ЖШС «Бұрғылау»Жанаөзен қаласы. Өндірістік тәжірибеден өту жөніндегі есеп

Жоспар
Кіріспе

1. Кәсіпорынның шаруашылық . қаржылық қызметінің жалпы сипаттамасы. Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы. Есеп саясаты.
2. Негізгі құралдар есебі
3. Материалдық емес активтер есебі
4. Материалдық.өндірістік қорлар есебі
5. Еңбек және еңбекақы есебі
6. Өндіріске және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауға кеткен шығындар
7. Дайын өнімдер, тауарлар, істелген жұмыстар, көрсетілген қызметтер және оларды өткізу есебі
8. Қаржылық нәтижелер мен пайданы қолдану есебі
9. Ақша қаражаттары есебі
10. Меншікті капитал есебі
11. Дебиторлық және кредиторлық берешектер есебі
12. Кәсіпорынның бухгалтерлік қаржылық есептілігі
13. Бухгалтерлік қаржылық есептілік мәліметтері бойынша ұйымның қаржылық жағдайын талдау

Маңғыстау облысындағы Жаңаөзен қаласында орналасқан 40 жылдан астам уақыт бұрын бой көтерген жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Бұрғылау» Қазақстан Республикасында 1970 жылдың 20- наурызында мемлекеттік тіркеуден өтіп, өз қызметін атқарып келеді.
ЖШС «Бұрғылау» (әрі қарай мәтін бойынша Серіктестік) Қазақстан Республикасының 1-сәуір 2000 жылғы Азаматтық Кодексіне, 16-шілде 1999 жылғы, №436 «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы» Заңына және басқа да Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жеке меншік негізінде құрылған.
Серіктестік меншік құқығында оқшауландырылған мүлкі бар заңды тұлға болып табылады және осы мүлкімен өз міндеттері бойынша жауап береді, өз атынан мүлікті және жеке мүлікті емес құқықтарын жүзеге асырады және сатып алады, серіктестіктің дербес балансы және өз атауымен мөрі бар. Серіктестік қызметінің мақсаты мен мәні. Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты болып келесі қызмет түрлерін жүзеге асырудан табыс табу табылады:
• Қазақстан бойынша осы Маңғыстау өңіріндегі өндірілетін мұнай-газ өнімдерін барлау мен бақылау қызметін атқару;
• Мұнай мен газ өнімдерін жер қойнауынан скважиналарға орнатып, пайдалануға дайындап кету;
• Тұрғын халықты жанар-жағар маймен қамтамасыз ету және олардың үздіксіздігін қамтамасыз етіп тұру;
• Автомобильдердің арнайы техникасы мен тұтастай двигательдеріне, агрегаттары мен белшектеріне күрделі және ағымдағы жеңіл жөндеу жүргізу.
• Жуктерді автомобильмен тасымалдау және тасымалдап жеткізіп беру. Тургын халыкка кызмет керсету жэне косалкы кемек тасымалын орындага байланысты алуан турлі жүктерді шағын партиямен тасымалдау. Казакстан Республикасының аумаганда, сонымен катар одан тыс жерлерде кәсіпорындарының, ұйымдардың жэне азаматтардьщ жуктеррш тасымалдау жен1нде кызмет керсету. Keрек кызметтерін көрсету.
• Экспорттык-импорттык операцияларды, сонын шнде тауар айырбастау жэне комиссиондык негезде журпзу. Керек техникалық қызметтерді көрсету;
• Делдалдык жэне сауда-саттык, сатып алу кызмет көтерме, ұсак көтерме, аукциондык, комиссионды коммерциялык, және бөлшек сауда ұйымдастыру және жекеменшік иелерінен жеке тұлғалардан техникаларды, машиналарды және жабдыктарды жалға алу және Казакстан Республикасыньщ зан берел акттар тыйым салмайтын коммерциялык, шаруашылык, кәсіпкерлік жұмыстарынан басқа қызмет түрлері.
• Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарына қайшы келмейтін басқа да қызметтер.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ФАКУЛЬТЕТІ
ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ КАФЕДРАСЫ

Өндірістік тәжірибеден өту жөніндегі УА06К1 тобының студенті
Утешова Алияның

ЕСЕБІ

Тәжірибе орны: ЖШС БұрғылауЖанаөзен қаласы
Тәжірибеден өту мерзімі 18 қаңтар 2010 жылдан
12 сәуір 2010 жылға дейін.

Кафедра бойынша тәжірибе жетекшісі
Аға оқытушы: Тойлыбек Т.Г.
________________

Ұйым бойынша тәжірибе жетекшісі
ЖШС Бұрғылау бас бухгалтері
Кожанепесов Б. _______________

Алматы 2010 жыл

Өндірістік тәжірибенің мазмұны:

Кәсіпорынның шаруашылық – қаржылық қызметінің жалпы сипаттамасы.
Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы. Есеп саясаты.
Негізгі құралдар есебі
Материалдық емес активтер есебі
Материалдық-өндірістік қорлар есебі
Еңбек және еңбекақы есебі
Өндіріске және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауға кеткен шығындар
Дайын өнімдер, тауарлар, істелген жұмыстар, көрсетілген қызметтер және
оларды өткізу есебі
Қаржылық нәтижелер мен пайданы қолдану есебі
Ақша қаражаттары есебі
Меншікті капитал есебі
Дебиторлық және кредиторлық берешектер есебі
Кәсіпорынның бухгалтерлік қаржылық есептілігі
Бухгалтерлік қаржылық есептілік мәліметтері бойынша ұйымның қаржылық
жағдайын талдау

1. ЖШС Бұрғылау-дың шаруашылық – қаржылық қызметінің жалпы
сипаттамасы. Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы. Есеп саясаты.

Маңғыстау облысындағы Жаңаөзен қаласында орналасқан 40 жылдан астам
уақыт бұрын бой көтерген жауапкершілігі шектеулі серіктестік Бұрғылау
Қазақстан Республикасында 1970 жылдың 20- наурызында мемлекеттік тіркеуден
өтіп, өз қызметін атқарып келеді.
ЖШС Бұрғылау (әрі қарай мәтін бойынша Серіктестік) Қазақстан
Республикасының 1-сәуір 2000 жылғы Азаматтық Кодексіне, 16-шілде 1999
жылғы, №436 Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы
Заңына және басқа да Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жеке
меншік негізінде құрылған.
Серіктестік меншік құқығында оқшауландырылған мүлкі бар заңды тұлға
болып табылады және осы мүлкімен өз міндеттері бойынша жауап береді, өз
атынан мүлікті және жеке мүлікті емес құқықтарын жүзеге асырады және сатып
алады, серіктестіктің дербес балансы және өз атауымен мөрі бар.

Серіктестік қызметінің мақсаты мен мәні. Серіктестік
қызметінің негізгі мақсаты болып келесі қызмет түрлерін жүзеге асырудан
табыс табу табылады:
• Қазақстан бойынша осы Маңғыстау өңіріндегі өндірілетін мұнай-газ
өнімдерін барлау мен бақылау қызметін атқару;
• Мұнай мен газ өнімдерін жер қойнауынан скважиналарға орнатып,
пайдалануға дайындап кету;
• Тұрғын халықты жанар-жағар маймен қамтамасыз ету және олардың
үздіксіздігін қамтамасыз етіп тұру;
• Автомобильдердің арнайы техникасы мен тұтастай двигательдеріне,
агрегаттары мен белшектеріне күрделі және ағымдағы жеңіл жөндеу
жүргізу.
• Жуктерді автомобильмен тасымалдау және тасымалдап жеткізіп беру. Тургын
халыкка кызмет керсету жэне косалкы кемек тасымалын орындага байланысты
алуан турлі жүктерді шағын партиямен тасымалдау. Казакстан
Республикасының аумаганда, сонымен катар одан тыс жерлерде
кәсіпорындарының, ұйымдардың жэне азаматтардьщ жуктеррш тасымалдау
жен1нде кызмет керсету. Keрек кызметтерін көрсету.
• Экспорттык-импорттык операцияларды, сонын шнде тауар айырбастау жэне
комиссиондык негезде журпзу. Керек техникалық қызметтерді көрсету;
• Делдалдык жэне сауда-саттык, сатып алу кызмет көтерме, ұсак көтерме,
аукциондык, комиссионды коммерциялык, және бөлшек сауда ұйымдастыру және
жекеменшік иелерінен жеке тұлғалардан техникаларды, машиналарды және
жабдыктарды жалға алу және Казакстан Республикасыньщ зан берел акттар
тыйым салмайтын коммерциялык, шаруашылык, кәсіпкерлік жұмыстарынан басқа
қызмет түрлері.
• Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарына қайшы келмейтін басқа
да қызметтер.

Серіктестіктің жарғылық капиталы. Өз қызметін жүзеге асыру үшін
серіктестікте қатысушының үлесімен 141565 000 (жүз қырық бір миллион бес
жүз алпыс бес мың) теңге көлеміне тең сомада жарғылық капитал құрылады.
Серіктестіктің жарғылық капиталы Қазақстан Республикасының заңдарының
талаптарына сәйкес құрылады. Серіктестіктің жарғылық капиталына салым
ретінде ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, сондай-ақ
интеллектуалды қызметтің объектіленген нәтижелеріне құқықтар және басқа да
мүлік бола алады. Салым құны заңға сәйкес бағаланады. Жарғылық капиталды
көбейту немесе азайту туралы шешімді қатысушы қабылдайды. Серіктестік
мүлкіндегі қатысушының үлесі тек салымы төленіп қойған бөлігінде ғана
иеліктен шығарылуы немесе кепілге берілуі мүмкін. уәкілетті ЖШС Бұрғылау
-дың қаржы органдармен берілген лицензиялары болғанда ғана лицензиялық
қызмет түрлерін жүзеге асырады.
Қоғам уәкілетті органдарда заңнамамен белгіленген тәртіпте тіркелген
күнінен бастап Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға
болып табылады. Қоғамның "ЖШС" деген ұйымдастыру-құқықтық нысанын және оның
атауын көрсететін фирмалық атауы болуы керек. Қоғамның жеке балансы бар, өз
атынан шарттар жасай алады, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды
иелене алады және жауапкершіліктер көтере алады, сотта талапкер және
жауапкер бола алады. Қоғамның мөрі, қазақ және орыс тілдерінде фирмалық
атауы жазылған бланкілері бар. Қоғам үлгілері директорлар Кеңесімен
бекітілетін және заңнамамен белгіленген тәртіпте тіркелетін тауарлық
белгісіне және символикасына ие бола алады. Қоғам кредиттік мекемелерде
есептік, валюталық және басқа шоттар ашады.
Қоғамның жарғылық капиталының минималды мөлшерін 48.550.000 (қырық
сегіз миллион бес жүз елу мың) теңге құрайды. Қоғамның жарғылық капиталы
жарияланған 1.408.333 (бір миллион төрт жүз сегіз мың үш жүз отыз үш) жай
акцияны және 27.537 (жиырма жеті мың бес жүз отыз жеті) артықшылықты
акцияны шығару арқылы құрылады. Қоғамның жарғылық капиталын акцияларды
шығару және орналастыру арқылы құрылтайшылардың жалпы жиналысының немесе
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес сот шешімі
бойынша бойынша көбейтуге жол беріледі. Қоғамның қаржылық-шаруашылық
қызметін бақылау үшін үш мүшеден тұратын ішкі аудит қызметі құрылуы мүмкін.
Ішкі аудит қызметінің жұмыскерлері директорлар кеңесінің және атқарушы
органның құрамына сайлана алмайды. Ішкі аудит қызметі тікелей директорлар
кеңесіне бағынады және оның алдында өзінің жұмысы бойынша есеп береді.

ЖШС Бұрғылаудың мүшелері:
жоғарғы орган – құрылтайшылардың жалпы жиналысы басқару органы –
директорлар кеңесі;
атқарушы орган – басқарма;
бақылаушы орган – сыртқы аудит қызметі.

ЖШС Бұрғылау -дың қаржы есебі және аудиті. Қоғамның қаржы есебі
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржы есебі туралы
заңнамасына сәйкес есепті құрайды. Атқарушы орган жыл сайын акционерлердің
жалпы жиналысына өткен жылдың қаржы есебін талқылауға және бекітуге
ұсынады. Директорлар кеңесі жылдық қаржы есебін акционерлердің жылдық жалпы
жиналысы өтетін күнге дейінгі отыз күннен кешіктірілмей алдын ала бекітуі
керек. Қоғамның жылдық қаржы есебі акционерлердің жылдық жалпы жиналысында
соңғы рет бекітіледі. Қоғам жыл сайын баспа бетінде жылдық қаржы есебін
уәкілетті орган белгілеген мерзімде жариялауға міндетті. Қоғам жылдық қаржы
есебінің аудитін жүргізуге міндетті. Қоғам аудиті директорлар кеңесінің,
атқарушы органның бастамасы бойынша қоғамның есебінен немесе ірі
акционердің есебінен жүргізілуі мүмкін. Қоғамның атқарушы органы қоғамның
аудитін жүргізуден бас тартқан жағдайда, аудит сот шешімімен кез-келген
мүдделі тұлғаның талап-арызы бойынша белгіленуі мүмкін.

Кесте 1. Бұрғылау ЖШС-тің 2008-2009 жылғы негізгі экономикалық
көрсеткіштері, мың тенге

№ Көрсеткіштер Өлшем 2008 жыл2009 жылӨсу қарқыны
бірлік
+ - %
1 Дайын өнімді сатудан
алынған табыс Мың,тг. 72100 76239 4139 105,71
2 Сатылған тауарлардың
өзіндік құны
Мың,тг. 20000 40198 20198 200,99
3 Жалпы табыс Мың,тг. 70100 36041 - 34059 51,41
4 Кезең шығыстары Мың,тг. 34300 38946 4646 113,54
5 Негізгі қызметтен
алынған табыс (зиян)Мың,тг. 35800 -2905 - 38705 8,11
Көрсеткіштер Өлшем 2006 жыл2007 жылӨсу қарқыны
бірлік
+ - %
7 Әдеттегі қызметтен
алынған табыс (зиян)Мың,тг. 35300 33719 - 1581 95,52
Салық салынуға
дейінгі
8 Салық салынғаннан
кейінгі табыс Мың,тг. 16900 23007 6107 136,13
9 Рентабельділік 23,43 30,17 6,74 128,76
10 Жұмыскерлердің
орташа саны адам 20 37 17
11 Жылдық тозудың
коэффициенті Мың,тг. 0 5,71 5,71 0

Серіктестік өз қызметін Қазақстан Республикасының Заңдары шегінде жүзеге
асырады. Серіктестік тек қана лицензия негізінде жұмыс істей алады.
Зерттеліп отырған кәсіпорынның есепті кезеңдегі негізгі құралдармен
қамтамасыз етілуі мен құрылымына тоқталатын болсақ, төмендегі 1 кестеге
назар аударамыз:

Кесте 2. Бұрғылау жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есепті
кезеңдегі негізгі құралдармен қамтамасыз етілуі мен құрылымы, мың тенге

шоттар Негізгі 2007 2008 2009 Үлесі,%
құралдар
топтамасы
2410.1 Ғимараттар мен 250890 283288 272998 6.3
құрылғыла
2410.2 Машиналар 3675521 3992524 3896670 89.4
2410.3 Транспорт 175420 180310 182946 4.2
құралдары
2410.4 Басқалары 6025 6699 7873 0.1
Барлығы 4107856 4462821 4360487 100

Есепті кезеңде серіктестіктің негізгі құралдарының құрылымын зерттей
отырып, ең үлкен үлестік 89,3 пайыз машиналар үлесінде, себебі шаруашылық
қызметінің атқарушы күші негізінен машиналардың қатысумен байланысқан.
Келесі көрсеткіш негізгі құралдардың техникалық жарамдылығын 3 кестеден
көреміз.

Кесте 3. Бұрғылау жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есепті
кезеңдегі негізгі құралдардың техникалық жайы (2008-2009).

Көрсеткіштер 2008 жылы 2009 жыл өсу
қарқыны
Сомасы, Үлесі,% Сомасы, Үлесі, %
мың тг мың тг
Бастапқы құнымен 5723210 100 5857054 100 1,02
Құралдардың тозуы 1260389 100 1496567 100 1,19
Қалдық құны 4462821 100 4360487 100 0,97
Тозу коэффициенті 0.22 26 0.26 27 1,05
Жарамдылық коэффициенті0.78 74 0.74 73 0,9
Жинақталған амортизация1785128 40 1818323 41,7 1,04
коэффициенті
Нақты құндық коэф. 0.98 0.99 -0.03

Бұрғылау жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есепті кезеңдегі
қызметінде ақша қаражатының қозғалысы тура әдіспен жүргізіледі. Яғни тура
әдісте:

а)ақша құралдарының түсуі - айналымнан түскен табыс,пайыздар,алынған
аванстар және дивиденттер көрсетіледі.
ә)ақша құралдарының шығуы немесе жабдықтаушылармен есеп айырысу,еңбек
ақы төлеу,міндеттемелермен және бюджетпен есеп айырысу, сонымен қатар
зейнетаы қорына аударылған аударымдар тағы басқа төлемдер көрсетіледі.
б) операциондық қызметтен түскен таза қаржы көрсетіледі.
Ақша қаражаттарының қозғалысын келесі кестедегідей талдауға болады.

Кесте 4. Ақша қаражаттарының қозғалысы

Көрсеткіштер 2008 жыл 2009 жыл ауытқу
1Ақша қаражаттарының түсуі,мың теңге280544 353067 +72523
а) өнімді сатудан түскен 140054 112877 -27177
б) алынған аванстар
в) басқа да түсімдер 140490 240190 +99700
Барлық түскен ақша 280544 353067 +72523
2.Ақша қаражаттарының кетуі,мың 280544 354475 +73931
теңге
Көрсеткіштер 2008жыл 2009 жыл ауытқу
а)жабдықтаушылармен есеп айырысу 15075 11147 -3928
б) еңбекақымен есептесу 162144 144907 -17237
в)міндетті төлемдер 80112 90395 +10283
г) басқа төлемдер 23213 108026 +84813
Барлық кеткен ақша 280544 354475 +73931
өсуі (+) азайуы (-) -1408

Кестеде қарастырып отырғандай,ақша құралдарының түімі 72523,0
мың.теңгеге өскен. Себебі көрсетілген қызмет және жасалған жұмыс үшін,
сонымен бірге басқа да түсімдер есепті жылда өз уақытымен түсіп тұрғандығы
өндірістік процесті тоқтатпай айналым көлемін ұлғайтты.Ал кеткен ақша
құрамының ішінде еңбекақы бойынша төлем 144907,0 мың.теңгеге өскен.Бұған
себеп-еңбекақы деңгейінің өсуі және шығарылатын өнімде еңбекақы шығынының
мөлшерінің көбеюінен.
Пассивті шоттардағы операциялар ақша қаражатарының шотына үлкен әсері
тигізедді. Егер міндеттемелер бабындағы қалдық көбейсе, онда төлем
төленбейді .
Дебиторлық берешектің айналымдылығы бірнеше жыл қатарындағы
көрсеткіштердің бірнеше жылдары арқылы анықтайды.Сол бірнеше сала арасында
және келісімдегі шарттары бойынша.
Дебиторлық берешектің есептеу арқылы талдамалы деректері бойынша
дебиторлық берешектің жасырын сомасын алдын ала төленген төлемдердің
материалдарымен қамтамасыз етілмеуі арқылы анықтаймыз..
Өз уақытында төленген төлемдер шығындарды азайтуға әсер етсе, сонымен
бірге ұзақ мерзмді банктік несие алу арқылыда есептесуге болады. Дебиторлық
берешек пен кредиторлық берешекті салыстыра отырып талдауға болады.
Дебиторлық берешек пен кредиторлық берешекті салыстырғанда, егер
кредиторлық берешек дебиторлық берешек мөлшерінен асса онда кәсіпорынның
ашылмай тұрған бап, немесе жасырын пайда жасалады. Сонымен бірге
инфляциялық коэффициентті пайдаланғанда дебиторлық берешекпен салыстырамыз.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын көтері үшін:
1) кредиторлық берешек дебиторлық берешек мөлшерін бірдей деңгейде
ұстап отыру керек;
2) тапсырушылармен тығыз байланыста болып, тапсырмасын деркезінде
орындауға бейімделу керек;
3) үнемі мерзімі асқан берешектерді бақылауда ұстау керек;
4) тапсырушылардың алдын ала төлем жасауға ықпал ету керек..
Егер дебиторлық берешек мөлшерін талдайтын болсақ, онда:
дебиторлық берешектің орташа мөлшері = (есепті кезең басындағы
дебиторлық берешек мөлшері + есепті кезең соңындағы дебиторлық берешек
мөлшері)
Ал дебиторлық берешектің айналымдылығы
= тауарды сатудан түскен табыс
дебиторлық берешектің орташа мөлшері. Дебиторлық берешектің жабылу мерзімі
= 360 күн дебиторлық берешектің айналым саны.

Кесте 5. Дебиторлық берешектің құрамы мен құрылымы

Нөм Жыл басында Жыл соңына
іріДебитор. Берешектің ауытқуы
берешек
Сомасы Үлесі Сомасы Үлесі Сомасы Үлесі
1 Төлен. 3003 38,65 48 0,73 -2955 -37,9
аванстар
2 ээнергияға 4766 61,35 6558 99,27 +1792 37,9
төлем
Барлығы 7769 100 6606 100 -1163 -

Кестеден көріп отырғанымыздай, есепті кезеңде дебиторлық берешектің
үлкен үлесі ээнергиясымен қамтамасыз ету бойынша көрсеткіш, немесе 1792,0
мың теңгеге үлкен.
Еңбекақы қоры – жоспар бойынша 164975 мың тенге, ал нақты жұмсалғаны
164327 мың тенге, 648 мың тенгеге ұнемделген, бұл яғни еңбекке
жарамсыздығына байланысты аурухана құжатына 133 мың тенге, басқа сипаттағы
223 мың теңге, оқу және еңбекақысыз демалыс үшін 292 мың тенгені құраған.
Әкімшілік шығындары есепті кезеңде 19804 мың теңге, жоспар бойынша бұл
бап 20443 мың теңге болған немесе үнем сомасы 639 мың теңгег тең.Былтырғы
көрсеткіштерге қарағанда 4614 мың теңгеге көбейген.
Әлеуметтік аударым – былтырғы көрсеткіштерге қарағанда 79 мң теңгеге
көп төленген, себебі есепті кезеңде ауруға байлансты еңбекке жарамсыздығы
үшін төлемдер төленген.
Ұйымның есеп саясаты
Қазақстан Республикасындағы соңғы уақыттарға дейін басқарудың
орталықтандырылған жүйесі болғандықтан дербес есеп саясаты қалыптасқан
болатын. Басқарудың әкімшілік-әміршіл жүйесі жабылған соң және нарықтық
қатынастарға өтуге байланысты Қазақстанда дамыған нарықтық қатынастары бар
елдерде қолданылатын халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары мен салық
салу жүйесіне бағдарланған ұлттық есеп саясатын қалыптастыру үшін жақсы
жағдай жасалуда.
Есеп саясаты деп бухгалтерлік есеп жүргізу процесінде және соның
негізінде қаржылық, өнеркәсіптік есеп беруді жасауда қолданылатын
әдістердің, принциптердің, дәстүрлердің, ережелер мен рәсімдердің жиынтығын
түсіну керек.
Кәсіпорында есеп саясатын қалыптастыру тәртібін қарастырайық. Ұлттық
стандарттарда және есеп жөніндегі басқа негізгі құжаттарда ұсынылғандардан
кәсіпорынның өзі:
– компьютерлік техниканың нақтылығын, есеп қызметкерлерініңдайындық
деңгейін, өндірістің ұйымдастырылуын ескеріп, бухгалтерлік есептің нысанын
бухгалтерлік есептің автоматтандырылған нысаны(формасы), есептің
журналдық-ордерлік немесе мемориалдық нысаны таңдайды;
– Бухгалтерлік есептің шоттар тізбегін шоттардың толық жоспары, цехсыз
басқару құрылымындағы кәсіпорындар үшін шоттардың шағын кәсіпорындар үшін
шоттардың қысқартылған тізбегі және басқалар таңдайды;
– Капиталды реттеу мүмкіндік беретін амортизацияны және негізгі құралдарды
есептеу әдістерін таңдайды. Егер қазіргі кезде амортизацияны есептеудің
тек бір ғана бірқалыпты әдісі қолданылатын болса, Ұлттық бухгалтерлік
стандарттарда бірқалыпты (түзу сызықты) әдістен басқа кумулятивтік, азайып
отыратын қалдық орындалған жұмыс көлеміне үйлесімді әдістер бар. Мысалы,
егер бірқалыпты әдісте, шартты түрде алынған объектіге жылына 2000 теңге
амортизация есептелсе, кумулятивтік әдісте-3500, азайып отыратын қалдық
әдісіне -4000 теңгеден есептеледі;
– өндірісте ұйымдастыру ерекшелігіне, қойма шаруашылығының қалай
реттелгені, нормативтік базаның, есептелгіштердің, салмақ өлшейтін, басқа
құралдардың нақтылығына қарай, инженерлік-техникалық, экономикалық және
есеп қызметкерлерінің біліктілігіне қарай кәсіпорын өндіріске шығарылатын
шығындардың және өнімнің жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің өзіндік
құнын калькуляциялаудың, қарапайым, тапсырыстық, өндірістік кезеңдер
бойынша, нормативті немесе алғашқы үш әдістің нормативті әдіспен қосылған
түрі; стандарт-кост, директ-костинг калькуляциясын таңдайды;
– кәсіпорындар аяқталмаған өндіріс қалдықтарын есептеу мен бағалаудың бір
әдісін түгелдеу бойынша, дайын болу деңгейі бойынша және басқалар
қолданатын болады; шала фабрикаттардың есебі мен қозғалуын ұйымдастырудың
шала фабрикатты немесе шала фабрикатсыз нұсқасы; көліктік дайындау
шығындарын немесе өндірісте жұмсалған материалдық құндылықтардың өзіндік
құнының ауытқуын тұрақты есептеу бағалары бойынша +,- материалдар
есептен шығарылған шоттарға немесе тек 8010 - Негізгі өндіріс шотына
апару нұсқасын қолданады:
– материалдарды дайындау және алу және материалдар
құнындағы ауытқуларшоттарын пайдаланып немесе оларды
қолданбай материалдық құндылықтарды дайындау процесін
есептеу әдісін таңдау құқығы беріледі: бұл жағдайда тауарлық-
материалдық құндылықтарды дайындау және алуға байланысты
шығындар 1310 - Материалдар бөлімшесінің жеке талдамалы
(аналитикалық) шоттарында ескерілетін болады. Тауарлы-
материалдық құндылықтардың жинақтамалы (синтетикалық) және
талдамалы (аналитикалық) есептің қай әдісін: жедел-
бухгалтерлік сальдо әдісін немесе қосарланушылық қоймадағы
және бухгалтериядағы материалдық саны құны қосарланады
әдісін пайдаланатынын кәсіпорындардың өзі шешеді;
– талдамалық есепте тауарлы-материалдық құндылықтарды қалай
бағалауға болады: тұрлаулы жоспарлы, шартты, көтерме есеп
бағасымен немесе олардың нақты өзіндік құны бойынша
бағалайды;-өндіріске және басқа мақсаттарға тауарлы-
материалдық құндылықтардың жұмсалуын қалай бағалайды: олардың
орташа қалыптасқан өзіндік құны бойынша, ФИФО әдісі бойынша
материалдық құндылықтардың ең ескі қорлары бірінші болып
жұмсалады.
Есеп пен калькуляцияны ұйымдастыру нұсқаларының тізбесін соза беруге
болады. Барлық бухгалтерлік стандарттарды белгіленген тәртіппен
қабылданған соң олардың саны тіпті өседі.
Кәсіпорынның есеп саясаты мыналарды қамтамасыз етуі міндетті:
– шаруашылық қызметтің барлық факторларының бухгалтерлік
есепте толық көрсетілуін-есеп толықтығын талап ету;
– болуы мүмкін табыстар мен активтерге қарағанда жасырын
резервтер құруға жол бермей ысырап шығындар пен
пассивтердің бухгалтерлік есебіне үлкен дайындығын – сақтықты
талап ету;
– бухгалтерлік есепте шаруашылық қызметі фактілерін олардың
тек құқықтық нысандарына емес, факторлардың экономикалық
мазмұны мен шаруашылық жүргізу шарттарына сүйеніп көрсету-
мазмұнның нысаннан басым болуын талап ету;
– әр айдың бірінші күнінде талдамалық есеп мәліметтерінің
синтетикалық жинақтамалық есеп шоттарының айналымдарымен,
сондай-ақ бухгалтерлік есеп-беру көрсеткіштерінің
синтетикалық жинақтамалық және талдамалық есеп
мәліметтерімен тең болуын-қарама-қайшылық болмауын талап ету;
- шаруашылық қызметі шарттарына және кәсіпорын көлеміне сүйеніп,
бухгалтерлік есепті ұтымды және үнемді жүргізу-ұтымдылықты талап ету.
Кәсіпорын қабылдаған есеп саясаты мерзімді болуы керек. Ол
кәсіпорынның шынайы экономикалық жағдайына, өндірісті ұйымдастыруға,
компьютерлендіру деңгейіне және басқаларға негізделуі керек.
Негізделген есеп саясатын акционерлер жиналысы кәспорын
құрылтайшылары мақұлдаулары және жоғарыда тұрған ұйымдарға бас
кәсіпорынға және басқа мүдделі ұйымдар мен адамдарға жеткізілуі
керек.
Есеп саясатының негізгі аспектілері шаруашылық жүргізудің жаңа
жағдайларында үлкен мән берілетін кәсіпорынның жылдық есеп-беруіне
түсіндірме жазбада көрсетілуі керек.
Есеп саясатындағы кәсіпорын қабылдаған өзгерістер мүдделі заңды және
жеке тұлғаларды естеріне салынып, жылдық есеп беруде көрсетілуі және
негізделуі керек.
Қазіргі кезде кәсіпорындардың бас бухгалтерлері негізделген есеп
саясатын қалыптастыруға кірісулері қажет.
Бұрғылау жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есеп саясаты
Қазақстан Республикасының 24-маусым 2002 жылғы №329-11 Бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Есеп
саясатының құрылуына негіз болып табылады:
Есеп саясаты Уәкілетті органдар мен серіктестіктің қатысушысы шешімімен
келісіліп тағайындалады. Бұл есеп саясатымен есеп жүргізудің негізгі
ережелері мен бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілдері анықталады.
ЖШС Бұрғылау өз қызметін келесідей құжаттар мен нормативтік актілер
негізінде жүзеге асырады:
– ЖШС Бұрғылау Құрылтайшы құжаттары;
– 01-сәуір 2000 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексі (өзгертулерімен және толықтыруларымен);
– 16-шілде 1999 жылғы №436 Қазақстан Республикасының
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы
Заңы (өзгертулері және толықтыруларымен);
– Қазақстан Республикасындағы мекемелердің қаржы-шаруашылық
қызметін реттейтін басқа да заңдар, нормативтік актілер,
нұсқаулықтар және әдістемелік ұсыныстар.
Қызмет барысында серіктестік өзінің есеп саясатына ішкі нормативтік
құжаттарға (бұйрықтар, өкімдер және тағы басқалары) сәйкес рәсімделген
өзгертулер енгізе алады. Сондай-ақ есеп саясатына өзгертулер келесі
жағдайларда енгізілуі мүмкін:
– Қазақстан Республикасының Заңнамаларының өзгеруіне байланысты;
– Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебін нормативті реттеу
жүйесінің өзгеруіне байланысты;
– серіктестіктің бірігуіне немесе бөлінуіне және меншік иесінің
ауысуына байланысты;
– шаруашылық операциялар, активтер, меншікті капиталы, міндеттемелер
және қызмет нәтижелерін көрсетудің басқа да бір тәсілін қолдану қажет
болған жағдайда.
Кәсіпорынның басқару-ұйымдастыру құрылымы.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Бұрғылау басқару органы болып
табылады:
– жоғарғы орган – қатысушы немесе оның өкілі;
– атқарушы орган – директор.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Бұрғылау қатысушысы мен
директорының өкілеттілігінің айналымы Қазақстан Республикасының
заңнамаларымен және серіктестіктің жарғысымен анықталады.
Серіктестік директорының қол астында жұмыс істейді: директор орынбасары,
бас бухгалтер, қызметті атқарушы тұлғалар, жұмысшылар және т.б.
Бас бухгалтер бухгалтерия жұмысына жетекшілік етеді, басшығы қаржылық
есептілікті (баланс, табыс және шығыс туралы есеп, меншік капиталындағы
өзгерістер туралы есеп) дер кезінде тапсыруға және толық, сенімді
мәліметтермен қамтамасыз етуге міндетті. Сондай-ақ ол бухгалтерия
мамандарын іріктейді, бухгалтерлік жұмыстардың компьютеризациясын және
салық есебінің жүргізілуін қадағалайды.
Кәсіпорын құрылымында келесідей бөлімдер мен қызмет көрсетулер бар:
– әкімшілік-шаруашылық бөлім;
– техникалық қызмет көрсету бөлімі;
– жеткізу-қамсыздандыру бөлімі;
– көлік-транспорттық қызмет;
Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесі. ЖШС Бұрғылау бухгалтерлік
есеп келесі құжаттар негізінде жүргізіледі:
– 28 ақпан 2007 жылғы №434-11 Бухгалтерлік есеп және қаржылық
есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңы;
– Бухгалтерлік есептің стандарттары (өзгертулері және
толықтыруларымен);
– Бухгалтерлік есепке әдістемелік ұсыныстар;
– бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары;
– Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңы;
- 25-сәуір 2003 жылғы №405-11 Қазақстан Республикасынң Міндетті
әлеуметтік сақтандыру туралы Заңы.
ЖШС Бұрғылау бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігінің мақсаты
болып мүдделі тұлғаларды жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қаржылық
жағдайы, ондағы өзгерістер және қызмет нәтижелері туралы толық және сенімді
ақпаратпен қамтамасыз ету табылады;
Серіктестіктің бухгалтерлік есебі келесі қағидаларға сәйкес
жүргізіледі: табыс болып – ол алынғанда, ал шығыс болып – шығысталғанда
есептелінеді.
Қаржылық есептілікті жасау кезеңі болып күнтізбелік жыл саналады.
Алдыңғы жылдардың қаржылық есептілігін құрған кезде кеткен қателердің
аңғарылған жағдайында, қателерді түзету сомасы келесі кезеңде таза табыс
немесе шығынды есептегенде ескеріледі (баламалы тәсіл қолданылады).
Серіктестіктің қаржылық есептілігінің негізгі сапалық сипаттамасы болып
түсініктілік, орындылық, мәнділік, нақтылық және салыстырмалылық табылады.
Қаржылық есептілік №1 стандатынана сәйкес жасалады және оның құрамына
төмендегілер кіреді:
– бухгалтерлік баланс;
– пайда және зиян туралы есеп;
– ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп;
– меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп;
– түсініктеме хат.
Қаржылық есептілік, оған аудиторлық және тексеруші комиссияның
қорытындысы берілгеннен кейін серіктестіктің қатысушысына ұсынылады.

Кесте 6. Бухгалтерлік есептің тәсілдері мен есеп саясатының арасындағы
байланыс.

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІҢ ТӘСІЛДЕРІ
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ
Алғашқы бақылау Құндық өлшем Ағымдық топтама жинақтау
құжаттауу түгендебағалау калькуляшоттар Қосарлбаланс есептілік
у ция ы жазу

Кесте 7.

КӘСІПОРЫННЫҢ ЕСЕП САЯСАТЫ
ҚОЛДАНУ ТӘРТІБІ
БАҚЫЛАУ ӨЛШЕМ ТОПТАУ ҚОРЫТЫНДЫ
РеквизиттаТүгендеу Құралдар КалькуляцШоттар Кейбір Бағалау Реквизит
р және тәртібі,ммен иялаудың жоспарыжағдайларбойынша тер және
құжат ерзімі міндеттемәдістері, дың бухгалтербаптар
нысандары және елерді өнімнің бухгалтерлік құрамы
бағалау өзіндік лік баланс
құны есепте баптары
көрсетілу
і

Зерттеліп отырған жауапкершілігі шектеулі серіктестікте тауарлық
материалдық қорларды және оны сату кезеңіндегі шығындар материалдарды
дайындау және кірістеу және материалдар құнындағы ауытқулар шоттарын
пайдаланып немесе оларды қолданбай материалдық құндылықтарды дайындау
процесін есептеу әдісін таңдау құқығы беріледі: бұл жағдайда тауарлық-
материалдық құндылықтарды дайындау және алуға байланысты шығындар 1310 -
Материалдар бөлімшесінің жеке талдамалы (аналитикалық) шоттарында
ескерілетін болады. Тауарлы-материалдық құндылықтардың жинақтамалы
(синтетикалық) және талдамалы (аналитикалық) есептің қай әдісін: жедел-
бухгалтерлік сальдо әдісін немесе қосарланушылық қоймадағы және
бухгалтериядағы материалдық саны құны қосарланады әдісін пайдаланатынын
кәсіпорындардың өзі шешеді. Талдамалық есепте тауарлы-материалдық
құндылықтарды қалай бағалауға болады: тұрлаулы жоспарлы, шартты, көтерме
есеп бағасымен немесе олардың нақты өзіндік құны бойынша бағалайды;-
өндіріске және басқа мақсаттарға тауарлы-материалдық құндылықтардың
жұмсалуын қалай бағалайды: олардың орташа қалыптасқан өзіндік құны бойынша,
ФИФО әдісі бойынша материалдық құндылықтардың ең ескі қорлары бірінші
болып жұмсалады, кейінірек алғандары кезең аяғына дейін қорда қалады деп
болжанады.

2.1 Негізгі құралдармен материалдық емес активтер есебі.
Негізгі құралдар 16 ҚЕХС стандарт бойынша реттеледі. Осы стандартқа
сәйкес негізгі құралдар дегеніміз – бұл еңбек құралы ретінде материалдық
өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада ұзақ уақыт бойы
қолданыста болатын материалдық активтер. Негізгі құралдарға ғимараттар,
үйлер, көпжылдық өсімдіктер, көлік құралдары, жабдықтар, өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандар және т.б. жатады.
Негізгі құралдардың қозғалысы және есебі бойынша операциялар бастапқы
құжаттар негізінде жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар бойынша бастапқы құжаттарға келесілер жатады:
Қабылдау-өткізу актісі (Н№НҚ-1) - әр түрлі себептерге байланысты негізгі
құралдардың кірістелуі мен шығысталуын есепке алу бойынша жазуды орындау
үшін қолданылады. Актіні Шардара Макта жауапкершілігі шектеулі
серіктестік басшыларымен тағайындалатын комиссия құрады. Сол актіде негізгі
құралдардың бастапқы құнын және тозу соммасын көрсетеді. Актінің бір
данасын (Техникалық құжатты қоса) бухгалтерия бөліміне береді. Бухгалтерия
кірістелген объектіні матриалды жауапты тұлғаға тіркейді және инвентарлық
нөмірін береді.
Негізгі құралдардың ішкі қозғалыс құжаты (Н№НҚ-2) – объектіні бір
есеп беретін тұлғадан екіншіге берген кезде қолданылады. З данада
құрастырылады және есеп беретін тұлғалар мен бухгалердің қолы қойылады.
Жөнделген, қайта құрылған және модернизациялаған объектінің қабылдау-
өткізу актісі (Н№НҚ-3) – обектінің қымбатталуы бойынша бух. жазуды орындау
үшін қолданылады.
Негізгі құралдардың жойылу актісі (Н№НҚ-4) – негізгі құралдардың әр
түрлі объектілердің жойылуы кезіндегі жазуды орындау үшін қолданылады.
Актіде есептен шығарылатын объектінің сипаттамасын береді, шығысталу
себептерін жазады, негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайды.
Табиғи апаттардан, тез тозып кеткен объектіні шығыстаған кезде сол актімен
бірге есептен шығару себептерін көрсететін қосымша құжаттар берілуі тиіс.
Қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін басшының ұсынысымен тұрақты қызмет ететін
комиссия құрылады. Актіні ҚазҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі серіктестік
басшысы куәландырады. Содан кейін ғана объектінің жойылуы жүзеге асырылады.
Негізгі құралдарды есепке алудың инвентарлық карточкасы (Н№НҚ-6-9) –
талдамалы есепті жүргізу үшін бухгалтерияда пайдаланылады. Шардара Макта
жауапкершілігі шектеулі серіктестікте бұл мәліметтер электрондық
картотекада.
Негізгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.