Ағымдағы міндеттемелер мәні және мазмұны

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Мазмұны:

Кіріспе

Мазмұны: 1.

Ағымдағы міндеттемелер мәні және мазмұны

Мазмұны: 1. 1.

Ағымдағы міндеттемелер туралы түсінік

Мазмұны: 1. 2.

Ағымдағы міндеттемелердің пайдалану жолдары

Мазмұны: 2.

Ағымдағы міндеттемелер есебі

Мазмұны: 2. 1

Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер

Мазмұны: 2. 2.

Салықтар бойынша міндеттемелер

Мазмұны: 2. 3.

Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

Мазмұны: 2. 4.

Қысқа мерзімді кредиторлық берешек

Мазмұны: 2. 5.

Өзге қысқа мерзімді міндеттемелері

Мазмұны: 2. 6.

Ағымдағы міндеттемелердің есебін жетілдіру жолдары

Мазмұны:

Қорытынды

Мазмұны:

Пайдаланылған әдебиеттер мен материалдар тізімі

Мазмұны:

Қосымшалар

Кіріспе

Қандай да болмасын шаруашылық субъектілерін олардың қандай салада қызмет атқаратындығына қарамастан алып қарайтын болсақ, олардың барлығының да міндеттемелері болады. Кез елген өндіріспен айналысатын субъекті сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар үшін жабдықтаушылардың алдында міндетті болса, саудамен айналысатын шаруашылық субектісі сол сататын тауарларын жеткізіп беруші яғни жабдықтаушы субъектінің алдында міндетті болуы мүмкін. Қандай да болмасын заңды ұйымдар тек қана өз меншігіндегі қалыптасқан активтер саласымен шектеліп қана қоймай, бұлар сыртқы көздерден: банктерден несие, басқалардан қарыз салалар мен сауда алуға толық құқылы. Сыртқы көздерден алынған қаражаттарды - қарастырылған қаржы көздері деп атайды. Мұндай келтірілген көздер негізгі үлкен екі топқа: ұзақ және ағымдағы яғни қысқа мерзімді міндеттемелерге бөлінеді. Бірінші топқа ұйымдар меншігіндегі бір жылдан артық мерзімде қолданылатын немесе пайдаланатын, ал екінші топта бір жыл ішінде өндірілетін және сатылып алынып, жұмсалынатын немесе бір жыл ішінде ақшаға айналатын міндеттемелер саласы көрсетіледі.

Өзектілігінің негізгі мәні міндеттемелердің ішіндегі қысқа мерзімді міндеттемелердің мәні мен мазмұнына, ағымдағы қаржылық міндеттемелерге, салықтар бойынша міндеттемелерге, басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелерге, қысқа кредиторлық берешектерге, өзге де қысқа мерзімді міндеттемелерге түсініктеме беру.

Курстық жұмысты жазу барысында, ағымдағы міндеттемелер есебін толығымен ашып сипаттама беруге тырысамын.

Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады: «Ағымдағы міндеттемелер мәні және мазмұны», «Ағымдағы міндеттемелер есебі» және «Ағымдағы міндеттемелердің есебін жетілдіру жолдары».

Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде қысқа мерзімді міндеттемелердің мәні мен мазмұнын ашып көрсетіп, оларға кіретін міндеттемелерге жалпы шолу жасаймын.

Курстық жұмыстың екінші бөлімінде ағымдағы міндеттемелердің бөлімшелеріне толық мағұлмат беруге және олардың қаржылық есепкерлікте падаланылуын көрсетемін.

Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде қазіргі замандағы ағымдағы міндеттемелердің жетілдіру жолдарын атап өтем.

Құқық нормаларының құрылымдық бөлігін көрсететін негізгі гипотезалары мыналардан тұрады:

Ағымдағы міндеттемелердің көбеюі не азаюы кәсіпрпынның кіріс-шығысиарына әсер етеді;
«Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы» ҚРЗ-на сәйкес негізгі қағидаларына сүйене отырып, ағымдағы міндеттемелерде қолданылатын құжаттарды мұқият толтыру, қолдану қажет;
Егер кәсіпорындар қазіргі компьютерлік бухгалтерия бағдарламасын жетілдіре, жаңарта отырып қолданса, олардың жұмыстары жеңілдетіле түседі.
ҚЕХС-ны әр дайым қолданып отыратын кәсіпорын өзінің бухгалтерлік және экономикалық жақтарының деңгейін көтеріп отырады.

Ағымдағы міндеттемелер мәні және мазмұны

1. 1. Ағымдағы міндеттемелер туралы түсінік

Міндеттеме - бұл бір тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа тұлғаның (кредит беруші) пайдасын көздейтін істі орындау борышы немесе міндеті. Борышқордың нақты әрекетіне мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты орындау, ақша төлеу және басқалар, ал кредит беруші борышқорынан өз міндетін орындауын талап етуге құқылы.

Міндеттеме - өткен кезең оқиғасының пайда болған субъектінің берешегі. Бұл берешекті реттеу экономикалық пайдасы мол ресурстар (ақшалай қаражат) ағынына әкеп соғады.

Міндеттеме сомасы болашақтағы барлық ақшалай төлемдедің ағымдағы құны ретінде өлшенеді.

Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдерімен іс жүзіне асырылады:

Ақшалай қаражатпен төлеу;
Активтерді табыстау;
Қызмет ұсыну;
Міндеттменеі басқа міндеттемемен ауыстыру;
Міндеттемені капиталға аудару.

Міндеттеме ағымдық және ұзақ мерзімді болып жіктеледі. Біз соның ішіндегі ағымдағы міндеттемелерін қарастырамыз. Ағымдағы міндеттемелер - операциялық кезеңдерде немесе есептелетін күннен 12 айдың ішінде өтелетін қысқа мерзімді міндеттемелер.

Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен матреиалдар алғаны үшін жабдықтаушылар мен мердігерлерінің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріс пен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өз қарамағанда жұмыс істейтін жұмысшыларымен қызметекерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейтесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардың ағымдағы міндеттемелер есебі шоттар жоспарының үшінші бөлімінде жүргізіледі. Оған кіретін субшоттар:

3000 Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер

3100 Салықтар бойынша міндеттемелер

3200 Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

3300 Қысқа мерзімді кредиторлық берешектер

3400 Қысқа мерзімді бағалау міндеттері

3500 Өзге қысқа мерзімді міндеттмелер

1. 2. Ағымдағы міндеттемелердің пайдаланылу жолдары

Ағымдағы міндеттемелерді бағалау және өлшеу кезінде келесі принциптерді есепке алу қажет:

1) Ағымдағы міндеттемелерді қарызға алынған таурлар мен қызметтердің әділетті нарықтық құн бойынша тіркейді;

2) Пайыздардың өз мерзімінде төленуі міндеттемелерді шығару күніндегі нарықтық пайыздық қойылымына негізделген;

3) Қысқа мерзімді міндеттемелердің баланс күніндегі қалдық құны - бұл эмисся негізіндегі нарық пайызының қойылымына дейін дисконтталған қолма- қол қалған төлемдердің нақты құны. Пайыздық қойылым міндеттемелердің негізінде өзгермейді.

Қысқа мерзімді міндеттемелер қысқа мерзімді болып сыныпталған ұйымдардың міндеттемелерін есепке алуға болады.

Қандай да болмасын заңды ұйымдар тек қана өз меншігіндегі қалыптасқан активтер саласымен шектеліп қана қоймай, бұлар сыртқы көздерден: банктерден несие, басқалардан қарыз салалар мен сауда алуға толық құқылы. Сыртқы көздерден алынған қаражаттарды - қарастырылған қаржы көздері деп те атайды. Мұндай келтірілген көздер негізгі үлкен екі топқа: ұзақ және ағымдағы яғни қысқа мерзімді міндеттемелерге бөлінеді. Бірінші топқа ұйымдар меншігінде бір жылдан артық мерзімде қолданылатын немесе пайдаланатын, ал екінші топта бір жыл ішінде өндірілетін және сатылып алынып, жұмсалынатын немесе бір жыл ішінде ақшаға айналатын міндеттемелер саласы көрсетіледі.

Әр түрлі көздерден алынған қаржылық қаражаттар екі үлкен топтан тұратын: Ұзақ мерзімді және ағымдағы активтерге салынады. Өндірістік процесте бір жылдан, артық уақыт пайдаланатын активтерді ұзақ мерзімді, ал жыл ішінде пайдаланатын және ақшаға айналатын активтерді ағымдағы активтер деп те атайды.

Ең әуелі активтерді ағымдағы ( өтеушілігі жоғары) және ұзақ мерзімді (өтеушілігі төмендеу) болып екіге бөлінеді. Өтеушілігі жоғары активтерге ақшалар, нарықтық құнды қағаздар, депозиттер, алдағы кезең шығындары (мысалы жал төлемі), төленбеген счет- фактуралар, дайын өнімдер, аяқталмаған өндіріс, шикізаттар мен басқа да материалдарды қаражаттар жатады. Есеп тәжірибесінде ұйым ақшалары валютаның ағымдағы құнымен бағаланды, нарықтық құнды қағаздар - бастапқы құнымен немесе сату бағасынан төмен бағамен, депозиттер мен алдағы кезең шығындары - бастапқы құнымен, төленбеген счеттардағы сомалар күмәнді қағаздар резервін шегергеннен кейін қалған құнымен, дайын өнім мен аяқталмаған өндіріс табиғи жағдайдан пайда болған, кем шыққан сомаларды шегергеннен кейін қалған құн бойынша және ағымдағы нарықтық құнының төменгі дәрежесімен бағаланады.

Өтеушілігі төмендеу активтерге ғимараттар, құрылғылар мен жабдықтар, аспаптар, орнатылған жабдықтар, тасымалдау құралдары, тағы басқа ұзақ мерзімді активтер жатады. Өтеушілігі төмендеу активтер бұларға есептелетін амортизациялық тозу сомасын шегергеннен кейін қалған бастапқы құнымен бағаланады.

Пассивтерге тән жекелеген баптарды бағалауға тоқталайық. Өз қызыметі үшін ұйымдар қаржыландыру көздерін көбейтуді мақсат тұтатыны белгілі. Қаржы көздері негізгі құралдарды алуды, құрылыс салуды, ұзақ мерзімді басқа активтер алу мүмкіндігін, сондай-ақ шикізаттар және материалды құндылықтар басқада ағымдағы активтер алу мүмкіндігін қамтамасыз етуі керек. Біздер қаржы көздері (пассивтер), меншікті капитал ұзақ және қысқа мерзімді міндеттемелерден тұратындығын білеміз. Меншікті капитал деп- осы ұйымға заңды және құқылы тұлғалардың салған ақшасын айтамыз. Меншікті капитал үшін салынған ақша түптің түбінде акция ұстаушыларға дивидент түрінде қайтарылады.

Ал меншікті капитал - ұйымның алған жалпы міндеттемесінің белгілі бір бөлігі болып есептеледі. Ұзақ мерзімге есептелініп алынған міндеттемелер ұзақ мерзімділік болып танылған. Қысқа мерзімді міндеттемелер есеп жүргізу ережесіне сәйкес бір жыл ішінде жабылады. Бухгалтерлік баланста сырттан алынған міндеттемелердің көлемі жеке көрсетіледі.

Ағымдағы міндеттемелер есебі

2. 1. Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер

«Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер» пассивті шотының синтетикалық есебі 3000 шотының бөлімшесінде жүргізіледі. Оған кіретін шоттар:

3010 Қысқа мерзімді банк қарыздары;

3020 Уәкілетті органның және Ұлттық банктің лицензиясыз банктік операцияларды жүзеге асыратын ұйымдардан алынатын қысқа мерзімді қарыздар;

3030 Қатысушылардың дивидетттері және кірістері бойынша қысқа мерзімді кредиторылық берешек;

3040 Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі;

3050 Өзге қысқа мерзімді қаржы міндеттемелері.

Несиенің объективтік қажеттілігі алдымен өнеркәсіп пен сауда капиталының айналымдық заңдылығымен байланысты.

Несиелерді есепке алу үшін 3000 «Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер» бөлімшесіне енгізілген 3010 «Қысқа мерзімді банктік қарыздар», 3020 «Банктен тыс мекемелердің несиелері» атты пассивті шоттары пайдаланылады.

Банктердің несиелерін есепке алу. Несие дегеніміз бір тұлға басқа тұлғаға құнды натуралды немесе ақшалай нысанмен қайтару талабымен және әдетте % төлеумен уақытша пайдалануға табыстаған кезде қалыптасатын экономикалық қатынастардың сомасын білдіреді. Нарық экономикасы жағдайында коммерциялық және банк несиелері деп бөледі.

Коммерциялық несиені шаруашылық субъектілері сатылған тауарлар, өнімдер, қызметтер үшін ақша төлеу мерзімін созу түрінде бір-біріне береді.

Банк несиесін өндірісті кеңейту үшін және ағымдағы қызметі үшін төлем қаражаттарының көзі ретінде пайдаланылатын ақша қарызы (ссудасы) түрінде несие мекемелері береді. Несиелерді беру мен өтеудің тәртібі тиісті заңдармен белгіленеді және субъект пен банк арасындағы несие шартымен реттеледі. Онда несиелендіру объектілері, несие берудің шарттары мен тәртібі, оны өтеудің мерзімдері, міндеттемелерді өзара қамтамасыз етудің нысандары (кепіл), пайыздық ставкалар, оларды төлеудің тәртібі, тараптардың құқы мен жауапкершілігі, құжаттардың тізбесі және оларды тапсырудың мерзімділігі және т. б.

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерді беру Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен «Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелендіруді ұйымдастыру ережелеріне» сәйкес жүргізіледі.

Банктердің несие берулеріне және басқа банктік операцияларын жүргізуіне тек ресми статусы бар және ҰБ-тың олардың ашылуына, банктік операцияларын жүргізуіне арнайы лицензиясымен айқындалған шешімімен ғана жүргізуге құқығы болады. Несие негізінен оны өтеу қабілеті бар кәсіпорындарға беріледі. Несие өтеу қабілеттілігі деп кәсіпорынның өзінің борышты міндеттемелерін толығымен және уақытында есептесе алуын айтамыз. Кәсіпорындарға несие, негізінен, өнеркәсіптің тиімділігін арттыруға және оның ғылыми-техникалық деңгейін көтеруге, тиімділігі жоғарғы жаңа өнім түрлерін шығаруға, ынталандыруға, халыққа түрлі қызметтерді көрсетуге, халық үшін экспортқа тауар шығаруға байланысты шаралар мен мақсаттарға беріледі. Олардың ішінен жете көңіл бөлінетіндері өз міндеттемелерін дер кезінде орындайтын клиенттерге, өз қаржыларын осы банктің депозиттеріне және шоттарына сақтайтын банк акционерлеріне, кәсіпорындарға және ұйымдарға беріледі.

Несиелер мерзімділік, қайтарымдылық, төлемдік шарттарымен коммерциялық, келісімшарттық негізінде беріледі.

Кәсіпорын несие алу үшін несиенің сомасы және пайдалану мақсаты, өтеу мерзімі, сондай-ақ несиеленетін шараның қысқаша сипаттамасы және оны жүзеге асырудың экономикалық тиімділігі дәлелденген жағдайда жазбаша түрінде банкке өтініш білдіреді. Банк жасалған өтініштің негізінде, егер кәсіпорынның қарызы жоқ болса және бұрындары аталмыш кәсіпорын олардың берген несиесін оқтын-оқтын пайдаланып отырған болса, онда кәсіпорынның берген өтінішінің оң шешімін береді.

Шарушылық субъектілер кредит алу мақсатымен және пайдалану мерзіміне байланысты банктің сұрау талабы бойынша келесі құжаттарды ұсынады:

кредитке тапсырыс(№1 қосымша) ;
қарыз алушының құқық мәртебесін растайтын құжаттар;
жүзеге асыратын жұмысының лицензиясы;
кредит алатын тапсырысты беретін күнінде қарыз алушының бюджетке міндетті төлемдер бойынша қарыздарының жоқтығын растайтын салық инспекциясынан салыстырып тексеру актісі.

Қарыз беруші банк қарыз алушыдан негізгі қарызын да, оған төленетін пайызын да өндіріп алуға және олардан кепілдік мүліктерін талап етуге құқықтары бар. Тауарлы-материалдық құндылықтарды, өнімдерді және басқа да кепілдік салуға болатын мүліктерін ұсынған жағдайда банк несие береді.

Кепілдеме жазбаша түрде ұсынылады және ол несиені пайызымен бірге өтеудің міндеттемесі болып табылады. Бұл жерде қарызы да, проценті толығымен өтелгенге дейін сақталады. Қарыз алушының банкіне банк кепілшісінің белгісімен кепілдеменің қабылдағаны жөніндегі көшірмесі ұсынылады. Кепілдеме кредит берілгенге дейін ұсынылады. Кепілдеме хаттың толтырылуы №2 қосымшада көрсетілген.

Несие, әдетте, қарыз алушының есеп айырысу шотында қаражаттың бар болуына қарамастан, қолма-қол тәртіпте беріледі немесе есеп айырысу шотына аударылады.

Шаруашылық субъектілерін несие алу үшін несиенің қамтамасыз етілгендігі мен қарыздың қайтарылуы шындық екендігін растайтын құрылтай құжаттарының, есептеулердің, бухгалтерлік және статистикалық есеп берудердің көшірмелерін қоса тіркеп, банкке өтініш жібереді. Бір жылға дейінгі мерзімге берілетін қысқа мерзімді несиелер және бір жылдан астам мерзімге берілетін ұзақ мерзімді несиелер болады. ҚР аумағындағы және шетелдегі ұлттық және шетелдік валютадағы түрлі несиелер туралы ақпаратты жинақтауға 3010 «Қысқа мерзімді банктік қарыздар» шоты арналған. Қысқа мерзімді банктік қарыздар БЕС-тің №21 «Банктердің қаржы есебінде» жүргізіледі.

Қысқа мерзімді несиелер кәсіпорынның айналым қаражатын қалыптастыру көздерінің бірі болып табылады. Қысқа мерзімді кредиттеудің көр түрлері бар:

Тұтыну несиесі- бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді істеуге берілетін несие.
Овердрайфт несиесі- клиенттің шоттарынан қаражатты шегеру дебеттің қалдық шоты бойынша берілетін қысқа мерзімді несиенің формасы.
Овернайт несиесі- өтімділікті қолдау мақсатында 1 түнге берілетін банкаралық несиенің түрі.
Онколбдық несие- кредитордың алғашқы талабы бойынша берілетін қысқа мерзімді несие.
Ломбардтық несие- тез іске асатын бағалы заттарды немесе бағалы қағаздарды кепілге алып берілетін несие.
Лизингтік несие- құрал-жабдықтарды жалға беру несиесі.
Рамбустық несие- шикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат дайын өнімді сыртқа шығару тәжірибесінде пайдаланатын несие.

Бухгалтерлік жазбалар:

1. Алынған банк несиелері кассаға немесе есеп айырысу шотына келіп түсті : Д ^т 1010, 1030 К ^т 3010

2. Жабдықтаушы мердігерлерге қарыз сома банк несиесінің есебінен төленеді: Д ^т 3310 К ^т 3010

3. Жабдықтаушы мердігерлергеалдағы уақытта алынатын материалдық қорлар үшін банк несиесінің есебінен берілген аванс: Д ^т 1610 К ^т 3010

4. Көрсететін қызметі немесе орындайтын жұмысы үшін жабдықтаушы ұйымға банк несиесінің есебінен берілген аванс: Д ^т 1610 К ^т 3010

5. Есептелген салық бойынша ұйымның бюджетке қарыз сомасы банк несиесінің есебінен аударылды: Д ^т 3110-3190 К ^т 3010

6. Вексельге алынған банк несиелері: Д ^т 1030, 1010 К ^т 3010

7. Кәсіпорынның банк мекемелерінен алған несиелері бойынша қарызы есеп айырысу шотынан өтелінді: Д ^т 3010 К ^т 1030 .

3010 шотының жекелеген субшоттарында вексельді (дисконтты) есепке алу операциялары бойынша банктермен есеп айырысулар ескеріледі.

Берілген вексель үшін банктен нақты алынған ақша қаражаттарының сомасыДт1040, 1050 Кт3010/дисконттық вексельдер
Вексельге қысқа мерзімді қарыз берілген кезде банк ұстап қалған дисконт сомасына (банктік%) Дт7310 Кт3010
Банк авизосының (хабарламасының) негізінде вексель бойынша төлем менрзімі басталғандаДт3010 / дисконттық вексельдер Кт1130

Қысқы мерзімді несиесінің талдамалы есебі оларды берген банктер бөлігінде қарыз түрлері бойынша жүргізіледі. 3010 шотының кредиті бойынша жинақтаушы есеп №4 журнал-ордерде жүргізіледі.

Қарыздар қызметкерлердің міндеттемелеріне кәсіпорындар арқылы беріледі. Қызметкерлердің өтініші негізінде субъект банк несиесін алады:

Банктен алынған несиенің нақты сомасына:Дт1040, 1050 Кт3010/қызметкерлер үшін несие
Қызметкерлерге қарыз беруДт1250/қызметкерлер үшін несие Кт1040, 1010
Несие үшін %Дт7310 Кт3380
Субъект қызметкерлерінен келіп түскен кезекті төлемдердің сомасы (осы қарызды өтеу тәртібіне қарай) Дт3350, 1010, 1040 Кт1250/қызметкерлер үшін несие
Берілген қарыздың бір бөлігін шаруашылық субъектісі өзінің таза кіріс есебінен өтей аладыДт5410, 5430 Кт1250/қызметкерлер үшін несие
Банктік несиелерін өтеуДт3010/қызметкерлер үщін несие Кт1040, 1050
% төлеуДт3380 Кт1040, 1050

Қолданыстағы банк заңдарына сәйкес ҚР Ұлттық банкі ҚР ақша-несие саясатын жүзеге асырудың бір құралы ретінде қайта қаржыландырудың ресми ставкасын белгілейді.

Қайта қарждыландырудың ресми ставкасын Ұлттық банктің басқармасы ақа нарығының жалпы жағдайына, несиелер бойынша 0 мен 3, инфляция децгейі мен инфляциялық күтімдердің жалпы жағдайларына байланысты белгіленеді. Қайта қаржыландыру ставкаларының мәселесі айыппұлдың, өсімақының және өзге шегерімдердің анықталған сомаларына бастау алады.

Банктен тыс мекемелердің берген несиелерін есепке алу. Нарық экономикасы жағдайында шаруашылық субъектісі несиені тек банктен ғана емес, сондай-ақ ел ішіндегі және шетелдегі басқа шаруашылық субъектілерінен ала алады (заңға сәйкес) . Қарыз негізінен келісім-шарттың негізінде бір тарап (қарыз беруші) екінші бір тарапқа (қарыз алушыға) өзінің меншігіндегі мүлкін немесе ақшасын береді. Мұндай қарыз берушілермен есеп айырысу жағдайы туралы ақпараттарды жинақтау үшін 3020 «Банктен тыс мекемелердің қысқа мерзімді несиелері» , 4020 «Банктен тыс мекемелердің ұзақ мерзімді несиелері» шоты көзделген.

Міндеттемені қамтамасыз етудің кепілі ретінде үшінші тұлғаның кепілдігі, кепілге салудың шарты, сақтандыру полисі және т. б. болады. Кепілдеме кепілгер кәсіпорыннан несие берушіге (несие беруші кәсіпорындарға) борышкерден (несие алушы кәсіпорыннан) алынуға тиісті соманың уақытында төленуін қамтамасыз ету үшін беріледі. Кепілдемені банктер, кәсіпорындар және мекемелер бере алады. Кепілдеменің мәні: борышкер-кәсіпорын несие бойынша өзінен алынуға тиісті төлемдерді мерзімде төлей алмаған жағдайда банктер, кәсіпорындар немесе ұйымдар несиені төлеуді өз мойындарына алады. Міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ететін қызметтеріне аталған жағдай кеңінен қолданып жүр.

Кепілдемеге байланысты кепілдік ролін атқарған кәсіпорындардың ортақ жауапкершілігі емес, жәрдем ету (қосымша) жауапкершілігі туындайды. Кепілдік ролін атқарған кәсіпорынның жауапкершілігінің көлемі, әдетте, қарыз алушы кәсіпорынның алған қаржысы бойынша өтелмеген сомасының шегінде шектеледі. Кепілгер, әдетте, несие беруші кәсіпорынның қарыздарын несие алушы кәсіпорын дер кезінде қайтара алмау қауіптігінен шығуы мүмкін, яғни кепілдік болған кәсіпорын шығынды жабуға раналған кепілдеме сомасынан процентті несие алушы кәсіпорыннан ұстап қалады.

Яғни, бұл кепілдік шартты міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етудің бір тәсілі болып табылады.

Кредиторлардың талабын қанағаттандыру үшін кепілдік келісім-шартының рәсімделуін реттеуші ретінде Қазақстан Республикасының №254-1 30 маусым 1998 жылы шыққан «Жылжымалы мүлік кепілдігінің тіркеуі туралы» заңы негізгі құжат болып табылады.

Осы заңға сәйкес кредитор (кепілдік ұстаушы), егер де қарызданушы өз міндеттемесін орындай алмаса, кепілдікке қойылған мүліктен берілген несиенің құнын ұстап қалуға құқылы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.