ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы. ХІХ-ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы. Дәріхананы басқару мен жабдықтау туралы
І. Кіріспе 1. бет.
ІІ. Негізгі бөлім
1. ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы. 1.5 бет.
2. ХІХ.ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы. 5.8 бет.
3. Дәріхананы басқару мен жабдықтау туралы. 8.11 бет.
ІІІ. Қорытынды
ІІ. Негізгі бөлім
1. ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы. 1.5 бет.
2. ХІХ.ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы. 5.8 бет.
3. Дәріхананы басқару мен жабдықтау туралы. 8.11 бет.
ІІІ. Қорытынды
Дәріхана, Аптека – дәрі-дәрмек дайындайтын және сататын мекеме немесеаурухана бөлімшесі. Ең алғашқы дәріхана 754жылы Бағдатта ашылған.Қазақстанда тұңғыш Дәріхана – 1842 ж.Орал қаласында ашылған. Дәріхана — тұрғындарға дәрігердің рецепті бойынша дәрі әзірлейтін не дайын фармацевтикаөнімдерін беретін мекеме. Онда рецептісіз сатылатын дәрі-дәрмектер, науқасты үйде күтуге қажетті заттар да болады. 1932 ж. облысы дәріхана басқармасы құрылып, 1933 ж. тұңғыш дәріхана ашылды. Ұлы Отан соғысы кезінде облыста 7 дәріхана, 25 дәріхана пункті жұмыс істеді. 60 жылдары дәріхана саны 60-қа жетті.
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады.
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады.
1. В.Ф.Семенченко. «История фармации»: Оқу құралы –М; НКУ «Мари»
2. С.Х. Субханбердин. «Қазақстанда дәріханалық іс және дәрі-дәрмек жәрдемінің даму тарихы»-Алматы, 2004ж.
3. Р.К. Биғалиева. «Бүкіләлемдік медицина тарихы»: оқулық –Алматы, 2004ж.
4. Интернет желісі.
2. С.Х. Субханбердин. «Қазақстанда дәріханалық іс және дәрі-дәрмек жәрдемінің даму тарихы»-Алматы, 2004ж.
3. Р.К. Биғалиева. «Бүкіләлемдік медицина тарихы»: оқулық –Алматы, 2004ж.
4. Интернет желісі.
Жоспар
І. Кіріспе 1- бет.
ІІ. Негізгі бөлім
1. ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы. 1-5 бет.
2. ХІХ-ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы. 5-8 бет.
3. Дәріхананы басқару мен жабдықтау туралы. 8-11 бет.
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Дәріхана, Аптека - дәрі-дәрмек дайындайтын және сататын мекеме немесеаурухана бөлімшесі. Ең алғашқы дәріхана 754жылы Бағдатта ашылған.Қазақстанда тұңғыш Дәріхана - 1842 ж.Орал қаласында ашылған. Дәріхана -- тұрғындарға дәрігердің рецепті бойынша дәрі әзірлейтін не дайын фармацевтикаөнімдерін беретін мекеме. Онда рецептісіз сатылатын дәрі-дәрмектер, науқасты үйде күтуге қажетті заттар да болады. 1932 ж. облысы дәріхана басқармасы құрылып, 1933 ж. тұңғыш дәріхана ашылды. Ұлы Отан соғысы кезінде облыста 7 дәріхана, 25 дәріхана пункті жұмыс істеді. 60 жылдары дәріхана саны 60-қа жетті.
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады.
ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы
ХІХ ғасырдың бірінші жартысында Ресейде өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы жедел қарқынмен дамыды. Жоғары білім деңгейі жаңа белеске көтеріліп, ғылыми мектептер қалыптаса бастады.
ХІХ ғасырдың басында Ресейдегі дәріханалардың даму жағдайына сипаттама бере келе, ішкі істер министрі В.П.Кочубей (1768-1834) былай деген: ерікті дәріханалар Ресейде әлі де аз, астананы есептемегенде, губерниялардың кей аудандарында олар тіптен бір-бірден ғана.
1802 жылы Ресейде фармация мәселелерімен айналысатын министрліктер, Медициналық коллегия құрылып, олар ішкі істер Министрлігіне қарады.
1810 жылы полиция министрлігі құрылып, ол Ресейдегі барлық медициналық істі жүргізді. 1811 жылы оның құрамына Медициналық департамент пен Медициналық кеңес енді, соңғысының құрамына дәрігерлер мен қатар дәріханалар енді. Медициналық кеңеске әскери ведомстваны дәріхананың заттарымен, ыдыс-аяқпен қамтамасыз ету мәселелері жүктелді. Медициналық епартамент мемлекеттік дәріханаларды басқарып, жеке дәріханалардың орналасуын тексеріп, оларды бақылап, ревизия жасап отырды.
1819 жылдың аяғында полиция Министрлігі Медициналық кеңес пен Медициналық департамет бірлесе отырып, қайтадан ішкі істер Министрлігінің құрамына енді.
1836 жылы Медициналық департамент пен Қазыналық дәрігерлік дайындамалар департаменті болып бөлінді. Медициналық департамент ерікті дәріханалардың ашылуына рұқсат беріп және олар тәртіп бұзған жағдайда жабу құқығына ие болды, дәріханаларға тексеру жұмыстарын жүргізіп, дәріханалық және фармакопеялық құнды бекітті. Қазыналық дәрігерлік дайындамалар департаменті армия мен флотқа арналған дәріханалық заттарды дайындауды жүргізіп отырды.
ХІХ ғасырдың бірінші жартысында Ресейдегі дәрілік көмектің жағдайы қанағаттанарлықсыз болды. Оның бір себебі, дәріханаларды ашу үшін айтарлықтай бастапқы капитал қажет болды.
1851 жылы Ресейде 743 жеке дәріхана болды. Сол кездерде Ресейдің 150-ден астам қалаларында дәріханалар мүлде болмады.
1864 жылы үкімет дәріханаларды ашудың жаңа ережелерін бекітті. Басты қалалар үшін (Мәскеу, Петербор) бір дәріханаға жылына 12 мың адамнан және 30 мың рецептен келуі тиіс делінген. Губернияларға 10 мың адам мен 15 мың рецепт, уездерге 7 мың адам мен 6 мың рецепт мөлшері бекітілді.
1864 жылы земдік реформаға байланысты ауыл тұрғындарына дәрілік көмек көрсету үшін земдік дәріханалар құрылды. Олар белгілі бір мөлшерде тұрғындары бар жерлерде жеке дәріханалар негізінде ашылуы керек болды. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуі жақсы жолға қойылған земдік дәріханалар саны басында көп болмаса да, кейіннен оның саны арта түсті.
Земдік дәріханалардан дәрі босату тәртібі әр түрлі болды. Алғашқы кезде дәрі тегін болды, ал 70-ші жылдардың аяғынан бастап дәріге, кеңес беру, ыдысы, орамы және т.б. үшін ақы алынды. Әр жергілікті жер өз құнын белгіледі. Құн енгізу науқастардың дәріханаға келулерін сиретті, бұл кейбір жерлердегі дәріханалардың амбулаторлық сырқаттарды ақы төлеуден босатуға себеп болды.
Жергілікті дәріханалар тұрғындарды дәрімен қамтамасыз ету ісін жақсартуға көп үлес қосты. Бұған себеп, ол 1870 жылы Министрлік кеңесте фармацевтикалық сұрақтарды талқылауға ерекше қатысқан Петерборлық фармацевтикалық қоғам сайлаған екі депутаттың әсері болды. Осылайша, 1843 жылы Ресейде 1032, 1895- 3133, 1904 - 3757 дәріхана болды. Яғни, 60 жыл ішінде Ресейде дәріханалар саны 3 есе ұлғайды.
Дәріханалық жарғыға сәйкес 1905 жылы дәріханалар ашу құқығы өз губернияларын жақсы білетін губернаторларға жүктелді. Дәріхана ашу туралы өтініш жергілікті губерниялық дәрігерлік басқармаға тапсырылды, ол өз қортындысын губернаторға тапсырды. Дәрігерлік жарғыда гомеопатиялық дәріханаларды ашуға талаптар келтірілді. Мәскеу мен Петерборда екі орталықты гомеопатиялық дәріхана ашуға рұқсат етілді. 1914 жылы Медициналық кеңес гомеопатиялық дәріхана ашудың жаңа ережелерін қабылдады, оған сәйкес бұл мекемелерді фармацевтикалық білімі жоқ адамдар да аша алады делінген.Дәріханалардан басқа ХІХ ғасырдың соңына таман Ресейде дәріханалық дүкендердің кең жүйесі пайда болды. Олар дайын дәрілік заттарды сатумен айналысты. Дәріханалық дүкендердің ашылуы сауда мекемелерінің ашылуымен теңестірілді. Бірақ оларға күшті әсер ететін және улы дәрілік заттарды сату ережелерін сақтап, дәрілік заттарды дайындауға тиым салынды. Дәріханаларды ашу туралы бұл ережелер айтарлықтай өзгеріссіз 1917 жылға дейін сақталып келді.
Қазан төңкерісінен кейін Ресейдің барлық тұрғындарының өмірінде айтарлықтай өзгерістер болды. 1914 жылы Ресейде 4932 дәріхана болды, олардың көбі орталықта шоғырланды. Дәріханаларда 10500 фармацевт жұмыс атқарды, олардың ішінде 3150-і жоғары білімді болды.Бірінші дүние жүзілік соғыс тұсында және оның соғына қарай (1914-1918) тұрғындарды дәрімен қамтамасыз ету өте ауыр жағдайда болды. Бұл жағдайда 1917 жылы Петерборда Әскери-кеңестік комитетте Медико-санитарлық бөлім ұйымдастырылды. Жергілікті Кеңестерде фармацевтикалық бөлімшелері бар медико-санитарлық бөлімдер құрылды.
Кеңестік республиканың даму жағдайына қарай дәріханалық істі ұйымдастыру, дәріханалық мекемелердің түрлері мен әдістері өзгертілді.
1919 жылы фармацевтикалық бөлімшелердің Бүкіл Ресейлік съезі өтті, онда дәрілік көмек қол жетерлік, жылдам әрі тиімді болуы керек делінген. Бұл кезеңде ел іші дәрі-дәрмек тапшылығын бастан кешірді. Дәріханалар саны кеміп, тұрғындар дәрілік көмекті емдік-профилактикалық мекемелердің құрамында болған дәріханалардан ғана ала алды.
1922жылы дәріханалық істі қайта жандандыру мен дамыту үшін дәріханаларға шаруашылық есеп енгізілді. РСФСР денсаулық сақтау халық комиссарларының фармацевтикалық бөлімінің өкімі боынша әрбір дәріханаға дайындалатын дәріні тексеріп отыратын бақылаушы бөлінді. 1923 жылы елдің ірі қалаларында дәріханалық мекемелерде алғаш рет аналитикалық-бақылау зертханалары құрылды. 1925 жылы бірінші Кеңестік фармакопея құрылды.
1924жылы1сәуірде РСФСРде дәріханалық басқармалар құрылымындағы өзгерістердің қиындығына қарамастан, 1956 емханалық және 3430 амбулаторлық дәріхана болды. 1925 жылдың 1 қаңтарында олардың саны 1223-ке жетті. Жеке меншік емханалар саны үнемі кеми отырып, 126 жылға қарай олар дәріханалық іс аймағынан шығарылып тасталды.
1928жылы РСФСР Денсаулық сақтау халық комиссариаты Орталықтандырылған дәріханалық бекет құрып, ол тұрғындарға дәрілік көмек көрсетуді ұйымдастыру, дәріханалардың жоспары мен құрылымы мәселелерін шешіп отырды. 1931 жылы ол Ғылыми-зерттеу бекетінің орталығы болып өзгертілді. Сол жылы Денсаулық сақтау халық комиссариаты құрамындағы экономикалық кеңестің қаулысымен Мемлекеттік дәріханалық қауымдастық (РАПО) құрылды.
Бірінші бесжылдықта (1929-1932) дәріханалар саны 40% өсті. 1935 жылы РАПО базасының құрамынан Бас дәріханалық басқарма құрылды, оған аймақтық және облыстық денсаулық сақтау бөлімдері қарады. 1936 жылы ССРО денсаулық сақтау Министрлігі құрылып, оның құрамында Дәріханалық инспекция өз жұмысын бастады.
1937 жылы екінші бесжылдық аяқталды. Бұл кезде Ресейдегі дәріханалар саны 2900-ден 8500-ге дейін артты. 1937 жылы елде 31 мың фармацевт болып, олардың 6 мыңнан астамы жоғары білімді болды.
1940жылы дәріханалық іс нақты ұйымдастырылған құрылымымен ССРО Денсаулық сақтау халық комиссариаты құрамына енді. Бұл кезде ССРО 9273 дәріхана және 1400 дәріханалық дүкендер, 13864 дәріханалық бөлімшелер, 270 дәріханалық қоймалар, 149 галендік-фармацевтикалық фабрикалар мен зертханалар қызмет атқарды.
Ұлы Отан соғысының басталуымен елдегі дәріханалық жүйе көп шығынға ұшырады. 1941-1942 жылдары фармацевтердің саны екі есеге кеміді. Соғыс жылдары дәріхана қызметкерлерінің алдында жаңа дәрілер дайындап, дәрі-дәрмекті шығаруды ұйымдастыру мәселелері тұрды.
Ұйымдастыру, экономикалық және технологиялық мәселелерді шешу мақсатында 1944 жылы РСФСР Денсаулық сақтау министрлігінде ғылыми-зерттеу институтының орталығы ашылды. 1946 жылы ССРО-да дәріханалар саны соғысқа дейінгі дәріханалар санынан екі есеге артты. Бірақ дәріханалық жүйе кадрлар, жабдықтар, дәрі-дәрмектер тапшылығын бастан кешірді.
Осыған байланысты 1945 жылы ССРО Бас дәріханалық басқармасы құрылып, оған елдегі дәріханалық істі жалпылай басқару мен қамтамасыз ету ісі жүктелді.
Бесінші және алтыншы бесжылдықтарда дәріханалық істі кеңейтуге басты назар аударылды. Жаңа өнеркәсіптік аудандарда және тың және тыңайған жерлерді игеру аймақтарында дәріханалар салына бастады.
Жетіжылдықтың соңына қарай (1959-1965) ССРО 19288 дәріхана болды (оның 9513-і қалалық және 9715-і селолық болды). Дәрілік заттармен қамтамасыз ету соғысқа дейінгі уақытқа қарағанда 5 есе өсті.
1970 жылдың 1 шілдесінен бастап ССРО мен одақтас республикалардың денсаулық сақтау туралы заңдарының негізі күшіне енді. Бас дәріханалық басқарма осы Негізге сүйене отырып, дәріханалық мекемелер туралы, дәріхана қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері туралы ережелер мен құқықтық құжаттарды жүргізе бастады.
Оныншы бесжылдықта (1976-1980) елдегі дәріханалар саны 1880-ге артты (соның ішінде селолық жерлерде 487-ге артты). Қалаларда дайын дәрілік өнімдерді, балаларға арналған дәрі-дәрмектерді босататын дәріханалар құрыла бастады. Ірі емханаларда дәріханалық бөлімшелер ашыла бастады. Оныншы бесжылдықта сырқаттың негізгі түрлерін емдеуге арналған дәрі-дәрмекке қажеттілікті анықтаудың әдістемелік негізін жасап шығарып, дәрі-дәрмек қажеттілігіне математикалық әдіспен және ЭЕМ - ның көмегімен болжамдар жасала бастады.
Онбірінші бесжылдықта 1985-2010 жылдарда дәріханаардың дамуына болжамдар жасалды. Дәріханалық жүйені жетілдіру жоспаранып, бір дәріхананың адамдарды қамтамасыз ету мөлшері 7-8 мың адамға азайды. 1986-1990 жылдары денсауық сақтау мен фармация аясындағы ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуге үлкен әсерін тигізетін ғылыми бағыттағы зерттеу жұмыстарын қарқынды атқару көздеді. Едің денсаулық сақтау саласы нарықтық экономикаға көше бастады.
Он екінші бесжылдықта дәріханалық жүйелерде сатылатын медициналық өнімдердің деңгейі өте жоғары болды, ол ХІ бесжылдықтағы 855 млн-ға қарағанда 2198,2 млн-ды құрды. ССРО дәріханалық қызметі өзінің масштабы бойынша, дәріханалар жүйесінің саны, кадр ресурстары, сатылатын дәрілік заттарының көлемі бойынша 1990 жылы әлемдегі ең ірілердің бірі болды. Экономикалық реформалар жағдайында дәріханалық қызметті басқарудың сапалы жаңа түрін енгізу қажет болды. ССРО Денсаулық Министрлігінің ГАПУ бастығы А.Д.Апазов барлық деңгейлерде Фармация бірлестігін құруды ұсынды. Мұндай бірлестіктерді құру мақсаты басқару аппараты құрылымын ұйымдастыруды жүйелі түрге енгізу негізінде дәрімен қамтамасыз етуді ұлғайту, қатарласа қызмет атқаратын ұйымдарды жою, әкімшілік-басқарма қызметкерлерінің санын кеміту болып табылады. Бірақ елдегі экономикалық тоқыраудың әсерінен дәріханалық жүйенің әрі қарай дамуы кідіріп қалды. Үкіметтің бірқатар: дәрі шығаратын 37 зауоттың құрлысы туралы, дәрі-дәрмек өндірісін ұлғайту шаралары туралы, тұрғындар денсаулығын ары қарай жақсарту шаралары туралы қаулылары жүзеге аспай қалды. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді толық қанағаттандыру үшін 1991 жылы денсаулық сақтау саласына 5 млрд. сом валюта бөлу қажет болды, оған шет елдерден тек дайын дәрі өнімдерін ғана емес, техника мен жабдықтар алуға, соның нәтижесінде сатып алынатын дәрілер көлемін кемітпей-ақ, едегі дәрі өндіру базасын дамыту көзделді.
ХІХ-ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады. Азаматтық дәріханалар пайда болғанға дейін жақын елдерден әкелінетін дәрілік заттарды сатып алу және сатумен садагерлер айналысты. Бұл сауданың теріс жақтары, ол дәрілерді медициналық білімі жоқ адамдардың сатуы мен олардың күшті әсері бар және улы дәрілерді сатуда пайдасын ғана ойлайтындықтары болды. Қазақ халқы емдеу ісінде тамыры тереңде жатқан халықтық медицинаның бай тәжірибесіне сүйенді. Мистикалық әрекеттермен қатар емдеуде сол кездің өзінде Еуропа мен Ресей медицинасына танымал болған кейбір шөптер мен тамырардан жасалған дәрілерді қолданды.
ХІХ ғасырдың 30-шы жылдарының соңына қарай Ресейлік ғылым Академиясы Қазақстан аймағындағы өсімдік әлемін зерттеуді қолға алды. 1838 жылы Зайсан көлінің жағасы мен Ертіс өзенінің алқаптарына дәріханалық шәкірт Афанасий Политов жіберілді. Экспедиция кезінде ол 321 өсімдік түрін жинады, оның көбі дәрілік өсімдік болды.Қазақстандық өсімдіктер әлемін зерттеуге Г.С.Карелин зор үлес қосты. 1840-1845 жылдар аралығында Қазақстан аймағы мен Алтайда ол 90000-нан астам өсімдік түрлерін жинады (оның 400-ден астамы емдік өсімдіктер), олардың біразы осы күнге дейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе 1- бет.
ІІ. Негізгі бөлім
1. ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы. 1-5 бет.
2. ХІХ-ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы. 5-8 бет.
3. Дәріхананы басқару мен жабдықтау туралы. 8-11 бет.
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Дәріхана, Аптека - дәрі-дәрмек дайындайтын және сататын мекеме немесеаурухана бөлімшесі. Ең алғашқы дәріхана 754жылы Бағдатта ашылған.Қазақстанда тұңғыш Дәріхана - 1842 ж.Орал қаласында ашылған. Дәріхана -- тұрғындарға дәрігердің рецепті бойынша дәрі әзірлейтін не дайын фармацевтикаөнімдерін беретін мекеме. Онда рецептісіз сатылатын дәрі-дәрмектер, науқасты үйде күтуге қажетті заттар да болады. 1932 ж. облысы дәріхана басқармасы құрылып, 1933 ж. тұңғыш дәріхана ашылды. Ұлы Отан соғысы кезінде облыста 7 дәріхана, 25 дәріхана пункті жұмыс істеді. 60 жылдары дәріхана саны 60-қа жетті.
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады.
ХІХ ғ. бірінші жартысында Ресей фармациясының дамуы
ХІХ ғасырдың бірінші жартысында Ресейде өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы жедел қарқынмен дамыды. Жоғары білім деңгейі жаңа белеске көтеріліп, ғылыми мектептер қалыптаса бастады.
ХІХ ғасырдың басында Ресейдегі дәріханалардың даму жағдайына сипаттама бере келе, ішкі істер министрі В.П.Кочубей (1768-1834) былай деген: ерікті дәріханалар Ресейде әлі де аз, астананы есептемегенде, губерниялардың кей аудандарында олар тіптен бір-бірден ғана.
1802 жылы Ресейде фармация мәселелерімен айналысатын министрліктер, Медициналық коллегия құрылып, олар ішкі істер Министрлігіне қарады.
1810 жылы полиция министрлігі құрылып, ол Ресейдегі барлық медициналық істі жүргізді. 1811 жылы оның құрамына Медициналық департамент пен Медициналық кеңес енді, соңғысының құрамына дәрігерлер мен қатар дәріханалар енді. Медициналық кеңеске әскери ведомстваны дәріхананың заттарымен, ыдыс-аяқпен қамтамасыз ету мәселелері жүктелді. Медициналық епартамент мемлекеттік дәріханаларды басқарып, жеке дәріханалардың орналасуын тексеріп, оларды бақылап, ревизия жасап отырды.
1819 жылдың аяғында полиция Министрлігі Медициналық кеңес пен Медициналық департамет бірлесе отырып, қайтадан ішкі істер Министрлігінің құрамына енді.
1836 жылы Медициналық департамент пен Қазыналық дәрігерлік дайындамалар департаменті болып бөлінді. Медициналық департамент ерікті дәріханалардың ашылуына рұқсат беріп және олар тәртіп бұзған жағдайда жабу құқығына ие болды, дәріханаларға тексеру жұмыстарын жүргізіп, дәріханалық және фармакопеялық құнды бекітті. Қазыналық дәрігерлік дайындамалар департаменті армия мен флотқа арналған дәріханалық заттарды дайындауды жүргізіп отырды.
ХІХ ғасырдың бірінші жартысында Ресейдегі дәрілік көмектің жағдайы қанағаттанарлықсыз болды. Оның бір себебі, дәріханаларды ашу үшін айтарлықтай бастапқы капитал қажет болды.
1851 жылы Ресейде 743 жеке дәріхана болды. Сол кездерде Ресейдің 150-ден астам қалаларында дәріханалар мүлде болмады.
1864 жылы үкімет дәріханаларды ашудың жаңа ережелерін бекітті. Басты қалалар үшін (Мәскеу, Петербор) бір дәріханаға жылына 12 мың адамнан және 30 мың рецептен келуі тиіс делінген. Губернияларға 10 мың адам мен 15 мың рецепт, уездерге 7 мың адам мен 6 мың рецепт мөлшері бекітілді.
1864 жылы земдік реформаға байланысты ауыл тұрғындарына дәрілік көмек көрсету үшін земдік дәріханалар құрылды. Олар белгілі бір мөлшерде тұрғындары бар жерлерде жеке дәріханалар негізінде ашылуы керек болды. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуі жақсы жолға қойылған земдік дәріханалар саны басында көп болмаса да, кейіннен оның саны арта түсті.
Земдік дәріханалардан дәрі босату тәртібі әр түрлі болды. Алғашқы кезде дәрі тегін болды, ал 70-ші жылдардың аяғынан бастап дәріге, кеңес беру, ыдысы, орамы және т.б. үшін ақы алынды. Әр жергілікті жер өз құнын белгіледі. Құн енгізу науқастардың дәріханаға келулерін сиретті, бұл кейбір жерлердегі дәріханалардың амбулаторлық сырқаттарды ақы төлеуден босатуға себеп болды.
Жергілікті дәріханалар тұрғындарды дәрімен қамтамасыз ету ісін жақсартуға көп үлес қосты. Бұған себеп, ол 1870 жылы Министрлік кеңесте фармацевтикалық сұрақтарды талқылауға ерекше қатысқан Петерборлық фармацевтикалық қоғам сайлаған екі депутаттың әсері болды. Осылайша, 1843 жылы Ресейде 1032, 1895- 3133, 1904 - 3757 дәріхана болды. Яғни, 60 жыл ішінде Ресейде дәріханалар саны 3 есе ұлғайды.
Дәріханалық жарғыға сәйкес 1905 жылы дәріханалар ашу құқығы өз губернияларын жақсы білетін губернаторларға жүктелді. Дәріхана ашу туралы өтініш жергілікті губерниялық дәрігерлік басқармаға тапсырылды, ол өз қортындысын губернаторға тапсырды. Дәрігерлік жарғыда гомеопатиялық дәріханаларды ашуға талаптар келтірілді. Мәскеу мен Петерборда екі орталықты гомеопатиялық дәріхана ашуға рұқсат етілді. 1914 жылы Медициналық кеңес гомеопатиялық дәріхана ашудың жаңа ережелерін қабылдады, оған сәйкес бұл мекемелерді фармацевтикалық білімі жоқ адамдар да аша алады делінген.Дәріханалардан басқа ХІХ ғасырдың соңына таман Ресейде дәріханалық дүкендердің кең жүйесі пайда болды. Олар дайын дәрілік заттарды сатумен айналысты. Дәріханалық дүкендердің ашылуы сауда мекемелерінің ашылуымен теңестірілді. Бірақ оларға күшті әсер ететін және улы дәрілік заттарды сату ережелерін сақтап, дәрілік заттарды дайындауға тиым салынды. Дәріханаларды ашу туралы бұл ережелер айтарлықтай өзгеріссіз 1917 жылға дейін сақталып келді.
Қазан төңкерісінен кейін Ресейдің барлық тұрғындарының өмірінде айтарлықтай өзгерістер болды. 1914 жылы Ресейде 4932 дәріхана болды, олардың көбі орталықта шоғырланды. Дәріханаларда 10500 фармацевт жұмыс атқарды, олардың ішінде 3150-і жоғары білімді болды.Бірінші дүние жүзілік соғыс тұсында және оның соғына қарай (1914-1918) тұрғындарды дәрімен қамтамасыз ету өте ауыр жағдайда болды. Бұл жағдайда 1917 жылы Петерборда Әскери-кеңестік комитетте Медико-санитарлық бөлім ұйымдастырылды. Жергілікті Кеңестерде фармацевтикалық бөлімшелері бар медико-санитарлық бөлімдер құрылды.
Кеңестік республиканың даму жағдайына қарай дәріханалық істі ұйымдастыру, дәріханалық мекемелердің түрлері мен әдістері өзгертілді.
1919 жылы фармацевтикалық бөлімшелердің Бүкіл Ресейлік съезі өтті, онда дәрілік көмек қол жетерлік, жылдам әрі тиімді болуы керек делінген. Бұл кезеңде ел іші дәрі-дәрмек тапшылығын бастан кешірді. Дәріханалар саны кеміп, тұрғындар дәрілік көмекті емдік-профилактикалық мекемелердің құрамында болған дәріханалардан ғана ала алды.
1922жылы дәріханалық істі қайта жандандыру мен дамыту үшін дәріханаларға шаруашылық есеп енгізілді. РСФСР денсаулық сақтау халық комиссарларының фармацевтикалық бөлімінің өкімі боынша әрбір дәріханаға дайындалатын дәріні тексеріп отыратын бақылаушы бөлінді. 1923 жылы елдің ірі қалаларында дәріханалық мекемелерде алғаш рет аналитикалық-бақылау зертханалары құрылды. 1925 жылы бірінші Кеңестік фармакопея құрылды.
1924жылы1сәуірде РСФСРде дәріханалық басқармалар құрылымындағы өзгерістердің қиындығына қарамастан, 1956 емханалық және 3430 амбулаторлық дәріхана болды. 1925 жылдың 1 қаңтарында олардың саны 1223-ке жетті. Жеке меншік емханалар саны үнемі кеми отырып, 126 жылға қарай олар дәріханалық іс аймағынан шығарылып тасталды.
1928жылы РСФСР Денсаулық сақтау халық комиссариаты Орталықтандырылған дәріханалық бекет құрып, ол тұрғындарға дәрілік көмек көрсетуді ұйымдастыру, дәріханалардың жоспары мен құрылымы мәселелерін шешіп отырды. 1931 жылы ол Ғылыми-зерттеу бекетінің орталығы болып өзгертілді. Сол жылы Денсаулық сақтау халық комиссариаты құрамындағы экономикалық кеңестің қаулысымен Мемлекеттік дәріханалық қауымдастық (РАПО) құрылды.
Бірінші бесжылдықта (1929-1932) дәріханалар саны 40% өсті. 1935 жылы РАПО базасының құрамынан Бас дәріханалық басқарма құрылды, оған аймақтық және облыстық денсаулық сақтау бөлімдері қарады. 1936 жылы ССРО денсаулық сақтау Министрлігі құрылып, оның құрамында Дәріханалық инспекция өз жұмысын бастады.
1937 жылы екінші бесжылдық аяқталды. Бұл кезде Ресейдегі дәріханалар саны 2900-ден 8500-ге дейін артты. 1937 жылы елде 31 мың фармацевт болып, олардың 6 мыңнан астамы жоғары білімді болды.
1940жылы дәріханалық іс нақты ұйымдастырылған құрылымымен ССРО Денсаулық сақтау халық комиссариаты құрамына енді. Бұл кезде ССРО 9273 дәріхана және 1400 дәріханалық дүкендер, 13864 дәріханалық бөлімшелер, 270 дәріханалық қоймалар, 149 галендік-фармацевтикалық фабрикалар мен зертханалар қызмет атқарды.
Ұлы Отан соғысының басталуымен елдегі дәріханалық жүйе көп шығынға ұшырады. 1941-1942 жылдары фармацевтердің саны екі есеге кеміді. Соғыс жылдары дәріхана қызметкерлерінің алдында жаңа дәрілер дайындап, дәрі-дәрмекті шығаруды ұйымдастыру мәселелері тұрды.
Ұйымдастыру, экономикалық және технологиялық мәселелерді шешу мақсатында 1944 жылы РСФСР Денсаулық сақтау министрлігінде ғылыми-зерттеу институтының орталығы ашылды. 1946 жылы ССРО-да дәріханалар саны соғысқа дейінгі дәріханалар санынан екі есеге артты. Бірақ дәріханалық жүйе кадрлар, жабдықтар, дәрі-дәрмектер тапшылығын бастан кешірді.
Осыған байланысты 1945 жылы ССРО Бас дәріханалық басқармасы құрылып, оған елдегі дәріханалық істі жалпылай басқару мен қамтамасыз ету ісі жүктелді.
Бесінші және алтыншы бесжылдықтарда дәріханалық істі кеңейтуге басты назар аударылды. Жаңа өнеркәсіптік аудандарда және тың және тыңайған жерлерді игеру аймақтарында дәріханалар салына бастады.
Жетіжылдықтың соңына қарай (1959-1965) ССРО 19288 дәріхана болды (оның 9513-і қалалық және 9715-і селолық болды). Дәрілік заттармен қамтамасыз ету соғысқа дейінгі уақытқа қарағанда 5 есе өсті.
1970 жылдың 1 шілдесінен бастап ССРО мен одақтас республикалардың денсаулық сақтау туралы заңдарының негізі күшіне енді. Бас дәріханалық басқарма осы Негізге сүйене отырып, дәріханалық мекемелер туралы, дәріхана қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері туралы ережелер мен құқықтық құжаттарды жүргізе бастады.
Оныншы бесжылдықта (1976-1980) елдегі дәріханалар саны 1880-ге артты (соның ішінде селолық жерлерде 487-ге артты). Қалаларда дайын дәрілік өнімдерді, балаларға арналған дәрі-дәрмектерді босататын дәріханалар құрыла бастады. Ірі емханаларда дәріханалық бөлімшелер ашыла бастады. Оныншы бесжылдықта сырқаттың негізгі түрлерін емдеуге арналған дәрі-дәрмекке қажеттілікті анықтаудың әдістемелік негізін жасап шығарып, дәрі-дәрмек қажеттілігіне математикалық әдіспен және ЭЕМ - ның көмегімен болжамдар жасала бастады.
Онбірінші бесжылдықта 1985-2010 жылдарда дәріханаардың дамуына болжамдар жасалды. Дәріханалық жүйені жетілдіру жоспаранып, бір дәріхананың адамдарды қамтамасыз ету мөлшері 7-8 мың адамға азайды. 1986-1990 жылдары денсауық сақтау мен фармация аясындағы ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуге үлкен әсерін тигізетін ғылыми бағыттағы зерттеу жұмыстарын қарқынды атқару көздеді. Едің денсаулық сақтау саласы нарықтық экономикаға көше бастады.
Он екінші бесжылдықта дәріханалық жүйелерде сатылатын медициналық өнімдердің деңгейі өте жоғары болды, ол ХІ бесжылдықтағы 855 млн-ға қарағанда 2198,2 млн-ды құрды. ССРО дәріханалық қызметі өзінің масштабы бойынша, дәріханалар жүйесінің саны, кадр ресурстары, сатылатын дәрілік заттарының көлемі бойынша 1990 жылы әлемдегі ең ірілердің бірі болды. Экономикалық реформалар жағдайында дәріханалық қызметті басқарудың сапалы жаңа түрін енгізу қажет болды. ССРО Денсаулық Министрлігінің ГАПУ бастығы А.Д.Апазов барлық деңгейлерде Фармация бірлестігін құруды ұсынды. Мұндай бірлестіктерді құру мақсаты басқару аппараты құрылымын ұйымдастыруды жүйелі түрге енгізу негізінде дәрімен қамтамасыз етуді ұлғайту, қатарласа қызмет атқаратын ұйымдарды жою, әкімшілік-басқарма қызметкерлерінің санын кеміту болып табылады. Бірақ елдегі экономикалық тоқыраудың әсерінен дәріханалық жүйенің әрі қарай дамуы кідіріп қалды. Үкіметтің бірқатар: дәрі шығаратын 37 зауоттың құрлысы туралы, дәрі-дәрмек өндірісін ұлғайту шаралары туралы, тұрғындар денсаулығын ары қарай жақсарту шаралары туралы қаулылары жүзеге аспай қалды. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді толық қанағаттандыру үшін 1991 жылы денсаулық сақтау саласына 5 млрд. сом валюта бөлу қажет болды, оған шет елдерден тек дайын дәрі өнімдерін ғана емес, техника мен жабдықтар алуға, соның нәтижесінде сатып алынатын дәрілер көлемін кемітпей-ақ, едегі дәрі өндіру базасын дамыту көзделді.
ХІХ-ХХ ғ. Қазақстандағы дәріханалық істің дамуы
Фармацевтикалық қызмет өз бастауын ХІХ ғасырдың ортасынан алады. Қазақстанның Ресейге толығымен қосылуының соңына таман (1847 жылы соңғы болып Ұлы жүз қосылды) патша үкіметінің саясаты орыстың кедей шаруаларын қазақ даласына қоныстандыру, зауыттар салу, пайдалы қазбалардың орнын іздестіру болды. Бұл тұрғындар санын арттырып қана қоймай, сонымен қатар, саяси жер аударылғандар санының артуына (соның ішінде медицина қызметкерлерінің), қоғамдық өмірдің жоғарлауына әсерін тигізді. Қазақ және орыс тұрғындарының тұрмыс жағдайларының төмендеуі салдарынан олардың даладан қалаға қоныс аударулары (миграция) жиіледі. Медицина мен дәріханалық істі дамытудың зор қажеттілігі туындады. Азаматтық дәріханалар пайда болғанға дейін жақын елдерден әкелінетін дәрілік заттарды сатып алу және сатумен садагерлер айналысты. Бұл сауданың теріс жақтары, ол дәрілерді медициналық білімі жоқ адамдардың сатуы мен олардың күшті әсері бар және улы дәрілерді сатуда пайдасын ғана ойлайтындықтары болды. Қазақ халқы емдеу ісінде тамыры тереңде жатқан халықтық медицинаның бай тәжірибесіне сүйенді. Мистикалық әрекеттермен қатар емдеуде сол кездің өзінде Еуропа мен Ресей медицинасына танымал болған кейбір шөптер мен тамырардан жасалған дәрілерді қолданды.
ХІХ ғасырдың 30-шы жылдарының соңына қарай Ресейлік ғылым Академиясы Қазақстан аймағындағы өсімдік әлемін зерттеуді қолға алды. 1838 жылы Зайсан көлінің жағасы мен Ертіс өзенінің алқаптарына дәріханалық шәкірт Афанасий Политов жіберілді. Экспедиция кезінде ол 321 өсімдік түрін жинады, оның көбі дәрілік өсімдік болды.Қазақстандық өсімдіктер әлемін зерттеуге Г.С.Карелин зор үлес қосты. 1840-1845 жылдар аралығында Қазақстан аймағы мен Алтайда ол 90000-нан астам өсімдік түрлерін жинады (оның 400-ден астамы емдік өсімдіктер), олардың біразы осы күнге дейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz