Термопластардың жылу-физикалық қасиеттерінің өңдеудің технология параметрлеріне әсері

Термопластикалық материалдарға немесе термопласттарға (thermoplast, thermoplastic) өндеу процесінде қыздыру кезінде қатты агрегатты күйден сұйыққа айналатын полимерлерді айтамыз: жоғары эластикалық немесе тұтқырағынды (құйма термопласттар тұтқырағынды күйге өтеді). Салқындаған кезде қайтадан қатты күйге айналады. Қыздыру кезінде термопласттар қылығы термореактивті материалдарға немесе реактопласттарға қарағанда өзгеше, олар өндеу кезінде қатайып және ары қарата сұйық агрегаттық күйге өте алмайды.
Термопласттардың физикалық күйі
Термопластты материалдар қабылданатын фазалық күйіне байланысты аморфты және кристаллды (кристалданатын) болып бөлінеді. Кристалданатын термопластталдарда әрдайым белгілі мөлшерде кристалданбаған (аморфты) материалдар қалып отырады, сондықтан ол материалдарды кейде бөлшекті-кристалды деп атайды. Кейбір материалдар (РС) кристалдана алатындар қысым астында құйғанда кристалданбай аморфты болып қалады. Құймалану шартына байланысты аморф немесе кристалды болатын материалдар (РЕТ) бар. Басқалары (РРS) – кристалдану дәрежесін қатты өзгертетіндер мен технологиялық режим өзгерісінен қасиетін өзгертетіндер. Кристаллизацияға қабiлеттiлiгi - метериалдарды өндегенде мінез – құлығының өзгеруін анықтайтын және мiндеттi түрде бұйымдардың құрастыруында есепке алынуы керек болатын және пресс-қалып және құюдың технологиялық тәртiптбін таңдаудағы материалдардың өте маңызды қасиетi.
Кристализацияланатын материалдар тұну және тұну анизотропиясының (бойлық және көлденен тұну айырмасы) жоғары деңгейі болады. Пигментер және басқада қоспалар нуклеаторлар тәрізді кристазилацияланатын материалдардың құрылымын және қасиеттарін өзгертулері мүмкін.
Температураға байланысты аморфты термопласттар 3 физикалық күйде болады: әйнектәрізді, жоғары эластикалық және тұтқырағынды.
Әйнектәрізділерге шамалы деформация серпімділігі тән. Жоғары эластикалықтан әйнек тәріздіге өтеу температуралар диапазонында өтеді, олардың ортасын әйнектелу температурасы Tc (glasstransitiontemperature, Tg) деп аталады. Әйнектелі температурасы анықтау әдісіне байланысты өзгеруі мүмкін. Әйнектелу температурасы жоғарылағанда аморфты материалдың тасымалдануы температурасы жоғарылайды.
Жоғары эластикалық күйдегі полимерлер жүз және одан да жоғары % жететін қайтымды деформацияға ұшырауы мүмкін. Құйма тәрізді термопластты материалдардың температурасын көтергенде жоғары элестикалық күйден тұтқырағынды күйге өтеді. Мұндай өзгерудің температурасын ағынды температура Тт деп атайды.
Пайдалану қасиеттеріне байланысты термопластардың жіктелуі
Құйма термопластты материалдарды пайдалану қасиеттерінің дәрежесіне қарай бірнеше топтарға бөледі. Осындай қасиеттердің біріне ұзақ уақыт пайдалану жатады.
Пластмассаларды шартты түрде топтарға бөледі (әр түрлі басылымдарда жіктелудің бірнеше критерийлерін келтіреді):
Жалпы қолданысқа немесе жалпы техникалыққа арналғандар (generalpurposeplastics);
Конструкциялық пластмассалар немесе инженерлік – техникалаыққа арналған (engineeringplastics);
Суперконтрукциялы (super-engineeringplastics) немесе жоғары температураға тұрақты полимерлер (hightemperatureplastics).