын онымен қаржылық қатынастарға түсетін басқа шаруашылық субъектілер үшін сенімді серіктес болады /4, 9 б/. Сондықтан қаржылық жағдайды талдаумен тек кәсіпорын басшылары мен қызметкерлер ғана емес, соныменен ресурстарды қолдану тиімділігін зерттеу мақсатында құрылтайшылар, инвесторлар, несиелендіру жағдайын бағалау мен тәуекелділіктің деңгейін анықтау үшін банктер, төлемдерді уақытылы алу үшін жабдықтаушылар, бюджетке қаражаттардың түсу жоспарын орындау үшін салық органдары және тағы басқалары айналысады.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту және жақсарту және оның іскерлік белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.

Бағалау қызметкерлігінде бизнесті (кәсіпорынды) бағалау ұлкен орын алады. Бизнес құнын объектпен бағалауда, табысқа қол жеткізуге бағытталған және кәсіпорынды функционалдау негізінде жүзеге асырылатын қызметкерлік орын алады. Кәсіпорын азаматтық құқықтар объектісі болып табылады [1], шаруашылық айналымға түседі, шаруашылық операцияларға қатысады. Нарықтық қатынастар дамуы нәтижесінде бизнесті бағалау қажеттілігі өсуде. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес меншік объектілерін бағалау приватизациялау, сенімді басқармаға өткізу не аманатқа беру кезінде, сату, сатып алу, ипотекалық несиелеуде, шарттық капиталдарға өткізу вклад ретінде өткізу және т. б. кезінде міндетті болып саналады [2] .

Бизнесті бағалау кәсіпорынды қайта құрастырудың тұрақтандырылған бағытын таңдау үшін қажет. Бизнесті бағалау процесінде кәсіпорынды басқаруға мүмкін амалдар анықталады және, олардың қайсысы кәсіпорын-ның максималды тиімділігін қамтамасыз ететіндігі, демек барынша жоғарғы нарықтық құн орнатылады, ал бұл өз алдына меншік иелерінің негізгі мақсаты және нарықтық экономикада фирмалар менеджерлерінің қойылған мәселесі болып саналады.

Жиынтықтағы пайдалылық пен шығындар бағалаушымен бағаланатын, нарықтық құнның негізі болып табылатын мөлшерді құрайды. Бизнес қызметкерліктің белгілі бір түрі ретінде жен кәсіпорын оның нарықтық экономикада ұйымдастырылған формасы ретінде меншік иесінінің табыстарда қажеттіліктерін қанағаттадырады.

Бизнес (кәсіпорын) тауардың барлық белгілеріне ие және салып алулар-сатулар объектісі бола алады. Дегенмен ол, ерекшеліктері оны бағалау принциптерін, амалдарын және әдістерін қамтитын, ерекше типті тауар болып саналады. Бизнестің тауар ретінде қажет болуы, бизнес ішінде және сыртқы ортада жүретін процестерге байланысты. Соған қоса, экономикадағы тұрақсыздық нәтижесінде бизнес тұрақсыздығы орнайды, ал басқа жағынан тұрақсыздық экномикадағы толық тұрақсыздықтың кезекті өсуіне алып келеді. Осыдан бизнестің тауар ретінде тағы бір ерекшелігі анықталады: бизнесті реттеу және оны бағалау процесінің қажеттілігі, соған қоса бағалау екзінде бизнесті басқару сапасын ескеру қажеттілігі [12] .

Бизнесті бағалау кәсіпорынды қайта құрастырудың тұрақтандырылған бағытын таңдау үшін қажет. Бизнесті бағалау процесінде кәсіпорынды басқаруға мүмкін амалдар анықталады және, олардың қайсысы кәсіпорынның максималды тиімділігін қамтамасыз ететіндігі, демек барынша жоғарғы нарықтық құн орнатылады, ал бұл өз алдына меншік иелерінің негізгі мақсаты және нарықтық экономикада фирмалар менеджерлерінің қойылған мәселесі болып саналады.

І ҚАРЖЫЛЫҚ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бағалаудың мәні, бағалау үрдісінің тәсілдері мен әдістемесі

Кәсіпорын құнын (бизнесті) бағалау - бұл кәсіпорын құнын белгілі бір күнге есептеу және құрастыру. Бизнес құнын, басқа да меншік объектісі сияқты, бағалау объект құнының мөлшерін, белгілі бір уақыт моментінде және нақты нарық шарттарында оған әсер ететін факторларды ескерумен мақсатты реттелген процесс болып келеді. Бірінші көзқарастан күрделі болып көрінетін құнды бағалау мәнінің анықтамасы осы процестің негізгі (маңызды) сипаттарын ашады. Сонымен, біріншіден, кәсіпорын құнын (бизнесті) бағалау - бұл процесс, яғни нәтиже алу үшін сарапшы-бағалаушы, реті мен мазмұны бағалау мақсаттарына, объект сипаттамаларына және таңдалған әдістерге байанысты болатын операциялар тізімін жүзеге асырады [1, б. 78] .

Осыған оса барлық жағдайлар үшін бағалау кезеңдерін бөлуге болады. Мысалы, қажетті ақпаратты жинау және өндеу, құнды бағалау әдістерін құрастыру, объект құнының мөлшерін есептеу, түзетулерді енгізу, соңғы мөлшерді шығару, алынған нәтижелерді тексеру және келісітіру. Кезеңдердің біреуін де тастап кетуге не басқа орынға «орын ауыстыруға» болмайды. Мұндай еркіндіктерден соңғы нәтиже бұзылуы мүмкін. Осыдан бағалаудың екінші мәндік сипаттамасы шығады, дәлірек айтсақ, яғни бұл процесс реттелген, яғни барлық әрекеттер белгілі бір бірізділікпен жүреді.

Үшіншіден, құнды бағалау - мақсатты процесс. Сарапшы-бағалаушы өз қызметкерлігінде әрдайым нақты мақсатты қолданады. Әрине, ол объек құнының мөлшерін есептеу керек. Бірақ қандай құнды анықтау керек екендігі бағалау мақсатына, соған қоса бағаланатын сипаттамасына байланысты. Мысалы, егер бизнес құнын есептеу сатып алу-сату келісімін жасау мақсатымен жүргізілсе, онда нарықтық құн есептеледі, ал егер бағалау мақсаты болып бизнес құнын оны ликвидациялау жағдайында анықтау саналса, онда ликвидациялық құн есептеледі.

Құнды бағалау процесінің төртінші жағы бағалаушының әрдайым құн мөлшерін ақша бірліктері ретінде анықтауға негізделгендігі саналады. Демек барлық құн сипаттамалары, олардың дәлдік өлшеуге және ақшалай сипаттауға қаншалықты қарапайым берілетіндініне қарамастан, сандық сипатталу керек.

Құнды бағалау процесінің бесінші маңызды жағы оның сипатына негізделген. Бұл бағалаушының тек бағалау объектісін, оның техникалық сипаттамаларын, орналасуын, оған тәуелді табысты, бағаланатын объектінің активтері мен міндеткерліктерінің құрамы мен құрылымын және т. с. с. алуға шығындарды ескерумен шектелмейтіндігін білдіреді. Ол міндетті түрде мына нарықтық факторлар жиынтығын ескеру керек: нарықтық конъюктураны, бәсекелестік деңгейі мен моделін, бағаланатын бизнестің нарықтық реноменін, оның макро- және микроэкономикалық мекендеу ортасын, бағалау объектісінен пайда алумен кедергіленген тәуелділіктерді, табыстың ортанарықтық деңгейін, ұқсас объектілерге бағаларды, саладағы және толықтай экономикадағы ағымдық жағдайды.

Негізгі факторлар болып уақыт және тәуекелділік саналады. Нарықтық экономика динамизмімен ерекшеленеді, осыдан уақыт - нарықтық процестерге, соның ішінде кәсіпорын құнын (бизнесті) бағалауға әсер ететін басты фактор. Пайда түсіру немесе пайда түсіргенге дейінгі уақыт интервалдармен, периодтармен өлшенеді. Интервал, немесе период күнге, аптаға, айға, ширекке, жарты жылға немесе жылға тең болуы мүмкін [1, бб. 84-86] .

Болжалған период ұзақтығы ең алдымен дисконттау есерілгеннен, нарықтық құн мөлшеріне әсер етеді. Бизнестің нарықтық құны көптеген факторлар әсерінен уақытпен өзгереді, сондықтан ол тек нақты уақыт моментіне күйі бойынша анықталады. Бірнеше айдан кейін ол басқа болуы мүмкін. Демек, меншік объектілерін тұрақты бағалау мен қайта бағалау бүгінгі нарықтық экономика шарттарында қажет.

Нарықтық құнның басқа маңызды факторы болып тәуелділік саналады. Тәуелділік нарық конъюктурасымен, макроэкономика процестерімен және т. с. с. байланысты тұрақсыздық пен анықсыздық деп түсіндіріледі. Басқа сөзбен айтқанда, тәуелділік - бұл, бағаланатын бизнеске инвестициялардан алынған пайданың болжалғаннан кіші не жоғары болып шығу ықтималдығы. Бағалау кезінде тәуелділіктің әр түрін және нарықтық экономика шарттарында салымдардың біреуі де абсолют тәуелділіксіз болмайтындығын естен шығармау керек.

Жүргізілген бағалау нәтижесі болып нарықтық құнның есептелген мөлшері немесе оның модификациясы саналады. Нарықтық құн - бұл, берілген бағалау объектісі ашы нарықта, келісім жақтары барлық қажетті ақпарат негізінде байыппен әрекет еткенде, келісім бағасымен қайсыбір төтенше жағдай әсері сипаттағалған кезде өзін ақтай алатын барынша ықтимал баға.

Нарықтық құн міндетті түрде ақшалай сипатталады, мысалы, теңгемен не доллармен. Осы кезде құнды есептеу үшін есептеулерді таңдалған валютада жүргізген дұрыс, себебі бұл барынша нақты есептеулерді жүргізуге және қорытынды нәтижені бір валютадан екіншісіне айналдырғанда ауытқуларды болдырмауға немесе барынша төмендетуге мүмкіндік береді.

Құн мөлшерін анықтаумен, бағалаушы бағаланатын объкетке баланысты реттелетін пайда, осы пайданы түсірумен жүретін тәуекелділіктер, ұқсас объектілерге орташа нарықтық пайдалылық деңгейі, бағаланатын объекттің, активтері мен міндеттерінің құрамы мен құрылымы (немесе құраушы элементтер) сияқты, сипаттамалары, нарық конъюктурасы, саладағы және толық экономикадағы ағымдық жағдай - негізгі факторлардың толықтай әсер етуін ескеруге тырысу керек [2, бб. 137-140] .

Құнды нарықтық бағалаудың кемшілігі және біруақытта міндетті талабы болып оның нақты бір күнге байланысы саналады. Бүгінгі экономикада нарықтық құнды есептеу келесі себептерден міндеттеледі. Сіздің көзқарасыңыз бойынша, басты болып саналатыны:

а) нарықтық құнды бағалау (немесе анықтау) сатушыға не сатып алушыға тауарды барынша нақты бағаға «шығаруға» мүмкіндік береді, себебі нарықтық құн жеке күтімдер мен шығындарды ескеріп қана қоймай, соған қоса дамудың жалпыэкономикалық тенденциясын да, нарық жағынан берілген объект бағасын да қамтиды;

б) нарықтық құнның мөлшерін білу объект иесіне, қажетті жағдайда объекттің нарықтық құнын өсіруге, жеке (ішкі) және нарықтық құн арасында соңғыы күшейту барысында ажырауын сақтауға бағытталған шараларды қолданып, өндіріс процесін оңтайландыруға мүмкіндік береді;

в) құнды периодтық нарықтық бағалау басқару тиімділігін жоғарлатуға және, демек, банкротты және құлдырауды болдырмауға мүмкіндік береді;

г) құн бағасын сатып алушы-инвесторға дұрыс тиімді инвестициялық шешім қабылдауға көмектеседі;

д) әрине, тапсырыс беруші өз бетімен де бағалаушы жұмысын атқара алады, дегенмен оған бұл үшін арнайы, мамандандырылған білім мен тәжірибе керек. Барлығы бірдей осының екеуін де иелене бермейді, және тырыспайды да. Сондықтан бүгінгі экономикада құнды бағалауды арнайы оқыған мамандар - сарапшы-бағалаушылар жүргізеді. Құнды мамандандыру-лы бағалау негіздендірілген нәтижелер алуға мүмкіндік береді;

ж) егер жоспарланған келісімнің әрбір қатысушысы өздігінен бір немесе басқа объектті бағалауға тырысатын болса, она оның шығындары жеткілікті үлкен болар еді, себебі осы кезде, бір-екі рет қолданылатын және өз бағасын ақтауға мүмкіндік бермейтін белгілі бір ақпараттық базаны құру, белгілі бір бағдарламаны сатып алу және т. с. с. қажет болар еді. Мамандандырылған бағалаушыда барлығы «ағымға» қойылған, оның трансакциялы кідірістері біраз төмен;

л) маманға бағалауға тапсырыс берумен, инвестор онымен келісімге отырады. Бұл келісімде екі жақтың да құқықтары мен міндеттері орнатылады. Бағалаушы орындалған жұмыстарға жауапты болады, қате бағалау тәуелділігі тапсырыс беруші емес, ал сарапшы міндетіне жатады;

м) макроэкономикалық аспектіде құнды бағалау мемлекет жағынан экономиканы басқарудың және реттеудің бір тұтқасы болып саналады, бағалау мемлекеттік және муниципалдық меншікті басқару кезінде үлкен назар аударады.

Осылай, құнды бағалау нарықтық экономикада көптеген үлкен мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Нарықтық экономиканың басты құралы ретінде құндық бағалау белгілі бір реттілікпен ұйымдастырылу керек. Бұған бағалаушылардың жұмыс сапасы, олардың көмегімен қабылданатын шешім тиімділігі мен қамтылу дәрежесі байланысты [3, бб. 207-208] .

Құнды бағалау жүргізілетін барлық елдерде дерлік, оны, өз жұмысында бағалаудың орнатылған стандарттарын ұстанатын тәуелсіз маман-бағалаушылар жүзеге асырады.

Бағалау қызметінің негізгі принциптері объективтілік және дұрыстық болып табылады.

Бағалау объектiлерiне:

1) жекелеген материалдық объектiлер (заттар), оның iшiнде қараусыз қалған, иесiз мүлiктер;

2) тұлғаның мүлкiн, оның iшiнде мүлiктiң белгiлi бiр түрiн (жылжымалы немесе жылжымайтын) құрайтын заттардың жиынтығы;

3) меншiк құқығы және мүлiкке немесе мүлiктiң құрамындағы жекелеген заттарға өзге де заттық құқықтар;

4) мiндеттеменi (борышты) талап ету құқығы;

5) жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер, ақпарат;

6) интеллектуалдық меншік құқығының объектілері;

7) азаматтық құқықтардың өзге де объектілері жатады.

Бағалау түрлерi келесілерге бөлінеді:

1. Мiндеттi және бастамашылық бағалау - бағалау түрлерi болып табылады.

2. Мiндеттi бағалау Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес:

1) жеке тұлғалардың кәсiпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын жылжымайтын объектiлерiне салық салу үшiн, сондай-ақ шаруа (фермер) қожалықтарының жер учаскелерiнiң бағалау құнын анықтау үшiн;

жекешелендiру , сенiмгерлiк басқаруға не жалға (кейiннен сатып алатын жалға) беру үшiн;

3) ипотекалық кредит беру үшiн;

4) меншiк иесiнен мүлiктi мемлекеттiк қажеттерге сатып алу және алып қою үшiн;

5) борышкер немесе өндiрiп алушы сот орындаушысы жүргiзген бағалауға қарсылық бiлдiрген жағдайда борышкер мүлкiнiң құнын анықтау үшін;

6) мемлекеттік меншiкке түскен мүлiк құнын анықтау үшiн;

7) өзге де жағдайларда жүргiзiледi.

Бағалау жүргiзу шартына қойылатын мiндеттi талаптар біріншіден, Бағалау жүргiзу шартына Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң өтемдi қызметтер көрсету шарты туралы нормалары қолданылады, екіншіден ағалау жүргізу шартында мыналар қамтылуға тиіс:

1) тапсырыс беруші мен бағалаушының деректемелері:

жеке тұлға үшін - тегі, аты, әкесінің аты (ол болған жағдайда), тұратын жері;

заңды тұлға үшін - атауы, орналасқан жері (почталық мекен-жайы), банктік деректемелері;

2) бағалау объектісінің (объектілерінің) атауы және (немесе) орналасқан жері, айқындалатын құнның түрі;

3) бағалау түрі;

4) бағалау объектісінің түрі;

5) бағалау жүргізудің мерзімдері;

6) көрсетілетін қызметтер үшін ақы төлеудің шарттары, тәртібі және мөлшері;

7) тараптардың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі;

8) тапсырыс берушінің бағалау объектісіне меншік құқығын растайтын құжаттың деректемелері не тапсырыс берушіге бағалау туралы шарт жасау құқығын беретін өзге де негіздемелер;

9) мүлікті бағалау жөніндегі қызметті жүзеге асыру құқығына лицензияның деректемелері (лицензия берген орган көрсетілген оның нөмірі мен берілген күні) .

Бағалау туралы есепте мыналар көрсетілуге тиіс:

1) бағалаушының атауы (тегі, аты, әкесінің аты, (ол болған жағдайда) ;

2) мүлікті бағалау жөніндегі қызметті жүзеге асыру құқығына лицензияның нөмірі мен берілген күні;

3) айқындалатын құнның түрі;

4) есеп жасаудың күні және бағалау жүргізудің күні;

5) бағалау объектісінің (объектілерінің) атауы және (немесе) орналасқан жері мен сипаттамасы;

6) бағалау жүргізу кезінде пайдаланылатын бағалау амалдары мен бағалау әдістері;

7) бағалау жүргізу кезінде пайдаланылатын бағалау стандарттары;

8) нақты деректерді алу көздері көрсетіле отырып, бағалау жүргізу кезінде пайдаланылатын нақты деректер;

9) есеп негіздемесі;

10) бағалау нәтижесі;

11) жүргізілген бағалаудың нәтижесін толық және айқын түсіндіру үшін қажет өзге де мәліметтер.

Бағалау үрдісі кезінде бағалаушының тәуелсіздігі келесілерден тұрады:

1. Бағалаушы, егер:

бағалаушының бағалау объектiсiне қатысты шарттан тыс заттық немесе мiндеттемелiк құқығы болса не оны сатып алса;

бағалаушы заңды тұлғаның - тапсырыс берушiнiң акционерi, құрылтайшысы, қызметкерi, меншiк иесi, қатысушысы, кредит берушiсi, дебиторы, демеушiсi болып табылса не бағалаушы - жеке тұлға тапсырыс берушi - жеке тұлғаның жақын туысы немесе жекжаты болып табылса, бағалауды жүргiзе алмайды.

2. Егер бұл бағалау жүргiзу нәтижесiнiң дұрыстығына, оның iшiнде бағалау жүргiзу кезiнде анықталуға тиiс мәселелер шеңберiн шектеуге терiс әсерiн тигiзуi мүмкiн болса, бағалаушының қызметiне тапсырыс берушiнiң не өзге мүдделi тұлғалардың араласуына жол берiлмейдi.

3. Бағалау жүргiзгенi үшiн бағалаушыға төленетiн ақының мөлшерi бағалау объектiсiнiң анықталатын құнына проценттiк қатынаспен көрсетiлмейдi және ол тараптардың келiсiмi бойынша жұмыстарды орындағанға дейiн белгiленедi.

1. 2 Бағалаудың негізгі бағыттары

Нормативтік база шегіндегі бағалау технологиясының нарықтарында кәсіпорын бизнесін бағалау 3 тәсіл бойынша жүргізіледі: нарықтык, табыстық және шығындық.

Бизнес - бұл заңды, жеке түлғалардың нақты қызметі.

Мұнда заңды тұлға - кәсіпорын, азаматтық құқықтардың объектісі болып табылады да, кәсіпкерлік қызмет үшін қолданылатын мүліктік кешен ретінде қарастырылады.

Мүліктік кешен жер телімдері, ғимараттар мен кұрылыстарды, машина мен құрал-жабдықтарды, шикізат пен өнімдерді, материалдық емес активтерді және мүліктік міндетгемелерді қүрайды.

Бизнесті багалаудың бірінші концепциясы

Бірінші концепция мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалаумен байланысты.

Кәсіпорын бизнесін бағалау мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалауына әкеледі: нарықтық, табыстық және шығындық тәсілдерді қолданып, негізгі қаражаттардың мүліктік құқықтар құнының есебінсіз бағалауға болады.

Мұнда, бір-бірінен жекеше бағаланатын (орындық, компьютер, ғимарат, станок, бассейн, жер телімі жэне т. б. ), мүліктік кешеннің құрамдастарын бағалау жөнінде айтылып отыр. Мүліктік кешеннің кұрамдастарын бөлек бағалау, мүліктік кешен жиынтығы түрінде бола алатын қосымша құнды анықтаумен байланысты және олардың кейінгі аккумуляциясын болжамайды.

Бизнесті багалаудың екінші концепциясы

Екінші концепция, кәсіпорын бизнесін бағалағандағы пайда болатын қосымша құнның анықталуымен тікелей байланысты.

Кәсіпорын бизнесін жүйе ретінде қарастырсақ, құрамына тауар нарығының секторын бакылауға рұқсат ететін, оның мүліктік кешені мен құқық жүйесі немесе қоржыны кірсе, мүліктік кешеннің жиынтығында қосымша құнның пайда болуы мүмкін.

Құқық жүйесі немесе қоржыны, кәсіпорынға бизнес жүйе ретінде тауар нарықтарында тиімді бәсекелесуге рұқсат етеді.

Құқықтар жүйесі немесе қоржыны өзіне мыналарды қосуы қажет:

- кәсіпкерлік қызметті іске асыратын, кәсіпорынға республикалық және атқарушы жергілікті билік органдары беретін лицензиялардан, сертификаттардан және тағы басқалардан пайда болатын нарықта жұмыс істеу құқығы;

- кәсіпорынға табыс әкелетін жал құқығы, субжал, кепіл және т. б;

- бизнес бойынша әріптестердің келісім-шарт жүйелерінен пайда болатын құқықтар (материалдар мен шикізатты жеткізу келісім-шарттары, тауарлық өнімдерді сатып өткізу келісім-шарттары және т. б. ) ;

- кәсіпорын акцияларының бақылау пакеттерінен пайда болатын кұқықтар;

- материалдық емес активтерді қалыптастыратын артыкшылығы бар кұқыктар.

Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, кәсіпорынның бизнесін бағалаудың объектілері мыналар болуы керек:

- кәсіпорынның мүліктік кешені;

- кәсіпорынға (фирмаға) нарықтың секгорын бақылауға рұқсат ететін құқықтар жүйесі немесе қоржыны;

- кәсіпорынның (фирманың) тауар нарықтарында бәсекелесуге қабілетілігі.

Сөйтіп, кәсіпорын (фирма) бизнесін бағалау екі концепцияны қолдану арқылы жүзеге асырылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.