Дәрілік зат

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Дәрілік зат - бұл ауруды емдеу және оның алдын алу үшін қолданылатын зат. Дәрілік препарат бұл құрамында бір немесе бірнеше дәрілік заттары бар және белгілі бір дәрілік формада шығарылатын препарат. Дәрілік форма қолдануға ыңғайлы етіп шығарылатын дәрілік препараттың түрі. Дәрілік формалар қатты, сұйық және жұмсақ болып бөлінеді.

Қатты түрдегі дәрілік формаларға: таблетка, драже, ұнтақтар жатады. Бұлардың ішінде таблетка мен драже кеңінен қолданылады, олар қолдану және сақтау үшін қолайлы. Қазіргі кезде ішуге арналған дәрі дәрмектердің көпшілігі таблетка және драже түрінде шығарылады, тек таблетка немесе драженің құрамында дәрілік заттардың қажетті мөлшері болмаған жағдайда ғана ұнтақ түрінде беріледі.

Сұйық түрдегі дәрілік формаларға: ерітінділер, эмульсиялар, суспензиялар, тұндырма мен қайнатпалар, тұнбалар, экстракттар, микстуралар, линименттер жатады.

Жұмсақ түрдегі дәрілік формаларға: майлар, паста мен ем балауыздар жатады.

Дәрі-дәрмекті пайдалану емдеу процесінің басты бөлігінің бірі болып табылады. Дәрі-дәрмектер ағзаға жергілікті, сонымен қатар жалпылай әсер етеді. Дәрі-дәрмектер адам ағзасына әртүрлі жолдармен енгізіледі. Ағзаға дәрі дәрмекті енгізу әртүрлі жағдайға байланысты:

Әсердің басталу жылдамдығына;
Әсердің көлеміне;
Әсердің ұзақтығына;

Дәрі дәрмекті ағзаға енгізу жолдары:

Энтеральды жол: Ауыз арқылы, тіл асты, тік ішек арқылы.

Сыртқы жол: Теріге, көз, құлақ, мұрын, қынаптың кілегей қабықтарына

Аэрогенді жолмен: Тыныс жолдары арқылы.

Парентеральды жол: Тері ішіне, тері астына, бұлшықетке, тамырға, күре тамырға, қуыстарға, сүйек ішіне, субарахноидалдық кеңістікке.

Жиынтықтар - дәрілік заттардың ежелден келе жатқан формасының бірі, ең ежелгі дәрілік заттар десек те болады. Олардың алғашқы ескертпелері папирустардағы жазбалардан табылған. Жиынтықтар сол уақытта кең тараған болатын, олар сусын ретінде, темекі ретінде шегуге, өртеп хош иісті түтін шығаруға, т. б. мақсаттарда қолданылған. Бұдан басқа жиынтықтар шалафабрикаттар ретінде науқастарға қайнатып беру үшін қолданылған, препарат болды . Кейіннен жиынтықтар неғұрлым ұтымды және ыңғайлы дәрілік препараттарға жол берді. Бүгінгі күні жиынтықтар дәріханалардағы дәрілік заттардың кемінде 1%-ын құрайды.

Жиынтық дәрілік заттардың қолайлылығы -дәрі жасауға пайдаланалатын шикізаттың оңай табылуында және жасалу әдісінің қарапайымдылығында. Пайдалану әдісіне байланысты жиынтық заттар 2 түрге бөлінеді:

Құрғақ булауға арналған жиынтық дәрілік заттар (ұсақталуы 2мм шамасында) біршама қыздырылған түрде, матаға оралып пайдланылады.
Тұнба және қайнатпалар даярлауға арналған жиынтық дәрілік заттардан (ұсақталуы 4-6 мм шамасында) әртүрлі тұнбалар, қайнатпалар жасалып қолданылады.

Жиынтық дәрілік заттар құрамындағы дәрілік өсімдіктерге байланысты қарапайым (бір ғана өсімдіктен дайындалған) және күрделі (бірнеше өсімдік түрлерінен дайындалған) болып бөлінді.

Жиынтық дәрілік заттар дайындау үшін белгіленген мөлшерде өсімдік бөлігі өлшеп алынады да, сонан соң ол ұсақталынып, араластырылады. Оларды тұнба, ұйнатпа жасау арқылы немесе құрғақ түрінде пайдаланылады.

Жиынтық дәрілік заттарға рецепт дозаланбаған дәрілік ұнтақтар секілді жазылады. Жиынтық дәрілік зат формасы қасықпен немесе стаканмен дозаланып, қағаз қораптарда, қобдишаларда, шөлмектерде сақталынады және қолдану тәсілдері қоса жазылады.

Жиынтық дәрілік заттардың кемшілігі де бар. Оларды науқастарға арнайы қасықтармен өлшеп беретін болғандықтан дозалануында біршама ауытқулар болуы мүмкін. Бірақ қазіргі кезде бұл мәселе шешілді десек те болады. Себебі жиынтықтарды фармзауыттарда қапшықпен жасап шығарады. Бұл дәріханалар мен фармацевттердің жұмысын біршама жеңілдетті десек те болады. Зауыттырды дайындалған жиынтықтардың сапасы дәріханаларда жасалан жиынтықтардан әлдеқайда жоғары болады(дайындау техникасының жақсаруымен, бірқалыпты ұнтақталуымен. Сол арқылы олардың дозалануы да жақсарады. )

Дайындалу технологиясы мен қолданылуына байланысты жиынтықтардың бірнеше түрі бар:

1. Тұнба мен қайнатпа дайындау үшін жиынтықтар (Spesies ad infusum infusum et decoctum)

2. Шегуге арналған жиынтықтар (Spesies ad fumales)

3. Ванналар үшін жиынтықтар (Spesies ad Pro Balneo)

4. Жұмсартқыш жиынтықтар (Spesies ad cataplasmata) .

Жиынтықтарды дайындау технологиясы

№1 Ереже

Жиынтықтар - дозаланбаған дәрілік заттар. Жиынтықтардың дозалануы науқастың өзіне байланысты (қасықпен өлшеу) . Сол себепті жиынтықтардың құрамына ешқашан да А және Б тобындағы заттарды қоспайды.

№ 2 Ереже

Жиынтықтардың құрамына кіретін дәрілік өсімдіктен барлық пайдалы шикізаттарды жинап алу үшін, оларды алдын ала ұсақтайды. Жапырақтарды, шөп және қабықтарды қайшы немесе пышақты пайдаланып ұнтақтайды. Тамыр иен тамырсабақтарды бірінші кесіп, содан кейін ступкамен ұнтақтайды. Сонымен қатар ұнтақтауға диірмендер де пайдаланылады. Дәріханаларда дәрі жасайтын аспаптар болмаса, онда фарфор мен металлдан жасалған ступкаларды пайдаланады.
Гүлдер мен ұсақ гүшелерді ұсақталмаған күйде пайдаланады, себебі гүлдің қабығы оларды ұсақтауға кедергі жасамайды(кейбір түрлерін қоспағанда, мысалы: әк (липа) оның қабығының қалыңдығы 0, 5-20 мм) . Кейбір тұқымдар мен жидектерді де ұсақтамай пайдалануға да болады.

Өсімдік шикізаты құрамында су болуына байланысты ұсақталуы қиын обьект болып табылады. Оның ұсақталуын жеңілдету мақсатында оладды кептіріп алады(құрамындағы судың мөлшері 5-7 %-дан аспау керек) .

№ 3 Ереже

Жиынтықтардың ұнтақталуы олардың пайдалану мақсаттарына байланысты. Мысалы: жұту немесе жұтынуға, ауыз қуысын шаюға арналған инфузиялық ерітінділер, тұнбалар, шай, қайнатпалар жасауға арналған жиынтықтар (жапырақтар, гүлдер мен шөптер сипаттмаларына сәйкес - кемінде 5 мм, үлкен бөлшектер сабақтарының қабығы тамыр және тамырлар - кем дегенде 3 мм, жемістер, тұқымдар - 0, 5 мм-ден артық емес. Ванналар мен іш жүргізгіш жиынтықтардың мөлшері 2 мм артық болмауы керек .

Өсімдік текті дәрілік заттарды ұсақтағанда ең негізгісі кептірілген өсімдікті қалдықсыз пайдалану болып табылады . Бұның негізгі себебі, кептірілген өсімдіктің әр бөлігінің ( әр бір жапырақтың өзі ) емдік дәрілік қасиеттерінің әр түрлі болуы . Егер де дұрыс ұсақталмаса емдік қасиеті төмен материал алынуы ықтимал.

№4 Ереже

Жиынтық дәрі жасар алдында оның құрамына кіретін аз мөлшердегі заттарды электронды таразыда өлшеп алады. Өлшеп алған соң оларды қағаздың бетіне немесе ыдысқа жұқалап жаяды. Қалған заттарды да осылай сала отырып аяғында араластырады. Жиынтықтарды араластырғанда қатты ұнтақтаудың керегі жоқ, өйткені олардан көп мөлшерде шаң шығады және өте ұсақ жиынтық пайда болады.

Егер де аз мөлшерде жиынтық дәрілік заттарды дайындайтын болса онда оларды қағазға салып, қолда үстап тұрып араластыруға болады. Көп мөлшерде дайындайтын болса жиынтықтарды көп мөлшерде үлкен эмальданған ыдыстарға, ступкаларға салып кішкентай күрекшенің көмегімен араластыруға болады.

Жиынтықтардың құрамына эфир майлары кіретін болса, онда оларды спирттің 1:10 қатынасында, шашырату жолымен енгізеді. Егер жиынтықтың құрамына тұз кіретін болса, тұзды алдын ала суда ерітіп алады да бұны да шшашыратып қосады. Бұдан кейін сәл ылғалданған жиынтықты 60 градустан жоғары емес температурада кептіреді.
Су мен спиртте нашар еритін тұздарды, су араластырып немесе 70% спирт ерітіндісінде ерітіп қосады(мысалы, мия тамыры немесе Жалбызтікен) .

Жиынтықтарды қораптарға орау ережелері:

Жиынтықтарды дәріханалардан картонды қаптамаларда немесе пергамент қағазына орап 50, 100, 150, 200 грамм мөлшерлермен босатады. Қаптамасында жиынтықтың құрамына кіретін заттар, жиынтықтан қалай қайнатпа жасау керек екендігі, қолданылу ережесі көрсетіледі .

Жиынтықтардың сапасын тексеру: фармакопея бойынша.

Жиынтықтардың сақталуы: температурасы төмен, құрғақ жерде, ал жұпар иісті заттардан жасалған жиынтықтырды аузы жабылған қаңылтыр коробкаларда сақтайды.

Кейбір жиынтықтарға рецепт жазу мысалдары:

Рецепт үлгілері:

Шошқаға:

Rp. : Floris Chamomillae 50, 0

Floris Arnicae

Floris Lavandulae

Radicis Althaeae

Folii Rosmarini

Seninis Lini āā 20, 0

M. f. species

D. S. Шай сияқты етіп. Шошқаға булау үшін қайнатпа

Суға 1 қасықтан, бұзаудың аузын шаюға.

Официналдық жиынтықтарды олардың атына қарап жазады:

Бұзауға:

Rp. : Speciei pectoralis 100, 0

Speciei laxantis 50, 0

D. S. Шай сияқты етіп суға 1 ас қасық алып қайнатпа жасап бұзауға күніне

2 рет беру үшін

Кейбір жиынтықтардың құрамы:

-Іш жүргізетін жиынтық - Species laxans, яғни пішен жапырақтарының, анис және укроп ұрықтарының, аюбадам гүлдерінің және сегнет тұзының қоспасы.

-Көкірекке жағатын жиынтық - Spexies pectoralis, яғни ана-өгей ана жапырақтарының, аюқұлақ гүлдерінің, анис ұрықтарының, жалбызтікен тамырының қоспасы.

-Кеуде ауруын басатын : өгейшөп, жалбызтікен, орегано (душица) .

- Іш айдағыш : аскөк, жалбызтікен мия .

- Асқазан (тұтқыр) ауруы үшін : мия, аира (Calamus), балдыр.

- Тынышталдыратын: мята, шалфей

- Суық тиюді басатын: мята, жусан, мыңжапырақ, аира (Calamus) , Валериан.

- Ащы, тәбетті шатын: мята, жусан (Artemisia) , мыңжапырақ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.