Қазақстан мұнай өңдеу саласы
КІРІСПЕ
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнай өңдеу зауыты
1.2 Павлодар мұнай өңдеу зауыты
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
1.4 Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету
1.5 ЖШС «АМӨЗ» кәсіпорыны туралы жалпы мәлімет
1.6 Өнеркәсіптің отын.энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
1.7 Техникалық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы
1.8 Энергиямен жабдықтау жүйесі
1.9 ЖЭС өнеркәсібі
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
2.2 Қазан қондырғыларының технологиялық схемасы
2.3 Е.50.3,9.440ГМ қазандығы
2.4 От жағатын камера
2.5 Құбыр жолдары жүйесі
2.6 Ауа мен жағу өнімдерінің есебі
2.7 Ауа мен жағу өнімдерінің энтальпия есебі
2.8 Жылу жоғалту мен пайдалы әрекеттің коэфициенті
2.9 Отынның шығынын анықтау
2.10 Отын жағатын камераның жылулық сипаттамалары
2.11 Отын жағатын камералардың өлшемін анықтау және жанарғыларды орналастыру
3. ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІ ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Санитарлық қорғау аймағының есебі
3.2 Қазандық операторының жұмыс жағдайының сараптамасы
3.3 Кондициялау жүйесінің есебі
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартуға дейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік құнының есебі
4.2 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартудан кейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік бағасының есебі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнай өңдеу зауыты
1.2 Павлодар мұнай өңдеу зауыты
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
1.4 Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету
1.5 ЖШС «АМӨЗ» кәсіпорыны туралы жалпы мәлімет
1.6 Өнеркәсіптің отын.энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
1.7 Техникалық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы
1.8 Энергиямен жабдықтау жүйесі
1.9 ЖЭС өнеркәсібі
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
2.2 Қазан қондырғыларының технологиялық схемасы
2.3 Е.50.3,9.440ГМ қазандығы
2.4 От жағатын камера
2.5 Құбыр жолдары жүйесі
2.6 Ауа мен жағу өнімдерінің есебі
2.7 Ауа мен жағу өнімдерінің энтальпия есебі
2.8 Жылу жоғалту мен пайдалы әрекеттің коэфициенті
2.9 Отынның шығынын анықтау
2.10 Отын жағатын камераның жылулық сипаттамалары
2.11 Отын жағатын камералардың өлшемін анықтау және жанарғыларды орналастыру
3. ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІ ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Санитарлық қорғау аймағының есебі
3.2 Қазандық операторының жұмыс жағдайының сараптамасы
3.3 Кондициялау жүйесінің есебі
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартуға дейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік құнының есебі
4.2 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартудан кейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік бағасының есебі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
Қазақстанда мұнай өңдеу мұнай алу көлемінің ұлғаюына қарай синхронды дамуда. Қазіргі таңда ішкі сұранысы 20 млн.тонна, суммалық қуаты 18,5 млн. тоннаны құрайтын 3 МӨЗ бар.
Алайда қазақстандық МӨЗ-дер өңдейтін мұнайдың басым бөлігі импортталады. Бұл Шымкент және Павлодар зауыттарының ресей мұнайын өңдеуге негізделуіне байланысты. Қазақстанның мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібі басқа салалар сияқты СССР кешенінің құрамдас бөлігі ретінде ұйымдастырылған және дамыған. Мұнай өнімдерін, химия және мұнайхимия өнімдерін шығару бойынша өнеркәсіптің өндірістік қуаты өнімдерді өзара жеткізу туралы келісімдер негізінде осы өнімдерге жалпы одақтық сұранысқа негізделген.
Экономиканың қарқынды дамуы мен әлеуметтік саладағы жағымды өзгерістерге байланысты мұнайөнімдерін шығару отынға артып отырған сұраныстан төмен болып отыр. Нәтижесінде елдің мұнайөнімдерінің импортына тәуелділігі сақталуда. 2003 жылы 490 мың тоннадан артық бензин импортталған, негізгі көлем – шамамен 95% - бензинге жоғаы емес октан санымен келген (95 және төмен). Қазақстан нарығына бензинді негізгі жеткізуші Ресей болып табылады (98% артық), отын біршама аздаған мөлшерде Қытай мен Өзбекстаннан жеткізіледі [3]. Бұл белгілі бір дәрежеде энергияның бұл түрлері бойынша энергетикалық тәуелділік, энергетикалық қауіп туғызады және энергетиканың тұрақтылығын төмендетеді. Осыған байланысты жергілікті мұнайды өңдеу үшін әрекеттегі МӨЗ-дерді кеңейту және жетілдіруді және жаңа МӨЗ құрылыстарын, сондай-ақ кішігірім зауыттардың құрылыстарын қамтамасыз ету керек.
Негізгі проблема рсепубликада мұнайхимия өнімдерінне ішкі және сыртқы сұраныстарды максималды қанағаттандыруға негізделген, көмірсутегі шикізаты бойынша республиканың рационалды пайдаланатын мүмкіндігін ескеретін технологиялық байланысқан мұнайхимия өнеркәсібінің кешенінің жасалмауы болып табылады.
Соңғы алты жылда ҚР МӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2 есе артты. 2007 жылы республиканың мұнай өңдеу зауыттары 12 млн. тонндан артық мұнай өңдеген (жоспар бойынша 12 млн. тонн).
Ішкі нарықты қамтамасыз ету үшін 2008 жылы МЭМР ҚР МӨЗ-нда 12,5 млн. тонн (+4%) мұнай өңдеу жоспарын бекітті. Өңдеу жоспарланған: 2,9 млн. тонна (+9%) бензин; 3,9 млн. тонна (+1%) дизотын; 2,7 млн. тонна (+3,9%) мазут; 6,5 тыс. тонна (+37,8%) авиациялық керосин[1].
Қазақстан мұнай өңдеу саласы бастақыдан мұнай өңдеудің отындық схемасы бойынша жұмыс істейтін үш ірі кәсіпорынмен – АҚ «Атырау МӨЗ», АҚ «Павлодар мұнайхимия зауыты» және ОАО PetroKazakhstanOilProduct (бұрынғы – Шымкентнефтеоргсинтез») белгілі. Олардың суммалық өндірістік қуаты отынға елдің ішкі сұранысын қамтамасызетеді. Алайда отынның кейбір түрлері, әсіресе Еуростандартқа сәйкес кейбір түрлері жеткіліксіз. Мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану балансы 1 кестеде берілген. Бұл кестеден Қазақстанда жоғарыоктанды бензин мен авияциялық керосин бойынша тапшы екенін көреміз.
Алайда қазақстандық МӨЗ-дер өңдейтін мұнайдың басым бөлігі импортталады. Бұл Шымкент және Павлодар зауыттарының ресей мұнайын өңдеуге негізделуіне байланысты. Қазақстанның мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібі басқа салалар сияқты СССР кешенінің құрамдас бөлігі ретінде ұйымдастырылған және дамыған. Мұнай өнімдерін, химия және мұнайхимия өнімдерін шығару бойынша өнеркәсіптің өндірістік қуаты өнімдерді өзара жеткізу туралы келісімдер негізінде осы өнімдерге жалпы одақтық сұранысқа негізделген.
Экономиканың қарқынды дамуы мен әлеуметтік саладағы жағымды өзгерістерге байланысты мұнайөнімдерін шығару отынға артып отырған сұраныстан төмен болып отыр. Нәтижесінде елдің мұнайөнімдерінің импортына тәуелділігі сақталуда. 2003 жылы 490 мың тоннадан артық бензин импортталған, негізгі көлем – шамамен 95% - бензинге жоғаы емес октан санымен келген (95 және төмен). Қазақстан нарығына бензинді негізгі жеткізуші Ресей болып табылады (98% артық), отын біршама аздаған мөлшерде Қытай мен Өзбекстаннан жеткізіледі [3]. Бұл белгілі бір дәрежеде энергияның бұл түрлері бойынша энергетикалық тәуелділік, энергетикалық қауіп туғызады және энергетиканың тұрақтылығын төмендетеді. Осыған байланысты жергілікті мұнайды өңдеу үшін әрекеттегі МӨЗ-дерді кеңейту және жетілдіруді және жаңа МӨЗ құрылыстарын, сондай-ақ кішігірім зауыттардың құрылыстарын қамтамасыз ету керек.
Негізгі проблема рсепубликада мұнайхимия өнімдерінне ішкі және сыртқы сұраныстарды максималды қанағаттандыруға негізделген, көмірсутегі шикізаты бойынша республиканың рационалды пайдаланатын мүмкіндігін ескеретін технологиялық байланысқан мұнайхимия өнеркәсібінің кешенінің жасалмауы болып табылады.
Соңғы алты жылда ҚР МӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2 есе артты. 2007 жылы республиканың мұнай өңдеу зауыттары 12 млн. тонндан артық мұнай өңдеген (жоспар бойынша 12 млн. тонн).
Ішкі нарықты қамтамасыз ету үшін 2008 жылы МЭМР ҚР МӨЗ-нда 12,5 млн. тонн (+4%) мұнай өңдеу жоспарын бекітті. Өңдеу жоспарланған: 2,9 млн. тонна (+9%) бензин; 3,9 млн. тонна (+1%) дизотын; 2,7 млн. тонна (+3,9%) мазут; 6,5 тыс. тонна (+37,8%) авиациялық керосин[1].
Қазақстан мұнай өңдеу саласы бастақыдан мұнай өңдеудің отындық схемасы бойынша жұмыс істейтін үш ірі кәсіпорынмен – АҚ «Атырау МӨЗ», АҚ «Павлодар мұнайхимия зауыты» және ОАО PetroKazakhstanOilProduct (бұрынғы – Шымкентнефтеоргсинтез») белгілі. Олардың суммалық өндірістік қуаты отынға елдің ішкі сұранысын қамтамасызетеді. Алайда отынның кейбір түрлері, әсіресе Еуростандартқа сәйкес кейбір түрлері жеткіліксіз. Мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану балансы 1 кестеде берілген. Бұл кестеден Қазақстанда жоғарыоктанды бензин мен авияциялық керосин бойынша тапшы екенін көреміз.
1. Абрютина М.С., Грачев А.В. Анализ финансово – экономической деятельности предприятия. М.2001.
2. Алияров М.Б. Казахстан: энергетическая безопасность, энергетическая эффективность и устойчивость развития энергетики. (состояние и перспективы) Аналитическое исследование. Алматы 2010.
3. Астахов В.П. Анализ финансовой устойчивости фирмы и процедуры, связанные с банкротством. Москва: Издательство «Ось-89», 1996. –80с.
4. Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. Москва: Финансы и статистика, 1997. – 416с.
5. Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. М.,2000.
6. Басовский Л.Е. Теория экономического анализа, М. 2001.
7. Борисова Н.Г. Энергосбережение в теплоэнергетике и теплотехнике. Учеб. Пособ.-А.,2006.
8. Бочаров В.В. Финансовый анализ, С-П, 2001.
9. Бурман А.П. Основы современной энергетики. Ч.2. Современная электроэнергетика. Москва, 2005.
10. Быстрицкий Г.Ф. Общая энергетика (производство тепловой и электрической энергии). Москва: Кнорус, 2013.
11. Быстрицкий Г.Ф. Теплосиловое оборудование промышленных предприятий. Москва 2007.
12. Далсвен Т.,Борисова Н.Г. Научно-технические проблемы теплоэнергетики и теплотехники энергоаудит в зданиях: введение в методы и инструменты.- А.,2009.
13. Дмитриев А.Н. Энергосбережение в реконструируемых зданиях. Москва: 2008
14. Жандаулетова А.С., Бегимбетова Ф.Р. Безопасность жизнедеятельности. Методичекие указания к выполнению раздела «Защита от производственного шума» в выпускных работах для всех специальностей. Бакалавриат. – Алматы: АИЭС, 2009. – 34с.
15. Зубарева В., Саркисов А. Проектные риски в нефтегазовой промышленности. Москва 2005.
16. Кувшинов Ю.А. Энергосбережение в системе обеспечения микроклимата зданий. Москва:2010.
17. Лисиенко В.Г Хрестоматия энергосбережения Кн.2. Москва: «Теплотехник», 2005.
18. Лисиенко В.Г. Хрестоматия энергосбережения Кн.1. Москва: «Теплотехник», 2005.
19. Парамонов С.Г., Таранова Г.А.. Методические указания к выполнению лабораторных работ для студентов всех форм обучения специальностей 050717 − Теплоэнергетика, 050702 − Автоматизация и управление.− Алматы: АИЭС, 2007. −30с.;
20. Промышленная теплоэнергетика и теплотехника. Справочник. Кн.4./под ред. А.В.Клименко. Москва:1983,1991,2004,2007.
21. Савицкая, Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятий: Учебное пособие/ Г.В. Савицкая. -2-е изд., перераб., доп. Минск: ИП "Экоперспектива", 2002. - 498 с.: ил.
22. Санатова T.C., Мананбаева С.Е. Экология и устойчивое развитие. Методические указания и задания к расчетно-графической работе для студентов всех специальностей – Алматы: АУЭС, 2010 – 26 с
23. Сергеев, И.В. Экономика предприятия: Учебное пособие/ И.В. Сергеев. – 2-е изд. перераб. и доп. Москва: Финансы и статистика, 2000. – 304
24. Сериков Э.А. Теплоэнергетические системы и энергоиспользование в промышленном технологическом производстве. Алматы,2007.
25. Смирнова Е. Местный бюджет – новый источник финансирования // Промышленность Казахстана № 02 – 2004. – с.2.2
26. Соколов Б.А. Устройство и эксплуатация оборудования газомазутных котельных. Москва, 2007.
27. Стражев В.И. Анализ хозяйственной деятельности в промышленности: Учебник. 2-е изд. – МН.: ВШ, 1996. - 363с.
28. Сыромятников Е.С., Победоносцева Н.Н., Зубарева В.Д., Шпаков В.А. Организация, планирование и управление нефтегазодобывающими предприятиями. Издательство «Недра» 1987г.
29. Хакимжанов Т.Е. Охрана труда. Учебное пособие для вузов:-Алматы: Эверо, 2006-264с.
30. Энергосбережение в теплоэнергетике и теплотехнология/под ред. А.В.Клименко. Москва: «МЭИ»,2011.
2. Алияров М.Б. Казахстан: энергетическая безопасность, энергетическая эффективность и устойчивость развития энергетики. (состояние и перспективы) Аналитическое исследование. Алматы 2010.
3. Астахов В.П. Анализ финансовой устойчивости фирмы и процедуры, связанные с банкротством. Москва: Издательство «Ось-89», 1996. –80с.
4. Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. Москва: Финансы и статистика, 1997. – 416с.
5. Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. М.,2000.
6. Басовский Л.Е. Теория экономического анализа, М. 2001.
7. Борисова Н.Г. Энергосбережение в теплоэнергетике и теплотехнике. Учеб. Пособ.-А.,2006.
8. Бочаров В.В. Финансовый анализ, С-П, 2001.
9. Бурман А.П. Основы современной энергетики. Ч.2. Современная электроэнергетика. Москва, 2005.
10. Быстрицкий Г.Ф. Общая энергетика (производство тепловой и электрической энергии). Москва: Кнорус, 2013.
11. Быстрицкий Г.Ф. Теплосиловое оборудование промышленных предприятий. Москва 2007.
12. Далсвен Т.,Борисова Н.Г. Научно-технические проблемы теплоэнергетики и теплотехники энергоаудит в зданиях: введение в методы и инструменты.- А.,2009.
13. Дмитриев А.Н. Энергосбережение в реконструируемых зданиях. Москва: 2008
14. Жандаулетова А.С., Бегимбетова Ф.Р. Безопасность жизнедеятельности. Методичекие указания к выполнению раздела «Защита от производственного шума» в выпускных работах для всех специальностей. Бакалавриат. – Алматы: АИЭС, 2009. – 34с.
15. Зубарева В., Саркисов А. Проектные риски в нефтегазовой промышленности. Москва 2005.
16. Кувшинов Ю.А. Энергосбережение в системе обеспечения микроклимата зданий. Москва:2010.
17. Лисиенко В.Г Хрестоматия энергосбережения Кн.2. Москва: «Теплотехник», 2005.
18. Лисиенко В.Г. Хрестоматия энергосбережения Кн.1. Москва: «Теплотехник», 2005.
19. Парамонов С.Г., Таранова Г.А.. Методические указания к выполнению лабораторных работ для студентов всех форм обучения специальностей 050717 − Теплоэнергетика, 050702 − Автоматизация и управление.− Алматы: АИЭС, 2007. −30с.;
20. Промышленная теплоэнергетика и теплотехника. Справочник. Кн.4./под ред. А.В.Клименко. Москва:1983,1991,2004,2007.
21. Савицкая, Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятий: Учебное пособие/ Г.В. Савицкая. -2-е изд., перераб., доп. Минск: ИП "Экоперспектива", 2002. - 498 с.: ил.
22. Санатова T.C., Мананбаева С.Е. Экология и устойчивое развитие. Методические указания и задания к расчетно-графической работе для студентов всех специальностей – Алматы: АУЭС, 2010 – 26 с
23. Сергеев, И.В. Экономика предприятия: Учебное пособие/ И.В. Сергеев. – 2-е изд. перераб. и доп. Москва: Финансы и статистика, 2000. – 304
24. Сериков Э.А. Теплоэнергетические системы и энергоиспользование в промышленном технологическом производстве. Алматы,2007.
25. Смирнова Е. Местный бюджет – новый источник финансирования // Промышленность Казахстана № 02 – 2004. – с.2.2
26. Соколов Б.А. Устройство и эксплуатация оборудования газомазутных котельных. Москва, 2007.
27. Стражев В.И. Анализ хозяйственной деятельности в промышленности: Учебник. 2-е изд. – МН.: ВШ, 1996. - 363с.
28. Сыромятников Е.С., Победоносцева Н.Н., Зубарева В.Д., Шпаков В.А. Организация, планирование и управление нефтегазодобывающими предприятиями. Издательство «Недра» 1987г.
29. Хакимжанов Т.Е. Охрана труда. Учебное пособие для вузов:-Алматы: Эверо, 2006-264с.
30. Энергосбережение в теплоэнергетике и теплотехнология/под ред. А.В.Клименко. Москва: «МЭИ»,2011.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнай өңдеу зауыты
1.2 Павлодар мұнай өңдеу зауыты
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
1.4 Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету
1.5 ЖШС АМӨЗ кәсіпорыны туралы жалпы мәлімет
1.6 Өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
1.7 Техникалық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы
1.8 Энергиямен жабдықтау жүйесі
1.9 ЖЭС өнеркәсібі
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
2.2 Қазан қондырғыларының технологиялық схемасы
2.3 Е-50-3,9-440ГМ қазандығы
2.4 От жағатын камера
2.5 Құбыр жолдары жүйесі
2.6 Ауа мен жағу өнімдерінің есебі
2.7 Ауа мен жағу өнімдерінің энтальпия есебі
2.8 Жылу жоғалту мен пайдалы әрекеттің коэфициенті
2.9 Отынның шығынын анықтау
2.10 Отын жағатын камераның жылулық сипаттамалары
2.11 Отын жағатын камералардың өлшемін анықтау және жанарғыларды орналастыру
3. ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІ ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Санитарлық қорғау аймағының есебі
3.2 Қазандық операторының жұмыс жағдайының сараптамасы
3.3 Кондициялау жүйесінің есебі
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартуға дейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік құнының есебі
4.2 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартудан кейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік бағасының есебі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Қазақстанда мұнай өңдеу мұнай алу көлемінің ұлғаюына қарай синхронды дамуда. Қазіргі таңда ішкі сұранысы 20 млн.тонна, суммалық қуаты 18,5 млн. тоннаны құрайтын 3 МӨЗ бар.
Алайда қазақстандық МӨЗ-дер өңдейтін мұнайдың басым бөлігі импортталады. Бұл Шымкент және Павлодар зауыттарының ресей мұнайын өңдеуге негізделуіне байланысты. Қазақстанның мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібі басқа салалар сияқты СССР кешенінің құрамдас бөлігі ретінде ұйымдастырылған және дамыған. Мұнай өнімдерін, химия және мұнайхимия өнімдерін шығару бойынша өнеркәсіптің өндірістік қуаты өнімдерді өзара жеткізу туралы келісімдер негізінде осы өнімдерге жалпы одақтық сұранысқа негізделген.
Экономиканың қарқынды дамуы мен әлеуметтік саладағы жағымды өзгерістерге байланысты мұнайөнімдерін шығару отынға артып отырған сұраныстан төмен болып отыр. Нәтижесінде елдің мұнайөнімдерінің импортына тәуелділігі сақталуда. 2003 жылы 490 мың тоннадан артық бензин импортталған, негізгі көлем - шамамен 95% - бензинге жоғаы емес октан санымен келген (95 және төмен). Қазақстан нарығына бензинді негізгі жеткізуші Ресей болып табылады (98% артық), отын біршама аздаған мөлшерде Қытай мен Өзбекстаннан жеткізіледі [3]. Бұл белгілі бір дәрежеде энергияның бұл түрлері бойынша энергетикалық тәуелділік, энергетикалық қауіп туғызады және энергетиканың тұрақтылығын төмендетеді. Осыған байланысты жергілікті мұнайды өңдеу үшін әрекеттегі МӨЗ-дерді кеңейту және жетілдіруді және жаңа МӨЗ құрылыстарын, сондай-ақ кішігірім зауыттардың құрылыстарын қамтамасыз ету керек.
Негізгі проблема рсепубликада мұнайхимия өнімдерінне ішкі және сыртқы сұраныстарды максималды қанағаттандыруға негізделген, көмірсутегі шикізаты бойынша республиканың рационалды пайдаланатын мүмкіндігін ескеретін технологиялық байланысқан мұнайхимия өнеркәсібінің кешенінің жасалмауы болып табылады.
Соңғы алты жылда ҚР МӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2 есе артты. 2007 жылы республиканың мұнай өңдеу зауыттары 12 млн. тонндан артық мұнай өңдеген (жоспар бойынша 12 млн. тонн).
Ішкі нарықты қамтамасыз ету үшін 2008 жылы МЭМР ҚР МӨЗ-нда 12,5 млн. тонн (+4%) мұнай өңдеу жоспарын бекітті. Өңдеу жоспарланған: 2,9 млн. тонна (+9%) бензин; 3,9 млн. тонна (+1%) дизотын; 2,7 млн. тонна (+3,9%) мазут; 6,5 тыс. тонна (+37,8%) авиациялық керосин[1].
Қазақстан мұнай өңдеу саласы бастақыдан мұнай өңдеудің отындық схемасы бойынша жұмыс істейтін үш ірі кәсіпорынмен - АҚ Атырау МӨЗ, АҚ Павлодар мұнайхимия зауыты және ОАО PetroKazakhstanOilProduct (бұрынғы - Шымкентнефтеоргсинтез) белгілі. Олардың суммалық өндірістік қуаты отынға елдің ішкі сұранысын қамтамасызетеді. Алайда отынның кейбір түрлері, әсіресе Еуростандартқа сәйкес кейбір түрлері жеткіліксіз. Мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану балансы 1 кестеде берілген. Бұл кестеден Қазақстанда жоғарыоктанды бензин мен авияциялық керосин бойынша тапшы екенін көреміз.
2007 ж мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану 1.1 кестеде берілген
Кесте 1.1 - 2007 ж. мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану мың.т
Атауы
Өндіріс
Импорт
Экспорт
пайдалану
Бензин А - 80
1199,5
82,6
164,4
1117,8
Бензин АИ - 9293
1266,5
577,2
54,6
1789,1
Дизельдік отын
3919,4
511,9
725,0
3706,3
Авиакеросин
258,9
234,9
1,4
792,4
Мазут
2575,0
20736
1211,2
1571,3
Республикада авиациялық бензин, қысқы дизельдік отын, майлағыш майлар өнеркәсібі жеткілікті дамымаған. Оларға сұраныс ТМД елдерінен әкелу арқылы қамтамасыз етіледі. Бұл проблеманы шешу үшін Қазақстан Республикасында 2003 жылдың 1 шілдесінен Мұнай өнімдерінің жеке түрлерінің айналымы мен өнеркәсібін мемлекеттік реттеу туралы Заңы енгізілді, оның мақсаты мұнай өнімдері нарығына мемлекеттік бақылауды күшейту болды. Мұнай өңдеу өнімдерінің кейбір түрлерін өндіру динамикасы 1.2 кестеде берілген.
Кесте 1.2 - Қазақстан МӨЗ-де мұнай өнімдерінің өндірісі, мың. т. жылына
Автобензиннің кейбір маркалары әлемдік стандартқа сәйкес емес және сондықтан дамыған елдер нарығына қатыса алмайды. Бұл кестеден пайдаланылатын бензиннің басым бөлігі Қазақстанға жақын және алыс шетелден әкелінетінін көруге болады.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнайөңдеу зауыты.
Атрау МӨЗ - Қазақстанның ертеден келе жатқан мұнай өңдеуші кәсіпорыны. Зауыт 1945 жылы салынған. Атырау МӨЗ - Қазақстан мұнай өңдеушілерінің алғашқысы. 1999 жылдың ортасынан зауыттың акциясының бақылау пакетін (86%) ұстаушы ЗАҚ Казахойл, одан кейін - АҚ КазМунайГаз болды. Мұнай өңдеу схемасы 1.1 суретте берілген.
Сурет 1.1 - АМӨЗ технологиялық сызбасы
Зауыттың техникалық жобасын Баджер және ұлдары американдық фирмасы жасаған, олар сонымен бірге құралдар әкелген. Зауыт басынан бастап отындық нұсқа бойынша, авияциялық және автомобильдік бензин, әртүрлі мотор және қазандық отындар бойынша дамыған.
Зауыттың бастапық қуаты 800 мың тонна мұнай өңдеуді құраған және Ембі кенінің мұнайы мен сырттан келетін Бакинский мұнай дистиллятына негізделген. Батыс Қазақстан аймағының дамуы мен 1965 жылдан мұнай өңдеу артқандықтан зауыт өзінен шығарылған дистиллятпен жұмыс істеу үшін қайта құрылған. 1980 жылы Қазақстанда алғашқы баяу кокстеу қондырғысы құрылды. Тоғыз жылдан кейін мұнай кокс шанышқылау қондырғысы іске қосылды. 2000 жылы техникалық азот өндірісі бойынша қондырғы іске қосылды.
Шикізатты пайдаланудың жеткіліксіз кешенділігі (тек отындық нұсқа бойынша жұмыс) Атырау МӨЗ-нің реконструкциясын талап етті.
1999 жылы ННК Казахойл (қазіргі- КазМунайГаз) Marubeni Corporationмен Атырау мұнайөңдеу зауытын реконструкциясы туралы келісімге қол қойды, ол 2003 жылдың 14 наурызында күшіне енді. Реконструкцияның құны 300-310 млн. $ бағаланды. Зауыттың реконструкциясында жаңа технологиялық қондырғылардан құрылады:
oo Дизельдік отынды гидротазалау және депарафиньдеу (сутегін тазалу қондырғысымен қоса).
oo Бензиндік қондырғы (кең бензин фракциясын фракциялау және гидротазалау қондырғысы, изомеризация қондырғысы).
oo Күкірт өндіру қондырғысы (амин регенерациясы, қышқыл ағындардың кері итеру колоннасы, күкірт өндірісі, күкрт кристаллизациясы).
oo Бар технологиялық қондырғыларды модификациялау: АТ-2, каталикалық реформинг, баяулатқан кокстеу.
Техниканы жаңарту қуатты жылына 5 миллионға дейін арттыруға мүмкіндік береді. Өнеркәсіп экология, қауіпсіздік және өнімнің сапасына қойылатын халықаралық талаптарға сай болады. Атырау МӨЗ алғаш рет құрамында метил - және этилмеркаптаны жоғары Теңіз мұнайын өңдеді. Теңіз мұнайын өңдеу үлесі 12% құрайды. Зауыт өңдеу тереңдігінің 62,5%-на қол жеткізген. Сонымен қатар ашық түсті мқһұнай өнімдерін алу орташа алғанда 46%. Мұнай өңдеу тереңдігі 85-92%.
Қазіргі таңда зауыт 16 атаумен мұнай өнімдерін шығарад, оның ішінде: автомобиль бензиндері АИ-93, 98 уайт-спирит, дизельдік отын (қысқы, жазғы), фракциялық құарм ауыр дизельдік отын УФС-Л-0, -2-10, қазандық отындары, мұнай отындары (мазут), вакуумдық дистиллят, СПБ ТЛ тұрмыстық газ, кокс KП -1, 2. Еуро-2005 стандарты бойынша АИ-95 автобензині мен қоспа қосылмаған қысқы дизотын өндірісі меңгерілді. АИ-93 бензинінің өндірісі 4 есеге, Еуро-2005 сапалы дизотын 2 есеге артты. Осыны 1.3 кестеден к-ре аласыз.
Кесте 1.3 - АМӨЗ-де мұнай өнімдері өндірісі
Атауы
Жылдар
2005(мың.т)
2006(мың.т)
2007(мың.т)
Бензин
509
493
470
Дизельдік отын
958
995
1019
Авиакеросин
21
5
21
Мазут
1354
1343
1096
Басқа өнімдер
466
569
747
Барлығы
3299
3405
3353
Шикізатты тасымалдау құбырлы трансортпен, ал дайын өнім теміржолмен жүзеге асырылады.
Атырау МӨЗ Батыс Қазақстан мұнайын өңдейтін Қазақстандағы жалғыз мұнай өңдеу өндіріс болып табылады. Зауыт өңдеуге жылына 1,0 млн.тоннға дейін түссіз мұнай (мысалы Теңіз кені) қабылдай алады. Атырау МӨЗ-де соңғы жылдары қасиеті жағынан Еуро-2 деңгейіне сәйкес дизельдік отын өндірісі дамып отыр. Рконструкциядан кейін өндіріс Еуро-3, Еуро-4 деңгейлі дизельдік отын шығаруға мүмкіндік алды.
Атырау МӨЗ-да сертификаттық зерттеулер жасалды және Премиум -95 маркалы автомобиль бензиніне сәйкестік сертификаты берілді. Гидротазалау мен бензинді изомеризациялау қондырғыларын пайдалануға енгізу шығарылатын бензиннің заманауи талатарға сәйкес саа даңгейін қамтамасыз етеді.
2008 жылдан АМӨЗ-де өңделетін мұнайдан барлық күкірт алынады, содан кейін ұсақталады және экспортталады. АМӨЗ-да алынатын күкірттің сапасы 9999 көрсеткішіне дейін жеткізілген. Бұл мұндай өнім үшін күкіртте басқа ешқандай қоспалардың жоқ екенін көрсететін жоғары көрсеткіш болып табылады.
Ішкі нарықта ұсынылатын мазут (құрамында түссіз мұнай өнімдері жоғары) мол болып және өз жоғарыоктанды бензиннің жетіспеуіне байланысты Атырау МӨЗ-да мұнайды терең өңдеу кешенін жасау жоспарланып отыр. Жаңа кешен сұранысы төмен мазут мөлшерін азайтып, мұнайдан түссіз фракцияларды алуды едәуір арттырады. Бензин шығарудың өндірістік мүмкіндігі жылына 600 мың тоннадан 1,3 млн. тоннаға дейін артады. Дизельдік отын шығару бір жаарым есеге артады.
2003 жылмен салыстырғанда АМӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2007 жылы 1,6 есеге артты және 3,7 млн.тоннаға жетті. Алайда шығарылған отындық өнімнің құрылымында сапалық өзгерістер болмады: мазуттың үлесі аздап төмендеді (33,7 % дан 31,6 % дейін), дизельдік отынның меншікті салмағы 30,2% дан 27,6 %ға дейін кеміді, бензиннің үлесі бұрынғыша 14 %-ға жетпейді.
2008 жылдың бірінші жарты жылдығында өткен жылғы нәтижемен салыстырғанда мұнай өңдеу көлемі 10 %ға артып, АМӨЗ-да бензин өндірісі 12,8 %, дизелдік отын - 19%-ға артты.
1.2. Павлодар мұнай өңдеу зауыты.
Павлодар зауыты (2000 жылдан мұнайхимия деп аталады) - Қазақстанның ең ірі мұнай өңдеу кәсіпорыны. Павлодар мұнайөңдеу зауыты АҚ технология бойынша Қазақстандағы және ТМД-ғы заманауи кәсіпорындардың бірі болып табылады және оның сызбасы 2.1.суретте берілген. Зауыт елдің солтүстігінде орналасқан және 1978 жылы іске қосылған. Кәсіпорын техникалық жабдықталу бойынша ТМД территориясында ең жақсы кәсіпорындардың бірі болып табылады.
Бұл зауыт географиялық орналасуына қарай құрамында түссіз мұнай өнімдері жоғары (57%) батыссібір күкірті аз (0,56 мас. %,) мұнайды пайадлануға арналып жобаланған. Бірінші кезекті қуатты іске қосу 1978 жылдан бастау алады, осы кезде батыссібір мұнайын тасмалдайтын алғашқы мұнайқұбыры іске қосылды. Павлодар МӨЗ (қазіргі БАҚ Павлодар мұнайхимия зауыты ПМХЗ) сонымен қатар мұнайды терең өңдеу сызбасымен отындық профильді кәсіпорын болып табылады. Зауыттың жұмысы мұнайды біріншілік өңдеу бойынша параллеь жұмыс істейтін құрама блоктарды пайдалануға және мұнай қалдықтарын өңдеу бойынша дистилляттарды каталикалық жақсарту (ЛК-6У) мен құрама қондырғыларды, оның ішінде каталикалық крекинг, гидрокрекинг және кокстеуді пайдалануға негізделген. Өңдеу тереңдігі 82%, алынатын мұнай өнімдері - А-76, А-93, А-72 автобензиндері, дизельдік отын (қысқы, жазғы, оның ішінде УФС), қазандық отындары, сұйытылған газ, кокс, битум. Бұл технологиялық схема жобаға сәйкес, Самотлорск жеңіл мұнайын қабылдауға негізделген, түссіз мұнайдың шығуын 72,3% дейін қамтамасыз етуге бағытталған.
Сурет 1.2 - Технологияық схема ПМӨЗ
Жоба құжаттарында мұнайды терең өңдеуге негізделген көмірсутекті шикізаттарды тиімді және кешенді пайдалану концепциясы негізге алынған. Алайда кәсіпорын қысқартылған түрде іске қосылды - технологиялық циклде тек қана отындық бағыт болды.
Жоғарыда атап көрсетілгендей, импорттық шикізатқа бағыттау энергияның осы түріне тәуелділік көзінің бірі болып табылады. Мысалы, 1992 жылы Павлодар МӨЗ квота бойынша тиесілі 7,5 млн. батыссібір мұнайының 1,1 млн. т.алмады. Ал 1993-1994 ж. Батыс Сібірден мұнай жеткізу тоқтағандықтан, Павлодар МӨЗ қуаты уақытша тоқтатылды. Керосин фракцияларын гидротазалау қондырғысы қажетті қоспалардың (мұнай қышқылдары) болмауына байланысты жоспардан 120 күнге кем жұмыс істеді.
1992 жылы 25 атаумен тауар өнімдері шығарылды. 1992 жылы сонымен бірге АИ-91 маркалы этилденбеген бензин алу технологиясы өндіріске енгізілде және меңгерілді. Каталикалық крекинг қондырғысында АИ-94 маркалы автомобиль бензинінің жоғарыоктанды компонентін алу технологиясы меңгерілді. А-76 бензині -15500т, дизельдік отын Л-62-29 700 т, мазут - 67 400 т, пештік отын - 24 066 т.экспортталды.
Қазіргі уақытта сұйытуға арналған қосымша өнімдер (тұрмыстық отын) 1.4 кестеде берілген. Бутан-бутилен фракциясы негізінде Павлодар МӨЗ 1996 жылы ПО Химпромда метилтретилбутилді эфир (МТБЭ) өнеркәсібі қондырғысының қатарына кірді. МӨЗ каталикалық крекинг қондырғысынан ППФ және ББФ шығуы жоспарланған көлемнен төмен (шикізаттың төмендеуінен, жобаланбаған катализатор және үрдісті енгзудің тиімсіз рижимінен).
1.4 кесте Павлодар МӨЗ қосымша өнімдер, мың. Т
Өнім
Жобланған
Нақты
Пропан-пропиленді фракция (ППФ)
Оның ішінде пропилен Бутан-бутиленді фракция (ББФ)
Оның ішінде: изобутилен
н-бутилен изобутан
115-135
40-60
70-85
25-40
210-220
75-95
25-30
12-15
75,-85
30-35
50-60
20 - 25
2001 жылдан 2005 жылға дейін каталикалық риформинг қондырғыларының катализаторларын алмастыру бойына жұмыстар жүргізілді, бұл вакуумдық газойльді гидротазалауды және дизельдік отынды депарафиндеуді қамтамасыз етті, сонымен қатар АИ-93 маркалы автомобиль бензинін шығаруға көшуге мүмкіндік берді. Сұйытылған газ бен бензин алуды арттыру мақсатында ЛК-БУ мұнайын біріншілік айдау қондырғысының жәнеКТ-1 кешенін абсорбациялау және газфракциялау қондырғысының технологиялық схемасына өзгерістер енгізілді.
ПМӨЗ 25 жылғы жұмысында апаттық амбарларда және тазартқыш ғимараттардың қоқыржинағыштарда мұнайқоқырларының мөлшері көп жиналған және қоймалардың көлемі олардың әрі қарай жиналуына мүмкіндік бермейді. Осыған байланысты 2004 жылдың маусымында мұнайқойыртақтарын (сұйық біртекті емес жүйелер) ортадан тепкіш және гравитациялық бөлуге арналған FLOTTWEG (Германия) фирмасының қондырғысы іске қосылды және бөлінген заттар әрі қарай пайдаға асырылады.
2006 жылдың қаңтар айында күкіртті түйіршіктеу қондырғысы алынды және іске қосылды. Сутегін өндіру қондырғысын іске қосу ПМХЗ-на қысқа мерзімді уақытта тауарлық бегзин мен дизельдік отындардың құрамындағы күкіртті Еуро II еуразиялық стандарттың талаптарына дейін азайтуға мүмкіндік береді. Ұзақ мерзімді уақытта сутегін өндіру қондырғысын іске қосу тауарық мұнай өнімдерінің сапасын Евро III және Евро IV европалық стандарттың талапарына жеткізу бойынша міндеттерді шешуге кірісуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты 2005 жылы ПМХЗ құралдар жеткізілімге арналған келісімшартқа отырды. Сутегі өндірісінің жаңа қондырғыларының негізгі технологиялық қондырғысы ретінде Фостер Уилер компаниясының бу риформингті конструкциялы пеші таңдап алынды.
Сутегі өндірісінің қондырғыларын іске қосу тамыз-қыркүйек айларына жоспарланған. Алайда бірқатар жағдайларға байланысты кейінге қалдырылды.
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
Шымкент мұнай өңдеу зауыты да (қазір - PetroKazakhstan Oil Product) бастысібір мұнайын өңдеуге жобаланған (энергияның осы түрі бойынша белгілі бір тәуелділікті көрсетеді) және 1985 жылы жылына 6,2млн.тонна мұнай өңдеу қуатымен іске қосылған. Мұнай зауытының өңдеу схемасы 1.4 суретте көрсетілген.
Сурет 1.4 - ШМӨЗ технологиялық схемасы
1995 жылы шикізатты, дизельдік отынды және керосинді гидротазалаумен каталикалық риформинг қуаты іске қосылды. Осы жылы жылына қуаты 20 мың тонна шикізат өндіретін қондырғы салынды. Шымкент МӨЗ отындық схема бойынша жылына 6 млн.тонна батыссібір және қазақстан мұнайын өңдейді. Өңдеу тереңдігі 59%, болашақта - 85%. Алынатын мұнай өнімдері - А-76, А- 72 (20,2%) автобензиндері, дизельдік отын (қысқы, жазғы, оның ішінде УФС-40) (30,5 %), отын ТС-3 (4,4;%), пеш отыны (40,5%), сұйытылған газ (0,8%).
1991 жылы зауыттың реконструкциясы аяқталды, ол өңдірімділікті жылына 7 млн.тоннаға арттыруға мүмкіндік берді.
1992 жылы құрамында парафині жоғары Құмкөл кенінің мұнайын өңдеу үшін реконструкцияны жүзеге асырды. 2000 жылы мұнайшламын пайдаға асыру бойынша қондырғы енгізілді, 2005 жылы бензин мен дизельдік отынның барлық түрінің қалдықтарын шаюға торап жасалды. Құмкөл мұнайын өңдеу кезінде депарафинизация үрдісін пайдаланумен реактивті отын алу технлогиясы жасалды және патенттелді. Қазіргі уақытта әр түрлі мұнайлардың қоспасын өңдеу кезінде ЕВРО стандарт бойынша авиакеросин өндірісінің жобасы сәтті жүзеге асырылуда. Былтырғы жылы зауытты жаңарту жобасы басталда, ол түссіз мұнай өнімдерінің үлесін 61 % дан 89 % - ға дейін арттыруға және Еуро-3 стандартының талапратының деңгейіндегі өнім шығаруды қамтамасыз етуге негізделген.
Қазақстанның мұнай өңдейтін зауыттарының белгіленген қуаты ішкі отындық нарықтың сұранысын толық қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Алайда зауыттың жоғарыда көрсетілген себептеріне байланысты (шикізатқа тәуелділік) тәжірибеде белгіленген қуаттың шамамен жартысы орташа пайдаланылады. Пайда болған өз отынымыздың жетіспеушілігі импорттық өніммен орындалады. Елімізді өз отынымызбен қамтамасыз етуді жақсарту үшін және эксорттық өнімдердің номенклатурасын арттыру үшін қазақстан шикізатын өңдеуге ауыстыру үшін МӨЗ-ді жаңарту жүзеге асырылуда. Жуық уақытта өндіру аймақтарында МӨЗ құрылыстары көзделіп отыр. Көмірсутекті шикізаттарды өңдеу өнімдерін арттыру мақсатында мұнайхимияны дамыту керек. Қазақстан Республикасының Үкіметі ұзақ мерзімді бағдарламалар негізінде осы бағыттардың барлығы бойынша біртіндеп жұмыс атқаруда. Импорттық шикізатқа тәуелділіктің әсері 1990-2004 жылдары мұнай өңдеу динамикасынан көрінеді.
1.4. Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету.
Мұнай өңдейтін өнеркәсіптің тиімділігі ең алдымен мұнай өнімдерініің регламентіне және өңделетін мұнайдың оптималды тереңдігіне байланысты. Өңдеу тереңдігі жеткіліксіз болғанда бастапқы мұнайдың басым бөлігі отындық мазутқа ауысады, ол мұнай өңдегенде алынатын өнімдердің бағасы төмені болып табылады. Мысалы, мазуттарды терең каталикалық өңдеу 1 т мотор отыныңа кететін шикі мұнайдың шығынын 2,2-2,3 тен 1,2- 1,3 тоннаға дейін азайтуға мүмкіндік береді. Терең өңдеу - мотор отындарын, күкірті төмен қазандық отындарын, күлі аз кокс пен мұнайхимия өнімдерін алатын ауыр қалдықтарыдң максималды конверсияға жету Қазақстанның барлық үш зауытында да жүзеге асырылады. Мұнай өңдеуді тереңдетудің арқасында мотор отындары өндірісінің өсуі көптеген млн.тонна шикі мұнайды қосымша өңдеуге эквивалентті. Ауыр қалдықтарыд (мазут) өңдеу мен мұнай өңдеу тереңдігі 65,%.ға дейін жеткізудің арқасында түссіз отын алу мүмкіндігі артады. Мұнай өңдеудің тиімділігінің негізгі көрсеткіші - оның тереңдігінің Қазақстандағы деңгейі төмен - 60%дан төмен, ал дамыған елдерде 85 - 90%. Ауыр мұнай алу көлемінің артуына байланысты бұл көрсеткіштер маңызды болып табылады (17,5% 1980 жылдан 19,8% 2000ж дейін)
Мұнай өңдеу тереңдігі негізнен МӨЗ эономикасына әсер етеді, сонымен бірге технологиялық тиімділік өзгеріссіз қалады (мұнай өнімдерінің бөлінбеген бөлігі мазут ретінде пайдаланылады).
Терең өңдеудің барлық үрдістері мұнай қалдықтарының сапасын жақсартуға негізделеді. Химиялық жақсарту көміртегінің сутегіне қалдықтарға тән қатынасын 1.4тен 8000 мың т дейін өзгертеді.
Мұнай өңдеу үрдістерін тенологиялық тұрғыдан төрт топқа біріктіруге болады: шикізатты өңдеуге дайындау, каталикалық крекинг, гидрогенизация үрдістері, термиялық үрдістер.
Шикізатты өңдеуге дайындау құрамында катализаторларды улауға және олардың қызметінің мерзімін төмендетуге әсер ететін көміртегі, асфальтендер, темір, күкірт, азоттың жоғары болғандықтан қажет.
Мұнай қалдықтарының каталикалық крекингі орташадистиллятты фракциялардың шығуын арттырады.
Қазақтан мұайларының басым бөлігі жататын сапасы төмен мұнайларды сәтті өңдеу үшін МӨң технологиялық схемаларына екіншілік үрдісерді енгізу тән (каталикалық крекинг, гидроазалау, гидрокрекинг, риформинг және т.б.)
1.4 сурет ҚР МӨЗ өңделетін мұнай көлемі. 1 т мұнайдың гидрогенизациясына 15 - 20 кг сутегі керек [1], ол мұнайды өңдеу кезінде қосымша өнім ретінде өндіріледі.
Соңғы онжылдықта ресейдің кейбір зауыттарында сапасы жоғары түссіз ұнай өнімдерін шығаруды арттыратын күрделі каталикалық жүйелер пайдаланылып жүр (батыссібір мұнайынан 70% дейін). Павлодар МӨЗ-де осындай қондырғыларды орнату түссіз мұнай өнімдерін алуды 6% дейін арттыруға, меншікті капиталдық шығынды 33% дейін азайиуға және түссіз мұнай өнімдерін шығару бойынша өндірімділікті 1,5 есеге арттынуға мүмкіндік берді.
Өңдедуді тереңдету МӨЗ техника-экономикалық көрсеткіштеріне әсер етеді (1.5 кесте). Кестеде көрсетілгендей, эконмикалық тиімдісі 3 нұсқа.
1.5кесте Өңдеу нұсқаларының техника-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
Мұнай өңдеу
Терең емес(негізгі схема)
Нұсқа бойынша терең
1
2
3
Мұнай шығыны, 1 т мотор отынына т
2,1
1,67
1,46
1,27
47,7
60,0
68,3
78,7
51,5
69,0
80,7
92,3
Мотор отындарының шығу, % мұнайға
100
126
165
Мұнай өңдеу тереңдігі, %1, өнімділік көлемі % 2:
100
100
63
112
144
38
13
127
Мотор отындары
119
Отындық мазут
100
170
328
Өнеркәсіптің жаппай сатылым бағасымен тауар өнімі, %
216
Өңдеу бойынша эксплуатациялық шығындар, %
Күрделі қаржы жұмсау, %
100
156
184
245
Энергетикалық шығындар (отын жағдайында), %
100
133
180
210
Барлық нұсқаларда өңдеу 100 %ға алынған. Көрсеткіштер негізгі схемаға %бен берілген.
Түссіз мұнай өнімдерін алу тереңдігін арттырғанда рентабельдіктен мұнайға түскен пайда артуда (65-68% дейін), содан кейін тұрақтанады және 70% бастап төмендейді. Бұл мұнай өңдеуді тереңдеткенде электр- және жылуэнергиясына, құралдарды пайдалануға және т.б.шығындар төмендейді. Технологияның дамуының жеткен деңгейінде 81- 83 % мұнай өңдеу тереңдігіне сәйкес түссіз мұнайөнімдерін алу тереңдігі 68-70% м оптималды болып табылады.
Өңдеуді тереңдету кезіндегі негізгі тауар өнімдерінің шығару көлемі мен экономикалық өндірімділігі 1.6 және 1.7 кестелерде берілген.
Алынған қазақстан мұнайдаларында көлемі арты отырған тұтқырлығы жоғары мұнай мен мұнайбитумды жынытарды өңдедудің энергетикалық және экологиялық проблемалары оларды өңдеудің жаңа технологиялық әдістерін іздеудің қажеттілігін тудырады.
1.6 кесте Тауар өнімдерінің көлемі
Әр түрлі нұсқаларда (% мұнайға) шығуы
1
2
3
4
5
Автомобиль бензиндері, барлығы
21,9
24,3
22,3
25,8
27,2
АИ-9 (неэтилир.)
5,2
5,2
5,2
5,2
5,2
А-76 (неэтилир.)
16,7
19,7
17,1
20,6
27,2
Авиациялық керосин
9,8
9,8
9,8
15,8
9,8
Дизельдік (ұүрамындағы күкірт 0,2 % дейін)
39,6
48,2
51,0
41,2
38,1
Қысқы
12,0
15,6
16,2
16,2
12,0
Жазғы
27,6
32,6
34,8
25,0
26,1
Битумдер
8,3
4,2
4,2
4,2
4,2
Кокс
11,9
2,6
2,6
2,6
2,6
Қазандық отындары (тауарлық.)
0,4
2,0
1,4
1,4
7,1
Сұр ком
0,6
0,45
0,5
0,5
0,4
Сұйытылған көмірсутекті газдар
1,2
1,2
1,2
1,2
1,2
1.7 кесте Келтірілген шығындар мен келтірілген табыстардың мұнай өңдеу тереңдігіне тәуелділігі , %
Көрсеткіштер
Отындық нұсқа (1-негізгі)
В нұсқасында аралас схема,
2 нұсқа
3 нұсқа
Өңдеу тереңдігі
63,5
71,57
70,2
Келтірілген шығындар
100
124
125,9
Келтірілген табыстар
100
127,7
135,7
Мұнай өнімдері: Шымкент МӨЗ үшін - 71% (Құмкөл мұнайын пайдалануды кеңейтуге негізделген), Атырау МӨЗ үшін - 65% (қазақстан мұнайын пайдалануға негізделген және жүргізілген жаңартуларға байланысты), Павлодар МӨЗ үшін - 58% (ресей мұнайының толық жеткізілмеуіне байлансты) құрайды.
Қосымша өнім ретіндегі сұйытылған газ өдірісі энергияның осы түрінде елдің сұранысын қанағаттандырмайды және тәуелділіг төмен көз болып табылады (өйткені сұйытылған газды пайдалануды электрді қолдануға алмастыруға болады)
Қазақстанда бар МӨЗ-ді дамыту мен жаңартуға арналған құны 3.1 млрд.АҚШ доллару тұратынбағдарламалар жасалған және олар жүзеге асса 2015 жылы жобалық қуатына жетеді. Сонымен қатар түссіз мұнай өнімдерінің өндірімділігі артуы тиіс және оның сапасы Евро-3 стандартына сәйкес болады. Мұнай мен мұнай өнімдеріне тәуелділікті жою үшін Қазақстан жаңа МӨЗ құрылыстарын жоспарлап отыр. Отандық МӨЗ жұмыстрын қаржыландыру үрдістерін жеңілдету үшін 2008 жылы барлық МӨЗ-ді ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы бақылау үлестерін ала бастады. Бұл жағдайда мемлекеттің ішкі нарықтағы мұнай өнімдерінің құны мен эксорт көлеміне әсер етуге мүмкіндігі көп болады Бұл мұнай өнімдерін өндірушілердің арасындағы бәсекелесікті арттырудың шешімі болып табылады.
1.5. Кәсіпорын туралы жалпы мәлімет
Атырау мұнай өңдеу зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (әрі қарай - ЖШС АМӨЗ) Қазақстандағы мұнай өңдейтін алғашқы өнеркәсіп болып табылады. Зауыт 1945 жылы іске қосылды. 1999 жылдан АҚ КазМұнайГаз құрамына, Өңдеу және Маркетингке жатады. Қазақстанда мұнай өңдеудің жалпы көлемінде ЖШС АМӨЗ үлесі 30% құрайды.
ЮридЗаңды мекен-жайы: 060001, Қазақстан Республикасы,Атырау қаласы, Зейнолла Қабдолов көшесі1.
2008 жылдың 26 маусымынан №000096 мемлекеттік лицензияға сәйкес ЖШС АМӨЗ келесі жұмыстардың түрлерін атқарады:
1) біріншілік және терең мұнай өңдеу өнімдерін өңдеу;
2) компаунділеу, октан санын арттыру мақсатында тауарлық бензинге қосындылар мен компоненттерді, қоспаларды қосу;
3) Дизельдік отындарға қоспа мен қосындылар қосу.
Мұнай өңдеу бойынша белгіленген қуат жылына 4,3 млн. тонна.
2008 - 2012 ж мұнай өңдеу көлемі 1.8 кестеде берілген.
1.8 кесте Өнеркәсіп жұмысының көрсеткіштері
Жыл
2008
2009
2010
2011
2012
Шикі мұнайдың өңдеу көлемі (мың. тонн)
3924,5
4004,0
4300,1
4471,5
4422,8
2008-2012 ж. шикі мұнайды өңдеу көлемінің өзгеру графигі 1.5 суретте берілген.
1.5 сурет 2008 ж 2012 ж аралығында шикі мұнай өңдеу көлемінің өзгеру графигі
1.9 кестеде 2008 - 2012 ж.шығарылған өнімнің өндірісінің көлемі берілген.
Кесте 1.9 - Өнімнің өндіру көлемі (мың. тонн)
жыл
2008
2009
2010
2011
2012
Автокомпонент (бензин)
492,8
528,98
600,8
567,9
506,4
Дизельдік отын
1175,4
1101,0
1 258,8
1 330,1
1 216,5
ТС-1 отын
44,6
53,23
65,6
46,4
54,2
Тауарлық мазут товарный
1566,2
1673,53
1 953,3
1 785,3
1 585,4
Басқа өнімдер
330,0
302,06
232,1
482,7
841,4
2008 - 2012 ж.шығарылған өнімнің өндіріс көлемінің өзгеру графигі 2 суретте.
Сурет 1.6 - 2008-2012 ж. шығарылған өнім көлемінің өзгеру графигі
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 13.10.2006 жылғы № 989 бекітілген Қазақстанда әлемдік деңгейдегі мұнай-химия кешендерін қалыптастыру және алғашқы мұнай-химия кешенін құру жөніндегі іс-шаралар жосарын жүзеге асыру 2009-2011 ж. өндірісті модернизациялау мен ароматты көмірсутектер өндірісінің кешендерінің құрылысына байланысты күрделі қаржы салудың өсуіне әкелді.
1.10 кестеде 2008-2012 ж.жаңа энергия үнемдеу технологиясы мен құралдарды жаңартуға кеткен шығын туралы мәліметтер келтірілген.
Кесте 1.10 - Энергия үнемдеу технологиясы
жыл
Өлш бірл
2008
2009
2010
2011
2012
Энергия үнемдеу технологиясы мен құралдарды жаңартуға кеткен шығын
мың.тенге.
36874,5
39611,9
81993,6
261890,3
46939,3
1.6. Өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
Отын-энергетика ресурстарын жеткізушілер туралы мәліметтер 1.11 кестеде.
Кесте 1.11 - Отын-энергетика ресурстарын жеткізу
№ пп
Қызметті негізгі жеткізушілер
Жұмыстың, қызметтің атауы
Келісімшарт нөмірі
Келісімшарт күні
1.
КГП Атырау Су Арнасы
Суқоймасы
келісімшарт№ 1215-11
05.12.2011
2.
ТОО Атырауоблгаз
Табиғи газ жеткізу
келісімшарт№13511
23.12.2011
3.
ТОО АтырауЭнергосату
Электр энергиясын жеткізу
Келісімшарт № 011161252-12
29.12.2012
2008-2012 өнеркәсіпте су мен отын-энергетика ресурстарын (ОЭР) алуға кеткен шығын мен пайдаланудың көлемі 1.12 кестеде берілген.
Кесте 1.12 - Су мен отын-энергетика ресурстарын алуға кеткен шығын
Энергия ресурстың атауы
Өлш. бірл
Жылдар бойынша энергия ресурстарын пайдалану
2008
2009
2010
2011
2012
Электр энергиясы (кіріс)
мың. МВт.ч.
201,688
197,266
198,439
208,554
218,733
Сыртқы көздерден
98,746
88,253
80,325
91,140
94,608
Өзінікі (ЖЭЦ)
102,942
109,012
118,114
117,414
124,124
Электр энергиясын сатып алуға кеткен шығын
млн.тг.
893,6
1034,1
1166,3
1407,0
1513,7
Э\ энергиясына орташа сатып алу тарифі
тг.кВт.ч
9,05
11,72
14,52
15,44
16,00
Табиғи газ
тыс.куб. м.
51591,60
43033,13
53077,40
68317,96
83975,86
Табиғи газ сатып алуға кеткен шығын
млн.тг.
258,03
294,50
560,95
734,77
923,44
Табиғи газға орташа сатып алу тарифі
тг.т.у.т.
5001,35
6843,63
10568,56
10755,10
10996,46
Жылу энергиясы
тыс. Гкал.
767,50
731,30
740,50
734,60
734,10
Су (Орал өз.жаңа)
тыс.м3
3983,2
3445,9
4031,7
4650,9
4775,8
Мотор отыны
т.н.т.
652,7
622,1
600,8
606,9
610,5
1.7 суретте негізгі энергия тасымалдаушыларға тарифтердің өсу мен 2008-2012 ж. өнеркәсіптің су мен ОЭР пайдалану динамикасы графикалық түрде берілген.
Сурет 1.7- 2008-2012 ж. өнеркәсіптің су мен ОЭР пайдалану, тарифтің өсу динамикасы
Берілген мәліметтер электр энергиясын, табиғи газ бен суды пайдаланудың артқанын көрсетеді. Бұл шикі мұнай өңдеу көлемінің артуы (2008 ж. 3924,5 мың тоннадан 2012 ж. 4422,8 мың тоннаға дейін) мен мұнай өңдеу тереңдігінің артуына байланысты. 2012 ж. су мен ОЭР пайдалануға кеткен қаржы шығыны 1.8 суретте берілген.
Сурет 1.8 - 2012 ж. су мен ОЭР сатып алуға кеткен шығынның үлесі (мың тенге).
Диаграммадан шығынның негізгі үлесі электр энергиясы мен табиғи газға кететіні көруге болады.
1.13 кестеде 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны берілген.
Кесте 1.13 - өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны
Энергия ресурстарының атауы
Өлш.бірл
Жылдар бойынша ОЭР меншікті шығыны
2010
2011
2012
Электр энергиясы
кВт.чтонн
46,14
46,63
49,45
Отын энергиясы
Гкалтонн
0,172
0,164
0,166
Мұнай өнімдерін өңдеу тереңдігі
%
50,2
54,3
57,6
1.9 суретте 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны графикалық түрде берілген.
Сурет 1.9 - 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны.
Берілген мәліметтерден мұнай өңдеу тереңдігінің артуы энергия ресуртарын пайдаланудың артуын көрсетеді.
Технологиялық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы 1.10 суретте АМӨЗ ЖШС өнім алу мен мұнайды біріншілік және терең өңдеу өнімдерін өңдеу үрдістерінің құрылымдық схемасы берілген.
Өнеркәсіпте негізгі өнімдерді өндіру үшін келесі өндірістік қондырғылар қолданылады:
Мұнайды тұссыздандыру және сорғыту қондырғысы (ЭЛОУ-АТ-2).
Негізгі міндеті мұнайды өңдеуге дайындау, яғни одан құралдарды коррозиялау көзі болатын лас көмірсутек емес қоспаларды (су, тұз) максималды жою. Шығаратыны: тура бензин; дизельдік отын компоненті, мазут, көмірсутекті газ.
Мұнайды тұссыздандыру және сорғыту қондырғысы ЭЛОУ-АВТ-3.
Мұнайды атмосфералық өңдеу мен мазуты вакуумдық айдау үшін пайдаланылады. Шығаратыны: автокомпонент, уайт-спирит, реактивтік отын, дизельдік отын, мазут, вакуумдық газойль, гудрон.
Сурет 1.10 - АМӨЗ ЖШС өнім алу мен мұнайды біріншілік және терең өңдеу өнімдерін өңдеу үрдістерінің құрылымдық схемасы
Каталикалық риформинг қондырғысы ЛГ-35-11300-95.
Негізгі міндеті автомобильдік, авиациялық бензиндердің жоғары октанды омпоннеттерін өндіру үшін R-86 биметалл катализаторында каталикалық риформингілеу болып табылады. Қондырғы келесі өнімдерді шығарады: тауар бензиндерінің жоғары октанд компоненттері; сұйытылған тұрмыстық газ; сутекті газ.
Баяу кокстеу қондырғысы (БКҚ) предназначена для получения кокса из тяжелых остатков переработки нефти (гудрон, мазут), служащего сырьем в производстве электродов для алюминиевой промышленности
Мұнай кокстерін қыздыру қондырғысы (МКҚҚ) шикі мұнай коксінен ұшатын компоненттер мен ылғалды жою жолымен талаптарға сәйкес қыздырылған кокс алу үшін пайдаланылады.
Бензинді гидротазалау мен изомеризация жүйесі сітегінің қатысуымен арнайы катализаторда бензинді күкірт-, азот- және оттекті көмірсутектерден тазалауға, сонымен бірге ректификация әдісімен дизотын депарафинизациясы қондырғысы мен гидротазалау секциясынан бензинді тұрақтандыру үшін пайдаланылады. Шығаратыны: гидротазаланған бензин, сұйытылған газ.
Дизеьдік отынды депарафинизациялау мен гидротазалау қондырғысы керосиндизельдік отынды күкірт-, азот- және оттекті көмірсутектерден арнайы катализаторда сутегінің қатысуымен тазалауға, снымен бірге жылдың қыс мезгілдерінде қату мен лайланудың температурасын төмендету мақсатында дизельдік отындағы парафин қоспаларын еріту үшін қолданылады. Келесі өнімдерді шығарады: тұрақсыз бензин, тұрақты бензин, құрамында күкірті аз керосин және дизельдік отын, жайқататын дизельдік отын.
Сутегін өндіру және тазалау қондырғысы (СӨТҚ). Бұл қондырғы алты адсорберде 78-R-001 ABCDEF жүзеге асырылатын қысқа мерзімді адсорбация үрдісін пайдаланумен мұнай риформингінен сутекті газды (СГ) тазалау үшін пайдаланылады.
Кристалдау блокты күкірт өндірісінің қондырғысы технологиялық қондырғылардан шығатын газ бен қышқыл ағыстарды күкіртті амин ерітіндісімен адсорбациялау жолымен және әрі қарай кристалл күкіртке каталикалық айналдырумен күкірт алу үшін пайдаланылады. Келесі өндірістер үшін күкірт шығарады: күкірт қышқылы; минерал тыңайтқыштар; күкірт бентониті; күкірт бетоны; күкірт цементі және т.б.
Техникалық азот өнідірісінің қондырғысы (ТАӨҚ).
Азот станциясы газтектес және сұйық азот өндіруге арналған. Газтектес азот инертті орта жасауға және тез қышқылданатын өнімдерді өндіру, сқтау және тасымалдау кезіндегі қауіпсіздікті арттыру үшін қолданылады. Сұйық азот хладагентретінде пайдаланылады.
Газагрегаттық шаруашылық қондырғысы (ГАШҚ).
Негізгі міндеті:
oo зауыттың технологиялық қондырғыларымен отын газддарын жинау және бөлу;
oo сұйытылған газдарды жинау, паспорттау және айдау (сұйытылған көмірсутекті газ (СКГ) паркінде КУ ГБД аминді тазалау секциясымен тазаланған сұйытылған мұнай газы және ЛГ қондырғысының тұрақты басы және әрі қарай СтандартГаз ЖШС-на айдалады);
oo қажетті концентрацияны ащы натр ерітінділерін дайындау, сақтау,құю және технологиялық қондырғыларға дайын ерітінділерді бөлу;
oo ащы натрмен ЭЛОУ-АТ-2, УЗК қондырғысының бензинін және ЭЛОУ-АВТ-3, ЛГ-35-11300-95, КУ ГБД қондырғысының керосин-газойль фракциясын -өңдеу.
Ағын суларды биологиялық тазалау қондырғысы техологиялық қондырғылардың ағындарын және тұрмыстық кәріз ағыстарын тазалауға арналған.
Жалпы шырақты жүйе және қышқыл газдардың шырақты жүйесі технологиялық режим көтерілгенде технологиялық аппараттардан газ қалдықтарын сұйылту мен бөлуге, аппараттарды жөндеуге дайындағанда, қосқанда және тоқтатқанда аппараттарды көмірсутекті ортадан босатуға арналған.
Градирлі айналымды су қоймасы қондырғысы ЭЛОУ АТ-2 қондырғысының технологиялық құралдарын, ГБД араласс қондырғыларын, күкірт өндіру қондырғыларын, сутегін өндіру және тазалау қондырғыларын салқын сумен қамтамасыз етуге арналған.
Жоғарыда көрсетілген барлық қондырғылар энергиясыйымды жүйе болып табылады және едәуір отын-энергетикалық ресурстарды пайдаланады.
Өнеркәсіпте технологиялық қондырғылардың отын, электр және жылу энергиясына сұранысының артуы негізінен шығарылған өнімнің ассортименті Премиум-95, Супер-98 маркалы жоғары октанды бензин шығаруға, сонымен бірге заманауи дизельдік қозғалтқыштармен жабдықталған жүк және жеңіл автомобильдерге пайдалануға арналған Евро-3 класына сәйкес дизельдік отын шығаруға бағытталуына байланысты.
Диаграммадан жоғарыда көрсетілген өнімдердің технологиялық шығуына қатысатын қондырғылардың ең энергиясыйымдыларын көруге болады:
oo ЭЛОУ-АТ-2 және ЭЛОУ АВТ-3 мұнайды тұссыздандыру және құрғату қондырғылары ;
oo ЛГ-35-11300-95 каталикалық риформинг жүйесі ;
oo дизельдік отынды депарафиндеу және гидротазалау жүйесі;
oo бензинді изомеризациялау және гидротазалау жүйесі.
1.7 Энергиямен жабдықтау жүйесі
Атырау МӨЗ тұтынушыларын энергиямен жабдықтау параллель жұмыстардың есебінен жүзеге асырылады:
oo Атырау ЖЭС-ң екі тізбекті қоректендіргіш ауа желісі 35 кВ 31Ц және 32Ц шинадан ОРУ - 35 кВ оған қосылған трансформаторлармен ТРДНС - 250003566 ЦРП - 1 ТОО АНПЗ;
oo ГРУ - 6 кВ ЖЭС үш секциясы, жұмыс істейтін ТГ - 1, ТГ құбыргенераторлармен;
- 2 және ТГ - 3 суммалық қуаты 18 МВт., байланыстың үш желісі бойынша 6 кВ № 1, № 12 және № 22 ұяшықтан ЦРП - 1 ТОО АНПЗ.
1.8 ЖЭС өнеркәсібі
ЖЭС өнеркәсіпті электр жүктемесінің негізгі үлесімен және жылумен қамтамасыз етуге арналған.
1.14 кестеде 2008-2012 ж.аралығындағы ЖЭС жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштері берілген.
Кесте 1.14 - 2008-2012 ж.аралығындағы ЖЭС жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштері
№ пп
Көрсеткіштер
Белгіленуі
Өлшем бірл.
Электростанция бойынша барлығы
2008
2009
2010
2011
2012
1.1.
Электр энергиясын шығару
Э
тыс. Квт. ч.
102942,3
109012,9
118114,6
117414,0
124124,1
1.2.
Шинадан электрэнергиясын бөлу
Эот
тыс. Квт. ч.
85620,2
92161,3
100824,2
99761,3
105278,1
1.3.
Жылу энергиясын бөлу
Qот
Гкал
690591
561828
562945
570325
560879
1.4.
Шартты отынның меншікті шығыны:
Жіберілген элетрэнергиясы
гкВт.ч
188,7
283,8
203,1
179,6
171,6
Жіберілген жылу энергиясы
кгГкал
163,8
164,8
155,0
148,4
157,1
1.5.
Өз қажетіне кететін электрэнергиясының нақты шығыны:
Электрэнергиясын шығаруға
Эсн
%
4,0
3,7
3,5
3,6
3,6
Жылу энергиясын бөлуге
Эсн
кВт.чГкал
19,1
22,8
23,3
23,5
25,5
1.6.
Электрэнергиясын шығару
Э
тыс.кВт.ч.
102942,3
109012,9
118114,6
117414,0
124124,1
1.7.
Мерзімдегі орташа жүктеме
Ncp
МВтч.
11,7
12,4
13,5
13,4
14,1
1.8.
Жылудың орташа жүктемесі өндірістік іріктеу
Qпо
Гкал
286161
223032
185707
167990
160725
1.9.
Бу өндірілді
тонна
1392736
1233455
1192584
1262133
1310715
1.10.
Орташа бу жүктемесі
тч
158,5
140,8
136,1
144,1
149,2
1.11.
Брутто жылуды бөлу
Гкал
690591
561828
562945
570325
560879
1.12.
Жылудың орташа жүктемесі
Гкалч
78,6
64,1
64,3
65,1
63,8
1.13.
Брутто өз қажетіне кететін жылудың шығыны
Qт(ф)
Гкал
325133
340767
371113
371331
422157
1.14.
өз қажетіне кететін жылу шығыны
Gсн т
%
32,0
37,7
39,7
39,4
42,9
1.15.
өз қажетіне кететін эл. эн. шығыны
Эсн
мың.кВт.ч
17322,1
16851,6
17290,4
17652,7
18846
Шығарудан %
%
16,8
15,5
14,6
15,0
15,2
Бу күйіндегі жылу энергиясы өз ЖЭС және утиизатор-қазандықтардан шығарылады. ЖЭС-те алынған бу параметрлер талаптарына сәйкес келесі бағыттарда пайдаланылады:
Сурет 1.11 - Өз ЖЭС және утилизатор-қазандықтарынан шығатын (бу) жылу энергиясын шығарудың құрылымдық схемасы
АМӨЗ өз қазандығын модернизациялау үшін жаңа энергетикалық қуаттар орнату, яғни өнеркәсіптің өсіп отырған жылу және электр энериясына сұранысын толтыру үшін газбен жұмыс істейтін Е-50-3,9-440ГМ маркалы 3 қазандық қондырғыларын орнату ұсініліп отыр.
Әрі қарай Е-50-3,9-440ГМ қазандығының жылу есебі келтіріледі. Өнеркәсіптің бас жоспары 1.12 суретте берілген.
Сурет 1.12 - Схемада жобаланған қазандықтар қызыл түспен белгіленген.
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
Атырау газымен жұмыс істейтін Е-50-3,9-440ГМ қазандығының жағу камерасының тексеру есебін жүргізу.
Бастапқы деректер: Буөндірімділік 50 тч; қоректік су температурасы 145 °С; Кететін газ температурасы130 °С;
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
Бу жіберетін қазан деп су буын алуға арналған агрегаттар кешені аталады. Бұл кешен өзара байланысты және отын жағу өнімдерінен су мен буға жылу жіберетін бірқатар жылуалмастырғыш қондырғылардан тұрады. Су мен бу жасауға керекті бастапқы энергия тасымалдағы отын болып табылады.
Қазан қондырғыларында жүзеге асырылатын жұмыс үрдістерінің негізгі элементтері:
1. отынның жану үрдісі,
2. жану өнімдерінің арасындағы немесе жанып жатқан отынның сумен жылу алмасу үрдістері,
3. суды ысыту, оның булануы және алынған буды ысытудан тұратын бу түзілу үрдістері.
Қазан агрегаттарының жұмысы кезінде бір бірімен өзара әрекеттес екі ағын пайда болады: дененің жұмыс ағысы және жылуалмастырғыштың оттығында пайда болған ағыс.
Осы әрекеттесудің нәтижесінде нысанның шығысында берілген қысым мен температурада бу пайда болады.
Қазан агрегаттарын пайдалану кезінде туындайтын негізгі міндеттердің бірі өндірілетін және пайдаланылатын энергияның арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ету болып табылады. Қазан агрегатындағы бу түзі және энергия беру үрдістері жылутасымалдағыш пен жұмыс денесінің оттығындағы заттардың мөлшеріне байланысты.
Отынның жануы физика-химиялық үрдіс болып табылады.
Жанудың химиялық жағы белгілі бір температурада және жылу бөліп жүретін оның элементтерінің оттегімен тотығу үрдісі болып табылады. Жанудың қарқындылығы, сонымен бірге отынның жану үрдісінің тұрақтылығы мен тиімділігі отын бөліктерінің арасында ауаны беру мен бөлу әдістеріне байланысты. отынның жану үрдісі үш стаыдан тұрады: жағу, жану және аяқтау.Бұл сатылар әдетте уақытпен біртіндеп жүреді, бірінен екіншісіне біртіндеп ауысады.
Жану үрдісінің есебі әдетте ауа мөлшерін м³ есептеуге, жағуға арналған отын мөлшерінің көлемі немес масса бірлігі және жылу теңгерімінің құрамы мен жану температурасын анықтауға негізделеді.
Жылу беру мәні бу алуға керекті немесе будың тепературасын қанығу температурасынан жоғары арттыруға керек суға отынды жаққанда бөлінетін жылу энергиясын жылу беруге негізделеді. Қазандағы жылуалмасу үрдісі ысыту беті деп аталатын сугазөткізбейтін жылуқұбырлы қабырғалар арқылы өтеді. Ысыту беті құбыр түрінде орындалады.
Құбырдың ішінде су үздіксіз айналады, ал сыртында олар ыстық өртеніш газбен шайылады немесе жылу энергиясын сәуле шығарумен алады. Сөйтіп қазанагрегатта жылуалмастырғыштың барлы түрі орын алады: жылу өткізгіштік, конвекция және сәуле шығару. Ысыту беті конвективті және радиациялық болып бөлінеді.
Қазанагрегаттарда бу пайда болуы белгілі бір бірізділікпен жүреді. Экрандық құбырда бу пайда болуы басталады. Бұл үрдіс жоғары температура мен қысымда жүреді. Булану құбылысы сұйықтықтың бетінде болатын және жоғары жылдамдыққа ие, демек басқа молекулалармен салыстырғанда кинетикалық энергиясы көп жеке молекулалар беткі керіліс тудыратын көрші молеклалардың күш әрекетін жеңіп, қоршаған кеңістікке ұшып шығуына негізделген. Температура жоғарылағанда булану қарқыны артады. Бу пайда болуға кері үрдіс конденсация деп аталады. Конденсацияда пайда болған сұйықтықты конденсат деп атайды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнай өңдеу зауыты
1.2 Павлодар мұнай өңдеу зауыты
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
1.4 Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету
1.5 ЖШС АМӨЗ кәсіпорыны туралы жалпы мәлімет
1.6 Өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
1.7 Техникалық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы
1.8 Энергиямен жабдықтау жүйесі
1.9 ЖЭС өнеркәсібі
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
2.2 Қазан қондырғыларының технологиялық схемасы
2.3 Е-50-3,9-440ГМ қазандығы
2.4 От жағатын камера
2.5 Құбыр жолдары жүйесі
2.6 Ауа мен жағу өнімдерінің есебі
2.7 Ауа мен жағу өнімдерінің энтальпия есебі
2.8 Жылу жоғалту мен пайдалы әрекеттің коэфициенті
2.9 Отынның шығынын анықтау
2.10 Отын жағатын камераның жылулық сипаттамалары
2.11 Отын жағатын камералардың өлшемін анықтау және жанарғыларды орналастыру
3. ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІ ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Санитарлық қорғау аймағының есебі
3.2 Қазандық операторының жұмыс жағдайының сараптамасы
3.3 Кондициялау жүйесінің есебі
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартуға дейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік құнының есебі
4.2 Атырау МӨЗ ЖЭС жаңартудан кейінгі электр және жылу энергиясының өзіндік бағасының есебі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Қазақстанда мұнай өңдеу мұнай алу көлемінің ұлғаюына қарай синхронды дамуда. Қазіргі таңда ішкі сұранысы 20 млн.тонна, суммалық қуаты 18,5 млн. тоннаны құрайтын 3 МӨЗ бар.
Алайда қазақстандық МӨЗ-дер өңдейтін мұнайдың басым бөлігі импортталады. Бұл Шымкент және Павлодар зауыттарының ресей мұнайын өңдеуге негізделуіне байланысты. Қазақстанның мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібі басқа салалар сияқты СССР кешенінің құрамдас бөлігі ретінде ұйымдастырылған және дамыған. Мұнай өнімдерін, химия және мұнайхимия өнімдерін шығару бойынша өнеркәсіптің өндірістік қуаты өнімдерді өзара жеткізу туралы келісімдер негізінде осы өнімдерге жалпы одақтық сұранысқа негізделген.
Экономиканың қарқынды дамуы мен әлеуметтік саладағы жағымды өзгерістерге байланысты мұнайөнімдерін шығару отынға артып отырған сұраныстан төмен болып отыр. Нәтижесінде елдің мұнайөнімдерінің импортына тәуелділігі сақталуда. 2003 жылы 490 мың тоннадан артық бензин импортталған, негізгі көлем - шамамен 95% - бензинге жоғаы емес октан санымен келген (95 және төмен). Қазақстан нарығына бензинді негізгі жеткізуші Ресей болып табылады (98% артық), отын біршама аздаған мөлшерде Қытай мен Өзбекстаннан жеткізіледі [3]. Бұл белгілі бір дәрежеде энергияның бұл түрлері бойынша энергетикалық тәуелділік, энергетикалық қауіп туғызады және энергетиканың тұрақтылығын төмендетеді. Осыған байланысты жергілікті мұнайды өңдеу үшін әрекеттегі МӨЗ-дерді кеңейту және жетілдіруді және жаңа МӨЗ құрылыстарын, сондай-ақ кішігірім зауыттардың құрылыстарын қамтамасыз ету керек.
Негізгі проблема рсепубликада мұнайхимия өнімдерінне ішкі және сыртқы сұраныстарды максималды қанағаттандыруға негізделген, көмірсутегі шикізаты бойынша республиканың рационалды пайдаланатын мүмкіндігін ескеретін технологиялық байланысқан мұнайхимия өнеркәсібінің кешенінің жасалмауы болып табылады.
Соңғы алты жылда ҚР МӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2 есе артты. 2007 жылы республиканың мұнай өңдеу зауыттары 12 млн. тонндан артық мұнай өңдеген (жоспар бойынша 12 млн. тонн).
Ішкі нарықты қамтамасыз ету үшін 2008 жылы МЭМР ҚР МӨЗ-нда 12,5 млн. тонн (+4%) мұнай өңдеу жоспарын бекітті. Өңдеу жоспарланған: 2,9 млн. тонна (+9%) бензин; 3,9 млн. тонна (+1%) дизотын; 2,7 млн. тонна (+3,9%) мазут; 6,5 тыс. тонна (+37,8%) авиациялық керосин[1].
Қазақстан мұнай өңдеу саласы бастақыдан мұнай өңдеудің отындық схемасы бойынша жұмыс істейтін үш ірі кәсіпорынмен - АҚ Атырау МӨЗ, АҚ Павлодар мұнайхимия зауыты және ОАО PetroKazakhstanOilProduct (бұрынғы - Шымкентнефтеоргсинтез) белгілі. Олардың суммалық өндірістік қуаты отынға елдің ішкі сұранысын қамтамасызетеді. Алайда отынның кейбір түрлері, әсіресе Еуростандартқа сәйкес кейбір түрлері жеткіліксіз. Мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану балансы 1 кестеде берілген. Бұл кестеден Қазақстанда жоғарыоктанды бензин мен авияциялық керосин бойынша тапшы екенін көреміз.
2007 ж мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану 1.1 кестеде берілген
Кесте 1.1 - 2007 ж. мұнай өнімдерін өндіру мен пайдалану мың.т
Атауы
Өндіріс
Импорт
Экспорт
пайдалану
Бензин А - 80
1199,5
82,6
164,4
1117,8
Бензин АИ - 9293
1266,5
577,2
54,6
1789,1
Дизельдік отын
3919,4
511,9
725,0
3706,3
Авиакеросин
258,9
234,9
1,4
792,4
Мазут
2575,0
20736
1211,2
1571,3
Республикада авиациялық бензин, қысқы дизельдік отын, майлағыш майлар өнеркәсібі жеткілікті дамымаған. Оларға сұраныс ТМД елдерінен әкелу арқылы қамтамасыз етіледі. Бұл проблеманы шешу үшін Қазақстан Республикасында 2003 жылдың 1 шілдесінен Мұнай өнімдерінің жеке түрлерінің айналымы мен өнеркәсібін мемлекеттік реттеу туралы Заңы енгізілді, оның мақсаты мұнай өнімдері нарығына мемлекеттік бақылауды күшейту болды. Мұнай өңдеу өнімдерінің кейбір түрлерін өндіру динамикасы 1.2 кестеде берілген.
Кесте 1.2 - Қазақстан МӨЗ-де мұнай өнімдерінің өндірісі, мың. т. жылына
Автобензиннің кейбір маркалары әлемдік стандартқа сәйкес емес және сондықтан дамыған елдер нарығына қатыса алмайды. Бұл кестеден пайдаланылатын бензиннің басым бөлігі Қазақстанға жақын және алыс шетелден әкелінетінін көруге болады.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Атырау мұнайөңдеу зауыты.
Атрау МӨЗ - Қазақстанның ертеден келе жатқан мұнай өңдеуші кәсіпорыны. Зауыт 1945 жылы салынған. Атырау МӨЗ - Қазақстан мұнай өңдеушілерінің алғашқысы. 1999 жылдың ортасынан зауыттың акциясының бақылау пакетін (86%) ұстаушы ЗАҚ Казахойл, одан кейін - АҚ КазМунайГаз болды. Мұнай өңдеу схемасы 1.1 суретте берілген.
Сурет 1.1 - АМӨЗ технологиялық сызбасы
Зауыттың техникалық жобасын Баджер және ұлдары американдық фирмасы жасаған, олар сонымен бірге құралдар әкелген. Зауыт басынан бастап отындық нұсқа бойынша, авияциялық және автомобильдік бензин, әртүрлі мотор және қазандық отындар бойынша дамыған.
Зауыттың бастапық қуаты 800 мың тонна мұнай өңдеуді құраған және Ембі кенінің мұнайы мен сырттан келетін Бакинский мұнай дистиллятына негізделген. Батыс Қазақстан аймағының дамуы мен 1965 жылдан мұнай өңдеу артқандықтан зауыт өзінен шығарылған дистиллятпен жұмыс істеу үшін қайта құрылған. 1980 жылы Қазақстанда алғашқы баяу кокстеу қондырғысы құрылды. Тоғыз жылдан кейін мұнай кокс шанышқылау қондырғысы іске қосылды. 2000 жылы техникалық азот өндірісі бойынша қондырғы іске қосылды.
Шикізатты пайдаланудың жеткіліксіз кешенділігі (тек отындық нұсқа бойынша жұмыс) Атырау МӨЗ-нің реконструкциясын талап етті.
1999 жылы ННК Казахойл (қазіргі- КазМунайГаз) Marubeni Corporationмен Атырау мұнайөңдеу зауытын реконструкциясы туралы келісімге қол қойды, ол 2003 жылдың 14 наурызында күшіне енді. Реконструкцияның құны 300-310 млн. $ бағаланды. Зауыттың реконструкциясында жаңа технологиялық қондырғылардан құрылады:
oo Дизельдік отынды гидротазалау және депарафиньдеу (сутегін тазалу қондырғысымен қоса).
oo Бензиндік қондырғы (кең бензин фракциясын фракциялау және гидротазалау қондырғысы, изомеризация қондырғысы).
oo Күкірт өндіру қондырғысы (амин регенерациясы, қышқыл ағындардың кері итеру колоннасы, күкірт өндірісі, күкрт кристаллизациясы).
oo Бар технологиялық қондырғыларды модификациялау: АТ-2, каталикалық реформинг, баяулатқан кокстеу.
Техниканы жаңарту қуатты жылына 5 миллионға дейін арттыруға мүмкіндік береді. Өнеркәсіп экология, қауіпсіздік және өнімнің сапасына қойылатын халықаралық талаптарға сай болады. Атырау МӨЗ алғаш рет құрамында метил - және этилмеркаптаны жоғары Теңіз мұнайын өңдеді. Теңіз мұнайын өңдеу үлесі 12% құрайды. Зауыт өңдеу тереңдігінің 62,5%-на қол жеткізген. Сонымен қатар ашық түсті мқһұнай өнімдерін алу орташа алғанда 46%. Мұнай өңдеу тереңдігі 85-92%.
Қазіргі таңда зауыт 16 атаумен мұнай өнімдерін шығарад, оның ішінде: автомобиль бензиндері АИ-93, 98 уайт-спирит, дизельдік отын (қысқы, жазғы), фракциялық құарм ауыр дизельдік отын УФС-Л-0, -2-10, қазандық отындары, мұнай отындары (мазут), вакуумдық дистиллят, СПБ ТЛ тұрмыстық газ, кокс KП -1, 2. Еуро-2005 стандарты бойынша АИ-95 автобензині мен қоспа қосылмаған қысқы дизотын өндірісі меңгерілді. АИ-93 бензинінің өндірісі 4 есеге, Еуро-2005 сапалы дизотын 2 есеге артты. Осыны 1.3 кестеден к-ре аласыз.
Кесте 1.3 - АМӨЗ-де мұнай өнімдері өндірісі
Атауы
Жылдар
2005(мың.т)
2006(мың.т)
2007(мың.т)
Бензин
509
493
470
Дизельдік отын
958
995
1019
Авиакеросин
21
5
21
Мазут
1354
1343
1096
Басқа өнімдер
466
569
747
Барлығы
3299
3405
3353
Шикізатты тасымалдау құбырлы трансортпен, ал дайын өнім теміржолмен жүзеге асырылады.
Атырау МӨЗ Батыс Қазақстан мұнайын өңдейтін Қазақстандағы жалғыз мұнай өңдеу өндіріс болып табылады. Зауыт өңдеуге жылына 1,0 млн.тоннға дейін түссіз мұнай (мысалы Теңіз кені) қабылдай алады. Атырау МӨЗ-де соңғы жылдары қасиеті жағынан Еуро-2 деңгейіне сәйкес дизельдік отын өндірісі дамып отыр. Рконструкциядан кейін өндіріс Еуро-3, Еуро-4 деңгейлі дизельдік отын шығаруға мүмкіндік алды.
Атырау МӨЗ-да сертификаттық зерттеулер жасалды және Премиум -95 маркалы автомобиль бензиніне сәйкестік сертификаты берілді. Гидротазалау мен бензинді изомеризациялау қондырғыларын пайдалануға енгізу шығарылатын бензиннің заманауи талатарға сәйкес саа даңгейін қамтамасыз етеді.
2008 жылдан АМӨЗ-де өңделетін мұнайдан барлық күкірт алынады, содан кейін ұсақталады және экспортталады. АМӨЗ-да алынатын күкірттің сапасы 9999 көрсеткішіне дейін жеткізілген. Бұл мұндай өнім үшін күкіртте басқа ешқандай қоспалардың жоқ екенін көрсететін жоғары көрсеткіш болып табылады.
Ішкі нарықта ұсынылатын мазут (құрамында түссіз мұнай өнімдері жоғары) мол болып және өз жоғарыоктанды бензиннің жетіспеуіне байланысты Атырау МӨЗ-да мұнайды терең өңдеу кешенін жасау жоспарланып отыр. Жаңа кешен сұранысы төмен мазут мөлшерін азайтып, мұнайдан түссіз фракцияларды алуды едәуір арттырады. Бензин шығарудың өндірістік мүмкіндігі жылына 600 мың тоннадан 1,3 млн. тоннаға дейін артады. Дизельдік отын шығару бір жаарым есеге артады.
2003 жылмен салыстырғанда АМӨЗ-да мұнай өңдеу көлемі 2007 жылы 1,6 есеге артты және 3,7 млн.тоннаға жетті. Алайда шығарылған отындық өнімнің құрылымында сапалық өзгерістер болмады: мазуттың үлесі аздап төмендеді (33,7 % дан 31,6 % дейін), дизельдік отынның меншікті салмағы 30,2% дан 27,6 %ға дейін кеміді, бензиннің үлесі бұрынғыша 14 %-ға жетпейді.
2008 жылдың бірінші жарты жылдығында өткен жылғы нәтижемен салыстырғанда мұнай өңдеу көлемі 10 %ға артып, АМӨЗ-да бензин өндірісі 12,8 %, дизелдік отын - 19%-ға артты.
1.2. Павлодар мұнай өңдеу зауыты.
Павлодар зауыты (2000 жылдан мұнайхимия деп аталады) - Қазақстанның ең ірі мұнай өңдеу кәсіпорыны. Павлодар мұнайөңдеу зауыты АҚ технология бойынша Қазақстандағы және ТМД-ғы заманауи кәсіпорындардың бірі болып табылады және оның сызбасы 2.1.суретте берілген. Зауыт елдің солтүстігінде орналасқан және 1978 жылы іске қосылған. Кәсіпорын техникалық жабдықталу бойынша ТМД территориясында ең жақсы кәсіпорындардың бірі болып табылады.
Бұл зауыт географиялық орналасуына қарай құрамында түссіз мұнай өнімдері жоғары (57%) батыссібір күкірті аз (0,56 мас. %,) мұнайды пайадлануға арналып жобаланған. Бірінші кезекті қуатты іске қосу 1978 жылдан бастау алады, осы кезде батыссібір мұнайын тасмалдайтын алғашқы мұнайқұбыры іске қосылды. Павлодар МӨЗ (қазіргі БАҚ Павлодар мұнайхимия зауыты ПМХЗ) сонымен қатар мұнайды терең өңдеу сызбасымен отындық профильді кәсіпорын болып табылады. Зауыттың жұмысы мұнайды біріншілік өңдеу бойынша параллеь жұмыс істейтін құрама блоктарды пайдалануға және мұнай қалдықтарын өңдеу бойынша дистилляттарды каталикалық жақсарту (ЛК-6У) мен құрама қондырғыларды, оның ішінде каталикалық крекинг, гидрокрекинг және кокстеуді пайдалануға негізделген. Өңдеу тереңдігі 82%, алынатын мұнай өнімдері - А-76, А-93, А-72 автобензиндері, дизельдік отын (қысқы, жазғы, оның ішінде УФС), қазандық отындары, сұйытылған газ, кокс, битум. Бұл технологиялық схема жобаға сәйкес, Самотлорск жеңіл мұнайын қабылдауға негізделген, түссіз мұнайдың шығуын 72,3% дейін қамтамасыз етуге бағытталған.
Сурет 1.2 - Технологияық схема ПМӨЗ
Жоба құжаттарында мұнайды терең өңдеуге негізделген көмірсутекті шикізаттарды тиімді және кешенді пайдалану концепциясы негізге алынған. Алайда кәсіпорын қысқартылған түрде іске қосылды - технологиялық циклде тек қана отындық бағыт болды.
Жоғарыда атап көрсетілгендей, импорттық шикізатқа бағыттау энергияның осы түріне тәуелділік көзінің бірі болып табылады. Мысалы, 1992 жылы Павлодар МӨЗ квота бойынша тиесілі 7,5 млн. батыссібір мұнайының 1,1 млн. т.алмады. Ал 1993-1994 ж. Батыс Сібірден мұнай жеткізу тоқтағандықтан, Павлодар МӨЗ қуаты уақытша тоқтатылды. Керосин фракцияларын гидротазалау қондырғысы қажетті қоспалардың (мұнай қышқылдары) болмауына байланысты жоспардан 120 күнге кем жұмыс істеді.
1992 жылы 25 атаумен тауар өнімдері шығарылды. 1992 жылы сонымен бірге АИ-91 маркалы этилденбеген бензин алу технологиясы өндіріске енгізілде және меңгерілді. Каталикалық крекинг қондырғысында АИ-94 маркалы автомобиль бензинінің жоғарыоктанды компонентін алу технологиясы меңгерілді. А-76 бензині -15500т, дизельдік отын Л-62-29 700 т, мазут - 67 400 т, пештік отын - 24 066 т.экспортталды.
Қазіргі уақытта сұйытуға арналған қосымша өнімдер (тұрмыстық отын) 1.4 кестеде берілген. Бутан-бутилен фракциясы негізінде Павлодар МӨЗ 1996 жылы ПО Химпромда метилтретилбутилді эфир (МТБЭ) өнеркәсібі қондырғысының қатарына кірді. МӨЗ каталикалық крекинг қондырғысынан ППФ және ББФ шығуы жоспарланған көлемнен төмен (шикізаттың төмендеуінен, жобаланбаған катализатор және үрдісті енгзудің тиімсіз рижимінен).
1.4 кесте Павлодар МӨЗ қосымша өнімдер, мың. Т
Өнім
Жобланған
Нақты
Пропан-пропиленді фракция (ППФ)
Оның ішінде пропилен Бутан-бутиленді фракция (ББФ)
Оның ішінде: изобутилен
н-бутилен изобутан
115-135
40-60
70-85
25-40
210-220
75-95
25-30
12-15
75,-85
30-35
50-60
20 - 25
2001 жылдан 2005 жылға дейін каталикалық риформинг қондырғыларының катализаторларын алмастыру бойына жұмыстар жүргізілді, бұл вакуумдық газойльді гидротазалауды және дизельдік отынды депарафиндеуді қамтамасыз етті, сонымен қатар АИ-93 маркалы автомобиль бензинін шығаруға көшуге мүмкіндік берді. Сұйытылған газ бен бензин алуды арттыру мақсатында ЛК-БУ мұнайын біріншілік айдау қондырғысының жәнеКТ-1 кешенін абсорбациялау және газфракциялау қондырғысының технологиялық схемасына өзгерістер енгізілді.
ПМӨЗ 25 жылғы жұмысында апаттық амбарларда және тазартқыш ғимараттардың қоқыржинағыштарда мұнайқоқырларының мөлшері көп жиналған және қоймалардың көлемі олардың әрі қарай жиналуына мүмкіндік бермейді. Осыған байланысты 2004 жылдың маусымында мұнайқойыртақтарын (сұйық біртекті емес жүйелер) ортадан тепкіш және гравитациялық бөлуге арналған FLOTTWEG (Германия) фирмасының қондырғысы іске қосылды және бөлінген заттар әрі қарай пайдаға асырылады.
2006 жылдың қаңтар айында күкіртті түйіршіктеу қондырғысы алынды және іске қосылды. Сутегін өндіру қондырғысын іске қосу ПМХЗ-на қысқа мерзімді уақытта тауарлық бегзин мен дизельдік отындардың құрамындағы күкіртті Еуро II еуразиялық стандарттың талаптарына дейін азайтуға мүмкіндік береді. Ұзақ мерзімді уақытта сутегін өндіру қондырғысын іске қосу тауарық мұнай өнімдерінің сапасын Евро III және Евро IV европалық стандарттың талапарына жеткізу бойынша міндеттерді шешуге кірісуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты 2005 жылы ПМХЗ құралдар жеткізілімге арналған келісімшартқа отырды. Сутегі өндірісінің жаңа қондырғыларының негізгі технологиялық қондырғысы ретінде Фостер Уилер компаниясының бу риформингті конструкциялы пеші таңдап алынды.
Сутегі өндірісінің қондырғыларын іске қосу тамыз-қыркүйек айларына жоспарланған. Алайда бірқатар жағдайларға байланысты кейінге қалдырылды.
1.3 Шымкент мұнай өңдеу зауыты
Шымкент мұнай өңдеу зауыты да (қазір - PetroKazakhstan Oil Product) бастысібір мұнайын өңдеуге жобаланған (энергияның осы түрі бойынша белгілі бір тәуелділікті көрсетеді) және 1985 жылы жылына 6,2млн.тонна мұнай өңдеу қуатымен іске қосылған. Мұнай зауытының өңдеу схемасы 1.4 суретте көрсетілген.
Сурет 1.4 - ШМӨЗ технологиялық схемасы
1995 жылы шикізатты, дизельдік отынды және керосинді гидротазалаумен каталикалық риформинг қуаты іске қосылды. Осы жылы жылына қуаты 20 мың тонна шикізат өндіретін қондырғы салынды. Шымкент МӨЗ отындық схема бойынша жылына 6 млн.тонна батыссібір және қазақстан мұнайын өңдейді. Өңдеу тереңдігі 59%, болашақта - 85%. Алынатын мұнай өнімдері - А-76, А- 72 (20,2%) автобензиндері, дизельдік отын (қысқы, жазғы, оның ішінде УФС-40) (30,5 %), отын ТС-3 (4,4;%), пеш отыны (40,5%), сұйытылған газ (0,8%).
1991 жылы зауыттың реконструкциясы аяқталды, ол өңдірімділікті жылына 7 млн.тоннаға арттыруға мүмкіндік берді.
1992 жылы құрамында парафині жоғары Құмкөл кенінің мұнайын өңдеу үшін реконструкцияны жүзеге асырды. 2000 жылы мұнайшламын пайдаға асыру бойынша қондырғы енгізілді, 2005 жылы бензин мен дизельдік отынның барлық түрінің қалдықтарын шаюға торап жасалды. Құмкөл мұнайын өңдеу кезінде депарафинизация үрдісін пайдаланумен реактивті отын алу технлогиясы жасалды және патенттелді. Қазіргі уақытта әр түрлі мұнайлардың қоспасын өңдеу кезінде ЕВРО стандарт бойынша авиакеросин өндірісінің жобасы сәтті жүзеге асырылуда. Былтырғы жылы зауытты жаңарту жобасы басталда, ол түссіз мұнай өнімдерінің үлесін 61 % дан 89 % - ға дейін арттыруға және Еуро-3 стандартының талапратының деңгейіндегі өнім шығаруды қамтамасыз етуге негізделген.
Қазақстанның мұнай өңдейтін зауыттарының белгіленген қуаты ішкі отындық нарықтың сұранысын толық қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Алайда зауыттың жоғарыда көрсетілген себептеріне байланысты (шикізатқа тәуелділік) тәжірибеде белгіленген қуаттың шамамен жартысы орташа пайдаланылады. Пайда болған өз отынымыздың жетіспеушілігі импорттық өніммен орындалады. Елімізді өз отынымызбен қамтамасыз етуді жақсарту үшін және эксорттық өнімдердің номенклатурасын арттыру үшін қазақстан шикізатын өңдеуге ауыстыру үшін МӨЗ-ді жаңарту жүзеге асырылуда. Жуық уақытта өндіру аймақтарында МӨЗ құрылыстары көзделіп отыр. Көмірсутекті шикізаттарды өңдеу өнімдерін арттыру мақсатында мұнайхимияны дамыту керек. Қазақстан Республикасының Үкіметі ұзақ мерзімді бағдарламалар негізінде осы бағыттардың барлығы бойынша біртіндеп жұмыс атқаруда. Импорттық шикізатқа тәуелділіктің әсері 1990-2004 жылдары мұнай өңдеу динамикасынан көрінеді.
1.4. Қазақстан зауыттарында мұнай өңдеуді тереңдету.
Мұнай өңдейтін өнеркәсіптің тиімділігі ең алдымен мұнай өнімдерініің регламентіне және өңделетін мұнайдың оптималды тереңдігіне байланысты. Өңдеу тереңдігі жеткіліксіз болғанда бастапқы мұнайдың басым бөлігі отындық мазутқа ауысады, ол мұнай өңдегенде алынатын өнімдердің бағасы төмені болып табылады. Мысалы, мазуттарды терең каталикалық өңдеу 1 т мотор отыныңа кететін шикі мұнайдың шығынын 2,2-2,3 тен 1,2- 1,3 тоннаға дейін азайтуға мүмкіндік береді. Терең өңдеу - мотор отындарын, күкірті төмен қазандық отындарын, күлі аз кокс пен мұнайхимия өнімдерін алатын ауыр қалдықтарыдң максималды конверсияға жету Қазақстанның барлық үш зауытында да жүзеге асырылады. Мұнай өңдеуді тереңдетудің арқасында мотор отындары өндірісінің өсуі көптеген млн.тонна шикі мұнайды қосымша өңдеуге эквивалентті. Ауыр қалдықтарыд (мазут) өңдеу мен мұнай өңдеу тереңдігі 65,%.ға дейін жеткізудің арқасында түссіз отын алу мүмкіндігі артады. Мұнай өңдеудің тиімділігінің негізгі көрсеткіші - оның тереңдігінің Қазақстандағы деңгейі төмен - 60%дан төмен, ал дамыған елдерде 85 - 90%. Ауыр мұнай алу көлемінің артуына байланысты бұл көрсеткіштер маңызды болып табылады (17,5% 1980 жылдан 19,8% 2000ж дейін)
Мұнай өңдеу тереңдігі негізнен МӨЗ эономикасына әсер етеді, сонымен бірге технологиялық тиімділік өзгеріссіз қалады (мұнай өнімдерінің бөлінбеген бөлігі мазут ретінде пайдаланылады).
Терең өңдеудің барлық үрдістері мұнай қалдықтарының сапасын жақсартуға негізделеді. Химиялық жақсарту көміртегінің сутегіне қалдықтарға тән қатынасын 1.4тен 8000 мың т дейін өзгертеді.
Мұнай өңдеу үрдістерін тенологиялық тұрғыдан төрт топқа біріктіруге болады: шикізатты өңдеуге дайындау, каталикалық крекинг, гидрогенизация үрдістері, термиялық үрдістер.
Шикізатты өңдеуге дайындау құрамында катализаторларды улауға және олардың қызметінің мерзімін төмендетуге әсер ететін көміртегі, асфальтендер, темір, күкірт, азоттың жоғары болғандықтан қажет.
Мұнай қалдықтарының каталикалық крекингі орташадистиллятты фракциялардың шығуын арттырады.
Қазақтан мұайларының басым бөлігі жататын сапасы төмен мұнайларды сәтті өңдеу үшін МӨң технологиялық схемаларына екіншілік үрдісерді енгізу тән (каталикалық крекинг, гидроазалау, гидрокрекинг, риформинг және т.б.)
1.4 сурет ҚР МӨЗ өңделетін мұнай көлемі. 1 т мұнайдың гидрогенизациясына 15 - 20 кг сутегі керек [1], ол мұнайды өңдеу кезінде қосымша өнім ретінде өндіріледі.
Соңғы онжылдықта ресейдің кейбір зауыттарында сапасы жоғары түссіз ұнай өнімдерін шығаруды арттыратын күрделі каталикалық жүйелер пайдаланылып жүр (батыссібір мұнайынан 70% дейін). Павлодар МӨЗ-де осындай қондырғыларды орнату түссіз мұнай өнімдерін алуды 6% дейін арттыруға, меншікті капиталдық шығынды 33% дейін азайиуға және түссіз мұнай өнімдерін шығару бойынша өндірімділікті 1,5 есеге арттынуға мүмкіндік берді.
Өңдедуді тереңдету МӨЗ техника-экономикалық көрсеткіштеріне әсер етеді (1.5 кесте). Кестеде көрсетілгендей, эконмикалық тиімдісі 3 нұсқа.
1.5кесте Өңдеу нұсқаларының техника-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
Мұнай өңдеу
Терең емес(негізгі схема)
Нұсқа бойынша терең
1
2
3
Мұнай шығыны, 1 т мотор отынына т
2,1
1,67
1,46
1,27
47,7
60,0
68,3
78,7
51,5
69,0
80,7
92,3
Мотор отындарының шығу, % мұнайға
100
126
165
Мұнай өңдеу тереңдігі, %1, өнімділік көлемі % 2:
100
100
63
112
144
38
13
127
Мотор отындары
119
Отындық мазут
100
170
328
Өнеркәсіптің жаппай сатылым бағасымен тауар өнімі, %
216
Өңдеу бойынша эксплуатациялық шығындар, %
Күрделі қаржы жұмсау, %
100
156
184
245
Энергетикалық шығындар (отын жағдайында), %
100
133
180
210
Барлық нұсқаларда өңдеу 100 %ға алынған. Көрсеткіштер негізгі схемаға %бен берілген.
Түссіз мұнай өнімдерін алу тереңдігін арттырғанда рентабельдіктен мұнайға түскен пайда артуда (65-68% дейін), содан кейін тұрақтанады және 70% бастап төмендейді. Бұл мұнай өңдеуді тереңдеткенде электр- және жылуэнергиясына, құралдарды пайдалануға және т.б.шығындар төмендейді. Технологияның дамуының жеткен деңгейінде 81- 83 % мұнай өңдеу тереңдігіне сәйкес түссіз мұнайөнімдерін алу тереңдігі 68-70% м оптималды болып табылады.
Өңдеуді тереңдету кезіндегі негізгі тауар өнімдерінің шығару көлемі мен экономикалық өндірімділігі 1.6 және 1.7 кестелерде берілген.
Алынған қазақстан мұнайдаларында көлемі арты отырған тұтқырлығы жоғары мұнай мен мұнайбитумды жынытарды өңдедудің энергетикалық және экологиялық проблемалары оларды өңдеудің жаңа технологиялық әдістерін іздеудің қажеттілігін тудырады.
1.6 кесте Тауар өнімдерінің көлемі
Әр түрлі нұсқаларда (% мұнайға) шығуы
1
2
3
4
5
Автомобиль бензиндері, барлығы
21,9
24,3
22,3
25,8
27,2
АИ-9 (неэтилир.)
5,2
5,2
5,2
5,2
5,2
А-76 (неэтилир.)
16,7
19,7
17,1
20,6
27,2
Авиациялық керосин
9,8
9,8
9,8
15,8
9,8
Дизельдік (ұүрамындағы күкірт 0,2 % дейін)
39,6
48,2
51,0
41,2
38,1
Қысқы
12,0
15,6
16,2
16,2
12,0
Жазғы
27,6
32,6
34,8
25,0
26,1
Битумдер
8,3
4,2
4,2
4,2
4,2
Кокс
11,9
2,6
2,6
2,6
2,6
Қазандық отындары (тауарлық.)
0,4
2,0
1,4
1,4
7,1
Сұр ком
0,6
0,45
0,5
0,5
0,4
Сұйытылған көмірсутекті газдар
1,2
1,2
1,2
1,2
1,2
1.7 кесте Келтірілген шығындар мен келтірілген табыстардың мұнай өңдеу тереңдігіне тәуелділігі , %
Көрсеткіштер
Отындық нұсқа (1-негізгі)
В нұсқасында аралас схема,
2 нұсқа
3 нұсқа
Өңдеу тереңдігі
63,5
71,57
70,2
Келтірілген шығындар
100
124
125,9
Келтірілген табыстар
100
127,7
135,7
Мұнай өнімдері: Шымкент МӨЗ үшін - 71% (Құмкөл мұнайын пайдалануды кеңейтуге негізделген), Атырау МӨЗ үшін - 65% (қазақстан мұнайын пайдалануға негізделген және жүргізілген жаңартуларға байланысты), Павлодар МӨЗ үшін - 58% (ресей мұнайының толық жеткізілмеуіне байлансты) құрайды.
Қосымша өнім ретіндегі сұйытылған газ өдірісі энергияның осы түрінде елдің сұранысын қанағаттандырмайды және тәуелділіг төмен көз болып табылады (өйткені сұйытылған газды пайдалануды электрді қолдануға алмастыруға болады)
Қазақстанда бар МӨЗ-ді дамыту мен жаңартуға арналған құны 3.1 млрд.АҚШ доллару тұратынбағдарламалар жасалған және олар жүзеге асса 2015 жылы жобалық қуатына жетеді. Сонымен қатар түссіз мұнай өнімдерінің өндірімділігі артуы тиіс және оның сапасы Евро-3 стандартына сәйкес болады. Мұнай мен мұнай өнімдеріне тәуелділікті жою үшін Қазақстан жаңа МӨЗ құрылыстарын жоспарлап отыр. Отандық МӨЗ жұмыстрын қаржыландыру үрдістерін жеңілдету үшін 2008 жылы барлық МӨЗ-ді ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы бақылау үлестерін ала бастады. Бұл жағдайда мемлекеттің ішкі нарықтағы мұнай өнімдерінің құны мен эксорт көлеміне әсер етуге мүмкіндігі көп болады Бұл мұнай өнімдерін өндірушілердің арасындағы бәсекелесікті арттырудың шешімі болып табылады.
1.5. Кәсіпорын туралы жалпы мәлімет
Атырау мұнай өңдеу зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (әрі қарай - ЖШС АМӨЗ) Қазақстандағы мұнай өңдейтін алғашқы өнеркәсіп болып табылады. Зауыт 1945 жылы іске қосылды. 1999 жылдан АҚ КазМұнайГаз құрамына, Өңдеу және Маркетингке жатады. Қазақстанда мұнай өңдеудің жалпы көлемінде ЖШС АМӨЗ үлесі 30% құрайды.
ЮридЗаңды мекен-жайы: 060001, Қазақстан Республикасы,Атырау қаласы, Зейнолла Қабдолов көшесі1.
2008 жылдың 26 маусымынан №000096 мемлекеттік лицензияға сәйкес ЖШС АМӨЗ келесі жұмыстардың түрлерін атқарады:
1) біріншілік және терең мұнай өңдеу өнімдерін өңдеу;
2) компаунділеу, октан санын арттыру мақсатында тауарлық бензинге қосындылар мен компоненттерді, қоспаларды қосу;
3) Дизельдік отындарға қоспа мен қосындылар қосу.
Мұнай өңдеу бойынша белгіленген қуат жылына 4,3 млн. тонна.
2008 - 2012 ж мұнай өңдеу көлемі 1.8 кестеде берілген.
1.8 кесте Өнеркәсіп жұмысының көрсеткіштері
Жыл
2008
2009
2010
2011
2012
Шикі мұнайдың өңдеу көлемі (мың. тонн)
3924,5
4004,0
4300,1
4471,5
4422,8
2008-2012 ж. шикі мұнайды өңдеу көлемінің өзгеру графигі 1.5 суретте берілген.
1.5 сурет 2008 ж 2012 ж аралығында шикі мұнай өңдеу көлемінің өзгеру графигі
1.9 кестеде 2008 - 2012 ж.шығарылған өнімнің өндірісінің көлемі берілген.
Кесте 1.9 - Өнімнің өндіру көлемі (мың. тонн)
жыл
2008
2009
2010
2011
2012
Автокомпонент (бензин)
492,8
528,98
600,8
567,9
506,4
Дизельдік отын
1175,4
1101,0
1 258,8
1 330,1
1 216,5
ТС-1 отын
44,6
53,23
65,6
46,4
54,2
Тауарлық мазут товарный
1566,2
1673,53
1 953,3
1 785,3
1 585,4
Басқа өнімдер
330,0
302,06
232,1
482,7
841,4
2008 - 2012 ж.шығарылған өнімнің өндіріс көлемінің өзгеру графигі 2 суретте.
Сурет 1.6 - 2008-2012 ж. шығарылған өнім көлемінің өзгеру графигі
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 13.10.2006 жылғы № 989 бекітілген Қазақстанда әлемдік деңгейдегі мұнай-химия кешендерін қалыптастыру және алғашқы мұнай-химия кешенін құру жөніндегі іс-шаралар жосарын жүзеге асыру 2009-2011 ж. өндірісті модернизациялау мен ароматты көмірсутектер өндірісінің кешендерінің құрылысына байланысты күрделі қаржы салудың өсуіне әкелді.
1.10 кестеде 2008-2012 ж.жаңа энергия үнемдеу технологиясы мен құралдарды жаңартуға кеткен шығын туралы мәліметтер келтірілген.
Кесте 1.10 - Энергия үнемдеу технологиясы
жыл
Өлш бірл
2008
2009
2010
2011
2012
Энергия үнемдеу технологиясы мен құралдарды жаңартуға кеткен шығын
мың.тенге.
36874,5
39611,9
81993,6
261890,3
46939,3
1.6. Өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарын пайлану туралы мәліметтер
Отын-энергетика ресурстарын жеткізушілер туралы мәліметтер 1.11 кестеде.
Кесте 1.11 - Отын-энергетика ресурстарын жеткізу
№ пп
Қызметті негізгі жеткізушілер
Жұмыстың, қызметтің атауы
Келісімшарт нөмірі
Келісімшарт күні
1.
КГП Атырау Су Арнасы
Суқоймасы
келісімшарт№ 1215-11
05.12.2011
2.
ТОО Атырауоблгаз
Табиғи газ жеткізу
келісімшарт№13511
23.12.2011
3.
ТОО АтырауЭнергосату
Электр энергиясын жеткізу
Келісімшарт № 011161252-12
29.12.2012
2008-2012 өнеркәсіпте су мен отын-энергетика ресурстарын (ОЭР) алуға кеткен шығын мен пайдаланудың көлемі 1.12 кестеде берілген.
Кесте 1.12 - Су мен отын-энергетика ресурстарын алуға кеткен шығын
Энергия ресурстың атауы
Өлш. бірл
Жылдар бойынша энергия ресурстарын пайдалану
2008
2009
2010
2011
2012
Электр энергиясы (кіріс)
мың. МВт.ч.
201,688
197,266
198,439
208,554
218,733
Сыртқы көздерден
98,746
88,253
80,325
91,140
94,608
Өзінікі (ЖЭЦ)
102,942
109,012
118,114
117,414
124,124
Электр энергиясын сатып алуға кеткен шығын
млн.тг.
893,6
1034,1
1166,3
1407,0
1513,7
Э\ энергиясына орташа сатып алу тарифі
тг.кВт.ч
9,05
11,72
14,52
15,44
16,00
Табиғи газ
тыс.куб. м.
51591,60
43033,13
53077,40
68317,96
83975,86
Табиғи газ сатып алуға кеткен шығын
млн.тг.
258,03
294,50
560,95
734,77
923,44
Табиғи газға орташа сатып алу тарифі
тг.т.у.т.
5001,35
6843,63
10568,56
10755,10
10996,46
Жылу энергиясы
тыс. Гкал.
767,50
731,30
740,50
734,60
734,10
Су (Орал өз.жаңа)
тыс.м3
3983,2
3445,9
4031,7
4650,9
4775,8
Мотор отыны
т.н.т.
652,7
622,1
600,8
606,9
610,5
1.7 суретте негізгі энергия тасымалдаушыларға тарифтердің өсу мен 2008-2012 ж. өнеркәсіптің су мен ОЭР пайдалану динамикасы графикалық түрде берілген.
Сурет 1.7- 2008-2012 ж. өнеркәсіптің су мен ОЭР пайдалану, тарифтің өсу динамикасы
Берілген мәліметтер электр энергиясын, табиғи газ бен суды пайдаланудың артқанын көрсетеді. Бұл шикі мұнай өңдеу көлемінің артуы (2008 ж. 3924,5 мың тоннадан 2012 ж. 4422,8 мың тоннаға дейін) мен мұнай өңдеу тереңдігінің артуына байланысты. 2012 ж. су мен ОЭР пайдалануға кеткен қаржы шығыны 1.8 суретте берілген.
Сурет 1.8 - 2012 ж. су мен ОЭР сатып алуға кеткен шығынның үлесі (мың тенге).
Диаграммадан шығынның негізгі үлесі электр энергиясы мен табиғи газға кететіні көруге болады.
1.13 кестеде 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны берілген.
Кесте 1.13 - өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны
Энергия ресурстарының атауы
Өлш.бірл
Жылдар бойынша ОЭР меншікті шығыны
2010
2011
2012
Электр энергиясы
кВт.чтонн
46,14
46,63
49,45
Отын энергиясы
Гкалтонн
0,172
0,164
0,166
Мұнай өнімдерін өңдеу тереңдігі
%
50,2
54,3
57,6
1.9 суретте 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны графикалық түрде берілген.
Сурет 1.9 - 2010-2012ж. шикі мұнай өңдеу көлеміне өнеркәсіптің отын-энергетика ресурстарының меншікті шығыны.
Берілген мәліметтерден мұнай өңдеу тереңдігінің артуы энергия ресуртарын пайдаланудың артуын көрсетеді.
Технологиялық қондырғылардың қысқаша сипаттамасы 1.10 суретте АМӨЗ ЖШС өнім алу мен мұнайды біріншілік және терең өңдеу өнімдерін өңдеу үрдістерінің құрылымдық схемасы берілген.
Өнеркәсіпте негізгі өнімдерді өндіру үшін келесі өндірістік қондырғылар қолданылады:
Мұнайды тұссыздандыру және сорғыту қондырғысы (ЭЛОУ-АТ-2).
Негізгі міндеті мұнайды өңдеуге дайындау, яғни одан құралдарды коррозиялау көзі болатын лас көмірсутек емес қоспаларды (су, тұз) максималды жою. Шығаратыны: тура бензин; дизельдік отын компоненті, мазут, көмірсутекті газ.
Мұнайды тұссыздандыру және сорғыту қондырғысы ЭЛОУ-АВТ-3.
Мұнайды атмосфералық өңдеу мен мазуты вакуумдық айдау үшін пайдаланылады. Шығаратыны: автокомпонент, уайт-спирит, реактивтік отын, дизельдік отын, мазут, вакуумдық газойль, гудрон.
Сурет 1.10 - АМӨЗ ЖШС өнім алу мен мұнайды біріншілік және терең өңдеу өнімдерін өңдеу үрдістерінің құрылымдық схемасы
Каталикалық риформинг қондырғысы ЛГ-35-11300-95.
Негізгі міндеті автомобильдік, авиациялық бензиндердің жоғары октанды омпоннеттерін өндіру үшін R-86 биметалл катализаторында каталикалық риформингілеу болып табылады. Қондырғы келесі өнімдерді шығарады: тауар бензиндерінің жоғары октанд компоненттері; сұйытылған тұрмыстық газ; сутекті газ.
Баяу кокстеу қондырғысы (БКҚ) предназначена для получения кокса из тяжелых остатков переработки нефти (гудрон, мазут), служащего сырьем в производстве электродов для алюминиевой промышленности
Мұнай кокстерін қыздыру қондырғысы (МКҚҚ) шикі мұнай коксінен ұшатын компоненттер мен ылғалды жою жолымен талаптарға сәйкес қыздырылған кокс алу үшін пайдаланылады.
Бензинді гидротазалау мен изомеризация жүйесі сітегінің қатысуымен арнайы катализаторда бензинді күкірт-, азот- және оттекті көмірсутектерден тазалауға, сонымен бірге ректификация әдісімен дизотын депарафинизациясы қондырғысы мен гидротазалау секциясынан бензинді тұрақтандыру үшін пайдаланылады. Шығаратыны: гидротазаланған бензин, сұйытылған газ.
Дизеьдік отынды депарафинизациялау мен гидротазалау қондырғысы керосиндизельдік отынды күкірт-, азот- және оттекті көмірсутектерден арнайы катализаторда сутегінің қатысуымен тазалауға, снымен бірге жылдың қыс мезгілдерінде қату мен лайланудың температурасын төмендету мақсатында дизельдік отындағы парафин қоспаларын еріту үшін қолданылады. Келесі өнімдерді шығарады: тұрақсыз бензин, тұрақты бензин, құрамында күкірті аз керосин және дизельдік отын, жайқататын дизельдік отын.
Сутегін өндіру және тазалау қондырғысы (СӨТҚ). Бұл қондырғы алты адсорберде 78-R-001 ABCDEF жүзеге асырылатын қысқа мерзімді адсорбация үрдісін пайдаланумен мұнай риформингінен сутекті газды (СГ) тазалау үшін пайдаланылады.
Кристалдау блокты күкірт өндірісінің қондырғысы технологиялық қондырғылардан шығатын газ бен қышқыл ағыстарды күкіртті амин ерітіндісімен адсорбациялау жолымен және әрі қарай кристалл күкіртке каталикалық айналдырумен күкірт алу үшін пайдаланылады. Келесі өндірістер үшін күкірт шығарады: күкірт қышқылы; минерал тыңайтқыштар; күкірт бентониті; күкірт бетоны; күкірт цементі және т.б.
Техникалық азот өнідірісінің қондырғысы (ТАӨҚ).
Азот станциясы газтектес және сұйық азот өндіруге арналған. Газтектес азот инертті орта жасауға және тез қышқылданатын өнімдерді өндіру, сқтау және тасымалдау кезіндегі қауіпсіздікті арттыру үшін қолданылады. Сұйық азот хладагентретінде пайдаланылады.
Газагрегаттық шаруашылық қондырғысы (ГАШҚ).
Негізгі міндеті:
oo зауыттың технологиялық қондырғыларымен отын газддарын жинау және бөлу;
oo сұйытылған газдарды жинау, паспорттау және айдау (сұйытылған көмірсутекті газ (СКГ) паркінде КУ ГБД аминді тазалау секциясымен тазаланған сұйытылған мұнай газы және ЛГ қондырғысының тұрақты басы және әрі қарай СтандартГаз ЖШС-на айдалады);
oo қажетті концентрацияны ащы натр ерітінділерін дайындау, сақтау,құю және технологиялық қондырғыларға дайын ерітінділерді бөлу;
oo ащы натрмен ЭЛОУ-АТ-2, УЗК қондырғысының бензинін және ЭЛОУ-АВТ-3, ЛГ-35-11300-95, КУ ГБД қондырғысының керосин-газойль фракциясын -өңдеу.
Ағын суларды биологиялық тазалау қондырғысы техологиялық қондырғылардың ағындарын және тұрмыстық кәріз ағыстарын тазалауға арналған.
Жалпы шырақты жүйе және қышқыл газдардың шырақты жүйесі технологиялық режим көтерілгенде технологиялық аппараттардан газ қалдықтарын сұйылту мен бөлуге, аппараттарды жөндеуге дайындағанда, қосқанда және тоқтатқанда аппараттарды көмірсутекті ортадан босатуға арналған.
Градирлі айналымды су қоймасы қондырғысы ЭЛОУ АТ-2 қондырғысының технологиялық құралдарын, ГБД араласс қондырғыларын, күкірт өндіру қондырғыларын, сутегін өндіру және тазалау қондырғыларын салқын сумен қамтамасыз етуге арналған.
Жоғарыда көрсетілген барлық қондырғылар энергиясыйымды жүйе болып табылады және едәуір отын-энергетикалық ресурстарды пайдаланады.
Өнеркәсіпте технологиялық қондырғылардың отын, электр және жылу энергиясына сұранысының артуы негізінен шығарылған өнімнің ассортименті Премиум-95, Супер-98 маркалы жоғары октанды бензин шығаруға, сонымен бірге заманауи дизельдік қозғалтқыштармен жабдықталған жүк және жеңіл автомобильдерге пайдалануға арналған Евро-3 класына сәйкес дизельдік отын шығаруға бағытталуына байланысты.
Диаграммадан жоғарыда көрсетілген өнімдердің технологиялық шығуына қатысатын қондырғылардың ең энергиясыйымдыларын көруге болады:
oo ЭЛОУ-АТ-2 және ЭЛОУ АВТ-3 мұнайды тұссыздандыру және құрғату қондырғылары ;
oo ЛГ-35-11300-95 каталикалық риформинг жүйесі ;
oo дизельдік отынды депарафиндеу және гидротазалау жүйесі;
oo бензинді изомеризациялау және гидротазалау жүйесі.
1.7 Энергиямен жабдықтау жүйесі
Атырау МӨЗ тұтынушыларын энергиямен жабдықтау параллель жұмыстардың есебінен жүзеге асырылады:
oo Атырау ЖЭС-ң екі тізбекті қоректендіргіш ауа желісі 35 кВ 31Ц және 32Ц шинадан ОРУ - 35 кВ оған қосылған трансформаторлармен ТРДНС - 250003566 ЦРП - 1 ТОО АНПЗ;
oo ГРУ - 6 кВ ЖЭС үш секциясы, жұмыс істейтін ТГ - 1, ТГ құбыргенераторлармен;
- 2 және ТГ - 3 суммалық қуаты 18 МВт., байланыстың үш желісі бойынша 6 кВ № 1, № 12 және № 22 ұяшықтан ЦРП - 1 ТОО АНПЗ.
1.8 ЖЭС өнеркәсібі
ЖЭС өнеркәсіпті электр жүктемесінің негізгі үлесімен және жылумен қамтамасыз етуге арналған.
1.14 кестеде 2008-2012 ж.аралығындағы ЖЭС жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштері берілген.
Кесте 1.14 - 2008-2012 ж.аралығындағы ЖЭС жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштері
№ пп
Көрсеткіштер
Белгіленуі
Өлшем бірл.
Электростанция бойынша барлығы
2008
2009
2010
2011
2012
1.1.
Электр энергиясын шығару
Э
тыс. Квт. ч.
102942,3
109012,9
118114,6
117414,0
124124,1
1.2.
Шинадан электрэнергиясын бөлу
Эот
тыс. Квт. ч.
85620,2
92161,3
100824,2
99761,3
105278,1
1.3.
Жылу энергиясын бөлу
Qот
Гкал
690591
561828
562945
570325
560879
1.4.
Шартты отынның меншікті шығыны:
Жіберілген элетрэнергиясы
гкВт.ч
188,7
283,8
203,1
179,6
171,6
Жіберілген жылу энергиясы
кгГкал
163,8
164,8
155,0
148,4
157,1
1.5.
Өз қажетіне кететін электрэнергиясының нақты шығыны:
Электрэнергиясын шығаруға
Эсн
%
4,0
3,7
3,5
3,6
3,6
Жылу энергиясын бөлуге
Эсн
кВт.чГкал
19,1
22,8
23,3
23,5
25,5
1.6.
Электрэнергиясын шығару
Э
тыс.кВт.ч.
102942,3
109012,9
118114,6
117414,0
124124,1
1.7.
Мерзімдегі орташа жүктеме
Ncp
МВтч.
11,7
12,4
13,5
13,4
14,1
1.8.
Жылудың орташа жүктемесі өндірістік іріктеу
Qпо
Гкал
286161
223032
185707
167990
160725
1.9.
Бу өндірілді
тонна
1392736
1233455
1192584
1262133
1310715
1.10.
Орташа бу жүктемесі
тч
158,5
140,8
136,1
144,1
149,2
1.11.
Брутто жылуды бөлу
Гкал
690591
561828
562945
570325
560879
1.12.
Жылудың орташа жүктемесі
Гкалч
78,6
64,1
64,3
65,1
63,8
1.13.
Брутто өз қажетіне кететін жылудың шығыны
Qт(ф)
Гкал
325133
340767
371113
371331
422157
1.14.
өз қажетіне кететін жылу шығыны
Gсн т
%
32,0
37,7
39,7
39,4
42,9
1.15.
өз қажетіне кететін эл. эн. шығыны
Эсн
мың.кВт.ч
17322,1
16851,6
17290,4
17652,7
18846
Шығарудан %
%
16,8
15,5
14,6
15,0
15,2
Бу күйіндегі жылу энергиясы өз ЖЭС және утиизатор-қазандықтардан шығарылады. ЖЭС-те алынған бу параметрлер талаптарына сәйкес келесі бағыттарда пайдаланылады:
Сурет 1.11 - Өз ЖЭС және утилизатор-қазандықтарынан шығатын (бу) жылу энергиясын шығарудың құрылымдық схемасы
АМӨЗ өз қазандығын модернизациялау үшін жаңа энергетикалық қуаттар орнату, яғни өнеркәсіптің өсіп отырған жылу және электр энериясына сұранысын толтыру үшін газбен жұмыс істейтін Е-50-3,9-440ГМ маркалы 3 қазандық қондырғыларын орнату ұсініліп отыр.
Әрі қарай Е-50-3,9-440ГМ қазандығының жылу есебі келтіріледі. Өнеркәсіптің бас жоспары 1.12 суретте берілген.
Сурет 1.12 - Схемада жобаланған қазандықтар қызыл түспен белгіленген.
2. АРНАЙЫ БӨЛІМ
Атырау газымен жұмыс істейтін Е-50-3,9-440ГМ қазандығының жағу камерасының тексеру есебін жүргізу.
Бастапқы деректер: Буөндірімділік 50 тч; қоректік су температурасы 145 °С; Кететін газ температурасы130 °С;
2.1 Қазандық агрегатындағы жылу үрдістері
Бу жіберетін қазан деп су буын алуға арналған агрегаттар кешені аталады. Бұл кешен өзара байланысты және отын жағу өнімдерінен су мен буға жылу жіберетін бірқатар жылуалмастырғыш қондырғылардан тұрады. Су мен бу жасауға керекті бастапқы энергия тасымалдағы отын болып табылады.
Қазан қондырғыларында жүзеге асырылатын жұмыс үрдістерінің негізгі элементтері:
1. отынның жану үрдісі,
2. жану өнімдерінің арасындағы немесе жанып жатқан отынның сумен жылу алмасу үрдістері,
3. суды ысыту, оның булануы және алынған буды ысытудан тұратын бу түзілу үрдістері.
Қазан агрегаттарының жұмысы кезінде бір бірімен өзара әрекеттес екі ағын пайда болады: дененің жұмыс ағысы және жылуалмастырғыштың оттығында пайда болған ағыс.
Осы әрекеттесудің нәтижесінде нысанның шығысында берілген қысым мен температурада бу пайда болады.
Қазан агрегаттарын пайдалану кезінде туындайтын негізгі міндеттердің бірі өндірілетін және пайдаланылатын энергияның арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ету болып табылады. Қазан агрегатындағы бу түзі және энергия беру үрдістері жылутасымалдағыш пен жұмыс денесінің оттығындағы заттардың мөлшеріне байланысты.
Отынның жануы физика-химиялық үрдіс болып табылады.
Жанудың химиялық жағы белгілі бір температурада және жылу бөліп жүретін оның элементтерінің оттегімен тотығу үрдісі болып табылады. Жанудың қарқындылығы, сонымен бірге отынның жану үрдісінің тұрақтылығы мен тиімділігі отын бөліктерінің арасында ауаны беру мен бөлу әдістеріне байланысты. отынның жану үрдісі үш стаыдан тұрады: жағу, жану және аяқтау.Бұл сатылар әдетте уақытпен біртіндеп жүреді, бірінен екіншісіне біртіндеп ауысады.
Жану үрдісінің есебі әдетте ауа мөлшерін м³ есептеуге, жағуға арналған отын мөлшерінің көлемі немес масса бірлігі және жылу теңгерімінің құрамы мен жану температурасын анықтауға негізделеді.
Жылу беру мәні бу алуға керекті немесе будың тепературасын қанығу температурасынан жоғары арттыруға керек суға отынды жаққанда бөлінетін жылу энергиясын жылу беруге негізделеді. Қазандағы жылуалмасу үрдісі ысыту беті деп аталатын сугазөткізбейтін жылуқұбырлы қабырғалар арқылы өтеді. Ысыту беті құбыр түрінде орындалады.
Құбырдың ішінде су үздіксіз айналады, ал сыртында олар ыстық өртеніш газбен шайылады немесе жылу энергиясын сәуле шығарумен алады. Сөйтіп қазанагрегатта жылуалмастырғыштың барлы түрі орын алады: жылу өткізгіштік, конвекция және сәуле шығару. Ысыту беті конвективті және радиациялық болып бөлінеді.
Қазанагрегаттарда бу пайда болуы белгілі бір бірізділікпен жүреді. Экрандық құбырда бу пайда болуы басталады. Бұл үрдіс жоғары температура мен қысымда жүреді. Булану құбылысы сұйықтықтың бетінде болатын және жоғары жылдамдыққа ие, демек басқа молекулалармен салыстырғанда кинетикалық энергиясы көп жеке молекулалар беткі керіліс тудыратын көрші молеклалардың күш әрекетін жеңіп, қоршаған кеңістікке ұшып шығуына негізделген. Температура жоғарылағанда булану қарқыны артады. Бу пайда болуға кері үрдіс конденсация деп аталады. Конденсацияда пайда болған сұйықтықты конденсат деп атайды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz