Атмосфера жайлы

І. Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1.Атмосфера
2. Атмосферадағы күн радиациясы
ІІІ.Қорытынды
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Күн радиациясы күннен шығатын сәулелі қуат. Белгілі бір уақытта 1 см2 жер бетіне түсетін күн қуаты Дж/м2-мен есептеледі. Күн радиациясының Жер бетіне түсу мөлшері географиялық ендікке байланысты өзгеріп отырады. Неғұрлым оңтүстікте орналасқан сайын күн сәулесі тік бұрышпен түседі де, атмосфераны қысқа жолмен кесіп өтеді, жылуды да соғұрлым көп береді. Солтүстікке барған сайын күн сәулесінің түсу бұрышы азайып, атмосфераны ұзақ жолмен, көлбеу бұрышпен кесіп өтеді. Сол себептен жылу да азаяды.
Жер бетіне түсетін күн сәулесінід 20%-ын атмосфера кері шағылыстырады. Қалған бөлігі жер бетіне жетеді. Осы бөлігін тура Күн радиациясы дейміз. Күн сәулесінің біраз бөлігін атмосферадағы су булары, мұз түйіршіктері, шаң-тозаңдар, бұлттар өздеріне сіңіріп және шашыратып таратады. Мұндай жағдайда Жер бетіне шашыранды радиация жетеді. Жер бетіне келетін тура және шашыранды радиацияның қосындысын жиынтық радиация деп атайды. Жиынтық радиацияның біраз бөлігі жерге топырак, су, қар жамылғысы арқылы сіңіп жылынады, оны жұтылған радиация деп атайды. Ал біраз бөлігін жер беті кері шағылыстырады, оны шағылысқан радиация дейміз.
Күн радиациясы түсіретін шама жарық шағылысы түсетін беткі кабат сипатына байланысты. Мысалы, қара топырақ Күн радиациясының 5%-ын ғана, ал жаңа жауған қар 90%-ына дейін шағылыстыра (қайтара) алады.Қыс кезінде күн сәулесі түсу бұрышының аздығына және күннің қысқалығына, қардың күн сәулесін шағылыстыратынына орай Күн радиациясының мөлшері азаяды.Күн радиациясының жер бетіне жетуі географиялық ендікке ғана емес, атмосфераның мөлдірлігіне және күн сәулесінің түсу ұзақтығына да байланысты. Күн сәулесінің түсу ұзақтығы Қазақстанда өте үлкен (2000-3000 сағат). Мысалы, солтүстікте Қостанайда күн сәулесінің түсу ұзақтығы орта есеппен 2132 сағат. Бұл жағынан сол ендікте орналасқан Мәскеу қаласы мөлшерінен шамамен 400 сағат артық. Ал оңтүстікте Қызылорда қаласында 3042 сағат. Мұндай көрсеткіштер Қазақстанның оңтүстік ендіктерде орналасуына, жылдың жылы кезінде бұлттылықтың аз болуына байланысты.
Күн радиациясы , күннің сәуле шығаруы – Күннің электрмагниттік және корпускулалық сәуле шығаруы. Электрмагниттік радиация (күннің сәулелік энергиясы) электрмагниттік толқындар түрінде, 300000 км/с жылдамдықпен тарап, жер атмосферасына енеді. Жер бетіне дейін тура (жерге бұлтсыз ашық жағдайда атмосферадан көктей өтіп жететін Күн сәулелері) және шашыранды (атмосферадағы шаң-тозаңнан, бұлттан шашыраған Күн сәулесі) радиация түрінде жетеді. Олардың 48%-ы спектрдің көрінетін бөлігінде (0,38 – 0,76 мкм), 45%-ы инфрақызыл сәуле (0,76 мкм), 7%-ы ультракүлгін сәуле (0,38 мкм) спектрінде жатады. Корпускулалық радиация негізінен 300 – 1500 км/с жылдамдықпен қозғалатын әрі түгелімен жер магнитосферасында тұтылып қалатын протондардан тұрады (концентрациясы 5 – 80 ион/см3, ал күн активтілігі артқанда, ол да артады). Күн радияциясы – Жер бетінде және атмосферада болып жатқан экзогендік процестер үшін бірден-бір энергия көзі болып табылады; әдетте оны жылулық әсері бойынша өлшейді. Оның жер бетіне келетін мөлшері уақыт бірлігінде 1 см 2 жерге түсетін калориямен өрнектеледі. Жер әр минут сайын Күннен 2,4•1018 кал сәулелік энергия алады.

2. http://www.azattyq.org/content/blog/3547464.html
3. www.google.ru