Қазақстандағы орта және шағын кәсіпкерлікке салық салу мәселелерін,оның әсерін талдау

Пән: Бизнесті бағалау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Салық саясатының құралдарымен мемлекет экономикалық өсуді ынталандыра отырып, шаруашылық қызметінің жағдайына әсер етеді. Экономикалық өмірге араласу тек қана кәсіпкерлік қызметті жүргізуді анықтайтын мемлекеттік актілерді шығарумен емес және шаруашылық жүргізуші субъектілердегі мүліктің және қаражаттың бөлігін алумен түсіндіріледі.

Шағын және орта бизнес - бүгінгі өркениетті дүниежүзілік экономикалық даму жүйесіндегі болашағы күмән келтірмейтін салалардың бірі болып саналады. Нақты сектор және сауда кәсіпорындары мен компаниялары Қазақстан экономикасының дамуына, өсуіне, ұлттық табыс, жалпы ішкі өнім, жалпы ұлттық өнім, жұмыспен қамтылу дәрежесі және тағы да басқа көрсеткіштердің артуына тікелей әсер етеді.

Кейінгі жылдары елімізде шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға көбірек көңіл бөліне бастады. Осыған байланысты кейбiр кәсiпкерлерде өз бизнесiн ұйымдастыруына қажетті қаражаттың жетiспеушiлiк мәселесi туындап отыр. Әлемдiк тәжiрибеде мұндай мәселелер әр түрлi жолдармен шешiледi. Сондықтан, ақшалай қаражаттарға иелiк ететiн инвестициялық қорлар, банктер, салық органдары кәсiпкерлерге тауарларды өндiру мен қызмет көрсетулерiн қолдау қажеттілігі туындайды. Бұл тұрғыда мемлекет үшiн жұмыссыздық мәселесі шешіледі, әлеуметтiк мәнiн арттырудың мүмкіндігі туындайды.

Салықты пайдалана отырып мемлекет екі мақсатты көздейді. Біріншісі, барлық деңгейлер кірістерін толтыруға бағытталады. Бұл мемлекеттің фискалдық функциясына негізделеді. Екіншісі, мемлекетпен реттелетін рыноктық экономиканың басқару жүйесін қамтамасыз ету.

Қазақстан Республикасының индустриалды-инновациялық даму
жағдайында шағын және орта бизнестің белсенділігін арттырудағы қаржылық-
несиелік, салықты жетілдіру жолдарын бағалау барысында талдауға алынған
кәсіпкерлік субъектілеріне түсетін салық ауыртпалығы, оларды қолдаудың жаңа
нысандары белгіленді.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты - Қазақстандағы орта және шағын кәсіпкерлікке салық салу мәселелерін, оның әсерін талдау.

Аталған мақсаттарға жету үшін мынадай міндеттерді орындау шарт:

- еліміздегі шағын және орта бизнес субъектілеріне салық салу мәселелерін зерттеу;

бизнесті дамытудағы мемлекет тарапынан жүргізілетін қаржы-несиелік және салық саясатын жан-жақты тоқталу; кәсіпкерлік субъектілерінің қаржылық мәселелерін қарастыру және оған салықтың әсерін несиені төлеу мүмкіншілігімен анықтау; шет елдік және отандық мәліметтеріне сүйене отырып шағын және орта бизнес субъектілеріне салыстырмалы түрде зерттеулер жүргізу; бизнес субъектілеріне салықты жетілдіруге байланысты ұсыныстар жасау.

Зерттеу пәні ретінде шағын және орта бизнес жүйесін және оның салықтық сипаттамасын зерттеу.

Зерттеу объектісі - Қазақстанның шағын және орта бизнес субъектілері

Зерттеу жұмысының жаңалығы:

Қазақстандағы шағын және орта бизнесті дамыту факторлары құрастырылып, салық салу мәселелері бір жүйеге келтірілді;

Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі . Мемлекеттің салықты жетілдіру мәселелерін зерттеуге өз еңбектерін арнап, сол арқылы экономика ғылымына айтарлықтай үлес қосқан төмендегідей экономистер мен заңгерлерді айтуға болады: А. Смит, А. Тривус, А. Соколов, К. К. Ильясов, С. Қ: Қулпыбаев, В. Д. Мельников, М. Т. Оспанов, С. С. Сатубалдин, К. А. Сержантов, А. И. Худяков, Г. М. Бродский, Д. Г. Черник, А. Б. Зейнельгабдин, С. М. Мусин, Е. В. Порохов, М. Б. Кенжегузин және тағы басқалар.

Зерттеудің әдістемелік негіздері болып, экономикалық көріністерді және олардың дамуы мен өзара байланысын қарастыратын диалектико-аналитикалық тәсіл, салыстырмалы-аналитикалық және экономика-статистикалық тәсіл, жүйелік талдау әдісі, нақты көріністер мен үдерістердің салыстырмалы талдауы табылады.

Ақпараттық база. Қазақстан Республикасы Конституциясы, Салық Кодексі және әлемдік экономика ғылымының классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен мамандарының еңбектері, сондай-ақ қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі нысандағы есептілік мәліметтері берілген.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сандық материалдар, кестелер, суреттер келтірілген.

1. Салықтардың теориялық-құқықтық негіздері

1. 1 Салықтардың әлеуметтік -экономикалық жағдайға әсері

Қоғамның даму процессінде әлеуметтік-экономикалық жүйедегі салықтардың атқаратын рөлі күн өткен сайын жаңа нысанға айнала отырып, артып келеді. Бұл әсіресе нарықтық қатынастардың қалыптасып дамуы жағдайындағы экономикадағы өрлеу кезеңдеріне тән нәрсе, өйткені салық салу жекелеген тұлғалардан бастап мемлекетке жеткенге дейін оның барлық деңгейіндегі әлеуметтік процесстерге әсер ете алатын бірден бір макроэкономикалық құрал болып табылады. Бұдан да басқа, халықаралық экономикалық қарым қатынастардың ұлғаюуына байланысты салық жүйесі белгілі бір жекелеген елдердің ішкі жұмысы болудан қалды. Осылайша, салық салудың бір жағынан шаруашылық байланыстарға терең бойлауы, екінші жағынан оның жалпылығы қазіргі кезде салықтардың атқаратын рөлінің жан-жақты қанат жаюына жағдай жасап отыр.

Егер салықтардың қажеттілігі мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік мақсаттары мен міндеттерінен туындайтынын білсек, онда салықтардың экономикалық процестерге әсер ету мүмкіндігінің бар екендігі көптеген жағдайларда ескерілмегендігін байқауға болады. Сонымен бірге, берілген анықтамаларда мемлекет өз қызметін жүзеге асыру барысында мәжбүрлеуші, ал халық шарасыздықтан салық төлейтін мәжбүрленуші тұлға ретінде көрініп отыр. Сондықтан, салықтарды қоғамның, сол арқылы ондағы тұрғындардың өмір сүруіне қажетті қаражат көзі деп қарау керек және нарық субъектлері (заңды және жеке тұлғалар) оны ерікті түрде, қиналмай төлеуі керек, осы тұрғадын алып қарайтын болсақ салыққа, мынандай анықтама беруге болады: «салық дегеніміз - заңды және жеке тұлғалар міндетті түрде төлейтін, қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуына қажетті қаражат көзі».

Ал, «салық салу» ұғымына келетін болсақ, көптеген отандық және шет мемлекеттік экономикалық ғылымдарды оқып-біліп, салыстырмалы түрде талдай келе, салық салуға қатысты өзіндік анықтама беруді дұрыс деп таптық, оған себеп:

көптеген экономистермен «салық салу» ұғымына анықтама берілген кезде, ол салық сомасын өндіріп алу процессі ретінде қарастырылады;
салық салу тек қана салық міндеттемесімен және құқықтық мәжбүрлеумен ғана байланысты қаржылық қатынастарды білдіреді;
салық бөлу функциясын атқара отырып, қаржы жүйесінің барлық буынында маңызды рөл атқарады, сондықтан оны кең мағынада қарастыру қажет;
қазіргі кезде еліміз әлеуметтік бейімделген нарықтық экономиканың даму жолын таңдаған болса, әлеуметтік бейімделу деңгейін көрсететін (әлеуметтік бейімделген дамыған мемлекеттерде ЖІӨ-дегі салықтық түсімдердің үлесі 30-40 пайызды құрайды) салық жүйесіне, салық салу процессіне әлеуметтік тұрғыдан анықтама беруге негіз бар.

Жоғарыдағы тұжырымдарды ескере келе, «салық салу дегеніміз - нарық субъектілері мен қоғам арасындағы заңды түрде бекітілген салықтарды төлеу бойынша конституциялық міндеттерді орындау кезінде туындайтын әлеуметтік қатынастар жиынтығы».

Салық салудың қаржылық- экономикалық салдарлары оның шаруашылық жүргізуші субъектілері мен халықтың әлеуметтік жағдайларына оң немесе керісінше теріс әсер ететіндігін көрсететін бірден бір көрсеткіш және салық жүйесін үнемі жетілдіріп отыруға негіз болатын маңызды фактор болып табылады. Салық жүйесінің көмегімен мемлекет субъектлерге шаруашылық жүргізудің және қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді шешудің жағымды жағдайын жасауы немесе оны тежеуі мүмкін. Осы тұрғыдан қарағанда, салық салу процессінен түрлі жағымды немесе жағымсыз, оң немесе теріс салдарлардың туындайтыныдығын байқауға болады.

Басқа салықтарға қарағанда (мүлік, жер және көлік құралдарына салынатын салық) жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы мен жанама салықтардың «кері әлеуметтік салдары» басым болып келеді, өйткені, кәсіпорындардан гөрі кез келген адам қалай да өздерінің табыстарын әлеуметтік қажеттіліктерге жұмсауға тырысады.

Сурет 1. Салық жүйесінің әлуметтік -экономиқалық жағдайға

әсер ету механизмі

Ескерту - автормен құрастырылды.

Сонымен қатар, жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, шын мәнінде негізгі мүшесі қоғамның болашағы және негізгі құндылығы болып келетін отбасынан алынады, олардың материалдық және әлеуметтік жағдайына әсер етеді. Ол механизмді төмендегі сызба түрінде келтіруге болады:

Салық жүйесінің азаматтардың материалдық және әлеуметтік жағдайына екі жақты әсері бар: жағымды және жағымсыз.

Жағымды жағы сол, заңды және жеке тұлғалар төлеген салықтар бюджет пен бюджеттік емес қорларға жинақталып, олар қайта бөлініп, көп бөлігі тұрғындардың кейбір бөлігіне (зейнеткерлер, мүгедектер, көп балалы аналар, балаларға) жәрдемақы ретінде беріледі және халыққа түрлі қоғамдық қызметтер көрсетіледі.

Жағымсыз жағы үш бөліктен тұрады. Біріншісі, табысы төмен жеке тұлғалардың салық төлеуі (жеке табыс салығы мен ҚҚС) олардың материалдық жағдайына кері әсерін тигізеді, екіншісі, жеке кәсіпкерлердің салық ауыртпалығының жоғары болуы олардың кәсіпкерлікпен айналысуға деген қызығушылығының төмендеуіне әкеледі, соңғысы, барлық коммерциялық ұйымдар мен кәсіпорындар еңбек ақы қорынан салық төлейді, соның салдарынан олардың өз жұмысшыларына төлейтін еңбек ақысын қажет мөлшерде төлеу мүмкіндігі азаяды.

Егер, салық жүйесі жеткілікті түрде жетілдірілген болса, онда кәсіпорынның қызмет етуіне дұрыс мүмкіндік жасалады. Салықтың мұндай қызметін ынталандырушы, сондай-ақ, ұдайы өндірістік мақсаттағы функция деп атауға болады. Фискалды артықшылығы бар салық саясаты арқылы бюджеттік ресурстар өндірістік емес саланы дамытуға, ғылыми, мәдени және басқа қоғамдық-әлеуметтік аяның қажеттіліктерін қанағаттандыруға жұмсалады. Нарықтық экономика жағдайында мемлекет шаруашылық және әлеуметтік салалардағы әкімшілік қызметімен айналыспайды. Бұл процесстерді басқару көбінесе реттеу функциясы арқылы жүзеге асырылады.

Сурет 2 . Салық жүйесінің қаржылық - экономикалық процеске

тигізетін әсері

Ескерту - автормен құрастырылды

Салық жүйесінің реттеуші функциясы коммерциялық ұйымдардың қызметінде маңызды рөл атқарады.

Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызмет етуінің тиімділігі ондағы жұмыс істейтін қызметкерлердің жалақысының жоғарылауына мүмкіндік береді, ол сәйкесінше орта топ өкілдерінің қалыптасуына әкеледі, ұлттық экономиканың дамуына оң әсер береді (сурет 2) .

Жетілдірілген салық жүйесі қызмет еткен кезде шаруашылық субъектілерінде инвестицияны қаржыландыратын қосымша қаржы көзі пайда болады. Салық жүйесін жетілдіру бюджетке түсетін түсімнің көлемін салық ауыртпалығын жоғарылатпай-ақ көбейтуге бағытталуы қажет. Осы орайда соңғы жылдары мемлекет тарапынан көптеген шаралар қолға алынып келеді. Салық мөлшерлемелері жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, қосылған құнға салынатын және меншікке салынатын салықтар бойынша төмендетілген. 2006 жылы салық заңнамасына салық ауыртпалығын төмендетуге байланысты өзгертулер енгізілді, атап айтқанда ҚҚС бойынша салық мөлшерлемесі 15% -дан 14% төмендетілді, арнаулы салық режимі бойынша оңайлатылған декларация негізінде қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғалардың табысына салық салу 3% дейін төмендетілді және т. б. 2008 жылдын бастап әлеуметтік салықтың мөлшерлемесі 30%-ға төмендейді. Бірақ, салық мөлшерлемесінің төмендеуі бюджеттің кіріс бөлігіне өзінің кері әсерін тигізе қойған жоқ. 2005 жылдың қорытындысы басқа жылдармен салыстырғанда ерекше, яғни, салықтық түсімдердің өсу қарқыны алдыңғы жылмен салыстырғанда 168% көтерілген. Ал, 2006 жылы сәйкесінше өткен кезеңнен 110% көтерілген.

Салықтар қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі -ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен анықталады.

Экономиканы мемлекеттік реттеу басқарудың сәйкес тұтқаларына сүйенеді. Мұндай тұтқалардың бірі салықтар болып табылады. Бұл экономикалық өмірге араласу тек қана кәсіпкерлік қызметті жүргізуді анықтайтын мемлекеттік актілерді шығарумен емес сонымен қатар шаруашылық жүргізуші субъектілердегі мүліктің және қаражаттың бөлігін алумен түсіндіріледі. Сонымен, салықтар жалпы ішкі өнімді және ұлттық кірісті бөлу үдерісінде маңызды рөль атқарады.

Салық салу практикасын теориялык негіздеу салық теориясында белгіленеді. Олардың эволюциясы экономикалық ойлардың әртүрлі бағыттарының бір уақытта дамуымен жүрді. Салық жүйесінің тұжырымдамалық моделдері мемлекеттің экономикалык саясатына тәуелді дамыды.

Ұзақ уақыт ағымында экономикадағы салықтар рөлі туралы классикалық ұсынылу болды. 200 жыл бұрын А. Смит мемлекеттік қаржылар эволюциясы туралы ғылымды ең бірінші құрды. Салық жүйесінің қалыптасуы мемлекеттің дамуының жоғары деңгейінде жүреді. Классик-ғалымдар У. Петти, Ж. -Б. Сей және ағылшын экономисттері Д. Рикардо, Дж. Милль экономиканы тұрақты және өзі реттелетін жүйе ретінде қарастырады, мұнда сұраныс ұсынысты туғызады, ал оның біреуінің артықшылығы өндірушілердің шаруашылықтың тапшылықты салаларына қозғалысымен өзі теңесуі болады деп санады.

Салықтардың мазмұнын жүйелі зерттеген Д. Рикардо былай деп жазды: «Салық салу келесідей зұлымдықтардың бірін таңдау болып табылады: егер ол пайдаға немесе кірістердің басқа көздеріне әсер етпесе, онда ол шығындарға әсер етуі керек, немесе егер оның ауыртпалығы біркелкі бөлінеді және ұдайы өндірісті тоқтатпайды десек, онда салық қайда түсетіні бәрібір». Оның еңбектері салықтан мүлдем бас тартуға шақырмайды, өйткені салықтар мемлекеттің өмір сүруінің материалдық базасын қамтамасыз етеді. Д. Рикардо өз еңбектерінде салықтардың тек бір жағын ғана қарастырған - салықтардың реттеуші әсерін көрмей, үкіметтің қажеттіліктерін қамтамасыз етуге көңіл бөлген. Д. Рикардоның пікірлесі А. Смит салықтардың қызметін басқаша қарастырған. Ол салықтар тек зұлымдық әкелмейді, салық салудың белгілі қағидаттарын сақтау кезінде олар қоғамдық дамудың маңызды жағымды факторы болады деп санаған. Ондай қағидаттарға А. Смит мыналарды жатқызған: мемлекеттің қол астындағылар үкімет шығындарын жабуға қатысуы «мүмкіндігіне, өзінің салыстырмалы төлем қабілеттілігіне қарай»; тек салық төлеушіге емес, кез келген адамға салық төлеу мерзімінің, тәсілдерінің және мөлшерінің белгілі болуы. Салықтар тек мемлекеттік бюджет кірістерінің көздері рөлін атқарады, ал зерттеу пікірталастары олардың алыну әділеттілігі қағидаты төңірегінде жүргізіледі. Бірақ қоғамдағы экономикалық қатынастардың күрделенуімен, объективті циклдық үдерістердің әсерімен, классикалық ғылымды түзету, мемлекеттің рөлін, оның экономикалық үдерістерге әсерін бөлу, сондай-ақ салық салудың әлеуметтік, экономикалық шекараларын реттеу қажеттілігі туды. Жаңа ғылыми теориялар пайда болды. Қазіргі кезде экономикалық ойлардың екі негізгі бағытын бөліп алуға болады - кейнсшілдік және неоклассикалық.

Кейнсшілдік теория мемлекеттік реттеудің маңызды мароэкономикалық бағыттарын негіздейді, экономиканың жалпы қызмет етуін талдаудың элементтерін бейнелейді. Салық теориясының және экономикалық теорияның дамуына аса зор үлес қосқан, ағылшын экономисті Дж. Мейнард Кейнс өзінің еңбегінде экономиканы мемлекеттік реттеу құралын негіздеген.

Басқа экономикалық тұтқалармен бірге салықтық реттеуге басым көңіл бөлген. Ол салықтық саясат экономикалық өрлеуге, жүмыспен қамтуға, тұтынуды ынталандыруға үлкен әсер етуі мүмкіндігін атап өткен. «Егер салықтық саясат кірістерді неғұрлым әділетті бөлу құралы ретінде пайдаланылса, онда түтынушылықтың жоғарылауына әкеледі» деп есептеген.

Сонымен, экономиканы, оның нақты тұтқаларын және нысандарын мемлекеттік реттеу бағдарламасы Кейнспен жалпы түрде қалыптасқан. Ол мемлекет тұтынуға өзінің басқарушылық әсерін сәйкес салық жүйесі жолымен жүзеге асыруы қажет болады - деп жазған [1, 156 б. ] . Дж. М. Кейнс салық салудың үдемелігін жақтаушы болды, ол үдемелі салық жүйесі, капиталдық салымдарға қатысты өндірушінің тәуекелін ынталандырады, деп санады. Дж. М. Кейнс теориясына сәйкес салықтар экономикалық жүйеде «икемділіктің енгізілген механизмі» ретінде қызмет етеді. Жоғары салықтар, оның ойынша, жағымды рөл атқарады. Бюджеттің үздіксіз бөлігі бола отырып, бұл экономикалық категория экономиканы баланстануға әсер етеді. Салықтық түсімдердің төмендеуі экономикалық түрақсыздықты шиеленістіреді және бюджет кірістерін төмендетеді, ал салықтар «енгізілген ынталандырушы» ретінде бұл үдерісті реттейді. Экономикалық өрлеу кезінде салық салынатын кірістер, салықтық кірістерге қарағанда баяу өседі, ал дағдарыс кезінде салықтар кірістер құлдырағанға дейін төмендейді. Сонымен қоғамдағы салыстырмалы тұрақты әлеуметтік жағдайға қол жеткізіледі [1, 158 б. ] .

Ғылыми техникалық өрлеу жағдайында дағдарыстық құбылыстың жиі айқындалуынан кейнсшілдік теория экономикалық дамудың талаптарына жауап беруден қалды. Реттеудің кейнсшілдік жүйесі келесі себептерге байланысты бұзылды: өндіріс жағдайларының өзгерісіне байланысты инфляция көп уақытқа созылған сипатқа ие бола бастады; экономикалық интеграцияның дамуымен әрбір елдің сыртқы нарықтарға тәуелділігінің жоғарылауы болды. Сұранысты мемлекетпен ынталандыру шетел инвестицияларына жағымды әсер етті. Сондықтан, кейнсиандық «тиімді сұраныс» теориясы келді.

Неоклассикалық теория еркін бәсекелестік, экономикалық және өндірістік үдерістердің тұрақтылығына негізделеді. Осы негізгі тұжырымдамалардың айырмашылықтары мемлекеттік реттеу әдістеріне әртүрлі көзқарастардың болуына негізделеді [2, 81 б. ] .

Неоклассикалық теорияда екі бағыт кең дамыған: ұсыныс экономикасының теориясы және монетаризм. Ұсыныс экономикасының теориясы салықтарды төмендетуді және корпорацияларға салык жеңілдіктерін ұсынуды қарастырады, өйткені осы бағыт жақтаушыларының айтуынша жоғары салықтар кәсіпкерлікті және инвестициялау саясатын тежейді.

А. Смит өте көп салықтар салғанға қарағанда салық ауыртпалығын төмендетуден мемлекет көп мөлшерде ұтатынын атап көрсеткен. Бүл кезде салық төлеушілер осы төлемдерді жеңілдікпен төлейді, ал бұл өз тарапынан мемлекетті жазалау және өндіріп алумен байланысты салықтар жинауға қосымша шығындардан босатады [3, 588 б. ] . А. Смиттің теориялық ой толғаулары оның ізбасарларына ғана емес, сондай-ақ барлық экономист-ғалымдар үшін аксиома болды.

Сонымен, 80-ші жылдардың басында АҚШ-та М. Уэйденбауммен, М. Бернспен, А. Лаффермен дамыған, ұсыныс экономикасының теориясы, салық салу үдемелілігін төмендете отырып, салықтың шекті мөлшерлемелерін қысқартуға негізделген идеяға сүйенді.

Неоклассикалық теорияның негізгі идеясы инфляцияны төмендету әдістерін іздеуге және корпорацияларға салықтық жеңілдіктердің басым мөлшерін ұсынуға негізделеді. Неоклассикалық бағыттың әдістерінің кең қолданылуымен, экономиканы реттеудің кейнсшілдік әдісі толығымен жойылмады. Кейнсшілдік теорияның дамуында да жаңа ағындар пайда бола бастады.

Неокейнсшілдік теорияда салықтық проблемаларға маңызды орын берілген. Ағылшын экономистері И. Фишер және Н. Колбер тұтынуға қатысты салық салу объектілерін бөлу қажеттігін анықтаған. Осыдан жинақтауды қолдау әдісі және инфляциямен күресу құралы болып табылатын, тұтынуға салық идеясы пайда болды.

А. Вагнер 1980 жылы салықтардың әлеуметтік-саяси теориясын ұсынды, оған сәйкес салықтық саясат тек фискалдық емес, сонымен қатар әлеуметтік-саяси мақсаттарды шешуі қажет. Ол былай деп жазды: «Салықтардың таза қаржылық мақсатымен қатар басқа реттеуші мақсат бөлінуі мүмкін. Реттеушілікпен жеке кірісті және мүлікті пайдалануға араласуға болады». Вагнер мемлекеттің шаруашылық өмірге араласуын кеңейтуді жақтаушы болды. Вагнердің ойынша, салықтар кез келген қоғамдағы ұлттық байлықты тарату теңсіздігін түзете алады.

Француз экономисті Ф. Кенэ осы көзқарасты ұстанды. Өзінің «экономикалық кестесінде» ол салықтардың қажеттігін көрсеткен, сондай-ақ салықтар капитал өндіру үдерісіне әсер ететін факторлардың бірі болып табылатындығын атап өтті.

Ф. Кенэнің ойынша дұрыс ұйымдастырылған салық таза өнім есебінен алынуы қажет және өндіріс шығындарына жатқызылмауы қажет, өйткені мұндай жағдайда ол жер иеленушіде, меншік иесінде, мемлекетте ештеңе қалдырмайды, яғни тонау құралын айқындайды.

Ф. Кенэ және А. Вагнер тұжырымдамасы бойынша, олардың салықтарды шаруашылық өмірге белсенді араласу құралы ретінде қарастырғанын, салық ауыртпалығын неғұрлым дүрыс бөлу жолымен шаруашылық өмірдің барысына кері әсерді жою немесе төмендету мүмкіндігін көрсеткенін атап өткен жөн.

Дамыған рыноктық мемлекеттерде экономиканы реттеудің ең маңызды қаржылық құралдарының бірі ретінде салықтарды пайдалану тәжірибесі, олардың қорытындыларын растады. Көріп отырғанымыздай, салықтар саласындағы шетел зерттеулері нақты қолданбалы сипатпен ерекшеленеді, өйткені олармен өңделетін теориялық ережелер осы мемлекеттердің қаржылық заңдылығының фискалдық саясатының негізі болып табылады. Теориялық дау-дамайлар салықтың мәні туралы мәселе бойынша емес, олардың экономикадағы рөлі туралы болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.