Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жүйесі

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Ќазаќстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ќалыптасќан дєст‰р бойынша 2007 жылѓы 28-ші ақпандағы Ќазаќстан халќына Жолдауында Республикадаѓы єлеуметтік, саяси-мєдени жаѓдайларѓа кењінен талдау жасап, елдіњ негізгі даму басымдыќтарын атап кµрсетті. Ќол жеткен нєтижелер – Ќазаќстанныњ єлемдегі бєсекеге барынша ќабілетті 50 елініњ ќатарына ќосылуына м‰мкіндік туѓызатыны аныќ. Жоѓары білім беру ќызметкерлері ‰шін алтыншы міндеттің мањызы ерекше, онда «Білім беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу»-деп атап айтты.
Қазіргі ақпараттық технологиялардың қарқынды даму кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетте кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте ақпараттық технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін, әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде. Бұл үдеріс білімнің жаңа аймақтарына енудің қажеттілігі мен оны жеке тұлғаның толық көлемде меңгеруінің қиыншылықтары арасындағы қарама-қайшылықтары ретінде белең алып отыр. Осыған орай, бүгінгі ғаламдық білім беру кеңістігіне сай білім беру, танымды, ойлауды дамыту, өзінше ғылыми тұжырым жасауға, олардың қажетіне қарай ғылым жетістігін сұрыптауға, студенттің өзінің іс әрекетінің субъектісі болуына мүмкіндік туғызу - көкейкесті мәселе болып табылады. Өйткені, тек жоғары білімді маман ғана қоғамның экономикалық, әлеуметтік және мәдени өркендеуінің көшбасшысы бола алады.
Білім саясатының өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту, кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін белсенділендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру, студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды келешек мамандығына қызықтыра алу, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру және т.б.

1. Компьютерде жұмыс істеуді үйренейік. Оқу құралы. Алматы – 2000. 40б. (С.М.Бобкина, Б.А.Жұмаділдиндермен бірлестікте)
2. Программалау негіздерін оқыту. Практикалық жұмысқа арналған әдістемелік құрал. Алматы, 2002. -110б. (К.М.Беркімбаев, Б.Ғ.Бостановтармен бірлестікте)
3. Практикум по MS ACCESS 97. Методическое пособие для практических работ. Алматы, 2002. -60с. (Н.А.Талпаковпен бірлестікте)
4. Кестелік процессорды пайдалану. Оқу-әдістемелік құрал. Кентау-2003. -120б. (К.М.Беркінбаев, Р.М.Гайруллаева, А.Б.Әбілдаевпен бірлестікте)
5. Бағдарламалық және технологиялық практикум. Әдістемелік оқу құралы. Алматы, 2004. -131б. (Н.Ә.Талпақов, К.М.Беркінбаев, Б.Г.Бостановтармен бірлестікте)
6. Бағдарламалау негіздері. Әдістемелік құрал. Алматы, 2004. -32б.
7. Алгоритмдеу және программалау негіздерін оқыту. Оқу құралы. Алматы, 2003. -133б.
8. Информатика. Тест тапсырмаларының жинағы. Әдістемелік оқу құралы. І-бөлім. Кентау, 2004. -96б. (К.М.Беркімбаевпен бірлестікте)
9. Информатика. Тест тапсырмаларының жинағы. Әдістемелік оқу құралы. ІІ-бөлім. Кентау, 2004. -94б. (К.М.Беркімбаевпен бірлестікте)
10. Мәліметтер қорын басқару жүйесі. Ms Access. Әдістемелік құрал. Алматы, 2004. -84б.
11. DELPHI ортасында бағдарламалау практикумы. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2005. -135б. (Ш.Т.Шекербековамен бірлестікте)
12. Информатика курсы бойынша тестік бақылау. Әдістемелік құрал. I-бөлім. Алматы, 2005. -96б. (Е.Ы.Бидайбеков, А.Е.Сағымбаева, Ш.Т.Шекербекова, И.Салғожа, А.Есбаевалармен бірлестікте)
13. Информатика курсы бойынша тестік бақылау. Әдістемелік құрал. ІI-бөлім. Алматы, 2005. -93б. (Е.Ы.Бидайбеков, А.Е.Сағымбаева, Ш.Т.Шекербекова, И.Салғожа, А.Есбаевалармен бірлестікте)
14. Ақпараттық және математикалық модельдеу негіздері. Әдістемелік оқу құралы. Кентау, 2005. -90б. (К.М.Беркімбаевпен бірлестікте)
15. Информатика пәнінен тест жинағы. Көмекші әдістемелік құрал. Кентау, 2007. -152б. (Г.Ж.Ниязова, К.М.Беркімбаевтармен бірлестікте)
16. Информатика. Бағдарламалау негіздері. Оқу құралы. Кентау, 2007. -234б.
17. Основные справочные данные по предмету информатики. Методическое пособие. Кентау, 2007. -43б.
18. Информатика пәнінен ақпараттық мәліметтер. Әдістемелік құрал. Кентау, 2007. -40б.
19. Информатика. Объектілі-бағдарлы бағдарламалау негіздері. Оқу құралы. Түркістан, 2008. -216б. (Н.Т.Ажиханов, Т.Қ.Қойшиева, А.М.Еспембетовалар-мен бірлестікте)
20. Информатика. Мәліметтер қорын жобалау негіздері. Оқу құралы. Түркістан, 2008. -110б. (К.М.Беркімбаев, Н.Т.Ажиханов, А.А.Салықбайлармен бірлестікте)
21. Ақпараттық модельдеу элементтері. Әдістемелік құрал. Кентау, 2006. -89б. (К.М.Беркінбаев, Ә.Төлептермен бірлестікте)

Ғылыми-әдістемелік мақалалар
22. Алгоритмдік дайындықты жетілдіру. Бастауыш мектеп. Алматы-1999, №10. –Б.16-17.
23. Компьютерлік оқыту программаларын қолдану. Информатика-физика-математика журналы. №3. Алматы, 2000. –Б.10-13.
24. Бағдарламалау курсын оқытуда қолданылатын алгоритмдер мен блок-схемалар. Хабаршы. №2(4). Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті. Алматы, 2001. –Б.140-142.
25. Построение алгоритмических схем решения задач на уроках математики. Хабаршы. №1(3) Абай атындағы АлМУ. -Алматы, 2001. –С.83-85.
26. Обучение студентов основам социальной информатики. ВЕСТНИК. №1 (5). АГУ им.Абая. -Алматы, 2002. –С.184-188.
27. Визуалды программалау курсынан алғашқы сабақты ұйымдастыру. Хабаршы №2(6) Абай атындағы АлМУ. -Алматы, 2002. –Б.200-203. (А.М.Полатбекпен бірлестікте)
28. Визуальды программалау курсындағы тармақталушы процестер тақырыбынан практикалық сабақты ұйымдастыру. Хабаршы №1.(7) Абай атындағы АлМУ. -Алматы, 2003. –Б.215-218. (К.М.Беркінбаевпен бірлестікте)
29. Жоғары оқу орындарында информатика курсының қалыптасуы туралы. Хабаршы. №2(8). Абай атындағы АлМУ. -Алматы, 2003. –Б.42-45. (Е.Ы.Бидайбековпен бірлестікте)
30. Жалпы білім беретін оқу орындарында информатика курсын оқытудың мақсаттары мен міндеттері туралы. Материалы II меж.научно-метод конференций Матем.моделидов. информ. технологии в образовании и науке» (ММИТОН) II-том. -Алматы, 2003. –Б.389-392. (М.П.Лапчик, Е.Ы.Бидайбековтермен бірлестікте)
31. Информатика курсының мәліметтер қорын басқару жүйесі тарауын оқыту. Хабаршы. №2 (10) Абай атындағы Қазақ ұлттық пед.университет. -Алматы, 2004. –Б.224-228.
32. Delphi 7 ортасында бағдарламалау негіздерімен танысу сабақтары. Хабаршы. №2(10) Абай атындағы ҚазҰПУ. -Алматы, 2004. –Б.248-252. (Ш.Т.Шекербековамен бірлестікте)
33. Методические рекомендации для студентов вузов по самообразованию. ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая. №2(13). -Алматы, 2005. –С.178-181. (Г.А.Момбиевамен бірлестікте)
34. Жоғары білім беруде студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру. Республикалық конференция материалдары. -Түркістан, 2006. –Б.195-199. (К.М.Беркімбаевпен бірлестікте)
35. Пути совершенствования содержания и требования к школьному курсу информатики. «Білім-Образования», №2. -Алматы, 2006. –Б.113-115. (Т.Б.Қоштыбаевпен бірлестікте)
36. Информатиканы және математиканы оқыту үдерісінде қолданылатын әдістерді салыстырмалы талдау. «Экология, білім, ғылым және қоғам» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясының еңбектері. -Кентау, 2006. –Б.312-317. (Е.Ы. Бидайбеков, К.М.Беркінбаевтармен бірлестікте)
37. Болашақ мамандарға математикалық білім беруде инновациялық технологияларды қолдану. «Экология, білім, ғылым және қоғам» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясының еңбектері. -Кентау, 2006. –Б.345-348. (К.М.Беркінбаев, С.Д.Сариевтермен бірлестікте)
38. Білім беру үдерісінде қолданылатын ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктері. «Экология, білім, ғылым және қоғам» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясының еңбектері. -Кентау, 2006. –Б.356-361. (Т.Б.Қоштыбаев, К.М.Беркінбаевтармен бірлестікте)
39. Информатика курсын оқытуда қалыптасатын ұғымдар жүйесі. «Экология, білім, ғылым және қоғам» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясының еңбектері. -Кентау, 2006. –Б.399-403. (К.М.Беркінбаев, Р.М.Гайруллаевалармен бірлестікте)
40. Информатика пәнін оқытудың педагогикалық-психологиялық мәселелері. «Экология, білім, ғылым және қоғам» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясының еңбектері. Кентау, 2006. –Б.409-414. (Г.А.Момбиевамен бірлестікте)
41. Роль и место преподавателя в учебном процессе при доведении научной информации до студентов. «Білім-Образования», №3. -Алматы, 2006. –С.133-136. (Г.А.Момбиевамен бірлестікте)
42. Объектіге-бағытталған программалау технологиясы. Ғылыми-әдістемелік журнал «Информатика негіздері», №3. -Алматы, 2006. –Б.9-10. (Ұ.А.Момбиевамен бірлестікте)
43. Студенттерге білім берудегі математикалық және ақпараттық-компьютерлік модельдеудің психологиялық мәселелері. ҚР Ұлттық ғылым академиясының ХАБАРШЫСЫ. -№6. -Алматы, 2006. –Б.86-88б.
44. Информатикалық пәндерді оқытудың педагогикалық технологиясы. Қазақстан мектебі. №11. -Алматы, 2006. –Б.33-35. (К.М.Беркінбаевпен бірлестікте)
45. Қазақстан туризміндегі инновациялық ақпараттық технологиялардың дамуы туралы. Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ Хабаршысы, №3(60). -Түркістан, 2006. –Б.106-110. (К.М.Беркінбаевпен бірлестікте)
46. Болашақ маманның кәсіби іс-әрекеттерін логикалық моделдеу ерекшеліктері. Қазақстан жоғары мектебі. Ұлт тағлымы, №1. 2007. –Б.53-54.
47. About the development of innovational information technology in Kazakhstan tourism. Turk-Kazakh international toursm conference 2006. 20-26 november 2006. Alanya – Turkey. “New Perspectives and Values in World Tourism & Tourism Management in the Future”. (Ж.К.Оңалбек, К.М.Беркінбаевтармен бірлестікте)
48. Методические основы обучения компьютерным технологиям в профессиональной подготовке студентов вуза. Нука, образование, производство в решении экологических проблем. Экология-2006. Материалы 3-ей межд. научно-технической конференции. Российская Федерация. г.Уфа, 2006. Том 2. –С.154-158. (К.М.Беркінбаевпен бірлестікте)
49. Теоретические аспекты обучения студентов на основе информационно-компьютерного моделирования. PEDAGOGIK MAHORAT. №1, 2007. РеспубликаУзбекистон. –Б.58-60.
50. Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекеттерін модельдеу. Қазақстан жоғары мектебі, №1. 2007. –Б.47-51.
51. Обучения студентов на основе информационно-компьютерного моделирования. Высшая школа Казахстана. ПОИСК, №2. 2007. –С.311-314.
52. Оқытудың ақпараттық технологиялары негізінде нновациялы-бағдарлы білім берудің әдістемелік қағидалары. Хабаршы. Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ, N2, 2007. –Б.190-194.
53. Жоғары оқу орнында студенттерді аќпараттыќ-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде инновациялық әрекетке даярлау. Қазақстанның әлемдік білім жүйесіне интеграциясы: даму бағыттары, проблемалары және оларды шешу жолдары. Екінші халық.ғыл.-прак.конференция. ІІ-том. Талдықорған, 2007. -Б.280-284.
54. Болашақ мұғалімдерді математикалық және ақпарттық модельдеу негізінде даярлау. Математика және физика журналы. №2(32), 2007. –Б.2-4.
55. Студенттерге білім беруде математикалық және аќпараттыќ модельдеуді қолдану арқылы кәсіби әрекетке даярлау. ІІІ межд.научн.конферен. «Естественно-гуманитарные науки и их роль реализации программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан» посвященной 100-летию академика Акжана аль-Машани, в рамках ЮНЕСКО. 1-2 февраль, 2007. –Б.286-288.
56. Студенттерге білім берудегі математикалық-компьютерлік модельдеудің дидактикалық мүмкіндіктері. «Қазіргі кезеңдегі тұлғаның үйлесімді дамуына қатысты өзекті мәселелер» ғылыми-практикалық конференция. Астана: ҚазМАТУ, 2007ж. –Б. 107-110.
57. Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудың әдіснамалық негіздерінің еркшеліктері. «Қайнар» университетінің Хабаршысы. №3/1, 2007. –Б. 123-128.
58. Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығын қалыптастыру. «Жоғары кәсіптік білім беруді реформалау жағдайында педагог кадрларды даярлау» Респуб. ғылыми-прак. конференция. -Семей, 2007. –Б. 558-561.
59. Модульдік оқыту технологиясын электронды оқу- әдістемелік кешен жасауда қолдану. «Жоғары кәсіптік білім беруді реформалау жағдайында педагог кадрларды даярлау» Респуб. ғылыми-прак. конференция. -Семей, 2007. –Б. 421-424. (Б.Баймұхановпен бірлестікте)
60. Ақпараттық-компьютерлік білім беру орталарына бағдарлап оқыту. «Парасатты экономика» негіздерін қалыптастырудағы білім беру мекемелерінің рөлі мен міндеттері. Респуб. ғыл.-тәжіриб. конф. -Шымкент, 2007. –Б. 92-95. (Ұ.А.Момбиевамен бірлестікте)
61. Формирование готовности будущих учителей к использованию информационно-коммуникационных технологий в профессиональной деятельности. «Кадровые ресурсы инновационного развития образовательной системы» материалы І Всероссийского педагогического конгресса. Часть 3. -Москва, 2007. –С.27-34. (К.М.Беркімбаев, Г.Ниязовалармен бірлестікте)
62. Компьютерлік оқу-әдістемелік кешенді құрудың негізгі дидактикалық принциптері. Хабаршы. -№2(18). Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007. (Б.Баймұхановпен бірлестікте)
63. Студенттерге инновациялы-бағдарлы білім берудің әдістемелік ерекшеліктері. Хабаршы. -№2(18). Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007. -Б.225-228.
64. Студенттерді ақпараттық-компьютерлік білім беру орталарына бағдарлап оқытудың педагогикалық негіздері. Хабаршы. -№4(20). Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007. -Б.156-159.
65. Болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеуді қолдануға даярлығын жетілдіру. «Парасатты экономика» негіздерін қалыптастырудағы білім беру мекемелерінің рөлі мен міндеттері. Респуб. ғыл.-тәжіриб. конф. -Шымкент, 2007. –Б. 112-115.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

Ќожа Ахмет Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университеті

ӘОЖ 378.14.016.02 Ќолжазба ќ±ќыѓында

СЫДЫҚОВ БАҚЫТ ДИХАНБАЙҰЛЫ

Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу
негізінде кәсіби дайындау жүйесі

13.00.08- Кєсіптік білім беру теориясы мен єдістемесі

Педагогика ѓылымдарыныњ докторы ѓылыми

дєрежесін алу ‰шін дайындалѓан диссертацияның

АВТОРЕФЕРАТЫ

Ќазаќстан Республикасы
Т‰ркістан, 2008

Жұмыс Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде
орындалған.

Ғылыми кеңесшілері: педагогика ғылымдарының
докторы,
профессор
Баймұханов Б.Б.

педагогика ғылымдарының докторы,
доцент
Беркімбаев К.М.

Ресми оппоненттері: педагогика ғылымдарының докторы,
профессор
Мұсабеков О.Ү.

педагогика ғылымдарының докторы,
профессор
Жаңабаев Ж.Ж.

педагогика
ғылымдарының докторы,
доцент
Кеңесбаев С.М.

Жетекші ұйым: І.Жансүгіров атындағы
Жетісу мемлекеттік университеті

Қорғау "__"________200_ жылы сағат "____" Қ.А.Ясауи атындағы
халықаралық қазақ-түрік университеті жанындағы Д 14.61.35 диссертациялық
кеңесінде өтеді. Мекен-жайы: 161200, Түркістан қаласы, Университет
қалашығы, Мәдениет орталығы, кіші мәжіліс залы.

Диссертациямен Қ.А.Ясауи атындағы қазақ-түрік университетінің
кітапханасында танысуға болады. Мекен-жайы: 161200, Түркістан қаласы,
Университет қалашығы, Мәдениет орталығы.

Автореферат 2008 ж. ________________________ таратылды.

Диссертациялық кеңестің
Ғалым хатшысы:
Беркімбаев К.М.
Кіріспе
Зерттеудіњ кµкейкестілігі. Ќазаќстан Республикасы Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың ќалыптасќан дєст‰р бойынша 2007 жылѓы 28-ші ақпандағы
Ќазаќстан халќына Жолдауында Республикадаѓы єлеуметтік, саяси-мєдени
жаѓдайларѓа кењінен талдау жасап, елдіњ негізгі даму басымдыќтарын атап
кµрсетті. Ќол жеткен нєтижелер – Ќазаќстанныњ єлемдегі бєсекеге барынша
ќабілетті 50 елініњ ќатарына ќосылуына м‰мкіндік туѓызатыны аныќ. Жоѓары
білім беру ќызметкерлері ‰шін алтыншы міндеттің мањызы ерекше, онда Білім
беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен
білік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез-келген елінде қажетке
жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу-деп атап айтты.
Қазіргі ақпараттық технологиялардың қарқынды даму кезеңінде орта білім
беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби
дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті ақпараттық-компьютерлік
технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетте кеңінен қолдана білу
іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп мұғалімдерінің кәсіби
дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы орайда жоғары оқу
орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте ақпараттық
технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға ғана емес, осы
құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті
әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін,
әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде. Бұл үдеріс білімнің
жаңа аймақтарына енудің қажеттілігі мен оны жеке тұлғаның толық көлемде
меңгеруінің қиыншылықтары арасындағы қарама-қайшылықтары ретінде белең алып
отыр. Осыған орай, бүгінгі ғаламдық білім беру кеңістігіне сай білім беру,
танымды, ойлауды дамыту, өзінше ғылыми тұжырым жасауға, олардың қажетіне
қарай ғылым жетістігін сұрыптауға, студенттің өзінің іс әрекетінің
субъектісі болуына мүмкіндік туғызу - көкейкесті мәселе болып табылады.
Өйткені, тек жоғары білімді маман ғана қоғамның экономикалық, әлеуметтік
және мәдени өркендеуінің көшбасшысы бола алады.
Білім саясатының өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын
жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі
жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы
алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының
алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру
үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі
заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі
студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту,
кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман
дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру,
оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін
белсенділендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру,
студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды
келешек мамандығына қызықтыра алу, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру
және т.б.
Болашақ мұғалімдерді ақпараттық–компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде даярлау үшін оларда ең алдымен практикалық іс - әрекет
барысында пайда болатын мәселелерді формальды сипаттау дағдыларын, яғни
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әдістері туралы
кәсіби білім, білік және дағдылар жүйесін қалыптастыруды қажет етеді.
Сонымен бірге негізгі алгоритмдік құрылымдарды, бағдарламалау
технологияларын білу және бұл білімдерді есептерді математикалық моделдері
бойынша шешу, ЭЕМ-мен, оның құрылғыларымен, ақпараттық технология
құралдарымен жұмыс істеу және құрылған алгоритм бойынша ЭЕМ-ге арнап
бағдарламалау тілдерінің көмегімен бағдарлама құру және компьютерлік
моделін жасау үшін қолдана алады.
Замани ақпараттық жүйелерді қолдану дағдылары және олрдың көмегімен
кәсіби практикалық есептерді шешу іскерліктері мен практикалық маңызды
есептерді ЭЕМ көмегімен шешу нәтижелерін сауатты интерпретациялау іскерлігі
және оның нәтижелерін кәсіби практикалық іс-әрекеттерде қолдану дағдылары
болашақ мұғалімнің бойында қалыптастыру басты назарда болады.
Бұл талаптардың осы көлемде жүзеге асырылуы болашақ мұғалімдердің
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу бойынша сауаттылығының
жоғары деңгейде қалыптасуын қамтамасыз етеді. Осы келтірілген анықтамадан
байқайтынымыз АКММ түсінігі ақпараттық мәдениеттілік ұғымына компьютерлік
сауаттылықтың компоненттерін кеңейту арқылы және жаңа түсініктерді енгізу
арқылы пайда болады, яғни барлық жаңа түсініктер ЭЕМ көмегімен есептерді
шешу үшін ақпараттық – компьютерлік және математикалық модельдеу әдістерін
қолдану мәселелеріне арналады.
Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-экономикалық
факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық құралдармен де,
жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға көзқарасын, қатынасын
қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыда болашақ мұғалімдердің
ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың ақпараттық
технологияларды меңгерумен қатар оларды жасау іскерлігін, дағдыларын
қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-күнге арта түсуде.
Педагогика саласы ғалымдары (В.И.Андреев, Ю.К.Бабанский, Н.В.Кузьмина,
В.В.Сериков, В.А.Сластенин, А.В.Усова, Н.Д.Хмель, Г.Қ.Ахметова, З.А.Исаева
және т.б.), маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық
негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына
тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маманның іс-әрекетінің кәсіби
бағдарын, студенттердің шығармашылық және өздігінен дербес білімін
жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік бағдар ұсынады.
Қоғамның қазіргі даму жағдайында еңбек сапасына талаптың
күшеюіне байланысты білім беру саласының дамуы жөніндегі Қ.М.
Арынгазин, Б.Б.Баймұханов, М.Ж.Жадрина, З.А.Исаева, С.Т.Каргин,
Т.С.Көшеров, А.Қ.Құсаинов, Е.Ө.Медеуов, С.Е.Шәкілікова, Қ.Ералин,
Л.С.Смановтың еңбектері; студенттердің кәсіптік және техникалық даярлығын
қалыптастыруға арналған Ш.А.Абдраман, Б.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров,
Л.Х.Мәжитова, М.С.Мәлібекова, Б.К.Момынбаев, О.Мұсабеков, Ы.А.Нәби,
Ә.П.Сейтешев, О.С.Сыздықов, А.Нұғысова, С.Маусымбаевтың еңбектері;
мамандар даярлаудағы әлеуметтік мәселелердің маңызы жөнінде Г.К.Ахметова,
Е.З.Батталханов, З.Ө.Кенесарина, Г.Ж.Меңлібекова еңбектері; мамандар
даярлауда арнайы пәндер мазмұнын оқыту тиімділігін арттыру туралы
М.С.Молдабекова, Ж.Ж.Наурызбай, Л.А.Шкутина, К.М.Беркімбаевтың; білім беру
саласында арнайы педагогикалық идеяларды іске асыруда және мамандардың
кәсіби даярлығын жетілдіру жолдары туралы А.В.Усова, В.И.Земцова,
В.И.Тесленко, И.Л.Беленок, М.А.Кұдайкұлов, А.Е.Әбілқасымова,
Қ.Қабдықайырұлы, Н.Э.Пфейфер, Ш.Таубаева, Н.Д.Хмель, В.Г.Храпченков,
А.Б.Абибуллаева, Б.Кенжебеков және т.б. ғалымдардың болашақ маман даярлау
туралы еңбектерінің маңызы жоғары болды.
Маманның кәсіби іскерлігін қалыптастыру проблемасы да ғалымдардың
зерттеу объектісінен тыс қалмады. Оны ғылыми-теориялық тұрғыда
О.А.Абдуллина, В.А.Беликов, Г.Д.Бухарова, М.М.Левина, К.С.Оспанов,
К.Өстеміров, Н.Н.Хан және т.б. ғалымдар негіздеді.
Жоғары білім беруді ұйымдастыру мен жетілдірудің қазіргі заманғы
келелі проблемалары туралы және студенттердің жалпы этнопедагогикалық,
графикалық, политехникалық, конструкторлық, әскери-патриоттық, туристік,
технологиялық білімдері мен дағдыларын дамытуға Ю.К.Васильевтің,
В.П.Кузьминаның, А.Н.Гудимованың, М.Ә.Құдайқұловтың, С.А.Ұзақбаеваның,
Р.К.Дүйсембінованың, Қ.Б.Бөлеевтің, О.Сыздыќовтыњ, Б.Ќ.Момынбаевтың,
М.Ж.Қозыбақовтың, Ж.Жаңабаевтың, Н.Б.Жаманқұлованың, О.С.Сәлімбаевтың,
Б.Тойлыбаевтың, А.А.Саиповтың, А.А.Жолдасбековтыњ, М.С.Мєлібекованыњ,
А.Нұғысованың, С.С.Маусымбаевтыњ, С.М.Кеңесбаевтың және т.б. зерттеулері
арналған. Бұл ж±мыстар негізінен инженер-педагог, мұғалім сияқты халық
шаруашылығының түрлі саласына мамандар даярлауѓа байланысты жүргізілген.
Ал жоѓары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлауда кейбір
пәндер мен мамандық ерекшеліктерін ескере отырып, оќытуѓа ќатысты
зерттеулер, әлі күнге дейін толықтай қарастырылмай отырғандығы байқалады.
Оқу-тәрбие үрдісіне жаңалықты енгізу жүйесіне басшылық жасау мәселелері
Н.В.Горбунова, М.В.Кларин, А.В.Лоренцов, П.И.Пидкасистый, Л.И.Романова,
В.И.Загвязинский, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики және т.б. зерттеулерінде
қарастырылған. Педагогикалық инноватика және оны меңгеруге мұғалімдерді
даярлау М.М.Поташник, Н.Р.Ясуфбекова, И.И.Цыркун, Я.С.Турбовской,
Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған.
Педагогикалық технология, оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін
В.П.Беспалько, М.В.Кларин, В.Н.Монахов, И.Я.Лернер, Қ.Қабдықайыров,
Ж.Қараев және басқалар теориялық тұрғыда қарастырса, Л.В.Нефедова,
М.В.Николаева, Т.А.Лавина, Г.Г.Брусницына, Г.К.Нургалиева, Г.Д.Жангисина
және т.б. өз зерттеулерін мұғалімдерді ақпараттық, педагогикалық
технологияларды қолдана білуге даярлау мәселесіне арнады.
Әртүрлі бағыттағы информатика курстарын жоғары оқу
орындарында оқыту әдістемелері М.П.Лапчиктің, А.А.Абдукадыровтың,
Е.Ы.Бидайбековтың, С.А.Азаматовтың, Қ.А.Камардиновтың, Б.Бөрібаевтың,
Қ.С.Әбдиевтің, К.М.Каримовтың, ал оқыту технологияларының жүктемесі мен
пайдалану жолдары А.В.Солововтың, А.Я.Савельевтің, О.П.Околеловтың,
Г.Д.Жангисинаның, Ш.М.Каланованың еңбектерінде баяндалған.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер
жарық көрді. Оларда – университеттерде информатикамен ұштасқан профиль
мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру
(Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы
оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде
компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп келеді.
Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану
жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев
компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын
дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны
пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың
бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын
жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында
мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық
пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін
қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби
дайындау жеткілікті зерделенбеген.
Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеу технологиясын қолдану арқылы олардың кәсіби
қызметінде ақпараттық-компьютерлік біліктіліктер жүйесін қалыптастыру
мәселесін шешуге болады.
Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары мен
оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың
бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби
білімін ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы
жетілдіру мазмұнының дұрыс жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.
Демек, болашақ мұғалімдерге ақпараттық технологиялар негізінде кәсіби
білім беруге қоғамның сұранысы мен меңгерілетін кәсіби ақпараттық-
компьютерлік білім мазмұнының теориялық-әдіснамалық тұрғыда негізделмеуі
арасында; болашақ мұғалімдерге осы тұрғыда кәсіби білім беру қажеттігі мен
оны жүйелі жүзеге асырудың бірыңғай тұжырымдамасының жоқтығы арасында;
әдіснамалық тұрғыда негізделген ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу арқылы оқытудың әдістемелік жүйесінің жеткіліксіздігі арасында
қарама-қайшылықтар бар екендігі анық байқалады. Қазіргі ғылым мен
ақпараттық технологияның дамыған кезеңінде және өндірістің барлық салалары,
соның ішінде оқу-ағарту саласы да компьютерлендірілгендігі және оларға
арналған қолданбалы бағдарламалардың көптеп енуі, ал екінші жағынан болашақ
мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде оқыту сәйкессіздіктерінен туған қайшылықтар да бар. Осы
қайшылықтар зерттеу тақырыбын “Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жүйесі” деп
таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің объектісі. Болашақ мұғалімдерді жоғары оқу орнында кәсіби
дайындау жүйесі.
Зерттеудің пәні. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеуге негізінде оқыту үдерісі.
Зерттеудің мақсаты. Болашақ информатика, математика, физика және
кәсіптік білім пәндері мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындауды
психологиялық-педагогикалық тұрғыда теориялық негіздеу, оның әдістемелік
жүйесін даярлау.
Зерттеудің болжамы. Егер, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби
дайындаудың теориялық негізі анықталып, ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеуге оқыту арқылы болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындау
әдістемелік-тәжірибелік тұрғыда негізделсе, онда олардың кәсіби дайындық
үдерісінің тиімділігі артады және оқу үдерісінде ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеуді тиімді пайдалана алатын мұғалім дайындауға
болады, өйткені жоғары оқу орнының маңызды міндеті кәсіби білімді,
ақпараттық-компьютерлік технологияларды жетік меңгерген маман даярлау.
Зерттеудің міндеттері.
1. Болашақ мұғалімдерді қазіргі ғылым мен техниканың жетістіктері
негізінде кәсіби дайындаудың теориялық негіздерін анықтау.
2. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде кәсіби дайындау тұжырымдамасын жасау.
3. Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдердің кәсіби дайындығының сапасы
ретіндегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді
қолдануға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделін жасау.
4. Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үдерісін толық
меңгерген болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығы барысында білім
беруді психологиялық-педагогикалық тұрғыда негіздеу.
5. Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде
болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудың әдістемелік жүйесін
негіздеу.
6. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде арнайы пәндерді оқыту үдерісінде кәсіби
дайындаудың педагогикалық технологиясын жасау.
7. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде оқыту тәжірибелерін эксперимент жүзінде
тексеруден өткізу.
Зерттеудің жетекші идеясы: Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту
үдерісінде кәсіби дайындау жүйесін теориялық және әдістемелік-тәжірибелік
тұрғыда дамыту болашақ маманның біліктілігі мен кәсіби іскерлігін
қалыптастырады.
Зерттеудің ғылыми-әдіснамалық негіздері. Білім беру жүйесінің
философиялық, психологиялық-педагогикалық, ғылыми-техникалық негіздері,
тұлға дамуының жалпы философиялық принциптері, біртұтастық туралы
диалектикалық теориясы, ќазіргі білім беру проблемалары, политехникалыќ
жєне кєсіптік білім беру, кєсіби педагогика, кєсіпќойлыќ психологиясы мен
жеке т±лѓаны дамыту саласындаѓы отандыќ жєне шетелдік ѓалымдардыњ ењбектері
ќ±райды.
Диссертациялыќ зерттеудіњ, теориялыќ, єдістемелік жєне эксперименттік
ќаѓидаларын жасауда кєсіби оќыту процесін зерттеудегі ж‰йелілік, т±лѓалыќ
жєне іс-єрекет т±рѓысынан ќараудыњ жалпы ѓылыми принциптері, сонымен бірге
кєсіпќойлыќ, оныњ бєсекеге ќабілетті жєне кєсіби толысќан маман болып
ќалыптасуындаѓы рµлі туралы; іс-єрекеттіњ философиялыќ, педагогикалыќ,
психологиялыќ жєне профессиографиялыќ теориясы туралы; проблемалыќ оќытудыњ
психологиялыќ-педагогикалыќ жєне єдістемелік негіздері туралы теориялары
мен идеялары ќолданылды.
Зерттеу кµздері: зерттеу проблемасы бойынша философтардыњ,
єлеуметтанушылардыњ, педагогтардыњ, психологтардыњ, экологтардың ењбектері;
ЌР ‡кіметініњ ресми материалдары; Білім жєне ѓылым министрлігініњ жоѓары
мектептіњ білім беру мєселелеріне ќатысты нормативті ќ±жаттары мен оќу-
єдістемелік кешендері (стандарттар, типтік оќу баѓдарламалары, оќулыќтар,
оќу ќ±ралдары жєне т.б.); Қазақстан Республикасы жоғары міндетті кәсіптік
білім беру бағдарламалары; Білім беру саласын ақпараттандыру тұжырымдамасы
мен бағдарламасы; педагогтардыњ ѓылыми жетістіктері мен озыќ тєжірибелері;
ақпараттық-телекоммуникация саласындағы ғылыми еңбектері.
Автордыњ жоғары оқу орнында оқытушы, аға оқытушы, доцент, кафедра
меңгерушісі, декан, оқу-тәрбие жұмыстары жөніндегі директор орындасары
қызметтеріндегі көп жылдық педагогикалыќ жєне зерттеушілік іс-әрекет
тєжірибесі.
Зерттеу єдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық
(модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті
талдау), эмперикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент,
педагогикалық іс-тәжірибелер); әлеуметтанулық (сауалнама); білім беру
жүйесі субъектілерінің тәжірибесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау,
тәжірибелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық
есептеу әдістері қолданылды.
Зерттеудіњ негізгі кезењдері.
Бірінші кезењде (1999-2001 жж.) педагогикалыќ зерттеулер єдіснамасы мен
теориясыныњ жалпы жєне арнайы мєселелері бойынша отандыќ және шетелдік
єдебиеттерді маќсатты зерттеу мен талдау; болашақ мұғалімдерді дайындау
тєжірибесін талдау ж±мысы ±йымдастырылды. Маманды даярлаудыњ мемлекеттік
стандарттары, білім беру саласындаѓы баѓдарламалар жєне бірќатар жоѓары оќу
орындарында негізге алынып ж‰рген мамандарды даярлау оќу жоспарлары
зерделенді. Зерттеудіњ басты ќаѓидалары аныќталды, тєжірибелі-эксперимент
ж±мысыныњ єдістемесі ќалыптасты. Жоѓары оќу орнында болашақ мұғалім
мамандыѓы студенттеріне арнайы, кәсіби пєндерді оќытудыњ єдістемесін
ќалыптастырудыњ замани проблемаларыныњ зерттеу дењгейі аныќталды, аныќтау
экспериментініњ нєтижелері µњделді.
Екінші кезењде (2001-2004 жж.) студенттерге информатика саласында білім
берудіњ кµп сатылы ќ±рылымыдық ерекшеліктері негізделді. Ақпараттық және
компьютерлік модельдеу негізінде білім берудіњ мєні мен мазм±ны жєне
ќ±рылымы т±жырымдалды. Оныњ ж‰йе ќ±рушы элементтері айќындалды. Болашақ
мұғалімдерге арналған арнайы пєндердің құрылымы және мазмұны жетілдірілді.
Болашақ мұғалім мамандығы шењберінде жалпы кєсіби даярлау тиімділігін
арттыруѓа баѓытталѓан оќу үдерісініњ ќ±рылымы жетілдірілді. Ќалыптастыру
эксперименті ж‰зеге асырылды.
‡шінші кезењде (2004-2007 жж.) болашақ мұғалім мамандығы студенттеріне
арнайы пєндерді оќытудыњ баѓдарламасын, єдістемелік ќамтамасыздандыруын
жєне педагогикалық ж‰йесін жетілдіру ‰стіндегі ж±мыстары жалѓасты. Болашақ
мұғалім мамандыѓы студенттеріне ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде білім берудіњ ақпараттық-компьютерлік технологияларын
жасау принциптері негізделіп, оќу ‰дерісіне ендірілді. Болашақ мұғалім
мамандарына аќпараттыќ-компьютерлік оќыту технологиясы бойынша оќытудыњ
єдістемесі жасалып, жалпы педагогикалық жүйе жетілдіріліп тєжірибелік-
экспериментте тексерілді. Педагогикалық эксперимент нәтижелері
қорытындыланды, деректер статистикалық өңдеуден өтті. Пайдаланылған
әдебиеттер жүйеге келтірілді. Диссертациялыќ ж±мыс талап бойынша
дайындалды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
1. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде кәсіби дайындаудың теориялық негіздері анықталды;
2. Болашақ мұғалімдерді оқыту үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау тұжырымдамасы
жасалды;
3. Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үдерісін толық
меңгерген болашақ мұғалімнің ғылыми-әдістемелік негізделген моделі
жасалды;
4. Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеу негізінде кәсіби білім берудің психологиялық-
педагогикалық негізі анықталды;
5. Кәсіби дайындауда қолданылатын ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеуді оқу үдерісінде қолданудың әдістемелік жүйесі
ұсынылды;
6. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындаудың тәжірибелік-
әдістемелік кешені жасалып, практикаға ендірілді;
7. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде оқыту үдерісінде кәсіби дайындаудың технологиясы
ұсынылды.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы:
Зерттеудің нәтижелері бойынша жоғары оқу орнының студенттеріне арналған
“Информатика.Бағдарламалау негіздері”, “Информатика.Объектілі-бағдарлы
бағдарламалау негіздері” оқулықтары және “Бағдарламалық және технологиялық
практикум” атты оқу-әдістемелік құралы жарық көрді. Сонымен қатар
“Ақпарттық және математикалық моделдеу негіздері”, “Информатика” пәні
бойынша тестер жинақтары, студенттерге арналған “Информатика пәнінен” оқу
әдістемелік құралдар жинағы, “Ақпараттық модельдеу элементтері”,
“Алгоритмдеу және программалау негіздерін оқыту”, “Delphi ортасында
бағдарламалау практикумы” атты оқу-әдістемелік құралдар даярланған.
Зерттеу нәтижелері жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді дайындауда
және мұғалімдердің кәсіби білімін жетілдіретін курстарда пайдаланылады.
Ќорѓауѓа мынадай ќаѓидалар ±сынылады.
1. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда арнайы пәндерді ақпараттық-
компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту
үдерісінің әдіснамалық-теориялық негізіне қоғам мен табиғат
арасындағы үйлесімділік туралы философиялық қағидалар, дидактика,
таным теориясы, жеке тұлғалық, әдістемелік, іс-әрекеттік теориялар,
ақпараттық теориялар мен кәсіби маман дайындау тұжырымдамалары
жатады.
2. Болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудағы ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеуге оқыту үдерісінде кәсіби-компьютерлік
біліктіліктер мен дағдыларын қалыптастырудың құрылымдық моделі
(компоненттер, өлшемдер, көрсеткіштер, деңгейлер) студенттердің
ақпараттық-компьютерлік технологияларды меңгерген білім деңгейін
анықтауға көмектеседі.
3. Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындығының сапасын
жетілдіруде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу
психологиялық-педагогикалық тұрғыда негізделді.
4. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындау нақты шарттар
арқылы (мазмұндық, ұйымдастырушылық, әдістемелік) жүзеге асырылады:
мазмұндық – тұжырымдама негізінде жасалған бағдарламалар, оқулықтар
мен құралдар жасаумен айқындалады; ұйымдастырушылық – оқу-тәрбие
үдерісінде әртүрлі жұмыс формаларын, әдіс-тәсілдерді, амал-жолдарды
пайдаланумен айқындалады; әдістемелік-тәжірибелік тұрғыда
негізделген жұмыстармен анықталады.
5. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудағы ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеуге оқыту үдерісінде кәсіби даярлаудың
әдістемелік жүйесі.
6. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудағы ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеуге оқыту әдістемесі, оқу материалдары
мен кешенді түрде (оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу-әдістемелік
құралдар, электронды оқулықтар, оқу-жаттығу компьютерлік
бағдарламалары, әдістемелік нұсқаулар) қамтамасыздандырылып,
студенттердің кәсіби білімін, ақпараттық-компьютерлік
технологияларды меңгеру іскерлігін, дағдысын, біліктілігін
арттырады.
Зерттеу нєтижелерініњ дєлелділігі мен негізділігі алѓашќы әдіснамалық
жєне теориялыќ кµзќарастармен; практикалыќ ж±мыс мазм±ныныњ ѓылыми
аппаратќа сєйкестілігімен; зерттеу проблемасын зерделеуде зерттеу
міндеттеріне барабар єдістер кешенін пайдаланумен; зерттеу деректерініњ
дєлелділігімен; тәжірибелі-әдістемелік жұмыстарының жоспарлы
кезеңділігімен; ұсынылған әдістеменің тиімділігімен; бастапқы және соңғы
көрсеткіштердің нәтижелерін қорытындылауымен; олардың тиімділігін
тәжірибелі-әдістемелік жұмыстар арқылы тексеруімен және оқу-тәрбие
үдерiсіне кешенді ендірілуімен дәлелденді.
Зерттеу базасы. Тєжірибелі-эксперимент ж±мысы Ќ.А.Ясауи атындаѓы
Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетінде, Абай атындаѓы Ќазаќ ±лттыќ
педагогикалық университетінде және М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
мемлекеттік университетінде ж‰ргізілді.
Зерттеу нєтижелерін сынаќтан µткізу жєне практикаѓа ендіру эксперимент
барысында ж‰зеге асты жєне халыќаралыќ (Шымкент, 2004; 2006; Алматы, 1999,
2001, 2005; Түркияның Алания қаласында 2006; Ресейдің Уфа қаласында 2006;
Астана, 2007, Семей, 2007;), республикалыќ ѓылыми-практикалыќ (Түркістан
2006, Кентау 2006) ѓылыми-теориялыќ конференцияларда; республикалыќ
педагогикалыќ оќуларда (Шымкент, Алматы, Т‰ркістан, Кентау 1999-2006) жєне
Ќ.А.Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетініњ, М.Єуезов
атындаѓы Оњт‰стік Ќазаќстан мемлекеттік университетініњ, Абай атындаѓы
Ќазаќ ±лттыќ мемлекеттік университетініњ жыл сайынѓы µтетін
конференцияларында, ѓылыми-єдістемелік семинарларында, мерзімді ѓылыми-
педагогикалыќ басылымдарда жєне жинаќтарда кµрініс тапты. Зерттеу
нєтижелері Ќ.А.Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетінде, Абай
атындаѓы Ќазаќ ±лттыќ педагогикалық университетінің, М.Єуезов атындаѓы
Оњт‰стік Ќазаќстан мемлекеттік университетініњ оќу ‰дерісіне жєне т.б.
мамандарды даярлау практикасына ендірілді.
Зерттеу материалдары бойынша 65 ењбек жарияланды, соныњ ішінде 2 оқу
құралы, 21 оќу-єдістемелік ќ±ралдары, 49 ѓылыми-єдістемелік маќалалар мен
баяндамалардыњ материалдары баспадан шығарылды.
Диссертацияныњ ќ±рылымы. Диссертация кіріспеден, үш бөлімнен,
ќорытындыдан, пайдаланылѓан єдебиеттер тізімінен жєне ќосымшалардан т±рады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі негізделеді, ғылыми аппаратқа
(зерттеудің объектісі, пәні, болжамы, мақсаттары, міндеттері, жетекші
идеясы, теориялық-әдіснамалық негіздері, әдістері, ғылыми жаңалығы,
теориялық, практикалық мәні, қорғауға ұсынылған қағидалары, зерттеудің
дәлелділігі мен негізділігі, зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және
практикаға ендіру) сипаттама беріледі.
“Болашақ мұғалімдерді мамандық пәндерді модельдеу арқылы даярлаудың
теориялық негіздері” атты бірінші бөлімде болашақ мұғалімдерді жоғары оқу
орнындарында кәсіби даярлаудың теориялық негіздері сипатталады, болашақ
мұғалімдерді қазіргі ғылым мен техниканың жетістіктері негізінде кәсіби
даярлаудың ғылыми-педагогикалық аспектілері қарастырылады, жоғары оқу
орнында оқытудың ақпараттық-компьютерлік технологияларын қолданудың қазіргі
жағдайына сипаттама беріледі, болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеу негізінде кәсіби даярлаудың тұжырымдамалық
негіздері айқындалып, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді ақпараттық-
компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығын
қалыптастыру моделі келтіріледі.
“Болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде кәсіби білім берудің психологиялық-педагогикалық
негіздері” атты екінші бөлімде болашақ мұғалімдердің кәсіби қалыптасуының
сапалық деңгейлері, кәсіби маман моделін қалыптастырудағы ақпараттық-
компьютерлік және математикалық модельдеудің алатын орны мен атқаратын
қызметі қарастырылады, ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу
негізінде оқыту технологиясы ұсынылды, студенттердің танымдық әрекеттерін
математикалық және ақпараттық модельдеу негізінде ұйымдастырудың және
басқарудың педагогикалық жолдары айқындалады.
“Болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде кәсіби білім берудің әдістемелік жүйесі” атты үшінші
бөлімде жоғары оқу орындарында студенттерге кәсіби ақпараттық-компьютерлік
білім беру мазмұны келтіріліп, білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеудің құрылымы анықталды, ақпараттық-компьютерлік және
математикалық модельдеу негізінде оқыту барысында ақпараттық
технологияларды қолданудың әдістемесі жасалды, студенттерді оқыту
үдерісінде мультимедиялы құралдарды пайдаланудың принциптері айқындалып,
ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде арнайы
пәндерді оқыту барысында пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары
қарастырылады және тєжірибелік-эксперименттік зерттеу ж±мыстарыныњ
нєтижелері дәлелденеді.
Қорытындыда зерттеудің нәтижелері, тұжырымдар мен болжамды растайтын
негізгі қорытындылар және ғылыми-әдістемелік нұсқаулар беріледі.
Қосымшада зерттеу материалдарына байланысты баспадан шыққан оқу-
әдістемелік құралдардың, оқулықтардың, арнайы курстардың бағдарламаларының
жоғары оқу орындарындағы мамандар даярлауға қажетті құрал екендігін
растайтын анықтамалар келтірілген.

Негізгі бөлім
Қазақстан Республикасының Евразиялық аймаққа кіруі, ХХІ ғасырға аяқ басуы
ел Президентінің Қазақстан-2030 атты стратегиялық бағдарламасына сәйкес
жаңа техника мен технология үдерістерінің дамуы келешекте жоғары оқу
орындарында білім беру қандай бағытта өрбуі керек деген өзекті мәселе
туғызады.
Заманның жаңа даму сатысында білім беру жүйесі қоғамның жаңа экономикалық
саясат, әлеуметтік және интеллектуалдық деңгейіне сай келуі тиіс. Осыған
орай білімнің мақсаты, мазмұны және оны оқыту тәсілдері қайта қаралып, оқу
жүйесін реттеу, ұйымдастыру мәселелері зерттеліп, өз шешімін табуды қажет
етеді.
Жања адамды тєрбиелеу мен оќытуда жоѓары мектептің алатын орны ерекше.
Оныњ ќызметі ‰немі дамуда. Жања заман талаптарына сєйкес жоѓары мектептіњ
дамуы кµптеген ќоѓамдыќ- єлеуметтік мєселелерді шешуді ќамтамасыз етуі
керек. Жоѓарѓы мектептіњ алдына ќойѓан ењ бірінші маќсаты- ќоѓамѓа ќажетті
жоѓары білімді мамандарды даярлау.
Мамандардыњ пікірінше ХХІ ѓасырда тиімді білім беру ж‰йесін жасайтын жас
±рпаќтыњ аќыл ой жєне рухани потенциалын барынша дамытуѓа м‰мкіндігі бар
±лт ќана озат бола алады. ХХ ѓасыр аяѓы мен ХХІ ѓасырдың басында ѓылыми
техникалыќ прогрестіњ жєне аќпарат кµлемініњ µсуі жоѓары оќу орындарындаѓы
алынѓан білім ќорыныњ белсенді кєсіби іс-єрекетініњ барлыќ кезењіне емес,
тек ќысќа уаќытќа ѓана кєсіпкер м±ќтаждыѓын ќанаѓаттандыратындыѓын
кµрсетті. Болашаќ мамандардың кєсіби міндеттерді шешу ‰шін µз бетінше
ізденуге жєне білімді игеруге даярлау ќажеттігі туындайды.
Жоѓары мектептіњ мањызды міндеттерініњ бірі - мамандарды даярлаудаѓы
фундаментальды орны мен ролін жоѓарылатудан келіп шыѓатын білім беруді
ізгілендіру. Осындай даярлыќпен шыќќан жоѓары мектеп т‰легі аќпараттар
аѓымын жылдам игеріп, µз іс-єрекетін д±рыс жолѓа ќояды, яғни дұрыс
пайдалана алады.
Ќазіргі тањда Ќазаќстанда білім беру ж‰йесін дамыту стратегиясыныњ
маќсаттары мен міндеттері 2030 жылѓа дейін білімді дамыту стратегиясыныњ
негізгі ќаѓидаларына байланысты іске асырылуда. Оның мақсаты д‰ние ж‰зілік
тарихтыњ, т‰ркі халыќтарыныњ, кµшпелі µркениеттіњ, Орталыќ Азия елдерініњ
тарихы т±лѓасында ѓылымныњ, мєдениет пен аѓарту ж‰йесініњ д‰ние танымдыќ
синтезі негізінде жас ±рпаќќа жоѓары сапалы білім мен тєрбие бере алатын
жоѓары білімніњ жања, шын мєніндегі т±њѓыш ±лттыќ моделін ќалыптастыру
болып табылады.
Жоѓары білімніњ мынандай басты маќсаттары мен міндеттері бар:
- ол адам ќ±ќыќтарын, демократия, бейбітшілікті ныѓайту маќсатында барлыќ
адамдардыњ б‰кіл µмір бойы дара дамуы мен єлеуметтік єрекетіне ќажетті
м‰мкіндіктерді ќамтамасыз етуі тиіс.
- ѓылым мен технологияны дамыту жолымен ќоѓамныњ мєдени, єлеуметтік
экономикалыќ дамуына сүбелі үлес қосу;
- µзі ‰шін жауап бере алатын жоѓары білікті мамандарды, азаматтарды
даярлауды бір мезгілде ж‰зеге асыру;
- т±тас алѓанда ќоѓамныњ, оныњ ішінде білім ж‰йесініњ дамуы мен
жаќсаруына үлес қосу.
Ќазаќстан Республикасында жоѓары білім ж‰йесін реформалау жоѓары оќу
орындарыныњ ќызметін ±йымдастыруѓа, білімніњ мазм±нына, сондай-аќ оќыту
технологиясына да µзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Білім мазм±нын жањарту жоѓары мектеп реформасының негізгі мєселелерініњ
бірі болып табылады. Республикамыздың жоѓары оќу орындары ‰шін мемлекеттік
білім стандартыныњ концепциясын жасауда ол республиканыњ бірт±тас білім
кењістігініњ моделін айќын аныќтауѓа м‰мкіндік береді. Жоѓары оќу
орындарыныњ міндетін, ќажетті білім дењгейініњ кепілдігін д‰ниеж‰зілік
мєдени аѓарту кењістігіне интеграциялануды ќамтамасыз ету секілді маңызды
проблемаларды шешу болып табылады.
Білімді дамытудыњ алѓашќы негіздері: жања білім философиясы; қоѓам жєне
адам туралы ѓылымдар (білім психологиясы, єлеуметтану жєне таѓы басќалар);
тєжірибе теориясы (педагогика білімі менеджменті жєне жобалау.)
Ќазаќстан Республикасыныњ 2015 жылѓа дейінгі білім беруді дамыту
т±жырымдамасында жоѓары білім берудіњ маќсаты-ќоѓамныњ, мемлекеттіњ жєне
т±лѓаныњ сапалы жоѓары білім алуѓа деген м‰дделерін ќанаѓаттандыру, єрбір
адамѓа оќытудыњ мазм±нын, нысанын жєне мерзімдерін тањдауѓа кењінен
м‰мкіндік беру-деп атап көрсетілген.
Жаңа ғасырға қадам басқан біздің еліміз үшін қоғам өміріндегі қазіргі
өзгерістер, экономиканың, саясаттың, әлеуметтік-саяси саланың дамуы
қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы даму деңгейіне
байланысты болмақ. Ал ол қоғамдағы білім беру талаптарын түбегейлі
өзгертуге алып келді. Қоғамдық өмірдегі өзгерістер оқытудың жаңа
технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан
дамуына жол ашуды көздеп отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру
жүйесінің күрделі мәселелерін шешуші кәсіби – педагогикалық шеберлігі
жоғары ұстаздар болмақ.
Міне, осы орайда ҚР Білім және Ғылым Министрлігі әзірлеген ҚР жоғары
педагогикалық білім тұжырымдамасы мен ҚР жаңа тұрпатты педагогінің
үздіксіз педагогикалық білімі тұжырымдамаларында жаңа қоғамдағы мұғалім
моделінің үлгілері көрсетіліп беріледі. Жоғары педагогикалық білімді
мұғалімдерге қойылатын талаптар қазіргі қоғам қажеттілігінен туындайды.
Жаңа қоғам мұғалімі тек кәсіби шеберлігі жоғары адам ғана емес, рухани
дамыған, шығармашыл, мәдениетті, білім құндылығын түсінетін, педагогикалық
технологияларды меңгерген, ғылым мен техника жетістіктері негізінде кәсіби
даярланған болуы тиіс.
ЖОО-ғы педагогтің кәсіби даярлығы оқу жылдары кезінде кәсіби шеберлікке
мақсатты даярлаумен қоса, педагогикалық шығармашылық қызметке дайындаумен
тікелей астарласуы тиіс. Ол болашақ мұғалімнің жалпы мәдени (өмірге
көзқарас), методологиялық (психологиялық-педагогикалық), пәндік блоктарды
меңгеруін қамтамасыз етеді.
ҚР-ң жоғары педагогикалық білім тұжырымдамасында Болашақ маман тек өз
пәнін жетік меңгеріп қана қоймай педагогикалық процеске қатысушының
әрқайсының орнын көре біліп, оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыра білуі,
оның нәтижелеріне көз жеткізіп, ауытқушылықтарын реттей білуі тиіс. Мұндай
нәтижеге жету үшін жоғары оқу орындарындағы мұғалім даярлау сатылы түрде
жеке тұлға ретінде қалыптастыру мақсатында жүргізілуі керек деп атап
көрсетілген.
Оқу үдерісіне жаңа бағыт беріп, оның даму жолдарын ХХІ ғасырдың талабына
сәйкес айқындау үшін білімнің әр түрлі салаларына білім және ғылым, білім
және адам құқы, білімнің қоғам дамуындағы әсері, білім беру барысындағы
жаңа технология т.б. талдау жасалып қорытындылану қажет.
Педагогикалық ғылымның жаңа бағытта өрбуі, білім беру жүйесінде жоғары
дәрежелі, жан-жақты сапалы біліммен қамтамасыз ету арқылы ұлттық,
мемлекеттік саяси, экономикалық және ел мүддесі тұрғысынан туындаған
мәселелерді шеше алатын жоғары дәрежелі мамандарды даярлауды талап етеді.
Ќазіргі ќоѓамдаѓы ќалыптасќан нарыќтыќ ќатынастар, ѓылым мен техниканыњ
даму ќарќыны, µндіріске шет елдік жања технологиялар мен єдістердіњ
кµптеп енгізілуі оќу-аѓарту ж±мыстарын ±йымдастырудыњ барлыќ сатысына
жоѓары талаптар ќоюда.
Білім беруді ақпараттандыру үдерісі, компьютерді оќу үдерісінде
пайдалануы - халыќќа білім беру ж‰йесі реформасыныњ негізгі буыныныњ бірі.
Ќазіргі ќоѓамныњ ќажеттілігіне сай оќытудыњ єдісі мен формасын, білім
берудіњ мазм±нын т‰бірімен µзгертуді компьютердіњ м‰мкіндігін ескермей
ж‰зеге асыру м‰мкін емес деп есептейміз.
Жалпы ѓылыми-техникалыќ прогрестіњ жетістіктерін атап айтќанда ѓылымныњ
материяѓа, микрод‰ниеге, материяныњ элементарлыќ жєне µлі табиѓатты
зерттеуде, молекулалыќ, субмолекулалыќ, атомдыќ дєрежеге кµшуі, ѓылымныњ ењ
жоѓарѓы нєтижесінде табиѓаттыњ ѓылыми кµрінісі айтарлыќтай µзгерді.
Ѓылыми-техникалыќ революциямен бірге µмірге келген ақпараттанудың ѓылыми
салалары, ақпараттық технологиялардың дамуындаѓы ішкі зањдылыќтары мен
логикасын, оны µндіргіш к‰шке айналу үдерісін зерттейді.
Жања технологияларды оќу процесінде ќолдануда жања оќу пєндерініњ пайда
болуы, оќытудыњ жања формалары мен тєсілдерін ќарастыру б‰гінгі к‰нніњ
µзекті мєселесі болып отыр.
Болашақ мұғалім даярлауда оқыту мазмұны мен формаларын, оқу құралдары мен
әдістерін іріктеуде дидактикада кейінгі кезде айтылып жүрген кәсіби
мақсатты көздеу ұстанымын негізге алудың маңызы зор.
Оқу үдерісінде болашақ мұғалімнің теориялық даярлығын жетілдіруде кәсіби
мақсатты көздеу ұстанымын ескерудің өзіндік ерекшеліктері бар. Білім
мазмұнын анықтауда, ақпараттық модельдеуге оқыту туралы ғылыми курстарды
меңгертуде оқу материалдарының студенттің әдістемелік-кәсіби шеберлігін
жетілдіруге бағытталып құралған жөн. Осы тұрғыда пәнаралық байланысты
жүзеге асырып отырудың рөлі ерекше.
Сонымен, бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі сабақ беру әдісіне компьютердің,
ақпараттық технологиялардың жаңаша өзгеріс пен жаңа идеялар қосқаны баршаға
мәлім.
Қоғамды, білім беруді ақпараттандыру жағдайында б‰гінгі к‰нде ақпараттық-
компьютерлік технологияларды тиімді де нєтижелі пайдалану ‰шін біріншіден,
жалпы білімділік жєне кєсіби сауаттылыќ ќажет. Олай дейтініміз, ЭЕМ-мен
ж±мыс жасаѓанда, ќандай да болсын (табиѓи тіл ќатынасында да) сµйлем
ќателіктерін т‰сінбейтінін ескеру керек. Ол тек өзіне арналған арнайы
бағдарламалау тілдерінің алфавитінде жазылған алгоритм-бағдарламаны ғана
орындайды. Сонымен бірге қолданушы бағдарламалардың көмегімен шектеулі
амалдарды атқару мүмкіндігіне ие. Ал ақпараттық-компьютерлік технологиялар
кµмегімен б±л міндеттерді д±рыс шешу ‰шін объектінің, құбылыстың моделін
д±рыс ќ±ра білу керек. Бүл кезде біздіңше мәселенің математикалық,
ақпараттық, компьютерлік модельдерін құру мақсатқа сай келеді. Сондықтан
болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу
негізінде білім бере отырып даярлау бүгінгі күн сұранысынан туындап
отырғандығын айғақтайды.
Білім беру үдерісінде компьютерлердің, ақпараттық технологиялардың
кеңінен қолданылуы интерактивті жүйе құруға алып келді. Интерактивті ж‰йе
жеке компьютерді пайдалану, сондай-аќ бейне дискілі ќ±рал жєне теледидар
кешендері негізінде ќ±рылады. М±ндай ќазіргі заманѓы кешендер интерактивті
оќытуда аса ќымбат т±рѓанымен, кµрнекілік пен кері байланысты ќамтамасыз
етеді.
Аќпараттыќ-компьютерлік оќыту баѓдарламалары оќу үдерісін талдау
м‰мкіндігін кењейтеді, яѓни ол теориялыќ негіздерін ќ±райтын баѓдарланѓан
оќытудыњ мынадай жалпы ±станымдарын ќолдануѓа ыњѓайлы:
Бірінші ±станым - µзара тыѓыз байланысты материалдарды ‰зінді-блоктарға
бµлу (ќадамдарға). Баѓдарламаны автордан оќу материалын тиянаќты талдауды,
мєтін бµліктері арасындаѓы байланыстыњ тыѓыз ќисыны мен мазм±нын аныќтауды
талап етеді.
Екінші ±станым – алгоритмдерді (баѓдарланѓан мєтіндерді) оќып ‰йренуге
білімгерлер белсенділігін арттыру, яғни жеке ќадамдар мазм±ны ‰йренушіде
терењ талдаулар даѓдысын ќалыптастыруѓа баѓытталады.
Үшінші ұстаным – білімгердің єрбір жауабына артынша баѓа беру, яғни
студенттіњ жауабына баѓасын тез арада хабарлап, д±рыс жауап берген болса
келесі ќадамѓа µтуіне р±ќсат береді.
Тµртінші ±станым - оќудыњ ќарќыны мен мазм±нын дараландыру, яғни ұтымды
оќу ќарќынын дараландыруды ќамтамасыз етеді.
Бесінші ұстаным – баѓдарланѓан мєтіндердіњ эмпирикалыќ сенімділігін
тексеру, баѓдарламашы авторѓа єрбір студенттіњ м‰мкіндігіне орай ќиындыќ
дєрежесін реттеуді міндеттейді.
Оќытушы студенттердіњ компьютерлік сауаттылыѓына с‰йене отырып оќытудыњ
єдіс-тєсілдерін ќолданады. Б±л ‰шін жекелеген пєндерді оќытудыњ сапасын
кµтеруге, екіншіден, компьютерлік сауаттылыќты дамытуѓа, студенттердіњ
компьютерлік мєдениетін ќалыптастыруѓа ±мтылады.
Аќпараттыќ-компьютерлік технологияларды оќу ‰рдісіне енгізуде
студенттердіњ психологиялыќ-педагогикалыќ м‰мкіндіктері міндетті т‰рде
ескеруі тиіс. Б±л ±станымдар студентті кәсіби біліммен байытуѓа, жалпы
білімдік міндеттер мен пән туралы білім идеяларын ж‰зеге асыруѓа, оќыту мен
тєрбиелеудіњ кешенді мєселелерін есепке ала отырып, сабаќты ж‰ргізудіњ
вариативті єдістерін ќолдануѓа жол ашады.
Зерттеу барысында байқалғаны оқыту үдерісінде арнайы мамандық пәндерді
оқытуда ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын қолдана отырып
ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде білім беру
электронды оқулықтар, мультимедиялы және ақпараттық-компьютерлік құралдарды
да өздері жасау керектігін білдірді.
Қазақстан Республикасының Жоғары білім беру туралы заңының 9 бабында
Жоғары оқу орны мамандар даярлауда білімді, ғылым мен білімді ұштастыру,
оқытудың белсенді әдістері, жаңа ақпараттық технологиялар кешенін қолдана
отырып даярлау негізінде студенттердің шығармашылық және практикалық
қабілеттерін де дамыту, қалыптастыру және дамыту үшін мүмкіндіктер туғызу
арқылы жүзеге асырылады,- делінген.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеуді
жеделдету қажеттілігін анықтайтын негізгі факторлар: бірінші фактор – ЭЕМ-
ді пайдалану аймағындағы жоғары білікті мұғалімдерді кәсіби даярлаудың
сапасын арттыру, жалпылама ақпараттық-компьютерлік оқытулар жүргізуді
қамтамасыз ету;
Екінші фактор – жалпылама математикалық, ақпараттық-компьютерлік
модельдеу бойынша сауаттылық мәселесін жетілдіру қажеттілігімен;
Үшінші фактор – педагогикалық ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын,
білім жүйесінің ішкі қажеттіліктерімен анықталады.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әр
түрлі педагогикалық міндеттерді шешу үшін мультимедиялы электронды
оқулықтар базасында ақпараттық технологияны пайдалану және оны жасаумен
байланысты мәселелерді шешетін педагогикалық-психологиялық әлеуметтік-
экономикалық, ғылыми-технологиялық деңгейде қарастырылады.
Білім беру үдерісіне ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу
технологиясын енгізу арқылы зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің
үлкен ортасы бірінші кезекте білім беру практикасына қажетті ақпараттық
технологияларды құру концепциясын жасауды талап етеді.
Жоғары білім беру үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық
моделдеуді қолдану негізінде болашақ мұғалімдерді дайындаудың
тұжырымдамасын жүзеге асыру-ұзақ, әрі күрделі үдеріс және ол келесі
кезеңдерден тұрады:
1) мамандық пәндерді оқыту үдерісінде қолданылатын ақпараттық-
компьютерлік және математикалық модельдеудің құралдарын игеруге және оны
жасауға; кәсіби білім беру мазмұнында оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа
әдістерін игеру туралы зерттеу жұмыстарын жүргізу;
2) дәстүрлі оқу пәндерін оқытуда қолданылатын ақпараттық-компьютерлік
және математикалық модельдеу негізінде ақпараттық технология құралдарын
жасау және оны белсенді түрде оқу үдерісіне енгізу; осының негізінде
педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру түрін жалпылама
игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен дәстүрлі
формасын түбегейлі қайта қарастыру, оны оқу-тәрбие үдерісінде практикалық
жүзеге асыру;
3) үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта
құру; ақпараттық технология құралдарын қолдануға сәйкес келетін білімді
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқытудың
әдістемесін толықтыру.
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін әрі қарай
дамыту ақпараттық ресурстар болып табылатын оқытуға арналған бағдарламалық
құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың атқаратын
қызметтері және ауқымы да өте кең және оған мыналар жатады:
аутоматтандырылған және сараптамалық жүйелер, электрондық оқулықтар және
мультимедиялық бағдарламалық құралдар.
Осылайша қазіргі кезде ғылым мен техниканың жетістіктерін кәсіби маман
даярлау үрдісінде пайдалану маңызды екендігі, ал бірақ сол негізде болашақ
мамандарға білім беру әлі де жеткіліксіз екендігі айқындалды. Бұл бағытта
арнайы тұжырымдамалардың негізін анықтап арнайы модельді ұсыну қажеттігі
туады. Болашақ мұғалімді жалпы кәсіби дайындау моделі – қоғамның әлеуметтік
тапсырысын, мұғалімдерді дайындаудаѓы мемстандарттыњ талаптарын, мұғалім
дайындау мақсаттарын және студенттердің жалпы кәсіби іс-әрекеттерді меңгеру
деңгейлерін қамтиды. (Сурет-1)
Болашақ мұғалімдерді даярлауда оқыту мен тәрбиенің дидактикалық,
педагогикалық-психологиялық мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған оқытудың
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологияларын
қолдану мынадай қажеттіліктерге алып келеді, яғни:
1) қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында білімгердің кәсіби
тұлғалық міндеттеріне сай келетін оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, әдістерін
және ұйымдастыру формаларын таңдау стратегиясының әдіснамасын тұрақты түрде
жетілдіру;
2) ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу саласынан замани
ақпараттық технологиялардың күн санап артып отырған мүмкіндіктерін
ескеретін оқыту және кәсіби даярлау әдістемесін жасау;

Сурет 1. Болашақ мұғалімді жалпы кєсіби дайындаудыњ моделі

3) болашақ мұғалімнің интелектуалды, тұлғалық потенциялын дамытуға
өздігінен кәсіби білімнің жетілдіру іскерліктерін қалыптастыруға
бағдарланған және ақпаратты өңдеу бойынша өзіндік әрекеттің бірнеше түрін
жүзеге асыра алатын кәсіби маман моделін жасау;
4) қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар мен компьютерлік
педагогикалық құралдарды қолдануға сүйенетін оқытудың әдістемелік жүйесін
жасау.
Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар ЭЕМ қолдануға негізделген.
Замани ЭЕМ-дер формальданған білімдерді өңдеу мен бейнелеу үшін үлкен
есептеу мүмкіндіктеріне ие және білімді ұйымдастырудың мейлінше
жетілдірілген формаларын жасау және оларды оқытуда қолдану үшін жағдай
туғызады. Дегенмен біздің анықтауымыз бойынша ЖОО оқу үдерісі білімді
формальдау әдістеріне оқытуға толық дайын еместігі анықталды. Бұл
студенттерге болашақ кәсіби іс-ерекетінде қазіргі заманғы ақпараттық
технологияларды тиімді қолдану мүмкіндігін бермей отыр.
Сондықтан қазіргі кездегі оқыту әдістемелерінде, маман даярлауда ЭЕМ
мүмкіндіктері толық жеткілікті түрде қолданылмауда, бұл аз кезегінде
ақпараттық технологиялардың дамуының қол жеткен деңгейімен, осы кезде
қалыптасқан оқыту әдістемелері мен технологияларының арасында қарама-
қайшылықтың пайда болуына алып келеді.
Бұл қайшылықты шешу үшін педагогика ғылымы мен оқыту теориясынан терең
ойластырылған, дербес білім беру міндеттерін шешуге бағытталған жаңа
инновациялық білім беру технологияларын құру қажет болады.
Ақпараттық технологиялардың даму деңгейі мен оларды мамандық пәндерді,
информатиканы оқытуда қолдану деңгейінің арасында қарама-қайшылықтың
болуына байланысты туындаған жағдайдың шешімі өз кезегінде неғұрлым тиімді
болатын білім беру технологиясын іздеу мәселесін алдыңғы қатарға шығарады.
Осы мәселені шешудің бір жолы математикалық және ақпараттық-компьютерлік
модельдеу негізінде білімдерді формальдау әдістеріне оқыту технологиясын
құрумен байланысты болып табылады.
Математикалық моделдеу жалпы моделдеудің дербес жағдайы болып табылады.
Ол түпнұсқаны зерттеудің арнайы құралы ретінде оның моделін қолдануды қажет
етеді, яғни оны оқып-үйренуде таным объектісі оның заңдылықтары туралы жаңа
ақпарат береді (Штоф В.А.). Математикалық модельдеу кезінде оқып-үйрену
пәні жүйенің құраушы элементтерінің (түпнұсқа мен модель) бір-бірімен
байланысқан құрылымының изоморфизмі болатын түпнұсқа – математикалық
модель жүйесі болып табылады.
Сонымен есептің математикалық моделін құру барысында:
1) қосымшаны сипаттауды анықтайтын ақпараттық модель құру;
2) қосымшадағы объектілердің қасиеттері мен олардың арасындағы
қатынастарды абстракциялауға қатысты болжамдар талаптарын құрастыру;
3) қосымшаның баламалы математикалық теориясын анықтау, таңдалған
математикалық теорияның ұғымдары мен белгілеулерін қолдана отырып
қосымшаның негізгі ұғымдарын формальды сипаттау;
4) математикалық моделін құратын есептерді шешуде қосымшалардың
тәуелсіз қасиеттері (аргументтер немесе бастапқы мәліметтер) мен
тәуелді қасиеттерін анықтау;
5) нәтижені бастапқы мәліметтермен байланыстыратын математикалық
қатынастарды (формулалар, теңдеулер, теңсіздіктер және т.б.) құру
керек.
Қорытынды кезеңде алынатын қосымшалардағы кейбір қатынастарды
математикалық сипаттау қосымшаның математикалық моделі ретінде
қарастырылады. Қосымшаның ақпараттық моделіне қойылатын талаптардан тәуелді
болатын үдерістер мен құбылыстарды әртүрлі дәлдікпен болжау мүмкіндігін
беретін бірнеше математикалық модельдер болуы мүмкін.
Келтірілген кезеңдерді болашақ мұғалімдерді дайындау барысында жүзеге
асыру студенттердің таным үдерісіндегі ақпараттық модель түрінде ұсынылған
нақты білімнен, математикалық модель түрінде ұсынылған формальданған
білімнің жоғары дәрежесіне көтерілетін практикалық дағдыларды қалыптастыру
мүмкіндігін береді.
Модель объективті шындықты сипаттаудың нәтижесі ретінде пайда болады. Ол
ұсынылған есептің бағытына байланысты маңыздылығы аз фактілерді алып тастау
және мейлінше маңызды (қажеттілерін) қалдыру арқылы құрылады. Осыдан кейін
модель шындықпен қатынасқа түскенше өз өміршеңдігін жоймайды. Модельдің
бұл әрекетін – модельдің интерпретациясы деп атайды. Математикалық
модельдерді, олар қолданылатын идеалды объектілер мен олардың көмегімен
шешуге болатын есептерден тәуелді болатын математикалық модельдерді келесі
түрде классификациялауға болады:
1) Динамикалық (дескриптивті). Объект ретінде қарастырылатын
құбылыстың қасиеттерінің мәнін және олардың өзгеруін сипаттайтын
сандар мен теңдеулер қарастырылады. Модельдер әртүрлі үдерістерді
немесе динамикалық объектілерді сипаттауға арналады. Мысалы,
сандық әдістер саласы бойынша есептерді шешудің негізінде
дифференциалдық және алгебралық теңдеулер теориясы жатады.
2) Оптимизациялық (экстремальды). Модельдердің объектілері ретінде
заттардың (үдерістердің) қасиеттерінің арасындағы қатынас түрінде
берілген және қасиеттердің мүмкін мәндерінің аймағына шектеу
түрінде берілген қатынастар жиыны ұсынылады. Есептердің бұл класы
үшін қосымша объектілер қасиеттері арасындағы әртүрлі қатынастарды
ескеретін басқару түрін таңдау қажеттілігінде болып табылады. Бұл
класс есептерін шешу негізінде сызықты және динамикалық
бағдарламалау әдістері, сонымен бірге сызықты емес және бүтін
санды бағдарламалау әдістері жатады.
3) Ойын модельдері. Жүйенің объектілері стратегиялар мен ойын
ситуацияларын сипаттайтын ережелер мен қатынастар болып табылады.
Модельдер ойынға қатысушылардың көзқарастары бір-біріне сай
келмегенде нақты жағдайды зерттеу үшін қызмет етеді. Есептердің
бұл класының негізінде ойын теориясының математикалық аппараты
жатады.
4) Имитациялық. Мұндай жүйелердің объектілері – құбылысты оның
құрамдас бөлімдерінің өзара әрекеттесу арқылы сипаттайтын күрделі
теңдеулер жүйесі болып табылады.
5) Логикалық-лингвистикалық. Мұндай модельдердің объектілері
символдар, символдық және логикалық өрнектер мен мәтіндер болып
табылады. Олар жүйелерді автоматтандырылған аударманы пайдалануға,
ақпаратты техникалық құрылғыға шығаруға арналады.
Күрделі қосымшалармен байланысты есептерді математикалық модельдерді
қолдану негізінде талдау және шешу есептеулерді аутоматтандыруды қажет
етеді. Аутоматтандырудың қажетті деңгейін қамтамасыз ету үшін ЭЕМ
қолданылады. Математикалық модельдерді ЭЕМ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.