Коммерциялық банктердің пассивтік операцияларын басқару

Негізінен іскерлік серіктестік басталатын және аяқталатын орталықтар – бұл банктер. Экономиканың әл-ауқаты коммерциялық банктің сауатты қызметіне байланысты болады. Коммерциялық негізде қызмет ететін банктің дамыған жүйесінің нақты және тиімді нарықтық механизм құруға ұмтылыс тек игілікті тілек болып қана қалады. Активтер мен пассивтердің банктік портфелі – бұл тиімді тәуекел деңгейінде жоғары пайда алу үшін қолданылатын біртұтас (единое целое). Активтер мен пассивтерді бірлесе басқару депозиттер мен заемдарды іскерлік активтілік циклінің ауытқулары мен мерзімдік ауытқулардың әсерінен қорғау үшін, сондай-ақ банктің мақсатын жүзеге асыруға себепші болатын активтер портфелін қалыптастыру үшін банк беретін құрал болып табылады. Активтер мен пассивтерді басқарудың маңызы баланс құрылымын оның стратегиясына сәйкес келетін тактиканы қалыптастыру және іс-шараларды жүзеге асыру. Банктердің пассивтік операциялары олардың шоғырландырушы (концентрирующую) және жартылай қайта таратушы қызметтерін жүзеге асырады. Оларда банктер несиелік сұранысты тасушылар (алып жүргізушілер) болады, ал олардың контрагенттері – несиелік ұсынысты тасушылар болады. Пассивтік операциялар айтарлықтай әр түрлі, және дәстүрлі түрде келесі топтарға топтастырылады:
• меншікті қаражаттарды қалыптастыру және толықтыру (жарғылық капитал, резервтер, қорлар, бөлінбеген табыс және басқалары);
• банктің активтілігімен сипатталатын тартылған қаражаттардың аккумуляциясы (салымдар, депозиттер, есеп айырысу, ағымдық, корреспонденттік шоттар);
• заемдық қаражаттардың концентрациясы (алынған несиелер, айналысқа шығарылған қарыздық міндеттемелер).
Сонымен қатар, банктердің пассивтік операцияларының құрылымына шетелдік тәжірибеге бейімделу есебімен субординирленген қарыз элементін қосуға болады. Бұл қажет болған кезде олардың параметрлерін өзгертуге, оларды жай немесе артықшылықты акцияларға конвертациялауға мүмкіндік береді. Сонымен қоса, біз олардың активизация сипаты бойынша банктік пассивтерді классификациялауды ұсынамыз, бұл активтер мен пассивтерді кешендік басқару схемасы үшін өте маңызды болып табылады.

1. Закон Республики Казахстан «О банковской деятельности в Республике Казахстан» от 30.03.1995 г.
2. Жакыпова Ф. Н., Толеубеков Е. Эффективный менеджмент – основа совершенствования кредитной политики казахстанских банков // Вестник КазГУ. Серия экономическая. Алматы, 2007г.- № 9- с.22-26.
3. www.afn.kz.
4. http//nationalbank.kz.