Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын арттырудың басты маңыздылығы. Қазақстан экономикасын дамытудың тиімді механизмі

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 Экономика ұғымына сипаттама және теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Ашық экономика: түсінігі, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Бір мезгілдегі ішкі және сыртқы тепе.теңдік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Манделл.Флеминг үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

2 Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын
арттырудың басты маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Халықаралық экономиканың қалыптасуы және құрылымы ... ... ... ... ... ...
2.2 Халықаралық сауда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Халықаралық еңбек бөлінісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

3 Қазақстан экономикасын дамытудың тиімді механизмі ... ... ... ...
3.1 ҚР ішкі экономикалық нарық жүйесі
3.2
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Ашық экономика – бұл әлем мемлекеттерінің бір-бірімен өзара тауарлар мен қызметтерді экспорттайтын және импорттайтын, әлемдік қаржы нарығында несиелік алып-сату қатынастарын жүзеге асыруға негізделген макроэкономика-ның жүйелік қатынастары.
Ашық экономика мынадай екі жағдайға негізделеді:
1) Елдер тауарлар мен қызметтерді экспорттайды және импорттайды.
2) елдер әлемдік қаржы нарығында несие алады және береді.
Ашық экономикада өндірілген өнімді төрт негізгі құрауыштарға бөлуге болады:
- отандық тауарлар мен қызметтерді тұтыну;
- отандық тауарлар мен қызметтерге инвестициялық шығындар;
- отандық тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы;
- елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтер экспорты.
Ашық экономиканы кіші (шағын) және үлкен (ірі) деп бөледі.
Кіші (шағын) ашық экономика – кішігірім елдің экономикасы, оның әлемдік нарығындағы үлесі аз ғана, ол әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алмайды. Сондықтан пайыз мөлшерлемесі сырттан берілген, экзогендік түрде қабылданады.
Үлкен (ірі) ашық экономика – оның ауқымына байланысты пайыз мөлшерлемесі елдің ішіндегі экономикалық процестер әсерінен қалыптасады. Ірі елдің экономикасы (АҚШ, Жапония, Қытай, Германия). Бұл елдер әлемдік қор жинағы мен инвестицияның едәуір бөлігіне ие болғандықтан әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алады.
Ашық экономиканың негізгі белгілері:
- ЖҰӨ-дегі сыртқы сальдо квотасы;
- өндіріс көлеміндегі экспорт үлесі;
- тұтынудағы импорт үлесі;
- ішкі инвестицияға қатысты шетелдік инвестицияның үлесі.
Ашықтық деңгейі сыртқы сауда көлемі мен үкіметтің саяси бағытына байланысты. Мысалы: Ұлыбритания салыстырмалы ашық экономика болып табылады, өйткені ол сыртқы саудаға тәуелді. АҚШ экономикасы жабық экономикаға жақын, өйткені оның дамуына сыртқы сауда көп әсер етпейді.
Ашық экономика – әлем мемлекеттерінің бір-бірімен өзара тауарлар мен қызметтерді экспорттайтын және импорттайтын, әлемдік қаржы нарығында несиелік алып-сату қатынастарын жүзеге асыруға негізделген макроэкономиканың жүйелік қатынастары. Ашық экономика мынадай екі жағдайға негізделеді: 1) Елдер тауарлар мен қызметтерді экспорттайды және импорттайды. 2) елдер әлемдік қаржы нарығында несие алады және береді.
Ашық экономикада өндірілген өнімді төрт негізгі құрауыштарға бөлуге болады: отандық тауарлар мен қызметтерді тұтыну; отандық тауарлар мен қызметтерге инвестициялық шығындар; отандық тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы; елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтер экспорты.

1. Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика : Оқу құралы/ М. Ә. Тілеужанова. -Алматы: Экономика, 2008. -512 б.
2. Мамыров Н. Қ. Макроэкономика : окулық/ Н. Қ. Мамыров, М. Ғ. Тілеужанова. -Алматы: Экономика, 2003. -432 с.
3. Темірбекова А.Б. Экономикалық теория: Оқу құралы. – Алматы: «Экономика», 2008.
4. Қуантқан Б. Макроэкономика. Оқу құралы. – Семей. 2012.
5. Базылев Н. И. Макроэкономика : учебное пособие/ Н. И. Базылев. -Минск: Современная школа, 2007. -288 с.
6. Макроэкономика: учебник/ ред. : А. А. Абишев. -Алматы: Экономика, 2007. -666 с.
7. Агапова Т.А., Серегина С.Г. Макроэкономика: Учебник 3-е изд./ Под. общ. ред. д.э.н., профессор А.В. Сидоровича. - М.: МГУ им. М.М. Ломоносова, Изд. "Дело и Сервис", 2000. - 416 с.
8. Гальперин В.М. и др. Макроэкономика: Учебник / Общ. ред. Л.С. Тарасовича.- 2-е изд., перераб. и доп. - СПб.: СПб ГУЭФ, 1999.- 719 с.
9. Дорнбуш Р., Фишер С. Макроэкономика: Пер. с англ. -М.: ИНФРА-М, 1997. - 784 с.
10. Сапарбаев Ә.Ж. Экономика негіздер сызбаларда және кестелерде: Оқу құралы /Ә.Ж.Сапарбаев, А.Т.Мақұлова, В.Д.Шәріпова. -Алматы: Бастау, 2008, -343б.
11. Корниенко О. В. Деньги. Кредит. Банки: учебное пособие/ О. В. Корниенко. - Ростов н/Д: Феникс, 2008. - 347 с.
12. Сейткасимов Г. Банковская система Казахстана : учебное пособие/ Г. Сейткасимов, Ж. Бекболатулы, С. Каримжанов. -Алматы: Экономика, 2008. -185 с.
13. Тастандиева Н. Б. «Макроэкономика» курсы бойынша MacroSolve ver. 3.01 қолданбалы бағдармалар ортасындағы зертханалық жұмысты орындау жөніндегі оқу құралы: оқу құралы/ Н. Б. Тастандиева. -Алматы: Экономика, 2004. -94 б.
14. Утибаев Б. С. Государственный бюджет : учебник/ Б. С. Утибаев. -Алматы: Экономика, 2006. -412 с.
15. Нурпеисова А.К. Макроэкономика: оқу әдістемелік кешен: 050508 - "Есеп ж-е аудит", "Қаржы" маман. арналған / А.К. Нурпеисова; Алматы үздіксіз білім беру ун-ті.- Алматы: LEM, 2009.- 165 б.
16. Гиззатова А. И. Макроэкономика: оқуқұралы/А.И.Гиззатова, А.А. Ким; ҚР білім ж-е ғылым мин-гі.- Алматы Бастау, 2014.-408 б.
17. Досалов А. Н. Макроэкономика: оқулық/А.Н. Досалов, Н.С. Досмағанбетов; ҚР Жоғары оқу орындарының қауымдастығы.- 2-бас., ж-е толықт.-Алматы:Дәуір, 2012.-416б.:сурет.-(Қ.Р жоғарғы оқу орындарының қауымдастығы)
18. Макроэкономика: оқу құралы. М. В.Ломоносов атындағы Мәскеу. мем. ун-ті, Экон.факультеті, Т.Рысқұлов атындағы Қаз. экон. ун-ті; жалпы ред. Басқандар :Ә. Ә. Әбішев, К. А. Хубиев.-Алматы: Экономика, 2008.- 367 б
19. Расулов.Н. «Инфляцияның дамуы және көрсеткіштері» // Қаржы қаражат 2015 ж . Алматы № 6 24-27 б.б

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Экономика ұғымына сипаттама және теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ...
1.1 Ашық экономика: түсінігі, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Бір мезгілдегі ішкі және сыртқы тепе-теңдік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Манделл-Флеминг үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

2 Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын
арттырудың басты маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Халықаралық экономиканың қалыптасуы және құрылымы ... ... ... ... ... ...
2.2 Халықаралық сауда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Халықаралық еңбек бөлінісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

3 Қазақстан экономикасын дамытудың тиімді механизмі ... ... ... ...
3.1 ҚР ішкі экономикалық нарық жүйесі
3.2
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Ашық экономика - бұл әлем мемлекеттерінің бір-бірімен өзара тауарлар мен қызметтерді экспорттайтын және импорттайтын, әлемдік қаржы нарығында несиелік алып-сату қатынастарын жүзеге асыруға негізделген макроэкономика-ның жүйелік қатынастары.
Ашық экономика мынадай екі жағдайға негізделеді:
1) Елдер тауарлар мен қызметтерді экспорттайды және импорттайды.
2) елдер әлемдік қаржы нарығында несие алады және береді.
Ашық экономикада өндірілген өнімді төрт негізгі құрауыштарға бөлуге болады:
- отандық тауарлар мен қызметтерді тұтыну;
- отандық тауарлар мен қызметтерге инвестициялық шығындар;
- отандық тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы;
- елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтер экспорты.
Ашық экономиканы кіші (шағын) және үлкен (ірі) деп бөледі.
Кіші (шағын) ашық экономика - кішігірім елдің экономикасы, оның әлемдік нарығындағы үлесі аз ғана, ол әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алмайды. Сондықтан пайыз мөлшерлемесі сырттан берілген, экзогендік түрде қабылданады.
Үлкен (ірі) ашық экономика - оның ауқымына байланысты пайыз мөлшерлемесі елдің ішіндегі экономикалық процестер әсерінен қалыптасады. Ірі елдің экономикасы (АҚШ, Жапония, Қытай, Германия). Бұл елдер әлемдік қор жинағы мен инвестицияның едәуір бөлігіне ие болғандықтан әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алады.
Ашық экономиканың негізгі белгілері:
- ЖҰӨ-дегі сыртқы сальдо квотасы;
- өндіріс көлеміндегі экспорт үлесі;
- тұтынудағы импорт үлесі;
- ішкі инвестицияға қатысты шетелдік инвестицияның үлесі.
Ашықтық деңгейі сыртқы сауда көлемі мен үкіметтің саяси бағытына байланысты. Мысалы: Ұлыбритания салыстырмалы ашық экономика болып табылады, өйткені ол сыртқы саудаға тәуелді. АҚШ экономикасы жабық экономикаға жақын, өйткені оның дамуына сыртқы сауда көп әсер етпейді.
Ашық экономика - әлем мемлекеттерінің бір-бірімен өзара тауарлар мен қызметтерді экспорттайтын және импорттайтын, әлемдік қаржы нарығында несиелік алып-сату қатынастарын жүзеге асыруға негізделген макроэкономиканың жүйелік қатынастары. Ашық экономика мынадай екі жағдайға негізделеді: 1) Елдер тауарлар мен қызметтерді экспорттайды және импорттайды. 2) елдер әлемдік қаржы нарығында несие алады және береді.
Ашық экономикада өндірілген өнімді төрт негізгі құрауыштарға бөлуге болады: отандық тауарлар мен қызметтерді тұтыну; отандық тауарлар мен қызметтерге инвестициялық шығындар; отандық тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы; елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтер экспорты.
Ашық экономиканы кіші (шағын) және үлкен (ірі) деп бөледі. Кіші (шағын) ашық экономика - кішігірім елдің экономикасы, оның әлемдік нарығындағы үлесі аз ғана, ол әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алмайды. Сондықтан пайыз мөлшерлемесі сырттан берілген, экзогендік түрде қабылданады. Үлкен (ірі) ашық экономика - оның ауқымына байланысты пайыз мөлшерлемесі елдің ішіндегі экономикалық процестер әсерінен қалыптасады. Ірі елдің экономикасы (АҚШ, Жапония, Қытай, Германия). Бұл елдер әлемдік қор жинағы мен инвестицияның едәуір бөлігіне ие болғандықтан әлемдік пайыз мөлшерлемесіне айтарлықтай әсер ете алады.
Ашық экономиканың негізгі белгілері: ЖҰӨ-дегі сыртқы сальдо квотасы; өндіріс көлеміндегі экспорт үлесі; тұтынудағы импорт үлесі; ішкі инвестицияға қатысты шетелдік инвестицияның үлесі.

1 Ашық экономика ұғымына сипаттама және теориялық негіздері

1.1 Ашық экономика: түсінігі, түрлері

Ашық экономика дегеніміз - елдердің өздері шығаратын тауарлары мен көрсететін қызметтерінің айтарлықтай үлесін экспорттауы және импорттауы, әлемдік қаржы нарығында несие беруі және алуы. Ашық экономикада шығарылатын өнімнің басым бөлігі шетелге экспортталады. Ашық экономика қызметіне талдау жасау, шетелдік сектормен өзара байланыс, негізгі микроэкономикалық айнымалылар арасындағы өзара байланысты күрделендіреді, ұлттық экономика жағдаятын анықтаушы қосымша факторлар есепшотын талап етеді.
Ашық экономика үлкен және шағын ашық экономика болып бөлінеді. Шағын ашық экономика - кішігірім ел экономикасы. Шағын ашық экономика үлгісі капитал қозғалысы есепшотын және ағымдағы операциялар есепшотын біріктіреді. Оның әлемдік нарықтағы үлесі аз және әлемдік пайыз мөлшерлемесіне ешқандай әсер етпейді десе де болады, оның жинақ қоры мен инвестициясы әлемдік жинақ қор мен инвестицияның мардымсыз бөлігі ғана болғандықтан ол тек мәлімет ретінде қабылданады.
Үлкен ашық экономика - халықаралық сауда мен әлемдік қаржы нарығына айтарлықтай әсерін тигізетін үлкен елдің экономикасы. Үлкен елдердің әлемдік жинақ қормен инвестициядағы үлесі маңызды, сондықтан олар әлемдік пайыз мөлшерлемесіне елеулі әсер ете алады.
Жабық экономикада өндірідген тауарлар мен көрсетілетін қызметтер елдің ішінде сатылады, сондықтан барлық шығындар үш құрадас бөлікке бөлінеді: тұтыну, инвестициялар мен мемлекеттік шығындар. Ашық экономикада өндірілген өнімнің белгілі бір бөлігі елдің ішінде сатылып, ал басқа бөлігі экспортталатын болғандықтан шығындарды төмендегідей 4 компонентке бөлеміз:
- отандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді тұтыну - Cd;
- отандық тауарлар мен қызмет көрсетуге жұмсалатын инвестициялар - Id;
- отандық тауарлар мен қызмет көрсетуледі мемлекеттік сатып алулар - Gd;
- елдің ішінде өндірілетін тауарлар мен қызметтерді экспортқа шығару - εX.
Шығындардың бұндай құрауыштарға бөлінуін төиендегідей формуламен көрсетеміз:

Ύ = Cd + Id + Gd + EX (1)

Мұндағы: Cd + Id + Gd - отандық тауарлар мен қызмет көрсетулерге жұмсалған ішкі шығындар шамасын көрсетеді;
EX - осы елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызметтерге жұмсалған барлық ішкі шығындар шамасы екі бөліктен тұрады: отандық тауарлар мен қызметтерге жұмсалатын ішкі шығындар және шетелдерде өндірілген тауарлар мен қызметтерді сатып алуға жұмсалатын ішкі шығындар. Осы айтылғанды былай көрсетеміз:
C = Cd + Cf
I = Id + If (2)
G = Gd + Gf

мұндағы Cd - отандық тауарлар мен қызметтерді сатып алуға жұмсалатын ішкі шығындар;
Cf - шетел тауарлары мен қызметтерді сатып алуға жұмсалатын ішкі шығындар;
Id - отандық тауарлары мен қызметтерді инвестициялауға жұмсалатын ішкі шығындар;
If - шетелде өндірілетін тауарлар мен қызмет көрсетулерді инвестициялауға жұмсалатын ішкі шығындар;
Gd - отандық тауарлар мен қызмет көрсетулерді сатып алуға жұмсалатын мемлекеттік шығындар;
Gf - шетелдік тауарлар мен қызет көрсетулерді сатып алуға жұмсалатын мемлекеттік шығындар.
Осы айтылған (2) көсеткіштердің мәнін (1) теңдеуге қоямыз, сонда:

Ύ = (C - Cf) + (I - If) + (G - Gf) + EX (3)

Өрнектеуден кейін мынадай формула аламыз :

Ύ = С + I + G + EX - (Cf + IF + Gf) (4)

Мұндағы (Cf + IF + Gf) - шетелдерде өндірілген тауарлар мен қызмет көрсетулерді алуға жұмсалатын ішкі шығындар, яғни импортқа (IM) жұмсалатын шығындар шамасы. Осыларды ескере отырып, ұлттық шоттың негізігі теңдеуін былай жаза аламыз:

Ύ = C + I + G + EX - Im (5)

Таза экспортты экспорт мен импорттың айырмасы деп анықтап:

NX = EX - IM (6)

негізгі теңдеуді келесідей түрде жаза аламыз:

Ύ = C + I + G + NX (7)

Бұл теңдеу - елдің ішінде өндірілген тауарлар мен қызмет көрсетулерге кететін шығындар шамасы тұтыну, инвестиция, мемлекеттік шығындар мен таза экспорт шамаларының қосындысына тең екенін көрсетеді.
Ұлттық щоттың негізгі теңдеуі (7) отандық тауарларды сатып алудағы шығындардың, ішкі шығындар және таза экспорттың өзара қалай байланысты екенін көрсетеді:

NX = Ύ - (C + I + G)

мұндағы NX - таза экспорт;
Ύ - өнім шығару көлемі;
(C + I + G) - ішкі шығындар.

Егер өнім шығару көлемі ішкі шығындардан көп болса, онда айырмашылықты экспортқа шығарамыз, яғни таза экспорт оң сан болады.

Ύ( C + I + G), NX0

Егер өнім шығару көлемі ішкі шығындардан аз болса, онда айырмашылықты шет елден аламыз, яғни таза экспорт теріс сан болады.

Ύ( C + I + G), NX0
Ашық экономикада жабық экономикадағы сияқты қаржы нарықтары тауар нарықтарымен тығыз байланысты. Бұны көрсету үшін ұлтық шоттың негізгі теңдеуін қарастырайық:

Ύ = C + I + G + NX (1)

Теңдеудің екі жағынан C мен G-ды шегерсек, онда төмендегідей теңдеу аламыз:

Ύ - C - G = I + NX (2)

Біз (Ύ - C - G) - дің ұлттық қор жинағы екенін және ол жеке қор жинағы (Ύ - T - C) мен мемлекеттік қор жинағының (T - G) - дің қосындысынан тұратынын білеміз.
S = Sp + Sg
S = Ύ - T - G + (T - G) = Ύ - C - G,
олай болса (2) теңдеуді төмендегідей түрде көрсетуге болады:
S = I + NX
Теңдеудің барлық мүшелерін сол жаққа шығарып, ұлттық шоттың негізгі теңдеуін былай жазамыз:
(I - S) + NX = 0 (3)
Бұл теңдеу капитал жинақтауға арналған құралдардың халықаралық ағындары (I - S) мен тауарлар мен қызмет көрсетулердің (NX) халықаралық ағымдары арасындағы байланысты көрсетеді.
Осы теңдеудің әрбір мүшесінің өз жеке атауы бар. (I - S) - төлем балансындағы капитал қозғалысының шоты. Капитал жылжуының шоты ішкі инвестициялардың ішкі қор жинаулардың артық екенін көрсетеді. Инвестициялар елдің қор жинақтарынан асып түсуі мүмкін, себебі инвесторлар инвестициялық жобаларды әлемдік қаржы нарықтарынан қарызға алынатын қаражаттар арқылы қаржыландыруы мүмкін. Бұдан капитал жылжуының шоты шетел займдары арқылы қаржыландырып жасалған ішкі капитал қорының көлеміне тең.
X - төмен балансының ағымдағы шоты немесе ағымдағы операциялар шоты деп аталады. Ағымдағы операциялар шоты - бұл қарастырып отырған елдің таза экспорты үшін шетелден түсетін сома (осы елдің өндіріс факторларын пайдаланудан түсетін таза түсімді қосқанда).
Ұлттық шоттың негізгі теңдеуі капитал қозғалысының шоты мен төлем балансының ағымдағы шоты тең екендігін тұжырымдайды. Яғни:
Капитал жылжуы ағымдағы шот
шотының қалдығы+ қалдығы (сальдосы) = 0
(сальдосы)
(I - S) + NX = 0
Егер (I - S) - ң шамасы оң болса, ал NX теріс сан болса, онда біз капитал жылжуы шотының оң қалдығы, ал төлем балансының ағымдағы шотында жетіспеушіліе болады дейміз. Яғни қарастырып отырған ел әлемдік қаржы нарықтарынан қарыз алады және тауарларды экспорттаудан гөрі импорттауы көбірек болады. Егер (I - S) теріс сан болып, NX оң сан болса, онда капитал қозғалысы шотының жетіспеушілігі, ал ағымдағы операциялар шотының қалдығы оң сан болады. Бұл әлемдік қаржы нарығында осы ел кредитар (несие, қарыз беруші) және таурларды импорттаудан гөрі көбірек экспортқа шығаратынын көрсетеді.
Шағын экономика үлгісін тұрғызу кезінде біз капитал мен тауарлар ағындарының үлгісін қарастырамыз. Капитал қозғалысының шоты - инвестиция мен қор жинақтаудың айырмасы болғандықтан, үлгіні тұрғызуда инвестиция мен қор жинақтауды талдау арқылы жүргізіледі.
Шағын экономика әлемдік нарықтың кішігірім бөлігі және әлемдік пайыз мөлшерлемесіне әсерін көп тигізе алмайды. Қарастырып отырған ел әлемдік қаржы нарығына кіре алады, бұл айтылғанды осы мемлекеттің үкіметі халықаралық қарыз алу мен несие беруге кедергі жасамайды деп түсіну керек. Бұдан шағын экономикадағы пайыз мөлшерлемесі әлемдік пайыз мөлшерлемесіне тең деп аламыз, себебі шағын экономика бұл көрсеткішті тысьан берілген деп қабылдайды:
r = r*
бұндағы r* - әлемдік пайыз мөлшерлемесі.
Шағын экономика үлгісін тұрғызу үшін төмендегідей 3 алғышарттарды пайдаланамыз:
1. Экономикада шығарылатын өнім көлемі белгілі бір уақыттағы өндіріс факторлары мен технологияның тұрақты деңгейіне байланысты тұрақты болады:
Ύ = Ύ = F (K, L)
2. Қолма-қол табыс неғұрлым көп болған сайын тұтыну көлемі де көбейеді. Оны былай жазамыз:

C = C (Ύ - T)

3. Нақты пайыз мөлшерлемесі неғұрлым көп болған сайын, соғұрлым инвестиция көлемі азаяды, яғни:
I = I (r)

Енді ұлттық шоттың негізгі теңдеуін қарастырайық:

NX = S - I
Ағымдағы шот = - капитал қозғалысы шотының қалдығы (сальдосы) қалдығы немесе NX = (Ύ - C - G) - I
Айтылған алғышарттарды ескере отырып, бұл теңдеуді былай жазамыз:

NX = [Ύ - C(Ύ - T) - G] - I (rx) = S - I(rx)

Капитал қозғалысының шоты мен ағымдағы операциялар шотына экономикалық саясат қалай әсер ететінін қарастырайық. Экономикада сыртқы саудада теңдестік орнаған, яғни экспорт (εX) импортқа (Im) тең деп ұйғарайық.
Шағын ашық экономикадағы ішкі бюджет-салық саясатының әсерін бақылайық. Үкімет мемлекеттік сатып алуларды көбейту арқылы ішкі шығындарды жоғарылатады, ал G шамасының көбеюі ұлттық қор жинақтауды (S) төмендетеді, себебі: S = Ύ - C - G.
Әлемдік пайыз мөлшерлемесі тұрақты болғандықтан инвестициялар өзгеріссіз қалады. Осылайша инвестиция артықшылығы пайда болады. Қор жинақтаудың азаюы капитал қозғалысы шотының оң қалдығына алып келеді, сондықтан инвестициялардың белгілі-бір бөлігі шет елдерден қарыз алу арқылы қаржыландырады. Төмен балансының ағымдағы шоты капитал қозғалысының шотын теңдестіруге міндетті, сондықтан NX қысқаруы керек, ал бұл ағымдағы операциялар шотының жетіспеушілігі пайда болғанын көрсетеді.
Егер ішкі бюджет-салық саясаты бойынша үкімет салық (T) шамасын азайтатын болса, онда да жоғарыда айтылғандай жағдай болады. Салықтың азаюы қолма-қол табысты жоғарылатады, тұтынуды ынталандырып, ұлттық қор жинақтарын азайтады. Ал бұл (I - S)-ті көбейтіп NX-ті төмендетеді.
Сонымен, егер алғашқы жағдай сыртқы сауданың толық теңдестігімен сипатталса, онда ұлттық қор жинақтауларды қысқартатын бюджет-салық саясаты капитал қозғалысы шотының оң қалдығына және ағымдағы операциялар шотының жетіспеушілігіне алып келеді.
Шетелдегі бюджет-салық саясатының шағын экономикаға әсерін қарастырайық. Егер шетелдегі мемлекеттер әлемдік экономиканың кішкене бөлігін құрайтын болса, онда олардың жүргізетін салық-бюджет саясатының өзгерістері басқа елдер экономикасына өте аз әсерін тигізеді.Ал егер бұл мемлекеттер әлемдік экономиканың басым бөлігін құрайтын болса, онда олардың мемлекеттік сатып алуларды көбейтуі әлемдік қор жинақтау шамасын төмендетеді, сөйтіп әлемдік пайыз мөлшерлемесін жоғарылатады.
Әлемдік пайыз мөлшерлемесінің жоғарылауы шағын экономикадағы инвестициялар көлемін азайтады. Ішкі қор жинақтаулар шамасы ешқандай өзгермейтіндіктен (I - S) шамасы төмендеуі керек, ал бұл капитал қозғалысы шотының жетіспеушілігін көрсетеді. Басқаша айтқанда ішкі қор жинақтарының кейбір бөлігі шетелдерге жылжып кете бастайды. NX=S - I, болғандықтан I-ның қысқаруы NX-ті көбейтуі керек. Бұдан шетелдерде қор жинақтарының азаюы жеке мемлекеттегі ағымдағы операциялар шотының оң қалдығына алып келеді деп айта аламыз.
Сонымен шетелдерде ынталандырушы бюджет-салық саясаты жүргізілуінің нәтижесінде әлемдік пайыз мөлшерлемесі жоғарылайды, ал ол шағын экономикада капитал қозғалысы шотындағы жетіспеушілік пен ағымдағы ағымдағы операциялар шотында оң қалдық болуына алып келеді.
Инвестициялық сұраныс өзгерістері де шағын экономикаға әсер етеді. Үкімет ішкі инвестицияларды ынталандыру үшін салық заңдылықтарында өзгерісте жасады дейік. Мысалы, инвесторлар үшін салық жеңілдігі болды десек, онда жоспарланған инвестициялар қисығы жоғары оңға жылжиды.
Қор жинаақтау көлемдері өзгермеген түрде қалғандықтан инвестицияларды шетелдік несиелер арқылы қаржыландыру қажет. Капитал қозғалысының шоты бойынша оң қалдық пайда болып (I - S), ал ағымдағы шот қалдығы (NX=S - I) азаяды. Сонымен инвестиция қисығының жоғары жылжуы капитал қозғалысы шотының оң қалдығына және төлем балансының ағымдағы шотының жетіспеушілігіе әкеледі.

1.2 Бір мезгілдегі ішкі және сыртқы тепе-теңдік

Макроэкономикалық тепе-теңдік - экономикалық жүйенің баланстал-ған жағдайы, экономикалық жүйенің тұтас тепе-теңдігі.
Ішкі тепе-теңдік - толық жұмысбастылық пен инфляциясыз жағдайдағы сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі.
Ішкі тепе-теңдік мәселесі бюджеттік-салық және ақша-несие саясаты көмегімен жиынтық сұранысты реттеу арқылы шешіледі.
Сыртқы тепе-теңдік - валюта бағамының тағайындалған (тұрақты) және құбылмалы режиміндегі төлем балансының нөлдік сальдосы немесе елдің валюта рыногындагы тепе-теңдігі. Валюта нарығындағы тепе-теңдік бұл - елге валюта түсімдері мен шетелдерге валюта төлемдерінің сәйкестігі.
Ашық экономиканың классикалық үлгісі мемлекеттік реттеуді қажет етпейді. Төлем балансының теңсіздігі ішкі бағалардың өзгеруінің автоматты механизімі мен алтын валюта резервтерінің бір елден басқа елге қозғалысы арқылы өздігінен реттеледі.
Бір мезгілдегі ішкі және сыртқы тепе-теңдіктің Кейнстік механизмі мемлекеттік реттеу шараларына сүйенеді.

1.3 Манделл-Флеминг үлгісі

Манделл-Флеминг үлгісі - тұрақты және құбылмалы айырбас бағамы жағдайларында жүргізілетін экономикалық саясат нәтижелерін бағалау мақсатында қолданылатын шағын ашық экономика үлгісі.
Манделл-Флеминг үлгісі бойынша шағын ашық экономика әлемдік экономиканың тек аз ғана бөлігін құрайды, сондықтан оның дамуы үшін барлық параметрлер әлемдік рыноктан, яғни сырттан беріледі.
Ашық экономика үшін Манделл-Флеминг үлгісі ең алғаш рет ХХ ғасырдың 60-жылдарында қалыптасты және ІS-LМ үлгісінің жетілдірілген нысаны болып табылады. Екі үлгі де қысқа мерзім кезеңін және бағаның тұрақтылығы мен өндіріс көлемінің (жиынтық табыстың) өзгеруін қарастырады. Олардың айырмашылықтары ІS-LМ жабық экономиканы, Манделл-Флеминг ашық шағын экономиканы қарастырады.
Манделл-Флеминг үлгісі үш теңдеуді қарастырады:
Ү = С(Ү-Т) + І(R) + G + Хn(е), ІS;
MP = L(r, y), LM;
R = R*.
Бірінші теңдеу тауар нарығын сипаттайды, екіншісі - ақша рыногын, үшінші теңдеу ішкі пайыз мөлшерлемесінің (R) әлемдік пайыз мөлшерлемесіне (R*) байланысты анықталатынын көрсетеді.
Манделл-Флеминг үлгісінің графигі 13.1-суретте берілген. Көлденең сызық әлемдік пайыз мөлшерлемесін бейнелейді.

R

IS(е) LM

R = R*

0 Y
Сурет 13.1
Графиктің өзіне тән екі ерекшелігі бар:
1. ІS қисығы айырбас бағамына байланысты. Айырбас бағамының өсуі қисықты солға жылжытады және керісінше.
2. Үш қисық бір нүктеде қиылысады.
Бірақ үш қисық бір нүктеде қиылыспайды деп те болжауға болады. Ол жағдайда графиктің екі нұсқасы пайда болады:
1. Айырбас бағамы төмен болғанда ІS және LМ әлемдік пайыз мөлшерле-месі қисығынан жоғары нүктеде қиылысады. Бұл жағдай шет ел инвесторларын берілген ел экономикасына капитал салуға ынталандырады. Нәтижесінде валюта бағамы көтеріледі, ІS қисығы төмен-солға ІS* қисығына жылжиды (сурет 13.2).
2. ІS және LМ қисықтары әлемдік пайыз мөлшерлемесі деңгейінен төмен нүктеде қиылысады. Бұл жағдайда берілген ел инвесторлары капиталды сыртқа шығаруға тырысады. Нәтижесінде валюта бағамы төмендейді, ІS қисығы жоғары-оңға ІS* қисығына жылжиды (сурет 13.3).

R IS LM R
IS* IS IS* LM

R R = R*
R = R* R

Y Y
Сурет 13.2 Сурет 13.3
Сөйтіп, тепе-теңдік ІS, LМ қисықтары мен әлемдік пайыз мөлшерлемесі деңгейіндегі көлденең сызық қиылысқан нүктеде тұрақты орнап отырады.
Манделл-Флеминг үлгісі валюта бағамдарының әртүрлі болуы кезінде шағын ашық экономикада жүргізілетін макроэкономикалық саясат нәтижелерін талдау үшін қолданылады. Мұндай саясаттың салдарлары тіркелген және құбылмалы валюта бағамдары арқылы көрініс табады.
Тіркелген (тұрақты) валюта бағамы кезіндегі макроэкономикалық саясат.
Орталық банк (ОБ) тіркелген валюта бағамын орната отырып, алдын ала белгіленген бағам бойынша ұлттық валютаны сатуды немесе сатып алуды өзіне міндеттейді. Бұл жағдайда ішкі тепе-теңдікті қалыптастыруға бағытталған макроэкономикалық саясат шаралары әдетте, төлем балансының оң немесе теріс сальдосының туындауына алып келеді. Сыртқы тепе-теңдіктің осылай бұзылуы нәтижесінде саналы түрде жүргізілетін макроэкономикалық саясаттың көмегімен қалпына келуі тиіс. Төлем балансының теріс сальдосы кезінде ОБ ұлттық валютаның құнсыздануын болдырмау үшін, валюта нарығында шетел валютасын сатады және ұлттық валютаны сатып ала бастайды, яғни валюталық интервенциялар жүргізеді. Бұл валюта резервтерінің және ақша базасы көлемінің қысқаруына алып келеді. Алайда, ОБ валюта нарығында интервенциялар жүргізуі үшін жеткілікті түрде шетел валютасының резервтеріне ие болуы тиіс. Егер ОБ валюталық интервенциялар жүргізе отырып ақша ұсынысын өзгертсе, онда Манделл-Флеминг үлгісінде бұл LM қисығының жылжуымен көрініс табады.
Бюджет-салық саясаты. Бұл жағдайда шағын ашық экономика үшін ынталандырушы бюджет-салық саясатының салдарлары қарастырылады (мысалы, мемлекеттік шығындарды арттыру немесе салықтарды төмендету). Мемлекеттік шығындардың өсуі жиынтық сұранысты арттырады, IS қисығы IS2 жағдайына оңға жылжиды (сурет 13.4а). Нәтижесінде табыс өседі және бір уақытта пайыз мөлшерлемесі де r1-ге артады. Табыстың өсуі ақшаға деген сұранысты арттырады, ал пайыздың жоғары болуы ел ішіне шетел капиталының ағылуын ынталандырады, ол болса жалпы алғанда төлем балансының оң сальдосын қалыптастырады.

LM1 LM2
r IS2 LM1 e
IS1
r1 LM2
e1
r*
IS2
IS1

0 Y1 Y2 Y 0 Y1 Y2 Y
a) ә)
Сурет 13.4 Тіркелген валюта бағамы кезіндегі бюджет-салық саясаты
Ел ішіне шетел капиталының ағылуы ұлттық валюта бағамының көтерілуіне алып келеді (сурет 13.4ә). Ұлттық валютаның тіркелген e1 деңгейінде ұстап тұру қажеттілігі ОБ-ті валюталық интервенциялар (шетел валютасын сатып алу және ұлттық валютаның сату) жүргізуге итермелейді, ол ақша массасының артуына алып келеді. Ақша массасының артуы LM қисығын оңға жылжытады және пайыз мөлшерлемесі төмендейді. Бұл үрдіс ішкі пайыз деңгейі әлемдік пайызға тең болғанша дейін жалғаса береді.
Сонымен, кіші ашық экономикада тіркелген валюта бағамы кезінде ынталандырушы бюджет-салық саясатының жүргізілуі нәтижесінде табыс деңгейі (Y) жабық экономикаға қарағанда үлкен дәрежеде өседі, өйткені табыс деңгейіне мемлекеттік шығындардың ықпалы ақша массасының қосымша ұлғаю әсерімен толықтырылады.
Ақша-несие саясаты. Бұл жағдайда тіркелген валюта бағамы кезінде кіші ашық экономикаға деген ынталандырушы ақша-несие саясатының салдарлары қарастырылады. Ақша массасының ұлғаюы LM қисығын LM2 жағдайына оңға жылжытады (сурет 13.5). Пайыз мөлшерлемесі төмендеп инвестицияға деген сұраныс жоғарылайды және де соның салдарынан табыс артады. Дәл сол уақытта, ішкі пайыздың әлемдік пайыз деңгейіне қарағанда төмендеуі (r1 r*, сурет 13.5a) ел ішінен капиталды кетіреді және төлем балансының тапшылығы орын алады.
Капиталдың елден шығуы және төлем балансының теріс сальдосы шетел валютасына сұранысты арттырады, ал ұлттық валюта бағамы төмендей бастайды (сурет 13.5ә). Бұл жерде ОБ валюта бағамын тіркелген e1 деңгейінде ұстап тұруы тиіс, ол үшін ОБ валюталық интервенциялар жүргізеді (шетел валютасын сатады және ұлттық валютаны сатып алады). Нәтижесінде ақша массасы қысқарып LM қисығы LM1 жағдайына қайтадан қайтып келеді. Ақша массасы қысқарғаннан кейін пайыз мөлшерлемесі артады және капиталдың шетелге ағылуы тоқтайды. Сөйтіп белгілі бір уақыттан кейін экономика бастапқы жағдайына қайтып келеді. Нәтижесінде ынталандырушы ақша-несие саясатының салдарынан ақша массасының соншалықты арттырылуы табысқа әсер ете алмай қалады.

LM1 LM2
r LM1 e
IS1
LM2
e1
r*
r1
IS1

0 Y1 Y 0 Y1 Y2 Y
a) ә)
Сурет 13.5 Тіркелген валюта бағамы кезіндегі ақша-несие саясаты
Сонымен, тіркелген валюта бағамы кезінде кіші ашық экономикаға деген ынталандырушы ақша-несие саясатының нәтижесі тиімсіз болып қалады, өйткені ақша массасының өзгеруі валюта нарығындағы қажетті интервеницялар арқылы тұрақтанып отырады.
Құбылмалы (қалқымалы) валюта бағамы кезіндегі макроэкономикалық саясат.
Бұл жағдайда ОБ валюта нарығына араласпай-ақ, ұлттық валютаның айырбас бағамына (сәйкесінше, таза экспорт көлеміне де) төлем балансы тұрақтанғанша дейін өзгеруіне мүмкіндік бере алады. Мұндай бағам кезінде ОБ-тің валюталық резервтері мен ақша базасы шамалары өзгермейді. Яғни, елде еркін құбылмалы айырбас бағамы қолданылса, онда төлем балансының түзетілуі мемлекеттің араласуынсыз автоматты түрде қамтамасыз етіледі.
Бюджет-салық саясаты. Мемлекеттің шығындардың артуы жиынтық сұранысты ұлғайтып IS қисығын IS2 жағдайына оңға жылжытады (сурет 13.6a). Жиынтық сұраныстың ұлғаюынан ұлттық табыс артады және пайыз деңгейі де r1 шамасына артады. Бұл үрдіс ел ішіне сырттан капиталды ағылтып, төлем балансының оң сальдосын қалыптастырады. Құбылмалы айырбас бағамы кезінде ұлттық валютаның құны төлем балансының нөлдік сальдосы қамтамасыз етілгенше дейін арта береді.
Валюта бағамының артуы салдарынан таза экспорт қысқарады. IS қисығы солға жылжиды. Төлем балансының оң сальдосы қаншалықты орын алса, соншалықты валюталық бағам арта береді және таза экспорт қысқара береді, яғни ішкі пайыз деңгейі әлемдіктен жоғары болады. Тепе-теңдік бастапқы қалпына қайтып келеді. Алайда бұл тепе-теңдік жоғары валюта бағамы кезінде орын алады (сурет 13.6ә).
LM1
r IS2 LM e
IS1
e2
r1
r* e1

IS1 IS2

0 Y1 Y 0 Y1 Y
a) ә)
Сурет 13.6 Құбылмалы валюта бағамы кезіндегі бюджет-салық саясаты
Сонымен, құбылмалы валюта бағамы кезінде кіші ашық экономикаға деген ынталандырушы бюджет-салық саясатының нәтижесі тиімсіз болып қалады, өйткені мемлекеттік шығындардың артуы салдарынан таза экспорт қысқарып ұлттық табыс өзгермей қалады.
Ақша-несие саясаты. Айталық, ОБ ынталандырушы ақша-несие саясатын жүргізіп, ақша ұсынысын ұлғайтады. Ақша массасының өсуі жиынтық сұранысты арттырып, LM қисығын LM2 жағдайына оңға жылжытады. Бұл жағдайда, пайыз мөлшерлемесі төмендеп инвестицияға деген сұраныс артады және ұлттық табыс та өседі (сурет 13.7a). Пайыз деңгейінің төмендеуі салдарынан капитал сыртқа ағыла бастайды және сәйкесінше, төлем балансының тапшылығы орын алады.
LM1 LM2
r IS2 LM1 e
IS1 LM2
e1
r*
r1 e1

IS

0 Y1 Y2 Y 0 Y1 Y2 Y
a) ә)
Сурет 13.7 Құбылмалы валюта бағамы кезіндегі ақша-несие саясаты
Құбылмалы валюта бағамы кезінде төлем балансының тапшылығын жою үшін ұлттық валютаның бағамы төмендеуі тиіс (сурет 13.7ә). ОБ валюта нарығының қызметіне араласпай-ақ, айырбас бағамының еркін құбылуына мүмкіндік береді, соның салдарынан валютаның құнсыздануы таза экспорттың өсуін ынталандырады, және сәйкесінше, жиынтық сұраныс пен ұлттық табыс ұлғаяды. Табыстың өсуі ақшаға деген сұранысты арттырып пайыз мөлшерлемесін өсіреді. IS қисығы оңға жылжиды, яғни ішкі пайыз мөлшерлемесі әлемдік пайыз мөлшерлемесіне тең болғанша дейін және үш график бір нүктеде қиылысқанға дейін жылжи береді. Тек осы нүктеде ғана капиталдың сыртқа кетуі мен валюта бағамының төмендеуі тоқтатылады.
Сонымен, құбылмалы валюта бағамы кезінде кіші ашық экономикадағы ынталандырушы ақша-несие саясатының нәтижесі тиімді болып табылады, өйткені ұлттық табыстың өзгеруіне айтарлықтай әсер етеді, яғни ұлттық валюта бағамының төмендеуінен таза экспорт пен ақша массасының өсуі нәтижесінде ұлттық табыс артады. Мұндай жағдайда ақша массасының өсуі ішкі сұранысты емес, сыртқы сұранысты ынталандыратынын айтқан жөн. Ішкі пайыз деңгейі алдымен төмендейді, сосын бастапқы деңгейіне өседі және сәйкесінше, ұлттық табыстың ұлғаю факторы ретінде инвестиция емес, таза экспорт қарастырылады.
Басты қорытындысының мәні мынада, яғни ашық экономика жағдайын-дағы макроэкономикалық саясаттың нәтижелері маңызды дәрежеде валюта бағамының режиміне тәуелді болып табылады.
Бюджет-салық саясаты ұлттық табысқа тек тіркелген валюта бағамы кезінде ғана әсер ете алады. Бұл осы саясаттың салдары пайыз мөлшерлеме-сінің өзгеруіне және капиталдың сыртқа ағылуына немесе ішке құйылуына алып келуімен түсіндіріледі. Төлем балансының пайда болған оң немесе теріс сальдосы валюталық интервенциялар арқылы ақша массасының ұлғаюына алып келеді. Содан бюджет-салық саясатының тиімділігі арта түседі. Құбылмалы валюта бағамы кезінде төлем балансының нөлдік сальдосы валюта бағамының өзгерісінен бұзылады, бағамның өзгеруі экспорт пен импортқа әсер ете отырып бюджет-салық саясатын тұрақтандырады немесе оның тиімділігін жоққа шығарады.
Ақша-несие саясатының тиімділігі де сол валюта бағамына байланысты болады. Тіркелген валюта бағамы кезінде ОБ ақша массасын өзгерту бойынша дербес саясат жүргізу мүмкіндігінен айырылады. Айналымдағы ақша санын өзгертудегі кез-келген талпыныстар пайыз мөлшерлемесінің деңгейін өзгерте береді. Ол капитал қозғалыстарын өзгертеді және төлем балансы тепе-теңдігінің бұзылуына алып келеді. Сыртқы тепе-теңдікті қалпына келтіру үшін ОБ ақша массасының шамасын кері бағытта өзгертуге мәжбүрлі түрде шешім қабылдайды. Егер мемлекет тіркелген валюта бағамы тәртібінен бас тартса, онда ақша-несие саясаты ашық экономикадағы макрореттеудің тиімді құралына айнала алады. Оның тиімділігі былай түсіндіріледі, яғни ақша массасының ұлғаюы пайыз деңгейін төмендетеді. Ұлттық валютаның бағамы төмендеп, қосымша ынталандырушы тиімділік пайда болады.
Сонымен, мемлекеттің ашық экономикадағы макроэкономикалық саясатының тиімділігін арттырудағы мәселелерді шешу сол саясат құралдары-ның сәйкес үйлесімділіктерін қажет етеді.
Қандай да бір мемлекет валюта бағамының тәртібін таңдай отырып, бір уақытта ішкі макроэкономикалық реттеудің құралдарын да анықтап алуы тиіс. Және керісінше, ішкі макроэкономикалық саясаттың басымды мақсаттарын (экономикалық өсу, инфляциямен күрес, әлеуметтік көмек шараларын күшейту және т.б.) анықтай отырып, қолданыстағы кез-келген сыртқы макроэкономика-лық саясаттың дәл осы мақсаттардың орындалуына кепілдік бере алмайтынын да ескерген жөн.
Манделл-Флеминг үлгісі - тұрақты және құбылмалы айырбас бағамы жағдайларында жүргізілетін экономикалық саясат нәтижелерін бағалау мақсатында қолданылатын шағын ашық экономика үлгісі. Манделл-Флеминг үлгісі бойынша шағын ашық экономика әлемдік экономиканың тек аз ғана бөлігін құрайды, сондықтан оның дамуы үшін барлық параметрлер әлемдік рыноктан, яғни сырттан беріледі. Ашық экономика үшін Манделл-Флеминг үлгісі ең алғаш рет ХХ ғасырдың 60-жылдарында қалыптасты және ІS-LМ үлгісінің жетілдірілген нысаны болып табылады. Екі үлгі де қысқа мерзім кезеңін және бағаның тұрақтылығы мен өндіріс көлемінің (жиынтық табыстың) өзгеруін қарастырады. Олардың айырмашылықтары ІS-LМ жабық экономиканы, Манделл-Флеминг ашық шағын экономиканы қарастырады.

2 Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын арттырудың басты маңыздылығы

2.1 Халықаралық экономиканың қалыптасуы және құрылымы

Халықаралық экономикалық қатынастар - халықаралық еңбек бөлінісіне негізделген, әр түрлі елдердің ұлттық экономикалары арасындағы шаруашылық байланыстарының жүйесі.
Әлемдік экономика немесе дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз - ұлттық шаруашылықтың жиынтығы. Ол үздіксіз қозғалыста және өсу үстінде болады. Өзара күрделі байланыстардың нәтежесінде бір біріне қарама - қайшы, бірақ та біртұтас әлемдік экономикалық жүйе қалыптастырады.
Халықаралық экономика термині ХХ ғасырдың 90 жылынан бастап кең түрде қолданыла бастады. Алғашқыда халықаралық экономиканы зертеуге деген қызығушылық 1960ж. халықаралық бизнесті жүргізу қажеттілігінен туындады және ол ерекше пән ретінде АҚШ-тың бизнес мектептерінде алғаш рет оқытыла бастады. Оның қалыптасуы мен дамуына XVIII-XIX ғасырларда экономика ғылымының классиктері А. Смит, Д. Рикардо, Дж. Милль, А. Маршал үлес қосқан еді.
Дүниежүзілік шаруашылықты оқыту мен зерттеудің үлкен теориялық әдістемелік және тәжірибелер меңызы бар. Әрі қазіргі кезеңнің проблемаларын ғана түсініп қоймай, оның әр аймағында болып жатқан экономикалық даму деңгейінің ерекшеліктерін біле отырып, жалпы дүниежүзілік шаруашылықтың даму барысын ойластыруды терең түсіну ықпал етеді.
ХХ ғасырдың екінші жартысында нарықтық экономика Халықаралық сипатқа ие болды, яғни халықаралық экономиканың негізгі белгілері қалыптасты:
Халықаралық сауда негізінде халықаралық тауар айырбасының жоғарғы дәрежеде дамуы;
Халықаралық өндіріс қозғалысы сферасындағы, әсіресе капиталдың шығыс-кіріс формасы, жұмысшы күші және технологияның жоғарғы дәрежеде дамуы;
Кәсіпорындардың халықаралық өндірістік формалары бірнеше мемлекеттерде орналасуы, бірнеше кезекте, трансұлттық корпорация шеңберінде дамуы;
Халықаралық тауар, өндірістік фактор қозғалыстарына тәуелсіз өзін-өзі өтейтін қаржылық сфераның пайда болуы;
Экономиканың тұрақты даму және балансты қамтамасыз ету мақсатында ұлтаралық, ұлтаралық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.