Еңбекші қазақ ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттары



Кіріспе
1. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ Ауданына Жалпы Сипаттама
2. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік . экономикалық жағдайының басқару жүйесінің құрылымы
3. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданының 2009 жылғы жалпы қаржылық . экономикалық жағдайын сараптау.
4. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік . экономикалық даму орта мерзімді жоспары
5. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік.экономикалық дамуының негізгі бағыттары

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Өткен ХХ ғасыр барысында Қазақстанның әлеуметтк – экономикалық дамуының негізгі үдерістерінің бірі кенттену болып табылады. Жүз жылдықтың ортасында әлеуметтік, демографиялық және республиканың басқа да мәселелерінің орталығы аудандарға ауысты. Кеңес дәуірінде Қазақстанда басқа аудандық қоныстануларға қарағанда сан жағынан көп болатын аудандарды дамыту ерекше орынға ие болды. Қазақстандағы шағын аудандардың дамуы республиканы социалистік жаңғырту және өндрістік салалардың негізгі қорын құру арқылы жүзеге асырылды.
Қазақстанда жаңа аудандардың (оның басым бөлігі шағын аудандар) санының өсуі аумақта (ауыл шаруашылық) және өндірістік игеру ісінің қарқындылығымен байланысты деп айтуға болады. Бұл аудандардың экономикасында Қазақстанның ауыр индустрия салаларының әсіресе қара және түрлі түсті металлургия, отын, зимия және мұнайхимилық өндіріс, электрэнергетиканың үлесі басым болды. Оның үстіне жеке аудандар немесе аудандар топтамасы бүкіл Қазақстан,ның белгілі бір өнімнің жартысынан көбін өндірді. Алайда, Кеңес Одағының күйреп, нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде Қазақстанның аудандарының экономикасы өзінің маңыздылығын төмендетіп, құлдырау жағдайына ие бола бастады.
Дегенмен, аудан және оның тұрғындары күйзеліс кезеңіне қарамастан мемлекетте болып жатқан әлеуметтік-экономикалық үрдістерде маңызды рөл атқарып, көп жағдайларда бүкіл Қазақстан қоғамының беталысы мен даму бағытын анықтап отыр. Сол себепті ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуын зерттеу бүкіл қоғамның даму деңгейінің қаншылықты екенін, оның қандай мәселелері бар екенін ұғынып, болашақта даму жолдарын айқындауға мүмкіндік береді.
Еңбекші Қазақ ауданына жаңа дем беру үшін ең бастысы оларды сауықтыру және дамыту үшін арнайы мемлекеттік бағдарлама қажет. Ал мұндай бағдарламаны жасау үшін ең алдымен ауданның әлеуметтік-экономикалық тарихын зерттеу, олардың әлеуметтік-мәдени және экономикалық аясының инфрақұрылымдық қалыптасу ерекшелігін жан-жақты сараптау қажет. Бұндай жан-жақты сараптау соңғы он жылдықтарындағы аудандағы күрделі әлеуметтік-экономикалық және демографиялық жағдайдың тамырын анықтау мүмкіндігін береді.
1. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан – 2030» - Алматы: Дәнекер 2001 ж;
2. Насырова М.Р. Қазіргі экономикалық орысша-қазақша түсіндірме
сөздік-анықтамалық. – Алматы: 2003 ж. – 880 бет;
3. Қазақстанда аймақтық аудандарды дамытудың басым бағыттары. «Мемлекетті әлеуметтік, экономикалық, технологиялық және саяси жаңартудың өзекті мәселелері», атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. – Көкшетау, 2006ж;
4. Еңбекші Қазақ аудан дамуының стратегиялық және ағымдағы мақсаттары. – 2006ж. 2008ж. 2009ж. статистика мәліметтері;
5. Нарықтық экономика жағдайында агроөндірістік типтегі аудандардың әлеуметтік – экономикалық инфрақұрылымын дамыту мәселелері. // «ХІ Шоқан тағылымы» халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференция материалдары. – Көкшетау, 2006ж;
6. Алматы облысы аудандарының әлеуметтік – экономикалық инфрақұрылымының даму стратегиясы.// Материалы международной научно – практической конференции «Ускоренная модернизация и динамичность национальной экономики Казахстана». – Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті. – Алматы: 2008ж;
7. Еңбекші Қазақ ауданындағы тұрғындар санының серпінін талдау. Еңбекші Қазақ таңы газеті. Өтеген батыр кенті. 2009ж;
8. Состояние и перспективы экономического развития Республики Казахстан. Аль-Пари журналы, 2009 ж;
9. Аудандардың түрлік сипаттамасы.// Материалы международной научно – практической конференции «Теорические и практические проблемы маркетинга на современном этапе». – Университет Туран. – Алматы, 2008 ж;
10. Еңбекші Қазақ ауданының әкімшілігінің есеп – қисап мәліметтері.
11. Алматы облысын дамытудың басым бағыттары. // «Мемлекетті әлеуметтік, экономикалық технологиялық және саяси жаңартудың өзекті мәселелері», атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. – Талдықорған қ. 2008 ж;
12. Еңбекші Қазақ ауданының жеке сайтының және басқа да интернет сайттарының мәліметтері.

Мазмұны

Кіріспе

1. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ Ауданына Жалпы Сипаттама

2. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік – экономикалық жағдайының басқару
жүйесінің құрылымы

3. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданының 2009 жылғы жалпы қаржылық - экономикалық
жағдайын сараптау.
4. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік – экономикалық даму орта мерзімді
жоспары
5. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі
бағыттары

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Өткен ХХ ғасыр барысында Қазақстанның әлеуметтк – экономикалық
дамуының негізгі үдерістерінің бірі кенттену болып табылады. Жүз жылдықтың
ортасында әлеуметтік, демографиялық және республиканың басқа да
мәселелерінің орталығы аудандарға ауысты. Кеңес дәуірінде Қазақстанда басқа
аудандық қоныстануларға қарағанда сан жағынан көп болатын аудандарды
дамыту ерекше орынға ие болды. Қазақстандағы шағын аудандардың дамуы
республиканы социалистік жаңғырту және өндрістік салалардың негізгі қорын
құру арқылы жүзеге асырылды.
Қазақстанда жаңа аудандардың (оның басым бөлігі шағын аудандар)
санының өсуі аумақта (ауыл шаруашылық) және өндірістік игеру ісінің
қарқындылығымен байланысты деп айтуға болады. Бұл аудандардың
экономикасында Қазақстанның ауыр индустрия салаларының әсіресе қара және
түрлі түсті металлургия, отын, зимия және мұнайхимилық өндіріс,
электрэнергетиканың үлесі басым болды. Оның үстіне жеке аудандар немесе
аудандар топтамасы бүкіл Қазақстан,ның белгілі бір өнімнің жартысынан көбін
өндірді. Алайда, Кеңес Одағының күйреп, нарықтық қатынастарға көшу
кезеңінде Қазақстанның аудандарының экономикасы өзінің маңыздылығын
төмендетіп, құлдырау жағдайына ие бола бастады.
Дегенмен, аудан және оның тұрғындары күйзеліс кезеңіне қарамастан
мемлекетте болып жатқан әлеуметтік-экономикалық үрдістерде маңызды рөл
атқарып, көп жағдайларда бүкіл Қазақстан қоғамының беталысы мен даму
бағытын анықтап отыр. Сол себепті ауданның әлеуметтік – экономикалық дамуын
зерттеу бүкіл қоғамның даму деңгейінің қаншылықты екенін, оның қандай
мәселелері бар екенін ұғынып, болашақта даму жолдарын айқындауға мүмкіндік
береді.
Еңбекші Қазақ ауданына жаңа дем беру үшін ең бастысы оларды
сауықтыру және дамыту үшін арнайы мемлекеттік бағдарлама қажет. Ал мұндай
бағдарламаны жасау үшін ең алдымен ауданның әлеуметтік-экономикалық тарихын
зерттеу, олардың әлеуметтік-мәдени және экономикалық аясының
инфрақұрылымдық қалыптасу ерекшелігін жан-жақты сараптау қажет. Бұндай жан-
жақты сараптау соңғы он жылдықтарындағы аудандағы күрделі әлеуметтік-
экономикалық және демографиялық жағдайдың тамырын анықтау мүмкіндігін
береді.
Бұл мәселені зерттеу маңыздылығы оған қоса аудан тұрғындарының
қазіргі кездегі өткір әлеуметтік-демографиялық мәселелрін шешу мақсатында
сандық, әлеуметтік, ұлттық, білім құрылымдарының өткен кезеңдегі
өзгерулерінің ғылыми тұрғыдағы бағалануының қажеттілігінен туындаған.
Жоғарыда айтылған мәселелердің бәрі дипломның ең алдымен болжамдық
аспектісінің маңыздылығын көрсетеді. Ауданның әлеуметтік – экономикалық,
демографиялық және мәдени дамуын зерттеу бүкіл Қазақстан экономикасының
тұрақты өсу мәселелерімен тығыз байланысты. Сол себепті аудандағы жағдайын
бүкіл мемлекеттің әлеуметтік және экономикалық салаларындағы ауру нүктелері
деп атау артық болмас, және де олардың дамуын зерттеусіз, әлеуметтік –
экономикалық мәселелерді сараптаусыз бүкіл Қазақстанның болашақ дамуын
болжамдау мүмкін емес.
Осылайша, жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, біз зерттелініп
отырған мәселенің ғылыми және тәжірибелік маңызының зор екенін, сондай-ақ
бүгінгі таңда өзекті екенін айта аламыз.

1. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ АУДАНЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Тойбаев Әлихан Әбдіханұлы 1949 жылдың 1 ақпанында Алматы облысы Талғар
ауданы Фрунзе ауылында туылған. Еңбек жолын Фрунзе атындағы кеңшардың
слесарі, шофері болып бастаған. 1976 жылы Қазақ ауыл-шаруашылық институтын
бітіріп, ғалым-агроном мамандығын алды. Одан кейін агроном, бригадир
қызметтерін атқарды. 1976 жылдан 1985 жылға дейін Талғар ауданы Горный
садовод кеңшарының партия комитетінің хатшысы қызметін атқарды.
1985-1986 жылдары Талғар аудандық партия комитетінің ауылшаруашылығы
бөлімін басқарды, 1986 жылы Алматы облыстық партия комитетінің
ауылшаруашылығы бөлімі меңгерушісінің орынбасары, 1986-1988 жылдары Талғар
аудандық партия комитетінің екінші хатшысы, 1988 жылдан 1991 жылға дейін
Талғар аудандық Советі атқару комитетінің төрағасы, 1991-1992 жылдары халық
депутаттары Талғар аудандық Советінің төрағасы, 1992-1995 жылдары Талғар
ауданы және Талғар қаласының әкімі, 1995-1999 жылдары Қарасай ауданының
әкімі, 1999-2002 жылдары Алматы облысы әкімінің бірінші орынбасары, 2002-
2007 жылдары облыс әкімінің орынбасары қызметін атқарды.
2008 жылдың 26 қаңтарында Еңбекшіқазақ ауданының әкімі болып тағайындалды.
“Құрмет”, “Парасат” ордендерімен, Астана, Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігіне 10 жыл, Тыңға 50 жыл, Қазақстан Конституциясына 10 жыл
медальдарымен марапатталған. Отбасылы, балалары, немерелері бар.
Жамалов Ташполат
Жамалов Ташполат 1948 жылы Еңбекшіқазақ ауданы Дихан ауылында дүниеге
келген, ұйғыр, білімі жоғары, 1975 жылы Қазақ политектикалық институтын
өндірістік және азаматтық құрылыс мамандығы бойынша бітіріп, құрылыс –
инженері квалификациясы берілген.Өзінің еңбек жолын Ташполат Жамалов 1966
жылы Шелек совхозының жұмыскері қызметінен бастаған. 1967 – 1969 жылдары
Совет Армиясы қатарында қызмет атқарды. 1969 жылы Шелек аудандық
Казсельхозтехника бірлістігінің жүргізушісі. 1969-1970 жылдары Асы
темекі совхозының жүргізуші. 1970-1975 жылдары Қазақ политектикалық
институтының студенті. 1975 – 1982 жылдары Шелек совхозының бас прорабы.
1982 – 1986 жылдары Халық депутаттары Асы селолық атқару Кеңесінің
төрағасы. 1986 – 1991 жылдары Шелек аудандық агроөнеркәсіп бірлестігінің
төраға орынбасары. 1991-1995 жылдары Шелек шаруашылық аралық құрылыс
заттарымен жабдықтау кәсіпорнының директоры. 1995-1997 жылдары Шелек ауданы
әкімінің орынбасары. 1998-1999 жылдары Еңбекшіқазақ ауданы әкімінің
орынбасары. 1999 жылдың 1 маусымынан бастап осы уақытқа дейін Еңбекшіқазақ
ауданы әкімінің бірінші орынбасары қызметін атқарады.
2001 жылы Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10-жыл мерекелік
медалі, 2005 жылы Қазақстан Конституциясына 10 жыл мерекелік медалі, 2008
жылы Астананың 10 жылдығы медальдарымен марапатталған.
Отбасылы, балалары, немерелері бар.
Бекетаев Мақсат Тоқбергенұлы
Бекетаев Мақсат Тоқбергенұлы, 1963 жылы Алматы облысы Қаскелең ауданы
Горный Гигант селосында дүниеге келген, қазақ, білімі жоғары. 1985 жылы
Қазақ мемлекеттік ауыл шаруашылық институтын экономист-ұйымдастырушы
мамандығы бойынша бітірген. 1990 жылы Алматы облыстық коммунистік партиясы
марксизма-ленизма университеті экономика мамандығы бітірген
Еңбек жолын 1985 жылы Алматы облыстық агроөнеркәсіп бірлестігінің аға
экономисі болып бастаған. 1986-1989 жылдары Алматы облысы Еңбекшіқазақ
ауданы Октябрь совхозында бас экономист. 1989-1991 жылдары Талғар ауданы
аудандық комсомол комитетінде бірінші хатшысы. 1991 жылы Талғар ауданы
Горный садовод совхозы партия ұйымының хатшысы. 1991-1994 жылдары Талғар
аудандық жастар ісі жөніндегі комитет төрағасы. 1994-1995 жылдары Талғар
аудандық тілдер жөніндегі комитет төрағасы. 1995-1999 жылдары Талғар ауданы
Кеңдала селолық округінің әкімі. 1999-2001 жылдары Алматы облысы әкімі
аппаратының ауыл шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау бөлімінің бас
маманы. 2001-2006 жылдары Алматы облыстық қоршаған ортаны қорғау басқармасы
бастығының орынбасары. 2006-2008 жылдары Жаңашар селолық округінің әкімі.
2008 жылдың 13 наурызынан бастап Еңбекшіқазақ ауданы әкімінің орынбасары
қызметін атқаруда.
Қазақстан Республикасының 10-жыл медалімен 2001 жылы марапатталған.
1996 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы мемлекеттік
қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін көтеру институтында
Жергілікті атқару органдарының жұмысын ұйымдастыру бағдарламасы бойынша
курсын өткен. 2008 жылы Мемлекеттік және жергілікті басқару институтында
Мемлекеттік басқарудағы сыбайлас жемқорлық қатерін төмендету жолдары
тақырыбы бойынша дайындықтан өтті. 2008 жылы Қазақстан Республикасы
Президентінің жанындағы мемлекеттік басқару академиясында Мемлекеттік
қаржыны басқару тиімділігін арттыру мәселелері бойынша 278 академиялық
сағат көлемінде курс бітірген.
Үйленген 3 баласы бар
Жақыпов Бөлтірік Аусадықұлы
Жақыпов Бөлтірік Аусадықұлы 1961 жылы Еңбекшіқазақ ауданы Маловодное
ауылында дүниеге келген, қазақ, білімі жоғары, 1984 жылы Қазақ химия-
технологиялық институтын инженер-құрылысшы мамандығы бойынша бітірген. 2003
жылы Қазақ Ұлттық аграрлық университетін экономист мамандығы бойынша
сырттай бітірді. Қазіргі кезде Қазақ Ұлттық университетінің
аспирантурасының 2-курсында оқиды.
Өзінің еңбек жолын Бөлтірік Аусадықұлы Жақыпов 1979 жылы Қазақ химия-
технология институтының лаборанты қызметінен бастаған. 1984-1991 жылдары
Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданының комсомол және партия ұйымдарында
жауапты қызметтер атқарды. 1991-1992 жылдары Қаз.ССР-ы сәулет және құрылыс
Мемлекеттік комитеті басқармасы істері бастығының орынбасары. 1992-1994
жылдары Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, Халық депутаттары Есік қалалық
Кеңесінің төрағасы қызметін атқарды. 1994-1996 жылдары – Алматы облысы,
Еңбекшіқазақ ауданы, Евгенемаловодное селолық округінің әкімі. 1996 жылдың
маусым айынан 2003 жылдың тамызына дейін Алматы облысы, Еңбекшіқазақ
ауданы, “Ақжол” АҚ – ның, “Қырбалтабай ” ӨК – нің төрағасы. 2003 жылдан
бастап осы уақытқа дейін Еңбекшіқазқ ауданы әкімінің орынбасары қызметін
атқарады.
2002 жылы Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10-жыл мерекелік
медалі, 2005 жылы Қазақстан Конституциясына 10 жыл мерекелік медалі, 2006
жылы Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл мерекелік медалі, 2008
жылы Астананың 10 жылдығы медалі, 2002 жылы Еңбекшіқазақ ауданының
құрметті азаматы медальдарымен марапатталған, 2000 жылы Алматы облысының
құрмет грамотасымен наградталған.
1996 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы мемлекеттік
қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін көтеру институнда
Мемлекеттік қызметшілерінің жұмыс әдістерін ұйымдастыру. 2002 жылы
Мемлекеттік және жергілікті басқару институтында Мемлекеттік қызметшінің
қызметін ұйымдастыру. 2003 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің
жанындағы қызмет академиясы Қазақстан Республикасындағы жергілікті
мемлекеттік басқару проблемалары мен келешегі. 2006 жылы Қазақстан
Республикасы мемлекеттік және жергілікті басқару институында мемлекеттік
органдар мен мекемелерде сыбайлас жемқорлық қатерін төмендету: әлемдік
тәжірибе және қамтамасыз ету жолдары, тақырыптары бойынша дайындықтан
өтті.
Үйленген, 4 баласы бар.
Жәкеев Ермек Ильянұлы
Жәкеев Ермек Ильянұлы 1976 жылы Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы, Есік
қаласында дүниеге келген, қазақ, білімі жоғары, 1998 жылы Қазақ көлік және
коммуникация академиясын – инженер – экономист мамандығы бойынша бітірген.
Еңбек жолын 1998 жылы Алматы облыстық зейнетақы төлеу орталығы,
Еңбекшіқазақ аудандық бөлімшесінің аға маманы болып бастаған. 1988 -1999
жылдары Қазақстан Республикасының әскери күштері қатарында қызмет атқарды.
1999-2001 жылдары Алматы облыстық зейнетақы төлеу орталығы, Еңбекшіқазақ
аудандық бөлімшесінің маманы. 2001-2002 жылдары Алматы облысы
Еңбекшіқазақ аудандық экономика бөлімінің бас маманы. 2002-2003 жылдары
Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы әкімі аппараты ұйымдастыру – кадрлармен
жұмыс бөлімінің бас маманы. 2003 -2009 жылдары Алматы облысы Еңбекшіқазақ
ауданы Бөлек селолық округінің әкімі. 2009 жылдан бастап қазіргі уақытқа
дейін Еңбекшіқазақ ауданы әкімі аппаратының басшысы қызметін атқарады.
2002-2003 жылдары Мемлекеттік және жергілікті басқару институтында
Аумақтық экономиканы жаңа жағдайда басқару және Мемлекеттік қызмет
персоналын дамытуды басқару: этика, ұйымдастыру мәдениеті, регламенті
тақырыбы бойынша дайындықтардан өтті, 2004 жылы Қазақстан Республикасы
Президентінің жанындағы мемлекеттік қызмет академиясында Селолық округ
әкімдерінің құзыреті және оның қызметін ұйымдастыру тақырыбы бойынша
курстық бағдарламаны нәтижелі аяқтаған.

Ұйымның іскерлігін мақсаты ауданы бюджетінің орындалуы
аумағында мемлекеттік саясаты құру мен сатуды қамтамасыз ету, камуналды
меншікті бухгалтерлік есепті ,қаржылық есеп беруді басқару жергілікті
бюджетке салық жинау бойынша жұмыстарды ұымдастыру .
Бір жолғы таварларды сатудан жиналған сомалардың толықтығын қамтамасыз ету
.
-Қалалық бюджет бюджетпен есеп айырысу орындары комуналды
меншікті бухгалтерлік есепті басқару ортасындағы салааралық кординация
мен әдістемелік баскару.
1. Мемлекеттік саясатты құру бойынша:
-қаржылық жылдарға сәикес қала бюджетіне қалалық маслихат шешімі
бойынша бюджетке өзгертулер мен толықтырулар еңгізу.
-қалалық әлуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік және щрта
мерзімдік жоспарлды қайта құруға қатысу:
-қала бюджетіне табыс түсүру ортасында бюджетпен мақсаттарды
анықтауда түсімдерді болжауға қатысу:
-заңдылықтарды қолдану тәжірибесіне талдау, оны жүзеге асыру, қайта
жөндеу мен дайындау бойынша ұсыныстар дайындау:
-өзінің компитенция бойында мемлекеттік салалық бағдарламаларды
сатуды қайта қарау мен қамтамасыз ету:
2. Мемлекеттік саясатты сатуда қамтамасыз ету бойынша:
-қалалық бюджетті орындауды қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттің
орындалуына қызмет көрсету:
-түсімдер жоспарлы және қала бюджетін қаржыландыруда бекітулерді
қамтамасыз ету мен өзгертулер енгізу:
-барлық тапсырылған мемлекеттік мекемелер мен бюджет бағдарласасының
әкімшіліктеріне рұқсат беруді ұйымдастыру:
-республикалық және облыстық бюджет қаражаттары шотына мақсатты
пайдаланй мен бюджеттік несиені ұсыну қызмет көрсету мен бақылауды
қамтамасыз ету, олрардың есебі, қайтару маниторингі:
-қалалық бюджетті орындау кезінде қалалық бюджеттік бағдарламалардың
икемдін бағалау:
-бюджеттік орындау бойынша есеп беруді құрастыру:
-бюджеттік және бухгалтерлік есепепен бюджет және жүйеде есеп берудің дамуы
мен жүзеге асуы:
Еңбекші Қазақ ауданының әлеуметтік – экономикалық даму үдерістерін
теориялық тұрғыдан зерттеп, оған әсер ететін факторларға тұжырымдама және
талдау жасау негізінде олардың негізгі даму бағыттарын жетілдіру үшін
ұсыныстар жасау – ғылыми зерттеудің мақсаты болып табылады. Бұл мақсатқа
қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойылды.
• Ауданды тұрғызуды дамыту үдерістерінің ерекшеліктерін, кезеңдерін,
сипаты мен мазмұнын бағалау;
• Ауданды қоныстандыру құрылымының қалыптасу факторларына құрылымдық –
функционалдық талдау жасау;
• Ауданның экономикалық даму ерекшеліктері мен бұл үдеріске ықпал етуші
факторларды анықтау;
• Аудандағы әлеуметтік – экологиялық – экономикалық жағдайларын
сауықтырудың басты қағидаларын негіздеу;
• Ауданның өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымын дамытудың өзекті
мәселелерін және оны шешу жолдарын анықтау.

Еңбекші Қазақ ауданы халықтың өмiр сүру сапасын дәйектi арттыру,
әлемдiк стандарттарға сай келетiн және аудан халқы
мен экономикасының өсуiне барабар тыныс-тiршiлiк инфрақұрылымын
қалыптастыру, қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ету, елдiң экономикасында
ауданның ықпалдастық рөлiн арттыру. Еңбекші Қазақ ауданы Алматы облысының
орталық бөлігінде орналасқан және солтүстік шығыста Балхаш ауданымен,
батыста Карасай және Жамбыл аудандарымен, оңтүстік шығыста Алматы қалысының
жерлерімен, шығыста Талгар ауданымен шекаралас орналасқан.
Аудан 1928 жылы пайда болды, ал қалыптасқан шекаралар бойынша 1972
жылы пайда болған. Аудан көлемі 7,8 мың шаршы км құрайды.

Кесте – 1 .
Аудан көлемі және оның тығыздығы.

Аудан – барлығы Көлемі, шаршы.км Аудан тығыздығы, мың.
адам

Аудан – барлығы 7,8мың.шаршы.км. 148383
Елді мекендер бойынша:
Есік 7,34 24301
Қаратал 24,02 18985
Ақай 21,80 17031
Ақай 26,02 8595
Қарабұлақ 2,47 5832
Междуреченск 24,88 8329
Куртинск 127,53 6169
Алғабас 8,33 5727
Өрікті 11,66 14413
Қызылту 5,46 10440
Қарашенгел 14,17 28561

Ауданда 11 ауылдық және елді мекен орналасқан.

Кесте – 2.
Әкімшілік – аймақтық бірлігі

Көрсеткіштер Бірлігі
Аймақ саны – барлығы 11
Сонын шінде:
Кенттік 3
Ауылдық 8
Елді мекен саны – барлығы 31
Сонын шінде:
Кенттік 4
Ауылдық 27

Кесте – 3.
Аудандық әкімшіліктің сапалық құрамы.

I. Барлық лауазым IV. Қызметкерлердің білімдік құрылымы:
- 22
Оның шінде: Жоғарғы білім барлары
- 18
Басшылық: Орта мамандандырылғандар
- 6 - 1
Бөлім басшылары Инженер маманы бойынша
- 4 - 4
Жауап жұмысшылар - 12 экономистер
- 3
Оның ішінде: агрономдар, зоотехниктар, мал дәрігерлер -
1
Ерлер педагогтар
- 9 - 5
Әйелдер юристер
- 10 - 4
II. Қызметкерлердің жастық Журналистар
құрамы: - 1
30 жасқа дейін V. Қызметкерлердің ұлттық құрамы
- 7
31-40 Қазақстар
- 3 - 19
41-50 Русские
- 2 - 2
51-60 Немцы
- 7 - 1
60 жастан аса VI. Лауазымның жұмыс істеу тәжірибесі:
-
Орташа жас Бір жылға дейін
- 40 - 8
1-5 жыл
- 5
III. Ғылыми дәрежелігі: 6-10 жыл
- 2
Ғылым кандидаты 10 жылдан жоғары
- - 4
Орташа тәжірибе
- 5

Қазақ ССР жоғарғы кеңесінің қаулысы бойынша 1969 жылдың 14 мамырында
Алматы облысының әкімшілдік – көлемдік бөлінуі болды. Жаңа аудандар
қалыптасты, сонын ішінде Еңбекші Қазақ ауданы, Николаевка аудан
орталығымен пайда болды. 1971 жылдың маусым айынан Еңбекші Қазақ ауданы
орталығы Капшағай қаласына көшірілді. 1976 жылы 29 шілдеде ҚазССР жоғарығы
кеңесінің шешімімен аудан орталығы Энергетический ауылына көшірілді.
1969 жылы 27 мамырда Еңбекші Қазақ ауданының аудандық кеңес
сессиясында төраға және төраға мүшелері қабылданды және бөлімдер
қалыптасты. Олар: қаржы бөлімі, жоспарлы комиссия, халыққа білм беру
бөлімі, мәдениет бөлімі, әлеуметтік қамқорлық бөлімі, ішкі істер бөлімі.
Еңбекші Қазақ ауданының қалыптасу тарихы толық қанды, әрі қызық.
1969 жылы ауданда 44 елді мекен болды. Оларды 3 кенттік, 6 ауылдық еңбек
етуші Кеңес депуттаттары қызмет көрсетті. Аудандық Кеңеске – 113 депутат,
ауылдық кеңеске – 688 депутат сайланды. Аудан көлемі 846 712 га құрады.
Аудан бойынша жер шаруашылық көлемі 61,6233 га құрады. Қазақ ССР-нің
8 совхозы, 40 колхозы осы Еңбекші Қазақ ауданында орналасқан. Сосын ішінде
балық шаруашылық колхозы, құс фабрикасы, өндірістік шаруашылығы болған.
Совхоздар арасында Илийский және Каскеленский атты созхоздары беделді
атаққа ие болды. Еңбекші Қазақ ауданының пайба болу барысында, бұл
совхоздар мемлекетке 59 496 тонна астық сатқан.
Ауданда 20-ға жуық ірі өндірістік және құрылыс мекемелері болды.
Оның ішінде: Алматылық кант зауыты, кереге құрылыстарының зауыты, ЖБИ және
К зауыты, ағаш өндіретін комбинаты, Казсельхозтехника аудандық бірлестік
және тағы басқалары.
70-шы жылдары Еңбекші Қазақ ауданында үлкен құрылыс жүрді, мысалы,
Капшагай ГЭСі салынды, өзендік порт, мұнайбазасы, Капшагай қаласында
балықты қайта өндіру зауыты, Алматы – Еңбекші Қазақ автокөлік магистралі
және тағыда басқалары. Жылу – буындалған совхоздың құрылысы және Карасу
ауылындағы құс фабрикасының құрылысы басталды. Құрылыс саласындағы
жетістіктері үшін, ауыл шаруашылығында, өндірісте 1970 жылы жұмысшылардың
үлкен тобы және қызметкерлері Таза еңбек атты жүлдесі ие болды. Осы
жылдары Еңбекші Қазақ ауданы жалпы құрылыс жағынан бірінші орында болды.
Жаңадан емханалар, бала-бақшалар, балалардың сүтті асханасы, демалыс
орындары, моншалар, универмагтар салынды. 1973 жылы Алматы облысы бойынша
елді мекендер арасында ең жақсы құрылыс орындары атты конкурс жарияланды.
Облыс бойынша үшінші орынды Каскеленский совхозы орын алды.
Сол жылдары жоғары деңгейді халыққа білім беру, мәдениет, сауда және
халыққа тұрмыстық қызмет көрсету.
Ауданда 54 кітапхана, клубтар, мәдениет үйлері, аудандық емхана және
9 аймақтық емхана, 43 фельшерлік-акушерлік пунктер қызмет етті. Аудан
емханасы көмек ретінде 198 санитарлық посттар салынды. Барлық
шаруашылықтарда стадиондар және кішігірім спорттық құрылыстар болды.
Мектеп жасына дейінгі балалар және жұмысшы жастары 38 орта білім беру
жүйесінде және 11 кешкілік мектептерде білім алды.

Сурет – 1
Еңбекші Қазақ ауданының ұлттық құрамы.

Бірінші түстегі, яғни көк бояудағы Еңбекші Қазақ ауданындағы
қазақтардың пайыздығы көрсетілген. Қызыл түстегі пайыздық мөлшерлеме
аудандағы орыстар. Сары түс ұйғырлар, көгілдір түс немістер, қатты көк
түстегі курттер және сарғылт түстегі аудандағы осыдан басқа ұлттар
өкілдерінің пайыздық мөлшерлемесі көрсетілген.

Кесте – 5. Ауданның ұлттық құрылымы.

Көрсеткіштер Халық тығыздығы, Пайыздық көрсеткіші, %
мың.адам.
Барлық халық саны 148383 100
О. і.: қазақтар 77753 52,4
Орыстар 46740 31,5
Ұйғырлар 2670 1,8
Немістер 2374 1,6
Украиндықтар 1929 1,3
Күрттер 4303 2,9
Басқа ұлттар 12612 8,5

Ауданда 4 темін жол станциясы орналасқан. Аудан орталығы қала типтес
Отеген батыр кенті, Алматы қаласынан 3 километр қашықтықта орналасқан.
Елді мекендер мен Алматы қаласының арасындағы ара қатынас республикалық
және облыстық жоолдары арқылы іске асады.
Аудан көлемінің 80% шамасын жазық және жазық жайылым жерлер
орналасқан: Сартауқұм және Ақай Платосы.
Аймақ климаты құрғақшылық пен континентальдық ерекше болып келеді.
Орта суықтық мерзімділігі 150 – 170 күн.
Жер шаруашылығы қарқыды дамуда. Кортап, қант қызылшасы, астық,
көкеніс және майлық тағамдар қарқынды дамыған. Сонымен қатар мал
шаруашылығы және ет- сүт шаруашылығы даму үстінде.
Аудандағы қоғамдық-саяси ахуал тұрақты. Аудан тұрғындары Елбасымыз
Н.Назарбаевтың жыл сайынғы және биылғы Қазақстан халқының әл-ауқатын    
арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты атты Жолдауынан туындаған
міндеттерге сәйкес ұйымшылдықпен еңбек етуде.
6 ақпан 2009 жылғы Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан халқының әл-
ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты атты Жолдауына
байланысты пәрменді жұмыстар ұйымдастырылды.
 Әлеуметтік қорғау саласында жүргiзiлген жұмыс кедейлiк шегiнен төмен
өмiр сүріп жатқан халықтың, сондай-ақ халықтың әлеуметтiк осал жiктерiнiң
өмiр сүру деңгейiн жақсартуға бағытталды.

2. Ауданның әлеуметтік – экономикалық жағдайының басқару жүйесі

Аудан белгілі бір территорияда қалыптасып, нарықта өндіруші, тұтынушы
және қайта өндіріс үрдісін ұйымдастырушы болып табылатын, сонымен қатар
халық шаруашылығы жүйесінде дамитын — әлеуметтік-экономикалық құрылым болып
табылады. Ауданның даму жағдайы – бұл әр түрлі әлеуметтік және экономикалық
үрдістердің жиынтығы, даму тұрғысында анықталатын көп өлшемді және күрделі
аспектілі үрдіс..
Егер тек ауданның экономикалық даму жағдайын қарастырғанның өзінде, оның
өзі қоғамның әлеуметтік жағдайының дамуымен байланысты бағаланады.
Теориялық және тәжірибелік тұрғыда әлеуметтік – экономикалық дамудың
негізгі бағыттарына келесЕңбекші Қазақ р жатады:
◆ өндіріс пен табыстардың өсімі;
◆ қоғамның әлеуметтік, институционалдық және әкімшілдік
құрылымындағы өзгерістердің болуы;
◆ қоғамдық танымдағы өзгерістері;
◆ дәстүр мен дағдыдағы өзгерістер
Бүгінгі таңда әлемнің көптеген елдеріндегі және оның аудандарындағы
экономикалық дамудың негізгі мақсатына халықтың өмір сүру деңгейі және
сапасын арттыру болып табылады. Сонымен қатар ауданның әлеуметтік
–экономикалық жағдайын дамытудың негізгі мақсаттарына халықтың ақшалай
табыстарын арттыру,білім сапасын жақсарту, азық – түлікпен қамтамасыз ету,
денсаулық саласы, кедейшілікпен күрес жүргізу, айналадағы табиғи ортаны
жақсарту, халықтардың тең мүмкіндіктерін қалыптастыру және аймақ
экономикасын тиімді басқару жүйесін жүзеге асыру жатады.
Аталған мақсаттардың ішіндегі- аудандық экономиканы тиімді басқару
жүйесі бүгінгі таңда аса көңіл бөлетін бағыттардың бірі. Елімізде аймақтық
экономиканы тиімді басқару сол аймақтың территориялық, климаттық,
экономикалық және әлеуметтік ерекшеліктеріне байланысты қалыптасып, арнайы
мемлекеттік билік органдары (мемлекеттік орталықтандырылған және жергілікті
билік) арқылы реттеліп, жүзеге асырылады. Қәзіргі уақытта аудандардың
экономикасын басқарудың түрлері өте көп, бірақ олардың ішінде негізгі
үшеуін: жалпы саяси, құқықтық және экономикалық басқару түрін бөліп
көрсетуге болады. Мемлекеттің аудандық және ұлттық саясатының жалпы
қағидаларына негізделген басқарудың жалпы саяси түрінің негізгі бағыттарына
келесЕңбекші Қазақ р жатады:
• аудандардың жеке шекараларын айқындау;
• аудан мен мемлекет арасында өзара іс-әрекет аясын қалыптастыру мен
дамыту;
• республиканың билік органдарының аудан, экономикасын дамытуға
қатысты жауапкершіліктері мен құзыреттерін бекіту;
• ҚР-ндағы әкімшілдік-аудандық құрылымдардың құқықтары мен
міндеттерін анықтау және т.б.
Аудандық экономикасын басқарудың экономикалық- құқықтық түрі келесі
бағыттардан тұрады:
• аудандық табиғи ресурстарды бөлістіруде жалпы қағидалардың
орындалуын қадағалау;
• мемлекеттік қаржылардың аймақ аралық бөлістіру көздерін анықтау;
• жергілікті қаржылардың бөлістірілу қағидаларын тиімді жүзеге
асыру;
• мемлекеттік және жергілікті билік органдарының өз міндеттемелерін
дұрыс орындауын қадағалау және реттеу;
• аудан экономикасының мамандандырылған салаларының әлсіз және басым
бағыттарын анықтау және т.б.
Аталған бағыттардың әр қайсысы да ауданның саяси және әлеуметтік-
экономикалық статусын жоғарылатуға бағытталатын мемлекеттік саясаттың
көптеген кешенді іс – шараларынан тұрады.
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев үнемі айтып келе жатқанындай,
біздің еліміздің алдында экономиканы жаңғырту мен оның тұрақты өсуін
қамтамасыз ету жөніндегі маңызды міндет тұр. Ол әлемде болып жатқан жалпы
өркениет үрдістерін ескере отырып, экономиканы инновациялық жолға аударудың
негізінде ғана шешілуі мүмкін.
І. Ұлттық экономиканың жаһандану жағдайындағы дамуы
Инновациялық экономиканы қалыптастыру. Экономиканы инновациялық жолға
көшіру Қазақстанның ХХІ ғасырдағы дамуының баламасыз нұсқасы болып
табылады. Елдің ұлттық мүдделері осыны талап етеді, әлемдік дамудың негізгі
үдерістері осыны қуаттайды. Соңғы кездері мемлекет инновациялық қызметті
дамыту үшін кең ауқымды шаралар қабылдауда. Алайда, мойындау керек,
инновация біздің экономикамыз үшін нөмірі бірінші басымдыққа айналды десек
те, оның іске асырылуы уақыт талап еткен деңгейге көтерЕңбекші Қазақ
қойған жоқ. Ал шын мәнінде елдің технологиялық инновацияларға қабЕңбекші
Қазақ ті осы заманғы қоғамның базалық сипаты болып табылады. Мұндай
қабЕңбекші Қазақ ттілік ақыр соңында жаңа өнім дүниеге келетін зерттеулер
мен талдамаларға ғана келіп саймауы керек. Ол осы заманғы өндіріспен,
маркетингпен, сатып өткізумен, сондай-ақ тұтынумен байланысты нәрселердің
бәрін қамтуы тиіс. Бұл тұрғыда Елбасы “Жаңа кезең – жаңа экономика” атты
еңбегінде жан-жақты айтқан болатын.
Белсенді қалыпта болатын инновацияларға ұлттық қабЕңбекші Қазақ
ттілікті қалыптастыру мен қолдау үшін бүкіл қоғам осы саладағы
жетістіктерді аса маңызды ұлттық басымдық ретінде қарастыратын идеялар мен
құндылықтарды жете ұғынуы қажет. Күрделі сипатқа ие және көптеген факторлар
мен қоғамдық институттарға тәуелді инновациялардың табиғатын тек қана
мамандар тобы емес, тұтастай алғанда қоғам да терең сезінуі керек.
Инновациялық проблемалар ғалымдар, менеджерлер, бизнесмендер, саясаткерлер,
заң шығарушылар белсенді түрде қатысатын тұрақты жалпыұлттық диалогтың
тақырыбы болуы тиіс. Қоғамда инновациялық бағдарды қалыптастыру үрдісінде
бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі артуы керек.
Орта мектеп пен жоғары оқу орындарындағы білім беру үдерісі өзгеруі
тиіс, мұны оларды шығармашылық жеке тұлғалармен жұмыс істеуге бейімдеу
арқылы іске асыруға болады. Елдің инженерлік жүйесі ерекше назар аударуды
талап етеді, өйткені инновациялар қаншалықты ғылыми қызмет болса,
соншалықты инженерлік қызмет те.
Қазіргі кезеңде мемлекеттік кәсіпкерліктің негізгі бағыттары мыналар бола
алады:
* мемлекеттің мемлекеттік даму институттары арқылы жүргізетін инвестициялық
қызметі;
* отандық бизнестің мүдделерін ілгері бастыру, озық технологияларға қол
жеткізу және ұлттық экономиканы теңдестіру мақсатымен қазақстандық
капиталдың шетелдерге экспансиясын жүзеге асыру;
* аса маңызды компаниялардың капиталдандырылуын ұлғайту және оларды дамудың
жаңа деңгейіне шығарудың арқасында мемлекеттік капиталдың қазақстандық
трансұлттық корпорацияларды қалыптастыруға тікелей
Қор рыногын (бағалы қағаздар рыногын) дамыту. Нарықтық сипаттағы
қазіргі заманғы экономиканың толыққанды қызмет етуі дамыған қор рыногынсыз
(оның барлық компоненттерін – борыштық құралдар рыногын, мемлекеттік те,
корпоративтік те акциялар рыногы мен туынды бағалы қағаздар рыногын
қамтитын) мүмкін емес. Бүгінгі күнге дейін Қазақстанда жоғарыда аталған үш
сегменттің алғашқысын ғана қалыптастырудың сәті түсті, ал солардың ішіндегі
ең маңыздысы – акциялар рыногының “көгілдір фишкалар” бағдарламасын жүзеге
асыруға әлденеше рет әрекет жасалғанымен, әлі күнге дейін нашар дамып отыр.
Акциялар рыногын дамыту жөніндегі негізгі міндет – бағалы қағаздардың
ауқымды ұсынымын жасауға және оларға деген төлем қабЕңбекші Қазақ тті
сұранысты қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттер болуы керек. Бұл орайда
негізгі міндет отандық эмитенттердің акциялар ұсынымын қамтамасыз ету болып
табылады. Эмитенттер бірқатар объективті және субъективті себептерге
байланысты әлі күнге дейін ашық қор рыногына шығуға мүдделілік танытпай
келеді. Мыналар рынокты акциялармен толықтыру жөніндегі негізгі бағыттар
бола алады:
1) жекешелендірілген кәсіпорындардың мемлекеттік меншікте қалып отырған
акциялар пакетін сату;
2) ұлттық және мемлекеттік компанияларды акционерлендіру және олардың
акцияларын биржалық айналысқа шығару. Мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету
үшін осы компаниялардың жарғылық қоры мөлшерін алдымен олардың активтерінің
құнын және рыноктағы жағдайын тура көрсететіндей көлемге дейін ұлғайту
қажет, ал бұл қайта бағалауға танымал шетелдік аудиторлық компанияларды
тарту керек;
3) еліміздегі орта және шағын компаниялардың қор рыногына шығуын
ынталандыратын жағдайлар жасау.
Қазақстандық эмитенттердің акцияларына төлем қабЕңбекші Қазақ тті
сұранысты қамтамасыз ету жөніндегі негізгі бағыттар мыналар болуы керек: а)
институттық инвесторлар топтарын, ең бірінше кезекте – өзара қорлар
қалыптастыру үшін жағдайлар жасау; ә) Қазақстан рыногына шетелдік
портфельді инвесторлар тарту; б) қор рыногына жеке инвесторлардың қаржысын
тарту.
Қазақстандық трансұлттық компанияларды қалыптастыру. Әлемдік ірі
компаниялар арасындағы бәсекелестік аса жоғары деңгейімен сипатталатын
жаһандану жағдайында Қазақстанда осындай бәсекеге төтеп бере алатын өз
компанияларымызды құру мәселесі зор маңызға ие болады. Өз ірі
компанияларына арқа сүйеу дамушы елдердің ұлттық экономикаларында дамыған
елдердің трансұлттық компаниялары жетекші позицияларда болатын “жаһандану
әлеміне” тән жағдайға балама болып табылады. Қазіргі уақыттағы басты міндет
республикада шетелдік компаниялардың үстем болуына жол бермеу, ал олар
елдің шикізаттық бағдарына және қосылған құн өндірісінің төмен деңгейде
сақталуына мүдделі екендігі белгілі. Мұндай жағдай Қазақстан мен жаһандық
экономиканың тең емес тауар айналымына алғышарт жасайды, ол ақыр соңында
тұрақты дамуға шығуға мүмкіндік бермейді. Өйткені шикізат экспорты неғұрлым
көбірек рөл атқарған сайын, республика экономикасы әлемдік тауар
рыноктарының конъюнктурасына солғұрлым тәуелді болады. Демек, Қазақстан
үшін қазіргі кезеңдегі ең басты міндет – қуатты отандық компанияларды
қалыптастыру мен дамыту, олардың негізгі салаларда бірте-бірте шетелдік
операторларды ығыстырып шығаруы, одан әрі әлемдік деңгейге көтерілуі және
басқа елдерге ұлттық капиталдың экспансиясы болып табылады. Айта кету
керек, жаһандық экономика жағдайында тиімді және жедел дамуға ірі
мегакорпорацияларға арқа сүйегенде ғана қол жетуі мүмкін, 60-шы жылдардағы
Жапония (дзайбацу, согосося) немесе 80-ші жылдардағы Оңтүстік Корея
(чеболдар) сияқты неғұрлым ойдағыдай дамып келе жатқан елдер де, қазіргі
кезде рыноктың өз сегменттерінде үстемдікке ие болу мақсатымен онсыз да ірі
компаниялардың бірігу үрдісі жүріп жатқан дамыған елдердің тәжірибесі де
осыны қуаттайды.
Қазақстандық капиталдың экспансиясы. Ұлттық экономиканың жаһандану
жағдайында тиімді дамуы неғұрлым ойдағыдай дамып келе жатқан елдер мен
дамыған елдер басшылыққа алған қағидаттарды, соның ішінде отандық
капиталдың шетелге экспансиясын жүзеге асыруды да пайдалану негізінде
мүмкін болмақ. Қазақстанның қазіргі заманғы жағдайларда осы қағидаттарға
сүйеніп, постиндустриялық тұрпаттағы экономика, әлемнің түрлі елдеріндегі
анағұрлым табысты компанияларға қаржылай қатысуға негізделген экономика
құруды бастауға мүмкіндіктері бар.
Экономист ғалымдардың тұжырымдамасында экономиканы басқару тиімділігін
бағалауда мемлекеттің немесе белгілі бір аудандың әлеуметтік-экономикалық
жағдайын және басқару қызметінің нәтижелерін сипаттайтын негізгі
параметрлермен өлшенеді.Олардың негізгЕңбекші Қазақ ріне келесЕңбекші Қазақ
р жатады:
- аудан экономикасын басқару әдісі;
- аудандық жиынтық өнім көлемінің деңгейі;
Облыстық экономикасын басқару мемлекетімізде жүзеге асырылып отырған
орталықтандырылған-республикалық және жергілікті билік органдары арқылы үш
дегейде (республикалық→аудандық→салалық) жүзеге асырылады. Елімізде аудан
экономикасын басқаруда аймақтық -мақсатты бағдарламалардың ролі ерекше. Бұл
бағдарламалар экономиканы басқарудың бағдарламалы-мақсатты нысанына
негізделіп, пайдаланылады яғни мемлекет пен аудан экономикасының әлсіз
және басым тұстарын анықтап, экономиканың дамуын жоспарлау негізінде
құрылады. Мақсатты бағдарламалар мемлекеттік және жергілікті бюджет
есебінен қаржыландырып, белгілі бір саланы дамытуға бағытталады.
Аудан экономикасы салыстырмалы түрде алғанда дамуы жағынан біршама
тұрақтанғанымен әлі күнге дейін қолдауды қажет ететін, даму жағынан біршама
баяулап отырған салалар баршылық. Атап айтсақ: аудан экономикасының барлық
салалары бойынша өңдеуші кәсіпорындардың саны кемде-кем , сондай-ақ
таранспорт және байланыс саласында, сауда, әртүрлі қызмет түрлері бойынша
өндірілген өнім көлемі 7 жыл ішінде айтарлықтай нәтижеге қол жеткізбеген.
Келесі бір назар аударатын мәселе – аудан экономикасын дамытуға бөлінетін
қаржылай көмек көлемі облысымыз бойынша жылдан-жылға артуы (2001 жылы
облысқа бөлінген субвенция көлемі-5437028м.тг. болса,2009 жылы бұл
көрсеткіш көлемі 17923777м.тг немесе 2,74 есеге ұлғайған) жақсы нәтиже
емес.Аудан экономикасын басқаруда дамудың жаңа жолдарын іздестіру қажет.
Аудан экономикасын басқарудың тиімділігін арттыратын негізгі бағыттарға
келесЕңбекші Қазақ р ұсынылады:
• аудан экономикасын басқаруда қалыптасып отырған үш деңгейлік басқару
жүйесін жетілдіру; Атап айтсақ басқару жүйесі төрт деңгей арасында:
кәсіпорын (ұйым) ↔ сала ↔аудан↔ республикалық деңгейде жүзеге
асырылуы қажет. Кәсіпорын өзінің қызметінің даму жоспарын аудандық
билік органдарына ұсынады. Осының нәтижесінде аудан экономикасының
даму бағыттары анықталып, арнайы мақсатты бағдарламалар
дайындалады. Экономиканың тұрақтылығы мен өсуін қамтамасыз ететін
кәсіпорын (шағын және орта бизнес) деңгейін басқару жүйесіне қосу
келешекте аудан экономикасын дамытудың негізгі бағытының бірі
болмақ.;
• Аудандағы өнім өндірісін дамыту;
• Экономиканың барлық салаларында шикізат базасын өндіруді дамыта
отырып, экологиялық таза өнімді өңдеу бойынша прогрессивті
технологияны ендіру мен дамыту;
• Аудандық мақсатты бағдарламалардың жүзеге асырылу нәтижелерін
қадағалау (Аумақтық ауылды мекендерді дамытуға бағытталған
“Ауыл”бағдарламасы, Қазақстаннның 2003-2015 жылдарға арналған
индустриаалды-инновациялық даму бағдарламасы және т.б.);
• Аудандағы бәсекелестіктің дамуына және шағын және орта бизнестің
өркендеуіне жол ашу;
• Өңдеуші салалардың қосалқы ресурстарын максималды пайдалану;
• Аудандық өнім өндірісінде кластерлік жүйені дамыту;
Аталған бағыттармен қоса тағы да ескере кететін жайт, ауданның
әлеуметтік – экономикалық жағдайын дамытуды ең алдымен тиімді басқару
жүйесі арқылы қол жеткізуге болады. Себебі осы тиімді басқару жүйесін
жүзеге асыра отырып, аудандың өндірістік –шаруашылық даму деңгейіне қол
жеткізуге болады. Ал бұл көрсеткіш өз кезегінде ауданның әлеуметтік
–экономикалық дамуының мүмкіндіктерін айқын көрсетеді.
Тауардың өндіріс – аралас экономика, өйткені, мұнда ұжымдық өндіріс
қалыптасып, біреуінің заңдылықтары басқасына айналып жатады. Аралас
экономика қызметінің ерекшелігі тауарлар заңдылықтарына негізделген ұжымдық
өндірістің заңдылықтарының әрекеті сипатымен байланысты. Өндірістің жаңа
ұжымдық түрінің ену процесі – аралас экономика. Аралас экономиканың өтпелі
экономикадан айырмашылығы мынада: өтпелі экономика формациялық даму
деңгейін және қайта өзгерісті ұйымдастыруды көрсетеді. Аралас экономиканың
алғышқы көрінісі – экономиканы реттеуге мемлекеттің араласуы. Аралас
экономика шаруашылықты жүргізу ретінде пайда болып, тек ұжымдық өндірісті
дамытып қоймайды, ол тауарлы қатынастар жүйесін тереңдете түседі. Осы
тұрғыдан алғанда, экономика теориясындағы басты негіз, ол – қоғамдық
өндірісті ұйымдастырудың экономикалық негіздеріне айналады. Осы замандағы
экономикалық қоғам өмірінің нақты шындығы – кәсіпорындарда өндірілген
өнімдер жоспарлы түрде тауар формасына айналуы.

3. Еңбекші Қазақ ауданының 2009 жылғы жалпы қаржылық - экономикалық
жағдайын сараптау.

    Тауар-ақша қатынастары қазақ ауылына дендеп енiп, бiр жағынан,
шаруалардың шаруашылық қызметiнiң ауқымын кеңейттi, екiншi жағынан,
өсiмқорлық сауда-саттықтың дамуына жол ашты. Дәулеттiлер бүкiл малды,
қауымдық жерлердi өз қолдарына шоғырландырып, барлық су көздерiн, қыстақтар
мен жайлауларды иемденiп алды. Қазақ қоғамының көпшiлiгi iс жүзiнде өндiрiс
құрал-жабдығы жоқ кедейлер едi. Сауда-саттықты кәсiп етушiлер мен өз
шаруашылығында жалдама еңбектi пайдаланушылардың қатары молайып,
саудагерлiк-кәсiпкерлiк өрiс алды. Сөйтiп, қазақ жерiндегi нарықтық
қатынастардың алғашқы нышандарының шаруашылыққа, шаруаның жеке тұтыну
қажетiне ықпалы күшейдi.
2009 жылы аудан бюджетіне 77,8 млрд. теңге салық түсті, болжам бойынша
77,4 млрд. теңге, орындалғаны 100,5 % -ды құрайды. 2008 жылмен
салыстырғанда 29,2 млрд. теңге немесе 60% - ды құрады. Республикалық бюджет
- 100,5 %. Жергілікті бюджет - 100,3% немесе 13,3 млрд. теңгені құрады.
Кәсіпкерлік бөлімі тарапынан бағаға күнделікті мониторинг жүргізіліп
отырылады. Ауданда бағаның өзгеруі, өсуі көбінесе тауарлар әкелінетін
Алматы және басқа қалалардағы базар бағасының өзгеруіне байланысты. Сондай-
ақ, аудандағы негізгі азық-түліктердің, киімдердің, жанар-жағар майдың,
құрылыс материалдарының бағасының өзгерістері үнемі қадағаланып, бақылауда
ұстанылуда.
2008 жылдың желтоқсан айымен салыстырғанда, 2009 жылы бағаның өсу
көрсеткіштері күнделікті қажетті тағам түрлерінің барлық түрінде
байқалынды. Оның ішінде: төмендегі тағам өнімдері бойынша күріш 53,8
пайызға, сәбіз 19 пайызға, сүт 25 пайызға, картоп 26 пайызға қымбаттаған.
Талдау нәтижесінде қымбаттау шегі кейбір тағам түрлері бойынша қазан,
қараша айларына сәйкес келеді.  Мысалы: 1-ші сортты ұнның 50 кг-дық 1 қабы 
2009 жылдың қаңтар айында 3000 теңге болса, қазан айында 3800 теңгеге дейін
көтеріліп, қараша айында 3300 теңге, желтоқсан айында 3150 теңгеге
төмендеген. Өсімдік майының 1 литрі жыл басында 300 теңге болса, қазан
айында 330 теңге, қараша, желтоқсан айларында 285-271 теңге болды. Сол
сияқты күріштің 1 килограмы  жыл басында 130 теңгеден, қараша айында 216
теңге болып, желтоқсан айында 200 теңгеге түсті.
Азық –түлік бағаларының тұрақтылығын қамтамасыз ету Үкіметтің баға
саясатына сәйкес қолға алынған іс-шаралар есебінен мүмкін болып отыр.
Күнделікті дүкендерден  негізгі  азық – түлік  түрлерінің бағалары  алынып 
мониторинг  жүргізіліп  тұрады. Аудан   бойынша  бағаны  тұрақтандыруға 
байланысты  жұмыстар  үнемі  бақылауда  ұсталынады Ауданда бағаның
өзгеруі, өсуі көбінесе тауарлар әкелінетін Алматы және басқа қалалардағы
базар бағасының өзгеруіне байланысты болып отырады.    Сондай-ақ, аудандағы
негізгі азық-түліктердің,  жанар-жағар майдың, құрылыс материалдарының
бағасының облыстық деңгейден асып кетпеуі үнемі қадағаланып, бақылауда
ұсталынуда. Ауданда 2009 жылдың  қортындысы  бойынша  Үздік кәсіпкер  
байқауы  өткізЕңбекші Қазақ ді  деп  жоспарлануда. Оған  аудандағы  әр 
сала  кәсіпкерлері  қатыстырылады.
Бюджетке түскен түсімдерінің өсуі өндіріс өнеркәсіптерінің өнімінің
және салық базасының көбеюінен. 2009 жылы Еңбекші Қазақ ауданы бойынша
салық комитетіне 1817 заңды тұлға тіркелді, 2008 жылмен салыстырғанда 239
заңды тұлға көп. 01.01.2009 жылға жаңадан 318 шаруашылық субъектЕңбекші
Қазақ р тіркелді, 50-і жойылды, 29-ы орын ауыстыруына байланысты басқа
салық комитеттеріне тіркелді. Жалпы тіркелген жұмыс жасайтын кәсіпорындар
саны 1552 (85.4%), жұмыс жасамайтындары 265 (14,6%).
Бюджетке мезгілінде төленбеген салық. Бюджетке төленбеген қарыздың
сомасы 01.01.2009 жылға 128,6 млн. теңгені құрады, 01.01.2009 жылмен
салыстырғанда 65,4 млн. теңгеге көбейіп немесе 2 есеге өсіп отыр.
2009 жылға бюджеттік шығыс 3,9 млрд. теңгені құрады. Қаржыландырудың
басым көпшілік бағыты қорытынды жылда әлеуметтік-мәдени салада: жалпы шығыс
есебінен білім бөлімініне – 61,5%, тұрғын-үй шаруашылығына – 23,1 %,
әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмекке – 2,5 %.
Инвестиция саласы. 2009 жылы ауданда инвестициялық мүмкіндіктерді
насихаттау жұмысы біршама жақсарып, соның нәтижесінде аудан экономикасына
17,3 млрд. теңге инвестиция салынды немесе 2008 жылмен салыстырғанда 102,9
% ға өсті. Негізгі инвестиция көлемі 10,2 млрд. теңге өндіріс өнеркәсібінің
дамуына бағытталған. Инвестицияның ірі көлемдері жеке меншік қаражаты
өнеркәсіптердің кеңеюіне және кәсіпорындарды жабдықтауға жұмсалды: олар -
АҚ Еңбекші Қазақ картон-қағаз комбинаты - 4,7 млрд. теңге, ЖШС Галлахер
Қазақстан - 0,7 млрд. теңге, ЖШС Филипп Моррис Казахстан - 0,66 млрд.
теңге. Инвестицияның жалпы көлемінің 67,0 % - жеке меншік кәсіпорындары мен
ұйымдардың қаражаты, 26,3 % - несие қаражаты, 4,3% - республикалық бюджет
қаражаты, 2,1 % - жергілікті бюджет қаражаты, 0,2% - шетел инвестициясы.
Бюджет қаражаты есебінен 1 жоба білім саласына 263,4 млн.
теңге, денсаулық сақтау саласына 106,6 млн. теңге, су құбырларының
құрылысына және оны қайта жаңартуына – 144,7 млн. теңге, тұрмыстық қоқысқа
қоймалық полигон құрылысына – 65,6 млн. теңге жұмсалды.
АҚ Еңбекші Қазақ картон-қағаз комбинаты несие қаражатынан
тағы да бір қағаз өнімдері шығаратын өндіріс саласы ашылды.
2009 жылы халық шаруашылығының кешенді салаларын кеңейту базасына
17,9 млрд инвестиция бағытталды. Осының салдарына 9 жаңа жұмыс
объектЕңбекші Қазақ р іске қосылды, 360 жаңа жұмыс орындары ашылды. Оның
ішнде – Берикап Казахстан ЖШС (Отеген батыр кенті) – бөтелкЕңбекші Қазақ
рді нықтайтын пластмасса өнімдерін өндретін зауыты, Компания Муратпен ЖШС
(Туймебаев ауылы) – металлопластик терезелер, есіктер өндірітен цехы, ЖК
Бурабаев Е (Отеген батыр кенті) – көпіршікті блоктар өндіретін цехы,
Polipan KZ - жылу өткізгіштік өнімдер өндіру цехы, Вертикаль ЖШС –
блоктар, металлопластикалық өнімдер, жиһаз өндіреді, Алкас бетон ЖШС
(Қаратал кенті) – тауарлық бетон өндіреді, ЖК Нурсеитов (Есік ауылы) –
күнбағыс пістелерін бумалау, Медиатекс – Н ЖШС - әскери бас киім
үлгЕңбекші Қазақ рін шығарып, өндіру және Компания Сары – Бұлақ ЖШС – құс
фабрикасы, жем өндіретін зауыты және тағы да басқалары.
Коммуналдық мүлікті басқару. 2009 жылы мемлекеттік меншікті шарт
бойынша жалға беруден бюджетке түсімі 467 мың теңгені құрады.
Коммуналды меншікті жалға беру 29 келісіммен 1,8 мың шаршы метрге
шарт жасалды.
01.01.2009 жылда аудан аумағында мемлекеттік меншігі бар 66 заңды
тұлға, соның ішінде 54 мемлекеттік мекеме, 8 мемлекеттік коммуналдық
кәсіпорын және 4 шаруашылық серіктестік бар, олардың жалпы негізгі қордың
құны 1,5 млрд. теңгені құрады.

Кесте – 6

Шағын кәсіпкерліктің сандық көрсеткіші.

өлшем өндір ш\қ құрылыссауда асхана Көлік
барлығы
Аудан-барлығы 978 159 57 209 373 2 89
Аймақ бойынша:
Есік 19 - - 10 5 - 2
Өрікті 31 - 5 13 11 - 1
Есік 61 9 8 12 17 - 12
Жетыген 52 - 5 9 28 - 2
Кара 52 - 14 7 22 - 2
Алғабас 17 - 2 5 8 - 2
Междуреченск 22 - 4 - 15 - 3
Қарабұлақ 21 - 5 - 16 - -
Қаратал 253 67 6 51 76 - 29
Энергетический 274 58 7 58 100 1 21
Қарашенгел 176 25 1 44 75 1 15

Кіші кәсіпкерліктің дамуы. Ауданда 978 шағын кәсіпорындар, 1613 шаруа
қожалығы, 3401 жеке кәсіпкерлер бар. Жалпы кіші кәсіпкерлікте 23257 адам
жұмыс істейді. 2009 жылы кіші кәсіпкерлікте жұмысшылар саны аудан
көлеміндегі жұмыс істейтіндердің 33,1 пайызы жұмыс істеуде. Кіші
кәсіпкерліктен түскен салықтың жалпы аудан көлеміндегі салықтың 14,0
пайызың немесе 10,9 млрд. теңгені ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ақмола облысының туристік мүмкіндіктері
Туристік ресурстар тізімін дайындау
Туристік - рекреациялық ресурстар классификациясы
Жергілікті бюджет жайлы
Талғар аймағының туризм мен демалыс саласын дамытудың негізгі
Қазақстанның қаржы нарығын реттеудің құқықтын негізі
Бәйтерек ауылдық округі
Жергілікті бюджеттің кірісін қалыптастыру
Сырдария өзенінің тармағы
Жергілікті бюджеттің кірістері мен шығыстары
Пәндер