Жоғары мектеп жасындағы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының рөлін анықтау
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің теориялық.әдіснамалық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10
1.1 «Диагностикалау» ұғымы, оның мәні мен қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... .
10
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен әдістері ... ... .
12
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі.кіріктірілген бағалау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
16
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік оқыту құралдарын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары. Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
2.1.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының шығу тарихы ... ... ... ... ... ... .
24
2.1.2 Компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының психологиялық және дидактикалық рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
26
2.2 Шет тілін оқытуда бақылау.оқыту бағдарламасының рөлі ... ... ... ... ... ... .
30
3 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау мен бағалауға арналған бақылау.оқыту бағдарламасын құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
35
3.1 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық құрылымы мен формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
35
3.2 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық құрылымы мен формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 51
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
52
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің теориялық.әдіснамалық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10
1.1 «Диагностикалау» ұғымы, оның мәні мен қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... .
10
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен әдістері ... ... .
12
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі.кіріктірілген бағалау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
16
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік оқыту құралдарын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары. Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
2.1.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының шығу тарихы ... ... ... ... ... ... .
24
2.1.2 Компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының психологиялық және дидактикалық рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
26
2.2 Шет тілін оқытуда бақылау.оқыту бағдарламасының рөлі ... ... ... ... ... ... .
30
3 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау мен бағалауға арналған бақылау.оқыту бағдарламасын құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
35
3.1 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық құрылымы мен формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
35
3.2 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық құрылымы мен формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 51
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
52
Бүгінде Қазақстан дамыған 30 елдің қатарына кіру алдында тұр. Демек осы талапқа сай болу үшін қазақстандық білім беру жүйесі де әлемдік стандартқа лайық болуы керек.
Қазақстанда білім беру жүйесін реформалау біраз уақыттан бері қолға алынып келеді, бұған дәлел Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың әртүрлі жылдары қабылданған бағдарламалары. 2010 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» еліміздегі білім беру жүйесінің ағымдағы жай-күйін талқылай келе қолданыстағы оқыту әдістемелерінің ескіргенін, оқушыларға шамадан тыс көп мөлшерде білім ұсынылатыны, ал оны оқушының жас ерекшелігі, қызығушылығы мен ынтасына қарай ыңғайлап жеткізуге назар аударылмай, оқыту оқыушы тұлғасын дамытуға емес, жалаң статикалық нәтижелер алуға бағытталғаны сыналды. Демек, қазақстандық орта білім беру жүйесі қоғам дамуының заманауи талаптарына және әлемдік білім беру кеңістігіне кірігу шарттарына сәйкес жаңғырту қажеттігі туындады.
Келесі мәселе - ақпаратты қоғамға көшу. Адамзат өркениетінің дамуы адам өмірінің барлық саласына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) бойлап ендеуімен сипатталуда.
Заманауи АКТ дамуы білім беруді дамытудың қарқыны мен бағытын анықтауда: Заманауи білім – бұл аралас білім, яғни оқу процессіндегі күндізгі және электрондық оқыту формаларының симбиозы. Қазіргі таңда аралас оқыту тәжірибеден өткізілуде (дәстүрлі және электрондық оқыту). Халықаралық зерттеулерге сәйкес [1] болашақта аралас оқу формасы орта білім беру саласында басымдыққа ие болмақ. Қазақстанда да осы тенденцияға дайын болу үшін орта білім саласына АКТ мүмкіндіктерін қолдану мақсатында 2011 жылы мектептерге электрондық оқудың ақпараттық жүйесін (e-Learning) енгізу жобасы басталды. Осылайша Қазақстанның білім жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге қадамдар жасалуда. «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» «негізгі және бейіндік орта мектепте оқытылатын әрбір пән бойынша интерактивті және зияткерлік цифрлы білім беру ресурстарын әзірлеу және орта ... білім беру ұйымдарын цифрлы білім беру контентімен (қандай да бір ақпараттық ресурспен – мәтін, кескіндеу, музыка, бейне, дыбыс және т.б. толықтыру ашық қолжетімділікте толық қамтамасыз ету» жоспарланды. Ал нысаналы индикаторлар ретінде ерекше қажеттіліктері бар (инклюзивті білім беру) балалар үшін АКТ көмегімен сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету – 2017 жылы – 30 %, 2020 жылы - 50%; мектептер үшін ашық қолжетімділіктегі электрондық контенттің көлемін 2017 жылы 60 %, 2020 жылы – 90% жеткізу жоспарланған. [2].
Қазақстанда білім беру жүйесін реформалау біраз уақыттан бері қолға алынып келеді, бұған дәлел Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың әртүрлі жылдары қабылданған бағдарламалары. 2010 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» еліміздегі білім беру жүйесінің ағымдағы жай-күйін талқылай келе қолданыстағы оқыту әдістемелерінің ескіргенін, оқушыларға шамадан тыс көп мөлшерде білім ұсынылатыны, ал оны оқушының жас ерекшелігі, қызығушылығы мен ынтасына қарай ыңғайлап жеткізуге назар аударылмай, оқыту оқыушы тұлғасын дамытуға емес, жалаң статикалық нәтижелер алуға бағытталғаны сыналды. Демек, қазақстандық орта білім беру жүйесі қоғам дамуының заманауи талаптарына және әлемдік білім беру кеңістігіне кірігу шарттарына сәйкес жаңғырту қажеттігі туындады.
Келесі мәселе - ақпаратты қоғамға көшу. Адамзат өркениетінің дамуы адам өмірінің барлық саласына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) бойлап ендеуімен сипатталуда.
Заманауи АКТ дамуы білім беруді дамытудың қарқыны мен бағытын анықтауда: Заманауи білім – бұл аралас білім, яғни оқу процессіндегі күндізгі және электрондық оқыту формаларының симбиозы. Қазіргі таңда аралас оқыту тәжірибеден өткізілуде (дәстүрлі және электрондық оқыту). Халықаралық зерттеулерге сәйкес [1] болашақта аралас оқу формасы орта білім беру саласында басымдыққа ие болмақ. Қазақстанда да осы тенденцияға дайын болу үшін орта білім саласына АКТ мүмкіндіктерін қолдану мақсатында 2011 жылы мектептерге электрондық оқудың ақпараттық жүйесін (e-Learning) енгізу жобасы басталды. Осылайша Қазақстанның білім жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге қадамдар жасалуда. «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» «негізгі және бейіндік орта мектепте оқытылатын әрбір пән бойынша интерактивті және зияткерлік цифрлы білім беру ресурстарын әзірлеу және орта ... білім беру ұйымдарын цифрлы білім беру контентімен (қандай да бір ақпараттық ресурспен – мәтін, кескіндеу, музыка, бейне, дыбыс және т.б. толықтыру ашық қолжетімділікте толық қамтамасыз ету» жоспарланды. Ал нысаналы индикаторлар ретінде ерекше қажеттіліктері бар (инклюзивті білім беру) балалар үшін АКТ көмегімен сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету – 2017 жылы – 30 %, 2020 жылы - 50%; мектептер үшін ашық қолжетімділіктегі электрондық контенттің көлемін 2017 жылы 60 %, 2020 жылы – 90% жеткізу жоспарланған. [2].
1 Watson, John B.: Psychology as the Behaviorist views it. http:// psychclassics.yorku.ca/Watson/views.htm (Sept. 2012), 1913 3.1, 3.6«Ақпараттық Қазақстан - 2020» бағдарламасы
2 Минин М.Г. Технология оценки учебных достижений студентов в техническом вузе//Инженерная педагогика Темпус – проект MULTICEP (CD_JEP-24006-2003). – М., Центр инженерной педагогики МАДИ (ГТУ), 2007. – с. 138 – 149.
3 Pdagogische Diagnostik, Schulqualitaet Allgemeinbildung, Bundesministerium fuer Bildung und Frauen, 15.06.2015, Seite 6
4 Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары
5 Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының «Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері», Алматы 2015
6 Беспалько В. П. Слагаемые педагогической технологии. -М.: Педагогика. 1989. -190б.
7 «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымы оқушыларының оқу жетістіктерін критериалды бағалаудың ережесі «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Басқарма шешімінің 2015 жылдың 27 тамызында № 43 хаттамасымен бекітілген.
8 Шабалова Н. И. «Критериалды бағалау жүйесі - мектептегі білім берудің мониторингісі мен әдістемелік көмек көрсетудің алғы шарты». Мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқаулық / 11бет, Өскемен-2015
9 Helmut Richter, Lernerfolgsueberpruefung im Lernfeldkonzept, Werkstattbericht, Fassung 30.04.2002, Seite 21-22
10 Materialien zur Rahmenlehrplanimplementation: Professioneller Umgang mit Leistungen in der Schule Sekundarstufe I Grundsätze - Instrumente . Beispiele Hrsg.: Landesinstitut für Schule und Medien Brandenburg (LISUM Bbg) Autoren: Hans Leutert, Wolfgang Thiem, Witlof Vollstädt, Hermann Zöllner u. a. 2005 1.Auflage
11 Issing, Ludwig J./ Klimsa, Paul (Hrsg.): Information und Lernen mit Multimedia. Weinheim: Psychologie Verlags Union.
12 Baumgartner, P., Herber, E. & Waba, S. (2011). Szenarien für den Einsatz von Netbooks. Welche Möglichkeiten bieten Netbooks für die Unterrichtsgestaltung. Computer+Unterricht, 81, 44-45. Weizenbaum, Joseph (1989): Kinder, Schule und Computer. Hrsg. vom Landesinstitut für Schule und Weiterbildung (Beratungsstelle für neue Technologien). Soest: Soester Verlagskontor.
13 Kerres, M. (1998). Multimediale und telemediale Lernumgebungen. Konzeption und Entwicklung. München: Oldenbourg.
14 Weingarten, Rüdiger (Hrsg.) (1997): Sprachwandel durch Computer. Opladen: Westdeutscher Verlag.
15 www. http://uni-leipzig.de
16 Treustedt, 2005,
17 http://members.fortunecity.de)
18 Plass, J.L., Chun, D., Mayer, R.E. & Leutner, D. (1998). Supporting visualizer and verbalizer learning preferences in a second language multimedia learning environment. Journal of Educational Psychology, 90, 25-36.
19 Niegemann, H. M.: Neue Lernmedien. Konzipieren, entwickeln, einsetzen. Göttingen: Hans Huber 2001, ISBN 3-4568-3448-9
20 https://kk.wikipedia.org/wiki/
21 DÖRING, N. (1999): Sozialpsychologie des Internet. Göttingen u.a.
22 Tulodziecki, G. (1998). Entwicklung von Medienkompetenz als Erziehungs- und Bildungsaufgabe. Pädagogische Rundschau, 52 (6), 693-709.
23 Klauser, F., Kim, H.-O. & Born, V. (2002). Erfahrungen, Einstellung und Erwartungen der Lernenden - entscheidende Determinanten netzbasierten Lernens. bwp@: Berufs- und Wirschaftspädagogik - online, 2. Verfügbar unter: http://www.ibw.uni-hamburg.de/bwpat/ [03.09.2002].
24 Fischer, F./ Mandl, H. (2000): Being there or being where? Videoconferencing and cooperative learning, Forschungsbericht 122 des Lehrstuhls für Empirische Pädagogik und Pädagogische Psychologie, München.
25 Reinmann-Rothmeier, G. & Mandl, H. (1998). Wenn kreative Ansätze versanden: Implementation als verkannte Aufgabe. Unterrichtswissenschaft, 26, 292-311.
26 Schröder, H. (1996): Evaluierungskriterien für multimediale Lernprogramme. Ein Raster für die Praxis; Weidenmann, B. (2002): Multicodierung und Multimodalität im Lernprozess. In: Issing, L. J. / Klimsa, P. (Hrsg.) (2002): Information und Lernen mit Multimedia und Internet. Lehrbuch für Studium und Praxis. Weinheim, Verlagsgruppe Beltz, Psychologische Verlags Union; 3., vollständig überarbeitete Auflage.
27 Tergan, S.-O. (2002): Hypertext und Hypermedia: Konzeption, Lernmöglichkeiten, Lernprobleme und Perspektiven. In: Issing, L. J. / Klimsa, P. (Hrsg.) (2002): Information und Lernen mit Multimedia und Internet. Lehrbuch für Studium und Praxis. Weinheim, Verlagsgruppe Beltz, Psychologische Verlags Union; 3., vollständig überarbeitete Auflage.
28 Issing, L. J. & Klimsa, P. (Hrsg.). (1995). Information und Lernen mit Multimedia. München.
29 Issing, L.J. & Klimsa, P. (2002). Multimedia und Internet - Eine Chance für Information und Lernen. In L.J. Issing & P. Klimsa (Hrsg.), Information und Lernen mit Multimedia und Internet (S. 1-2). Weinheim: Beltz PVU.
30 Euler, D. (2001): Selbstgesteuertes Lernen mit Multimedia und Telekommunikation gestalten. In: HOHENSTEIN, A./WILBERS, K. (Hrsg.): Handbuch E-Learning: Expertenwissen aus Wissenschaft und Praxis, Grundwerk Dezember, Kap. 4.1, 1-19.
31 «Неміс тілі», А.Артықбаева, Б.Әбдіғалиева, Ш.Бәйнеш, Б.Есімова, Ү.Таникина, «Мектеп» (Алматы 2009)
2 Минин М.Г. Технология оценки учебных достижений студентов в техническом вузе//Инженерная педагогика Темпус – проект MULTICEP (CD_JEP-24006-2003). – М., Центр инженерной педагогики МАДИ (ГТУ), 2007. – с. 138 – 149.
3 Pdagogische Diagnostik, Schulqualitaet Allgemeinbildung, Bundesministerium fuer Bildung und Frauen, 15.06.2015, Seite 6
4 Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары
5 Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының «Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері», Алматы 2015
6 Беспалько В. П. Слагаемые педагогической технологии. -М.: Педагогика. 1989. -190б.
7 «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымы оқушыларының оқу жетістіктерін критериалды бағалаудың ережесі «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Басқарма шешімінің 2015 жылдың 27 тамызында № 43 хаттамасымен бекітілген.
8 Шабалова Н. И. «Критериалды бағалау жүйесі - мектептегі білім берудің мониторингісі мен әдістемелік көмек көрсетудің алғы шарты». Мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқаулық / 11бет, Өскемен-2015
9 Helmut Richter, Lernerfolgsueberpruefung im Lernfeldkonzept, Werkstattbericht, Fassung 30.04.2002, Seite 21-22
10 Materialien zur Rahmenlehrplanimplementation: Professioneller Umgang mit Leistungen in der Schule Sekundarstufe I Grundsätze - Instrumente . Beispiele Hrsg.: Landesinstitut für Schule und Medien Brandenburg (LISUM Bbg) Autoren: Hans Leutert, Wolfgang Thiem, Witlof Vollstädt, Hermann Zöllner u. a. 2005 1.Auflage
11 Issing, Ludwig J./ Klimsa, Paul (Hrsg.): Information und Lernen mit Multimedia. Weinheim: Psychologie Verlags Union.
12 Baumgartner, P., Herber, E. & Waba, S. (2011). Szenarien für den Einsatz von Netbooks. Welche Möglichkeiten bieten Netbooks für die Unterrichtsgestaltung. Computer+Unterricht, 81, 44-45. Weizenbaum, Joseph (1989): Kinder, Schule und Computer. Hrsg. vom Landesinstitut für Schule und Weiterbildung (Beratungsstelle für neue Technologien). Soest: Soester Verlagskontor.
13 Kerres, M. (1998). Multimediale und telemediale Lernumgebungen. Konzeption und Entwicklung. München: Oldenbourg.
14 Weingarten, Rüdiger (Hrsg.) (1997): Sprachwandel durch Computer. Opladen: Westdeutscher Verlag.
15 www. http://uni-leipzig.de
16 Treustedt, 2005,
17 http://members.fortunecity.de)
18 Plass, J.L., Chun, D., Mayer, R.E. & Leutner, D. (1998). Supporting visualizer and verbalizer learning preferences in a second language multimedia learning environment. Journal of Educational Psychology, 90, 25-36.
19 Niegemann, H. M.: Neue Lernmedien. Konzipieren, entwickeln, einsetzen. Göttingen: Hans Huber 2001, ISBN 3-4568-3448-9
20 https://kk.wikipedia.org/wiki/
21 DÖRING, N. (1999): Sozialpsychologie des Internet. Göttingen u.a.
22 Tulodziecki, G. (1998). Entwicklung von Medienkompetenz als Erziehungs- und Bildungsaufgabe. Pädagogische Rundschau, 52 (6), 693-709.
23 Klauser, F., Kim, H.-O. & Born, V. (2002). Erfahrungen, Einstellung und Erwartungen der Lernenden - entscheidende Determinanten netzbasierten Lernens. bwp@: Berufs- und Wirschaftspädagogik - online, 2. Verfügbar unter: http://www.ibw.uni-hamburg.de/bwpat/ [03.09.2002].
24 Fischer, F./ Mandl, H. (2000): Being there or being where? Videoconferencing and cooperative learning, Forschungsbericht 122 des Lehrstuhls für Empirische Pädagogik und Pädagogische Psychologie, München.
25 Reinmann-Rothmeier, G. & Mandl, H. (1998). Wenn kreative Ansätze versanden: Implementation als verkannte Aufgabe. Unterrichtswissenschaft, 26, 292-311.
26 Schröder, H. (1996): Evaluierungskriterien für multimediale Lernprogramme. Ein Raster für die Praxis; Weidenmann, B. (2002): Multicodierung und Multimodalität im Lernprozess. In: Issing, L. J. / Klimsa, P. (Hrsg.) (2002): Information und Lernen mit Multimedia und Internet. Lehrbuch für Studium und Praxis. Weinheim, Verlagsgruppe Beltz, Psychologische Verlags Union; 3., vollständig überarbeitete Auflage.
27 Tergan, S.-O. (2002): Hypertext und Hypermedia: Konzeption, Lernmöglichkeiten, Lernprobleme und Perspektiven. In: Issing, L. J. / Klimsa, P. (Hrsg.) (2002): Information und Lernen mit Multimedia und Internet. Lehrbuch für Studium und Praxis. Weinheim, Verlagsgruppe Beltz, Psychologische Verlags Union; 3., vollständig überarbeitete Auflage.
28 Issing, L. J. & Klimsa, P. (Hrsg.). (1995). Information und Lernen mit Multimedia. München.
29 Issing, L.J. & Klimsa, P. (2002). Multimedia und Internet - Eine Chance für Information und Lernen. In L.J. Issing & P. Klimsa (Hrsg.), Information und Lernen mit Multimedia und Internet (S. 1-2). Weinheim: Beltz PVU.
30 Euler, D. (2001): Selbstgesteuertes Lernen mit Multimedia und Telekommunikation gestalten. In: HOHENSTEIN, A./WILBERS, K. (Hrsg.): Handbuch E-Learning: Expertenwissen aus Wissenschaft und Praxis, Grundwerk Dezember, Kap. 4.1, 1-19.
31 «Неміс тілі», А.Артықбаева, Б.Әбдіғалиева, Ш.Бәйнеш, Б.Есімова, Ү.Таникина, «Мектеп» (Алматы 2009)
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық 10
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
1.1 Диагностикалау ұғымы, оның мәні мен 10
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен 12
әдістері ... ... .
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау 13
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі-кіріктірілген бағалау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік
оқыту құралдарын 21
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары.
Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан 21
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының шығу 24
тарихы ... ... ... ... ... ... .
2.1.2 Компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының психологиялық
және дидактикалық 26
рөлі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Шет тілін оқытуда бақылау-оқыту бағдарламасының 30
рөлі ... ... ... ... ... ... .
3 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау мен бағалауға арналған
бақылау-оқыту бағдарламасын 35
құрастыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық
құрылымы мен 35
формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.2 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық
құрылымы мен 36
формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер 52
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер
қолданылған:
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. 27.07.2007 ж., №319-III
ҚРЗ. Астана. Ақорда.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2010-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы. 07.12.2010 ж., ҚР Президентінің № 1118
Жарлығы, Астана
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттары. –Астана, 18.08.2010 ж., ҚР Білім және ғылым министрінің №454
бұйрығы.
Ақпараттандыру туралы Қазақстан Республикасының Заңы. 11.01.2007ж., №
217.
Ақпараттық Қазақстан - 2020 Мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының білім
беру жүйесін ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы туралы" Жарлығы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы
2001 жылғы 20 қараша N 1496
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2014 жылғы Бір
мақсат, Бір мүдде, Бір болашақ атты Қазақстан халқына Жолдауы.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы, 24.02.2004, Астана.
Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 -
2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары, Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен
бекітілген.
Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің
әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері, Әдістемелік құрал, Ы.
Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, Астана 2015.
Кіріспе
Бүгінде Қазақстан дамыған 30 елдің қатарына кіру алдында тұр. Демек осы
талапқа сай болу үшін қазақстандық білім беру жүйесі де әлемдік стандартқа
лайық болуы керек.
Қазақстанда білім беру жүйесін реформалау біраз уақыттан бері қолға
алынып келеді, бұған дәлел Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың
әртүрлі жылдары қабылданған бағдарламалары. 2010 жылы қабылданған
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы еліміздегі білім беру жүйесінің
ағымдағы жай-күйін талқылай келе қолданыстағы оқыту әдістемелерінің
ескіргенін, оқушыларға шамадан тыс көп мөлшерде білім ұсынылатыны, ал оны
оқушының жас ерекшелігі, қызығушылығы мен ынтасына қарай ыңғайлап жеткізуге
назар аударылмай, оқыту оқыушы тұлғасын дамытуға емес, жалаң статикалық
нәтижелер алуға бағытталғаны сыналды. Демек, қазақстандық орта білім беру
жүйесі қоғам дамуының заманауи талаптарына және әлемдік білім беру
кеңістігіне кірігу шарттарына сәйкес жаңғырту қажеттігі туындады.
Келесі мәселе - ақпаратты қоғамға көшу. Адамзат өркениетінің дамуы адам
өмірінің барлық саласына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ)
бойлап ендеуімен сипатталуда.
Заманауи АКТ дамуы білім беруді дамытудың қарқыны мен бағытын анықтауда:
Заманауи білім – бұл аралас білім, яғни оқу процессіндегі күндізгі және
электрондық оқыту формаларының симбиозы. Қазіргі таңда аралас оқыту
тәжірибеден өткізілуде (дәстүрлі және электрондық оқыту). Халықаралық
зерттеулерге сәйкес [1] болашақта аралас оқу формасы орта білім беру
саласында басымдыққа ие болмақ. Қазақстанда да осы тенденцияға дайын болу
үшін орта білім саласына АКТ мүмкіндіктерін қолдану мақсатында 2011 жылы
мектептерге электрондық оқудың ақпараттық жүйесін (e-Learning) енгізу
жобасы басталды. Осылайша Қазақстанның білім жүйесінің бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз етуге қадамдар жасалуда. Қазақстан
Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасында негізгі және бейіндік орта мектепте
оқытылатын әрбір пән бойынша интерактивті және зияткерлік цифрлы білім беру
ресурстарын әзірлеу және орта ... білім беру ұйымдарын цифрлы білім беру
контентімен (қандай да бір ақпараттық ресурспен – мәтін, кескіндеу, музыка,
бейне, дыбыс және т.б. толықтыру ашық қолжетімділікте толық қамтамасыз ету
жоспарланды. Ал нысаналы индикаторлар ретінде ерекше қажеттіліктері бар
(инклюзивті білім беру) балалар үшін АКТ көмегімен сапалы білімнің
қолжетімділігін қамтамасыз ету – 2017 жылы – 30 %, 2020 жылы - 50%;
мектептер үшін ашық қолжетімділіктегі электрондық контенттің көлемін 2017
жылы 60 %, 2020 жылы – 90% жеткізу жоспарланған. [2].
Демек, компьютерлік оқыту-бақылау бағдарламаларын құрастыру, оқу пәнінің
қосымша электронды-мультимедиалы контентін құрастыру – заман талабы.
Бұл мәселе "Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін
ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
туралы" Жарлығында да қарастырылып, арнайы пәндер бойынша электронды оқу
материалдарын әзiрлеудi жүзеге асыруды міндеттейді.
Бүгінде оқушының оқу жетістігін бағалауда арнайы бақылау және тестілеу
бағдарламалары кеңiнен қолданыс табуда, электронды оқулықтар,
мультимедиалық оқыту жүйелері, компьютерлік оқыту-бақылау бағдарламалары
әзiрленуде. Мұндай бағдарламалық өнімдердің мүмкіндіктері артуда.
Қазақстанда, мектептердiң жартысынан астамы ауылда орналасқан әрi көпшiлiгi
оқушылармен аз қамтылған шағын мектептер болғандықтан, электронды оқыту
өнімдерін, пән бойынша құрастырылған бағдарламалық өнімдерді пайдалану
ауылдағы мұғалім тапшылығын сезінбей, оқушылардың сабақ үлгерiмiнiң сапасын
арттыруға жәрдемдесер едi. Электронды оқыту ресурстарын, ақпараттық-
коммуникативтік технологияларды қашықтан оқытуды, қазір кеңінен өріс ала
бастаған аралас оқытуды ұйымдастыру үшiн пайдаланудың маңызы зор.
Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және мониторинг жүргізу
жүйесін дамыту Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту
жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында
қарастырылған.
Еліміздегі білім беру сапасы жайлы шынайы ақпарат оқушының оқу
жетістіктерін бағалау процесінде алынады. Демек оқу жетістігін бағалау
механизмі халықаралық стандартқа сай, білім беру нәтижелерін объективті
көрсететін жалпыға бірдей болуы қажет.
Білім саясатының өзекті мәселелері ретінде оқытудың формалары мен
әдістерін жетілдіру, білімдегі жаңашылдықты саралау және қазіргі заман
техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу атап көрсетіліп
келеді.
Оқушылардың оқу пәнін меңгеру деңгейін бақылау оқыту үдерісінің ажырамас
құрамдас бөлігі болып табылады. Орта мектеп тәжірибесінде қолданылатын
бақылау түрлері: өзіндік және бақылау жұмыстары, бақылау нүктелері,
емтихандар. Мұнда бағалау бір жақты сипатта болып, оқушыға кері байланыс
берілмейді.
Кері байланыс оқу материалын меңгеру кезінде өз іс-әрекетінің
нәтижелерін өзіндік талдау мен уақытылы түзетіп отыру үшін оқушыға аса
қажет-ақ. Бүгінде мектеп практикасына қалыптастырушы бағалау енгізіліп,
кері байланыс немесе рефлексияға баса назар аударыла бастауы да уақыт
талабы. Дәстүрлі оқыту технологиясында мұны жүзеге асыру мұғалім тарапынан
көп еңбектену мен уақыт жұмсалуын қажет етеді. Соңғы кезде оқыту процесін
жетілдіру үшін жаңа ақпараттық технологияларды қолдану кезек күттірмейтін
іске айналады.
Соңғы жылдары педагогика мен практиканың дамуы білім жағдайының
мониторингі мәселесін шешуді заманауи ақпараттық технологияларды қолданып,
бақылауды тестілеуші әдістемелермен үйлестіру жолында іздеу керектігін атап
көрсетіп отыр. В.П. Демкин, О.П. Околелов, Л.Д.Стариков, O.K. Филатов және
тағы басқа ғалымдардың зерттеу жұмыстары дербес компьютердің көмегімен
оқыту үдерісін жетілдіруге бағытталған. М.Г.Минин, A.C. Аванесов, А.Н.
Майоров, С. И Федоров, Г.М.Мутанов, А.Е.Сағымбаева, Н.Ж.Ибрагимова, Г.М.
Абильдинова және т.б. ғалымдардың еңбектері компьютерлік тестілеу
мәселелерінің әдістемелік аспектілеріне арналған. Компьютерлік технологияға
негізделіп алынған білімді бақылау жүйесі қазіргі уақытта оқу үдерісінде
қолданылуда және жаңа бағдарламалар үнемі құрылуда. Бүгінгі электрондық
оқулықтарда кері байланыс компоненті міндетті болып табылады.
Осы мәселелерді сараптай келе, ақпараттық-коммуникативтік
технологиялардың мектепке кеңінен қолданылуына жол ашылып жатқан кезде,
неміс тілі пәнінен әлі де болса ешқандай отандық оқыту және бақылау
бағдарламаларының жоқтығын, олардың оқу жетістігін бағалаудағы маңызын
байыптап, диплом жұмысының тақырыбын Жоғары мектеп жасындағы оқушылардың
оқу жетістігін бағалауда компьютерлі оқыту және бағылау бағдарламаларының
рөлі деп алдық.
Зерттеу нысаны: шетел тілі сабақтарын оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: шетел тілі сабақтарында жоғары мектеп жасындағы
оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – жоғары мектеп жасындағы оқушылардың оқу
жетістіктерін бағалауда компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының
рөлін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
1. Диагностикалау ұғымының мәні мен мазмұнын нақтылау;
2. Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық аспектілерін саралау;
3. Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік
оқыту құралдарын қолданудың психологиялық және дидактикалық рөлін,
дидактикалық және әдістемелік негіздерін сараптау;
4. Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының рөлі мен
потенциалын зерделеу.
Зерттеу көздері: зерттеу проблемасы бойынша отандық және шетелдік
әдіскер, психолог, педагогтардың еңбектері, мемлекеттік ресми құжаттар:
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы, сонымен қатар мұғалімдердің
озық педагогикалық іс-тәжірибелері, Интернет көздері.
Зерттеу әдістері: зерттеу нысанына алынған проблема бойынша ғылыми-
теориялық, педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерге талдау;
неміс тілін оқыту бағытындағы компьютерлік бағдарламалар, онлайн жаттығулар
сайттарын талдау және жүйелеу; интернеттегі неміс тілін үйренушілерге және
мұғалімдерге арналған сайттардың материалдарына талдау жасау.
Зерттеудің жаңалығы мен теориялық мәні:
– Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларына сараптама жасалып,
олардың рөлі мен потенциалына баға берілді;
– Диагностика ұғымының мәні анықталды;
– Қазақстан республикасында жарық көрген мектеп жасындағы оқушыларға
арналған оқулыққа қосымша электрондық мультимедиалы оқыту және бақылау
бағдарламасының жоқтығы анықталды;
– Неміс тілі оқулықтарында бұрын-соңды интерактивті оқыту және бақылау
бағдарламасы болмағаны анықталды.
Зерттеудің практикалық мәні: Оқулықта берілген тілдік тақырып аясында
Қосымша мультимедиалы, гипер-сілтемелі, интерактивті компьютерлік оқыту
және бақылау бағдарламасының арнайы бағдарламалау тілінде құрастырылды.
Зерттеу жұмысының қорытындысы ретінде 11-сыныптың Неміс тілі (Мектеп
баспасы, Алматы 2009) оқулығына қосымша ретінде құрастырылған компьютерлік
оқыту және бағалау бағдарламасын мектепте неміс тілі сабағында қолдануға
болады.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, жұмыс барысында пайдаланылған әдебиеттер тізімі және
қосымшадан (11-сыныпқа арналған Неміс тілі оқулығына қосымша ретінде
құрастырылған компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламасы) тұрады.
Кіріспеде зерттеудің өзектілігі, зерттеу нысаны, зерттеу пәні
айқындалып, мақсаты мен міндеттері белгіленді. Зерттеу барысында
қолданылған әдістер, зерттеудің теориялық мәні, дерек көздері, ғылыми
жаңалықтары мен практикалық құндылығы баяндалды.
Бірінші тарауда оқу жетістігі нәтижелерін бағалау формалары мен әдістері
туралы сөз қозғалады. Бағалаудың халықаралық және қазақстандық
модельдеріне, кіріктірілген бағалау жүйесіне жалпылама талдау жасалады.
Зерттеудің екінші тарауында компьютерлік оқыту және бағалау
бағдарламаларының шығу тарихы, формалары мен психологиялық және
дидактикалық рөлі, потенциалы қарастырылады. Ең бастысы, авторлық оқыту
бағдарламасын құрастыру методологиясы сипатталады.
Қорытындыда зерттеу жұмысының нәтижелері қысқаша тұжырымдалып,
көтерілген мәселелердің әліде болса толық, түбегейлі шешілуі үшін әрі қарай
жан-жақты, терең зерттеудің қажеттілігі көрсетілді.
Пайдаланған әдебиет тізімінде зерттеу жұмысын жазу барысында қолданылған
ғылыми еңбектердің, ақпарат көздері мен жинақтардың тізімі берілді.
Қосымшада (CD) авторлық компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламасы
берілген.
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық аспектілері
1.1 Диагностикалау ұғымы, оның мәні мен қызметтері
Білімдену процесінің ажырамас бір бөлігі диагностика болып табылады.
Диагностика – оқу-тәрбие процесінің барысы мен нәтижесі туралы
мәліметақпарат алудың жалпылама амалы. Диагностика жəрдемімен белгіленген
мақсат, міндеттердің табысты орындалуы анықталады. Ол болмаған жерде
дидактикалық процесті тиімді басқару мүмкін емес. Диагностика – бұл
дидактикалық процестің нəтижесін анықтау. "Диагностика” ұғымының мəні
оқушылардың "білім, ептілік жəне дағдыларды тексеру” түсінігімен
салыстырғанда әлдеқайда терең əрі ауқымды.
"Білім, ептілік жəне дағдыларды тексеру” тек нəтиже көрсеткіштерін
анықтайды, алайда себебін түсіндірмейді. Ал диагностикалауда нəтиже оған
қол жеткізген əдіс – тəсілдерімен бірге қарастырылады, дидактикалық
процестегі динамика, тенденциялар анықталады.
Диагностика
- бақылау мен тексеруді, бағалауды;
- статистикалық деректер жинақтауды, олардың талдауын;
- дидактикалық процесс динамикасын, тенденцияларды болжау, анықтауды
қамтиды.
Білім беру мониторингі А.Н. Майоровтың, М.Г. Мининнің және т.б. ғылыми
еңбектерінде зерттелген. Бұл терминді алғаш рет 1968 жылы К.Ингекамп
ұсынған. Ол педагогикалық диагностика, бір жағынан, оқытуға жеке адам мен
оқу тобының өкілдерінде толығымен бар алғышартты орнықтырады, екінші
жағынан, оқыту мен танымның жоспарлы үдерісін ұйымдастыру үшін қажет
шарттарды айқындайды деп есептейді.
М.Г. Мининнің анықтамасы бойынша диагностика төмендегі мақсаттарға
бағытталған болуы тиіс:
- білімді меңгерудегі кемшіліктерді анықтау;
-оқыту нәтижелерінің қойылған мақсаттарға сәйкес келмейтінін айқындаған
жағдайда ішкі және сыртқы түзетулер жүргізу;
- оқытудың табысты нәтижелерін растау;
- оқу үдерісінің келесі кезеңдерін жоспарлау;
-оқудағы табыстары үшін мадақтау көмегімен қызығушылығын тудырып, келесі
қадамдардың күрделілігін реттеу;
- оқыту шарттарын жақсарту [3; 138 – 149].
Диагностикалаудың маңызды бөлігі – бұл қадағалау, яғни білім, ептілік
жəне дағдылардың игерілу процесін бақылау. Ал тексеру қадағалаудың құрамдас
бөлігі болып табылады. Тексеру – бұл білім, ептілік жəне дағдыларды игеру
барысын бақылау үшін жүргізілетін əрекет – қимылдар жүйесі, яғни анықтау
және өлшеу. Мəн – мағыналық тұрғысынан қадағалау кері байланыс орнатуды,
атап айтқанда, оқушылар мен мұғалімнің оқу əрекеттерінің нəтижесі жөніндегі
ақпарат алуды қамтамасыз етеді: Мұғалім өз шəкірттерінің нені және қандай
деңгейде меңгергені жайлы ақпарат алады, қандай сұрақтар, ұғымдар мен
ережелерді игеру оқушыға қиын тиетіні мәлім болады, оқушының өз бетімен
жұмысының сипаты жайлы мәлімет алады, оқушылардың жіберген қателері арқылы
өз кемшіліктерін көреді және осылайша оқыту әдістемесін жетілдіруге,
оқушыға жеке амалын қарастыруға мүмкіндік алады.
Оқушы өзінің қандай білім және оны қандай деңгейде меңгергенін, жаңа
білімді қабылдауға қаншалықты дайын екенін анықтайды, өзінің қандай
жетістіктерге қол жеткізгенін түсінеді, проблемалар мен кемшіліктерін көре
алады.
Оқу процесіндегі қадағалау – теорияда да әдістемеде де қолданылатын
процедура. Және өзара байланысты бірнеше қызмет атқарады:
Білімдік-дамытушылық қызмет – оқушы сыныптастарының жауабын тыңдаудан
ғана пайда тауып қоймай, өзі де сұрақ-жауапқа белсенді түрде араласады,
материалды іштей қайталап отырады.
Тәрбиелік функция – пәнге шығармашылық көзқарас қалыптасады, өз
қабылетін дер кезінде дамытуға, біліміндегі кемшіліктерді дер кезінде
анықтап отыруға ұмтылады, жүйелі жұмысқа, тәртіпке және ерік-жігерін
жинақтауға дағдыланады. Сабақ сұрап қалуы мүмкін деп күту оқушыларды
сабақты ұдайы оқып жүруге мәжбүрлейді, сабақ оқуға кедергі жасайтын ойын-
сауықтардан бас тарту қажеттігін тудырады. Ұдайы қадағалау оқушылардың
жауапкершіліктерін арттырады, тәртіпке баулиды, жағымды адамгершіліктік
қасиеттер мен ұжымдық қарым-қатынастар қалыптастырады.
Диагностика – оқу-әдістемелік процестің барысы мен нәтижесі туралы
ақпарат алудың жалпылама амалы алдыңғы қатарда тұр. Ол қосымша қор көздерін
анықтау, нәтижені көтеру жолдарын табу мақсатында мұғалім мен оқушының
ортақ жұмысын сараптайды. Диагностика бақылау мен бағалауды қажет ақпарат
алудың қосымша амалы ретінде пайдаланады.
Педагогикалық диагностиканың екі функциясы: қоғамдық және педагогикалық
бар. Қоғамдық функциясында педагогикалық диагностика бағалауды
оңтайландыруға және сапаны арттыруға қызмет етеді. Оны селекциялық немесе
көрсеткіш диагностика деп те атайды. Мұнда оқу процесінің соңында оқушылар
мен олардың оқу нәтижелері туралы, оларды мейлінше объективті бағалай алу
үшін мәлімет береді.
Диагностиканың педагогикалық функциясы оқушыларды қолдауға қызмет етеді.
Ол оқу процесін немесе қолдау диагностикасы деп аталады. Ол оқу процесі
кезінде орын алады және оқушылармен әріптестікте тиімді қолдау көрсетуді
мақсат етеді. Оқушылар диагноастика процесіне белсенді ат салысады және
тартылады.Оқу процесі мен қолдау диагноастикасы оқушылардың күшті жақтарына
бағытталған және оны болашақта қалай жақсартуға болатынын көрсетеді. Мұнда
ресурстар, оқушылардың оқу потенциалы мен оқу жетістіктерімен қатар пәндік
құзырлылықтарды дамыту мен оңтайландыру, оқу және әдістемелік
құзырлылықтар, әлеуметтік құзырлылықтар басты назарда [4].
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен әдістері
Дәстүр бойынша оқушының оқу жетістігі –меңгертілу деңгейі балдық бағалар
мен бағаланатын білім, білік және дағдыларды жинақтау үрдісінде
меңгерілетіндердің көлемінің өсуі, олар жалпы пән бойынша (жалпы пәнді
оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік компетентіліктер) және әрбір
сынып бойынша (жеке оқу курстарын оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі)
білім, білік және дағдылар тізбесі көрініс береді.
Білім сапасын бағалау үшін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау мен
олардың белгіленген стандартқа сәйкестілігі пайдаланылады. Шындығында,
білім сапасы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау арқылы белгіленеді, яғни
бағалау –білім саапасын басқарудағы негізгі критерий. Оқушы жетістіктері
ұғымы білімнің құндылығы мен мақсатына және оның мазмұнына өзара
байланысты.
Оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштерін анықтау үшін немесе бағалау
үшін диагностикалау қажет. Диагностикалық іс-әрекет бақылауды, тексеруді,
бағалауды қамтиды. Диагностикаланатын мақсаттар мен оқыту нәтижелерінің
тепе –теңдігі оқыту сапасының критерийі, ал оның көрсеткіші оқушылардың оқу
материалын меңгерудің белгілі бір деңгейіне жетуі болып табылады.
Оқушының оқу жетістігін өлшеу дәлдігі оның білімдік жетістіктерімен
тұлғалық жетістіктерінің сапасына әсер ететінін байқауға болады. Ол үшін
оқушының оқу жетістіктерінің өлшеуіштері мазмұны мен құрылымы жағынан
ұтымды тыңдалуы тиіс. Өлшеуіштерге оқушы жетістіктерінің сапалық және
сандық сипатының алдын ала берілген параметрлері білім салалары бойынша
оқушылардың оқу дайындықтарының деңгейін айқындайтын құралдар мен тәсілдер
жатады. Педагогикалық өлшеуіштер тәсілдерінің ішінде ең көп тарағандары
бақылау, білімді ауызша тексеру формасы, білімді тексерудің жазбаша
формасы, интервью түріндегі әңгімелесу, сауалнама т.б.
Оқытудың әрбір сатысы бойынша анықталған нәтижелерге оқушылардың жетуін,
жетістіктерін бағалау мақсатында қорытынды бақылау жүргізу үшін бақылау
жұмыстары, тест формасындағы тексеру құралдары жасалады. Ал оқушылардың
білім салалары бойынша интеграцияланған оқу жетістіктерін, яғни білімдік
оқу жетістіктерін сүзгіден өткізу өлшеуіш- тапсырмалар жүйесі арқылы жүзеге
асырылып, бағаланады
Мектеп оқушыларының оқу жетістіктерін бағалауға барлық елдерде
мемлекеттік деңгейде ерекше назар аударылады. Соңғы кезде мектеп
оқушыларының оқу жетістіктерін бағалау мектепті аяқтаған кезде (ҰБТ, ОЖСБ
және т.б.) және халықаралық зерттеулерге қатысу арқылы (TIMSS, PISA және
PIRLS) да жүзеге асырылатын болып жүр. Бұл сырттай бағалау.
Іштей бағалау нақты тұлғалық жетістіктерді белгілеу үшін оқу пәні
бойынша оқыту сапасын диагностикалау арқылы және МЖБС өлшемдеріне
сәйкестігі (аралық және қорытынды бағалау) арқылы жүзеге асырылады.
Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі
жетілдіру үшін жеке жетістіктерін (білім алушының өзін-өзі бағалауы және
жетістіктерін есепке алуы үшін портфолио) бағалау арқылы жүзеге асырылады.
Ал мемлекеттік деңгейде оқушының оқу жетістіктерінің МЖБС-да белгіленген
мәлімделген нәтижелерге (өлшемдерге) сәйкестігі бағаланады. Бағалауға МЖБС-
да және оқу бағдарламаларында мәлімделген барлық білім беру нәтижелері,
сондай-ақ негізгі және пәндік құзыреттіліктер жатады.
Мониторинг нәтижелері оқушының функционалдық сауаттылығының даму
динамикасын, мектеп оқушыларының, мұғалімдер мен мектептердің жетістіктерін
бағалауды, сондай-ақ стандарттарды, оқу бағдарламалары мен оқулықтарды
жаңарту іс-шараларының тиімділігін қамтамасыз етеді.[5].
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау жүйесі
Қазақстандық педагогикалық практикада мектеп оқушыларының оқу
жетістіктерін бағалауда күні бүгінге дейін 5 балдық жүйе қолданылып келеді,
алайда 4 балдық жүйе сақталып келеді: 2 (қанағаттандырылмаған), 3
(қанағаттандырылған), 4 (жақсы), 5 (өте жақсы). Негізінен 1 деген
балл да бар, алайда ол мүлдем қолданылмайды деуге болады. Бұл жүйе мұғалім
үшін де оқушы үшін де қарапайым әрі үйреншікті. Бағалау ұзақ жылдар бойы
бір оқушының оқудағы жетістіктерін басқа оқушының жетістіктерімен өзара
салыстыру арқылы жүзеге асырылып келді. Бұл бағалау саралауға келмейді,
мұғалімнің берген бағасының объективті екенін көрсететін нақты критерийлер
берілмейді. Мұнда оқушының өз оқу жетістігін өз бетімен бағалау мүмкіндігі
ұсынылмайды, оқушының оқу жетістіктеріне байланысты кері байланыс беріле
бермейді. Бұл бағалаудың кемшіліктері:
- Мұғалімдер мен оқушылар үшін түсінікті болатындай оқу мен оқыту
жетістігін бағалауға арналған нақты өлшемдер көрсеткішінің болмауы;
- Мұғалім нақты критерийлерге қарап емес, сыныптағы оқушылардың орташа
үлгірім дейгейіне байланысты салыстырмалы түрде бағалайды;
- Мұғалім қоятын баға оқушылардың оқу пәні бойынша меңгерген білімінің
нақты көрсеткіші бола алмайтындықтан, әр оқушының жеке оқу
траекториясын анықтауға мүмкіндік бере алмауы;
- Қорытынды бағалауда ағымдық бағалар да есепке алынғанымен, оқу
нәтижесін әділ бағалау болып табылмайды;
- Оқыту процесінеде мұғалім↔оқушы арасында байланыс тығыз болмағандықтан
оқушының білім алуға деген құлшынысы мен ынтасы төмендейді.
Бұл бағалау мұғалімнің құзыреттілігіндегі құрал. Демек, мұғалім – бедел
иесі. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау білім беру процесінің маңызды
құрамдас бөлігі, сондықтан бағалау – оқытуды диагностикалау мен
мұғалім↔оқушы↔ата-ана арасындағы кері байланыстың басты құралы болып
табылады. Бағалауды тек баға қою деп түсінбеген жөн, бағалау – мұғалім мен
оқушының оқыту және оқу жетістіктерінің табыстылығын анықтау, оқушының
белгілі бір оқу мазмұнының қаншалықты сәтті-сәтсіз меңгергенін, практикалық
дағдылардың қалыптасу деңгейін анықтау, оқушының білім деңгейіндегі
жағымды-жағымсыз өзгерістерді, оның танымдық табысының динамикасын тіркеу
механизмі.
Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының 2015 жылы жарық көрген
Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің
әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері атты Әдістемелік құралында
бағалау жүйесінің атқаратын қызметтері (1. Нормативті қызмет. 2. Ақпараттық-
диагностикалық қызмет. 3. Ынталандыру) мен бағалау жүйесіне қойылатын
талаптар анықталады:
1) Бағалау жүйесі оқу әдістемесінің қай түрі тиімді меңгерілгенін, қай
практикалық дағды қалыптастырылғанын, басқаша айтқанда, нақты талаптар
минимумымен оқушының жеткен жетістігін салыстыруға мүмкіндік туғызуы керек.
2) Бағалау жүйесі әр оқушының жалпы дайындық деңгейінің өзгеруін,
танымдық қызметтің әр саласында оның жеткен жетістіктерін тіркеп отыруы
қажет (ақпаратты меңгеруі, ақпаратты өңдеу, өз ойы мен ойындағы образдарды
шығармашылықпен көрсету және т.б.). Бұл білім алу жолындағы жетістіктер мен
сәтсіздіктердің нақты суретін алуға мүмкіндік тудырады.
3) Бағаларды қою механизмінің өзінде ондағы ақпаратты сәйкес талдау
мүмкіндігінің болуы, бағалау жүйесі ағымдағы және қорытынды бағаларды
қоюда, сонымен қатар мақсатқа жетудегі бағаларды қою нақты болуы шарт.
Әйтпесе, бағалаудың ақпаратты-диагностикалау қызметінен ынталандыру қызметі
басымдық алып кетеді.
4) Бағалау жүйесінде оқушылардың өз жетістіктерін бағалау барысында өзін-
өзі көтермелеу және дамыту, сонымен қатар оқыту процесі барысында болып
жатқан әрекеттерге рефлексия жасау механизмі болуы.
5) Бағалау жүйесі әрдайым мұғалімнің, оқушының, ата-аналардың, сынып
жетекшісінің, сонымен қатар мектептің әкімшілігі және педагогикалық
ұжымының арасындағы байланыстың орнауын ескеріп отыруы керек. Бұл
байланыссыз оқу процесін құрудың жүйелік әдісін, оны толық қамтамасыз ету
мүмкін болмайды.
6) Оқушыға бірыңғай білім беру кеңістігі тақырыбын жалғастыра отырып,
бағалау жүйесінің мектептегі нақты бір сынып үшін бірыңғай сәйкес болуын
атап кету шарт.
7) Бағалау жүйесі оқушылардың психикасына ұқыптылықпен қарауға, оларды
жаралайтын жағдайлардан аулақ болуды көздеуі керек [6].
Бүгінде Қазақстан мектептерінде оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау
үшін критериалды бағалау қолданысқа ендірілуде, ал бұл амал оқу процесіне
қатысушылардың бәрі оқу мазмұнын меңгерілу деңгейін түсініп, кері байланыс
алуына мүмкіндік береді.
Критериалды бағалаудың артықшылықтары - оқушының тұлғасы емес, жұмысының
бағалануы, оқушылардың жұмысы алдын ала берілген критерийлер бойынша
бағалануы, бағалау критерийлері оқу мақсатына сай болады және өткен оқу
материалы бойынша қойылуы, оқушы нақты бағалау алгоритмімен таныс болуы,
оқушының өзін-өзі бағалауы.
Назарбаев зияткерлік мектептерінде оқушының оқу жетістіктерін бағалау
қалыптастырушы және жиынтық бағалау, жетістіктерді мониторингтеу арқылы
нақты критерийлер негізінде жүзеге асырылады. Әр критерийдің өз
дикрипторлары қарастырылады. Ал дискрипторларға сәйкес бағалау – оқу
мақсатына қалай қол жеткізу деңгейін анықтайды.
Критериалды бағалау жүйесіне В.П. Беспальконың критериалды-бағдарланған
технологиясы әдіснамалық негіз болды [7;190].
Критериалды бағалау жүйесі келесідей элементерді қамтиды:
- Оқу тақырыбын игерудің критерилері анықталады (сабақтар), оқытудың
нақты нәтижелері көрсетіледі (білім беру бағдарламалары аясында
игерілуі тиіс оқу мазмұны мен оқыту мақсаттары);
- Тексеру жұмыстары әзірленеді – тест; оның негізгі мақсаты - түзету;
- Оқу материалдары жекелеген фрагменттерге бөлінеді (оқу бірліктері),
нәтижелері анықталады (критерийлер), ағымдағы тексеру жұмыстары
құрастырылады, әрбір оқу бірлігі оқу мақсатына жетуге көз жеткізуге
мүмкіндік береді;
- Оқыту тапсырмалары құрастырылады, оқытудың сәйкес әдістері таңдалады;
- Әрбір тест тапсырмаларынан балама түзету материалдары әзірленеді.
Оқытудың әртүрлі кезеңінде әртүрлі бағалау формалары қолданылады.
Педагогикалық тəжірибеде бағалаудың бірнеше түрін атауға болады: алдын-ала,
ағымдық, мерзімдік, тақырыптық, қорытынды жəне өтілген материал ізімен.
Алдын-ала бағалау - əдетте, диагностикалық міндеттерге орай жүргізіледі.
Мұндағы мақсат – оқушылардың бастапқы игерген білім, ептілік, дағдыларының
деңгей, дəрежесін анықтау. Бұл жұмыс жыл басында, не жаңа оқу тақырыбын
өту, жаттығуды немесе лабораториялық жұмыстарды орындау алдынан өткізіледі.
Алдын-ала бақылау нəтижесі негізінде мұғалім оқу жұмыстарының тиімді
түрлері мен формаларын таңдайды.
Ағымдық (күнделікті) бағалау – оқу барысында ұйымдастырылып, білім,
ептілік жəне дағдылардың қалыптасу дəрежесімен қатар, оқу материалының
қаншалықты терең әрі жан-жақты игерілгенін анықтау үшін қолданылады. Бұл
бағалаудың тиімділігі – оқушылар біліміндегі кемшіліктер мен олқылықтарды
дер кезінде анықтап, білімді дұрыс меңгеруде көмек көрсетуге мүмкіндік
береді. Күнделікті бағалаудың дұрыс жолға қойылуы оқушылардың əр сабаққа
мұқият əрі тыңғылықты дайындалып жүру жауапкершілігін арттырады.
Аралық бағалау – белгілі уақыт аралығындағы жұмыстардың қорытындысын
алуға пайдаланылады. Ол тоқсан не жарты жылдық аяғында жүргізіледі.
Тақырыптық бағалау – тақырып, бөлім материалдарын өтіп болған соң
өткізіледі.
Қорытынды бағалау – оқу процесінің соңғы нəтижелерін жинақтау үшін
қолданылады. Ол пəн бойынша бүкіл құзырлылықтар жүйесін қамтиды.
Өтілген материал, тақырып ізімен бағалау – тақырып, бөлім өтіліп, біраз
уақыт өткен соң қалдық білімді анықтау үшін қолданылады. Мерзім үш айдан
жарты жылға дейін не одан көп созылуы мүмкін. Мұндай бағалау оқу процесінің
тиімділігін соңғы нəтиже бойынша пайымдау талаптарына сəйкес келеді.
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі - кіріктірілген бағалау
жүйесі
Әлемнің 8 еліндегі: Англия, АҚШ, Финляндия, Канада, Сингапур, Жаңа
Зеландия, Австралияда қолданылатын мектептік бағалау моделінің талдауы
олардың арасындағы айырмашылықты, жалпы түсінікті анықтауға және іс-жүзіне
асыру жолдарын табуға мүмкіндік берді.
Әр мемлекетте қабылданған мектептік бағалаудың анықтамасы сол елдің
білім саясатына және бағалауды қалай қолдануына тәуелді: оқытуды дамыту
үшін немесе баға қою үшін.
Сонымен, қалыптастырушы бағалау АҚШ, Жаңа Зеландия, Финляндия, Канада,
Сингапурде оқу бағдарламаларын және оқушылардың оқу процесін жақсарту үшін
қолданылады. Қалыптастырушы және жиынтық бағалаудың нәтижелері АҚШ,
Гонгонк, Австралияда шынайылықты арттыру үшін және бірыңғай критерийлер
негізінде бағалаудың әділдігі үшін қолданылады.
Бірақ, әр елде мектептік бағалау негізіне жалпыға танылған көзқарастар
бар:
Біріншіден, сабақ беру, оқыту және бағалау өзара байланысты және
мектептік бағалау оқыту мен оқыту жұмыстарының бөлінбейтін бөлігін құрайды.
Екіншіден, мектептік бағалау оқу барысында (сабақ беруде) деректерді жинау
және оқушы мен мұғалім арасында оқушының сұранысына сай оқытуды және
күтілетін нәтижені ескере отырып сабақ беру барысын түзету үшін кері
байланысты орнатады және ол қалыптастырушы бағалау деп аталынады. (Белл
және Коуи 2001; Хэритидж 2008, 2011; Шепард 2005; Пофам 2008, Коркоран и
др. 2009). Үшіншіден, мектептік бағалаудың нәтижесінде алынған ақпарат
оқушыларға баға қою және барлық мүдделі тараптарға есеп дайындау үшін
қолданылады. Төртіншіден, мектептік бағалау нәтижелері туралы ақпарат оқу
бағдарламаларын және жоспарларды жетілдіру үшін пайдаланылады.
Бұл ретте, барлық елдерде мектептік критериалды бағалаудың оқушыға
оқудың қай кезеңіне жеткенін және оқудағы жетістікке жетуде жеке көмек
көрсету керектігін анықтайдындығы дәлелденген.
Назарбаев Зияткерлік мектептері дербес білім беру ұйымы Білім сапасын
бағалау департаменті Критериалды бағалаудың кіріктірілген моделі
Әдістемелік ұсыныстарында сипатталған Критериалды бағалаудың кіріктірілген
моделі (КБКМ) ДББҰ Назарбаев Зияткерлік мектептері қызметкерлері мен
стратегиялық әріптесі Кембридж Университетінің халықаралық емтихандық
кеңесінің (Ұлыбритания) екі жылдан астам қарқынды жұмысының нәтижесі болып
табылады.
2013 жылдың қыркүйегінен бастап КБКМ-н енгізу едәуір ілгері қадам болды,
себебі Зияткерлік мектептері тәжірибесінде алғашқы рет, Кіріктірілген білім
беру бағдарламасының оқыту мақсаттарына сәйкес құрастырылған, нақты
айқындалған бағалау критерияларына негізделген, дүниежүзілік деңгейдегі
бағалау жүйесі қолданыла бастады.
Назарбаев Зияткерлік мектептерінде оқушылардың білім алудағы прогресі
және үлгерімі туралы деректерін жинау үшін жыл бойында бағалаудың үш түрі
қолданылады:
Қалыптастырушы бағалау – әр тоқсан бойы күнделікті сабақ барысында
жүргізіледі, оқушылардың білім деңгейін өлшеу ұшін қолданылады және сабақты
жоспарлауда көмектеседі; Қалыптастырушы бағалау әр түрлі формада жүзеге
асырылады (ауызша сұрау, жазбаша жұмысы, практикалық жұмыс және т.б.) және
жиынтық бағалауға дейін мұғалімге, оқушыға оқу үдерісі барысындағы
кемшіліктерін түзетуге мүмкіндік береді. Әр тоқсан бойында өткізіледі.
Ішкі жиынтық бағалау – әр төрт тоқсанның соңында жүргізіледі (5, 10, 11
және 12-сыныптарын қоспағанда); тоқсан аяғында оқу бөлімін оқып
бітіргендегі оқу дағдылары мен білімдерінің қалыптасқанын анықтайтын және
Зияткерлік мектептердің өздері дайындап, өткізетін бағалауы;
Сыртқы жиынтық бағалау – оқушылардың оқу жетістіктерін сыртқы жиынтық
бағалау моделіне сәйкес 5,10,11 және 12-сыныптардан кейін белгілі пәндер
бойынша жүргізіледі; бастауыш, негізгі және жоғарғы мектептерді бітіргенде
оқу дағдылары мен білімдерінің қалыптасқанын анықтайтын және Зияткерлік
мектептен тыс сыртқы ұйымдар дайындап, өткізетін бағалауы.
Қалыптастырушы бағалау әр түрлі формада жүзеге асырылады (ауызша сұрау,
жазбаша жұмысы, практикалық жұмыс және т.б.) және жиынтық бағалауға дейін
мұғалімге, оқушыға оқу үдерісі барысындағы кемшіліктерін түзетуге мүмкіндік
береді. Әр тоқсан бойында өткізіледі [8].
Бақылау əртүрлі формада жүргізілуі мүмкін. Форма жағынан мұндай жұмыс
жеке-дара, топтық жəне сыныптық болып бөлінеді. Бақылау барысында əрқилы
əдістер де қолданылуы мүмкін. Бақылау əдістері - бұл оқушылардың оқу
танымдық іс-əрекеттері мен мұғалімдер жұмыстарының нəтижелілігін айқындауға
жəрдемші жол, тəсілдер[9;11].
Құқықтық-нормативтік құжаттар оқу жетістігін бағалауда негізінен жазбаша
жұмыстар, ауызша жұмыстар және практикалық жұмыстар деп бөледі. Мектеп
практикасында оқу жетістігін бағалаудың көптеген варианттары қолданылады,
солардың маңызды дегендерін біз мысал ретінде келтіріп отырмыз [10, 11] (1
кесте).
1 кесте
Мектеп практикасында қолданылатын бағалау формалары мен олардың қысқаша
сипаттамасы
Оқу жетістігін Сипаттамасы
бағалау формасы
Жазбаша сынып Барлық оқушылар бір мезгілде бірдей тапсырма
жұмысы, жаттығулар орындайды; ұзақтығы: 30-45 мин.
Жазбаша баяндама, Сынып жұмысына қарағанда тақырыбы мен орындалуы
материал жинақтау жағынан еркіндеу; ұзақтығы: 45мин.
Multiple Choice Көбінесе сынып жұмысы немесе тест түрінде
жүргізіледі; бір тапсырмаға бірнеше жауап
нұсқасы беріледі, дұрыс жауап ұсынылады.
Тест Жазбаша сынып жұмысына ұқсас, алайда қысқарақ
болады (мах. 20мин.)
Презентация Әртүрлі тақырыптарда оқушылар жеке, жұптастып
немесе топтасып орындаған жұмысын
қорытындылайды. Оқушылардың пәндік біліміен
қатар әлеуметтік және басқа да құзырлылықтары
бағаланады.
Реферат Бір тақырыпты өз бетімен өңдеу, Жеке немесе
топтық жұмыс болуы мүмкін.
Сабаққа белсенді Мұғалімнің сабақ үстінде бақылауы
қатысу
Проектік жұмыс Ауқымды проблемалық сұрақ жеке, жұптасып,
топтасып шешіледі.
Үй жұмысы Оқушылар мектеп тыс уақытта тапсырмалар
жаттығулар орындайды.
Пәнге байланысты арнайы формалар
Оқу күнделігі Бағалау критерийлері алдын ала берілген,
іс-әрекетке бағытталған және оқушылардың өз оқу
жетістіктерін бағалауына арналған тапсырмаларда
қолданылады.
1 кесте жалғасы
Портфолио Оқу процесінде оқу жетістігінің көрсеткішіне
рефлексия амалы ретінде қолданылады. Ұзақ
мерзімдік тапсырмаларды өз бетімен өңдеуге
арналған тапсырмалар үшін қолданылады.
Барлық пәндер бойынша оқушының белгілі
кезеңдегі оқу жетістіктері мен прогресін,
жинақтаған және жеке жетістігінің бағалары мен
оқудағы нәтижелерін тіркейтін тәсіл.
Критериалды бағалау барысында оқушылардың
нәтижелерін бағалау айқын және әділ болуы
мақсатында портфолио енгізілді.
Қазіргі кезде тестілік бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел
мамандары олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан бастап түзету
іздестіруде. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың бір шешімі ретінде
АҚШ-та портфолио идеясы кең өріс алуда. Ал Ресейде болса бүгінгі күнде бұл
бағалау әдісі қолданылап та келеді.
ҰБТ (Ұлттық Бірыңғай Тестілеу) мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты
бұл Қазақстанда да қолданысқа кіргізілмекші. Ол туралы 12 жылдық оқытуға
арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының
негізгі ережесінде көрсетілген.
Онда оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың мұндай түрлері енгізіледі:
сыртқы баға, ішкі баға және портфолио.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының
компетенттілігін тексеруге, бағалауға көмектеседі. Портфолио бағалаудың бір
түрі ғана емес, сондай–ақ ол оқушылардың оқу мотивациясына да көмектеседі,
оқу мүмкіндіктерін кеңейтеді. Портфолионың міндеті – баланың неге қабілетті
екендігін көрсету. Ол –жаңа оқу процесін ұйымдастыру құралы, оқушының
бұрынғыға қарағанда білімі мен білігіндегі ілгерілеу жолдарын айқындайтын
көрсеткіш. Портфолио өзінің мақсатына сай әр түрлі болады: тақырыптық,
пәндік, тілдік т.б.
Тақырыптық портфолиода оқушының мәлім бір тақырып төңірегіндегі белгілі
бір мерзім ішінде жеткен жетістіктері жиналады.
Пәндік портфолиода, оқушының өзіне ұнайтын, не болмаса көбірек қабілеті
бар мәлім бір пән бойынша жеткен жетістіктері жиналады.
Ал тілдік портфолиода (бұл портфолио түрі Еуропа кеңесінде көбірек
қолданыста) оқушылардың тілдік компетенттілігі жинақталады, яғни тілдік
компетенттіліктің дәрежелері өлшеу кестесі арқылы оқушының белгілі бір
тілді қаншылықты игергенін анықтауға болады.
Біз қазіргі қоғам талабына сай бәсекелестікке төтеп бере алатын жан
–жақты дамығын тұлғаны қалыптастырып және оқушы жетістіктерін қосымша
бағалау үшін әрине, портфолионың да рөлі ерекше екендігін аңғардық. Яғни,
портфолиода оқушылардың білім сапасын, жетістіктерін бағалау–білім сапасын
басқарудағы негізгі критерийдің бірі.
Ақпараттық технологиялардың дамуымен компьютерлік бағалау кең таралуда.
Бағалау – білім, ептілік жəне дағдылардың игерілу дəрежесін анықтау.
Компьютерлік технологиялардың басқа бақылау түрлеріне қарағанда негізгі
жетістіктерінің бірі – білім алушыға білімді меңгеру дәрежесі жайлы
ақпаратты көрсететін кері байланыстың бар болуы болып табылады.
Қазіргі білім беру саласына талдау жасасақ, қоғамның сапалы білімге
деген сұранысының өсу мен оған объективті бақылаусыз қол жеткізу мүмкін
еместігі арасында қарама-қайшылық туындайды.
Бақылаудың ең маңызды мақсаты – білім алушыны өз білімдеріндегі
кемшіліктерді дер кезінде анықтауға мүмкіндік беріп, оны уақытылы жойып
отыруға ынталандыру болып табылады. Біздің байқауымызша, оқушылар жұмысының
қарқындылығы бақылау өткізудің жиілігімен және тұрақтылығымен реттеледі.
Оның үстіне, бақылау жиі болған сайын, оқушылар да бақылау процедурасына
жақсы бейімделіп, жүрексіну деңгейі төмендейді. Мұндай бақылау мұғалімнің
де, оқушының да уақытын үнемдеуге көп көмегін тигізеді. Компьютерлік
бағалау арқылы білім деңгейін өлшеу мен бағалауға бірыңғай талаптар
белгіленуі мүмкін. Бұл бағалауда оқу нəтижелерін статистикалық талдау мен
өңдеу өте жеңіл. Компьютерлік бағалау оқушының білімін бағалаудағы мұғалім
субьективизміне шек қояды. Компьютерлік бағалауды қолданумен өзіндік
қадағалауды да оңтайлы ұйымдастыруға болады, дегенмен өзіндік қадағалауды
қарапайым жолмен де өткізуге болады. Бірақ бұл үшін оқушыларды өз бетінше
қателіктерін байқауға, танымдық міндеттердің қате шешілу себептерін
талдауға, оларды болдырмау, түзеу жəне реттеуге үйрету қажет.Əртүрлі
бағалау əдістерінің бірге қолданылуы аралас бағалау деп аталады. Əдетте,
мұндай тексеру ауызша жəне жазба сауалнамалар беру түрінде өтеді.
Оқу процесіндегі бағалауға қойылатын педагогикалық талаптар:
- бағалаудың даралық (индивидуальды) сипаты. Əр оқушы жұмысы, оның жеке
оқу іс-əрекеттері өз алдына қадағаланады.
- жүйелілік. Бағалау оқу процесінің барша кезеңдерінде үздіксіз, ретімен
өтіп тұруы;
- бағалау формаларының əртүрлігі;
- бағалаудың жан-жақтылығы. Бағалау баланың теориялық білімдерін, ақыл-
ой парасаттылығын, тəжірибелік ептіліктер мен дағдыларын тексеруге
мүмкіндік береді;
- бағалаудың шынайылығы. Бағалауда субъективтілік жəне қате пікірлер мен
қорытындыларға жол берілмеуі тиіс;
- дара бағыт-бағдар. Оқушылардың жеке-дара тұлғалық қасиеттері ескерілуі
тиіс;
- мұғалім тарапынан болған талаптардың бірыңғай болуы.
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік оқыту
құралдарын қолдану
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары
Оқыту бағдарламасы – арнайы оқыту және оқу мақсатында құрастырылған және
моделденген бағдарлама. Die didaktische Komponente liegt vor allem im
Produkt d.h. in der Software selbst, und zeigt sich im Programmdesign, in
der Gestaltung und Gliederung der Benutzeroberfläche, den vorgesehenen
Feedback-Mechanismen und Interaktionsmöglichkeiten der BenutzerInnen.
[12;558]. Оқушыларға арналған оқыту бағдарламасы балалардың әлі білмейтін
және қолынан келмейтін бір нәрсені үйренуіне көмектесу міндетін атқарады
[13;21].
Компьютерлік оқыту бағдарламаларына басқа оқыту материалдарына
қойылатындай талаптар қойылады. Оқушылар:
- Оқыту бағдарламасын өз білімдерімен және тәжірибесімен байланыстыра
алуы керек,
- Оқу жетістіктерін ары қарай білім алуға мотивация мен түрткі ретінде
тануы,
- Компьютермен жұмыс істеуді бүкіл оқу процесінің органикалық құрамдас
бөлігі деп қабылдауы тиіс.
Оқыту бағдарламаларының айрықша күшті жақтары
Оқу процесінің кейбір салаларында оқыту бағдарламаларын айрықша мақсатты
түрде және табысты қолдануға болады. Оған мыналар жатады:
- құрылымдап оқыту,
- жекелеген (индивидуальное) оқыту,
- сұранысқа сай көмек көрсету,
- автономды оқыту,
- мультимедиалы оқыту,
- білімді қолдануға бағытталған оқыту,
- ынталандырушы оқыту.
Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан түрлері
Компьютерлік оқыту бағдарламлары дегенде әртүрлі өнімдер ойға келері
анық. КОБ түрлерін әртүрлі тұрғыдан қарастыруға болады. Ал мен Гонеггер
ұсынған оқушылардың қолдануына қарай қарапайым бөлінуді аламын.
Диаграма 1
Түске дейін қолданылатын КОБ - мектепте сабақ үстінде қолданылуға
арналған бағдарламалар.
Түстен кейін қолдануға арналған КОБ - негізінен өз бетімен сабақтан
тыс уақытта орындауға арналған бағдарламалар.
Оқулыққа байланысты Нидерау оқулыққа тәуелді және оқулыққа тәуелді
емес деп бөледі. Мұнда жабық және жартылай ашық жүйелер туралы айтуға да
болады [14;35]. Оқулыққа тәуелді оқыту бағдарламалары лексикаға арналған
тренажермен қатар көбіне грамматикалық тренажермен жабдықталады, онда
оқулықтағы лексика мен грамматикалық формалар жаттығуға ұсынылады және ең
алдымен баспадан шаққан кітаптың тарауларына сәйкестендірілетіні түсінікті
де [14;35].
Енді КОБ әртүрлі категорияларына тоқталайын. Төменде берілген
категориялар бір-бірінен қатты ерекшеленбейді, қайта, бір-бірін
толықтырады. Көптеген бағдарламаларда әртүрлі категориялардың элементтері
бірге жүреді:
А) Жаттығу бағдарламалары Drill-Programme,
Ә) Мультимедиалы бағдарламалар,
Б) Гипермедиалы жүйелер,
В) Симуляциялық бағдарламалар,
Г) Лексика.
Жаттығу бағдарламалары Drill-Programme
„Wesentliches Kennzeichen der von ihm entwickelten Programme ist unter
anderem das Lernen in kleinen Schritten, durch das triviale Ziele erreicht
werden sollten, richtige Antworten werden durch angenehme Konsequenzen
verstärkt.“ [15;55]. Мұндай КОБ-ға бехивиоризм негіз болады. Мақсат –
оқушының дұрыс жауабы.
Алдымен бағдарлама тапсырма береді, кейін оқушының жауабын қабылдайды.
Ол „richtig“ немесе „falsch“ деген формада болуы да мүмкін. Оған бағдарлама
визуалды немесе аудио кері жауап қайтарады. Мұндағы мүмкіндің дұрыс-
бұрыспен шектеледі. Оқушыға мақтау айтылады немесе ескерту жасалады. Кейін
бағдарлама сол тақырып аясынан келесі тапсырманы ұсынады. Осылайша оқушыға
кездейсоқтың қағидасына сәйкес жаңа тапсырмалар ұсынылып отырады.
Бір тақырып аясында барлық жауап беріліп болғаннан кейін, бағдарлама тек
қателерге ғана байланысты статистикалық бағалау береді. Содан кейін ғана
бағдарлама аяқталады. Әдетте оны ортасынан тоқтату немесе арасында
көрсеткіштерді сақтап қойып, кейін жаалғастыру мүмкіндігі жоқ.
Drill und Practice Programme артықшылығы: пайдалану қарапайымдығы,
оқушыға бағдарламаға төселу үйренуге уақыт жұмсаудың қажеті жоқ,
компьютерде өз бетімен жұмыс істей алады [16]. Бағдарлама оқушының жеке оқу
темпына сәйкес келеді (оқушы жауап бергенге дейін бағдарлама күтіп тұрады).
Орындалған тапсырманың дұрыс-бұрыстығы туралы дереу жауап алады (мұғалімнің
көмегін күтіп отырмайды). Бағдарлама едәуір дәрежеде мұғалімнің түзету
жұмысын атқарып, оның жұмысын жеңілдетеді.
Кемшілігі: Бағдарлама оқушының әлсіз-күшті жақтарына сәйкестене алмайды.
Егер оқушы тапсырманы түсінбесе, бағдарлама оны түсінбейді, өз схемасы
бойынша жұмысын жалғастыра береді. Оқушыға қойылатын талап тым жоғары болуы
мүмкін. Жауаптар сараптамасы да жіберілген қателерге байланысты құнды көмек
көрсете алмайды да оқушыны шатастыруы мүмкін. Әдетте оқушы тек қана
жауабының дұрыс немесе бұрыс болғанын ғана біледі. Тапсырманы орындауда
қалай жақсы нәтижеге қол жеткізуге болатынын бағдарлама түсіндірмейді.
Оқушы бағдарламаның барысын өзгерте алмайды да өзінің дербестігін
жоғалтады. Өзін компьютерге тәуелді сезінеді. Оқу ынтасы төмендеп,
қызығушылық жоғалады. Компьютерлік бағдарламаны қолданудағы мақсат –
оқушылардың дербестікке қол жеткізуі.
Краутхаузеннің айтуынша, Drill und Practice Programme бихивиористік
негізде болғандықтан дидактикалық сапасы жеткіліксіз. Оның пікірінше, мұнда
мағынаны түсінбесе де ең бастысы, қолдануды үйрену басты назарда болады.
Drill und Practice Programme сабақта қайталау, тереңдету, бекіту және
бақылау үшін қолданылуы мүмкін [17]. Олар бар білімді қолдануға
машықтандырады. Машықтану – жаттығу және жаттау деген сөз. Бағдарламаны
сабақта қолданудан алдын, мұғалім оқу материалын түсіндіру таныстыруы
қажет.
Негізгі құрылымы:
- Тапсырма беру,
- Жауапты қабылдау,
- Кері жауап қайтару,
- Келесі тапсырманы беру.
Мультимедиалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық 10
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
1.1 Диагностикалау ұғымы, оның мәні мен 10
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен 12
әдістері ... ... .
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау 13
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі-кіріктірілген бағалау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік
оқыту құралдарын 21
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары.
Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан 21
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының шығу 24
тарихы ... ... ... ... ... ... .
2.1.2 Компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының психологиялық
және дидактикалық 26
рөлі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Шет тілін оқытуда бақылау-оқыту бағдарламасының 30
рөлі ... ... ... ... ... ... .
3 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау мен бағалауға арналған
бақылау-оқыту бағдарламасын 35
құрастыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық
құрылымы мен 35
формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.2 Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының дидактикалық
құрылымы мен 36
формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер 52
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер
қолданылған:
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. 27.07.2007 ж., №319-III
ҚРЗ. Астана. Ақорда.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2010-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы. 07.12.2010 ж., ҚР Президентінің № 1118
Жарлығы, Астана
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттары. –Астана, 18.08.2010 ж., ҚР Білім және ғылым министрінің №454
бұйрығы.
Ақпараттандыру туралы Қазақстан Республикасының Заңы. 11.01.2007ж., №
217.
Ақпараттық Қазақстан - 2020 Мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының білім
беру жүйесін ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы туралы" Жарлығы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы
2001 жылғы 20 қараша N 1496
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2014 жылғы Бір
мақсат, Бір мүдде, Бір болашақ атты Қазақстан халқына Жолдауы.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы, 24.02.2004, Астана.
Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 -
2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары, Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен
бекітілген.
Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің
әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері, Әдістемелік құрал, Ы.
Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, Астана 2015.
Кіріспе
Бүгінде Қазақстан дамыған 30 елдің қатарына кіру алдында тұр. Демек осы
талапқа сай болу үшін қазақстандық білім беру жүйесі де әлемдік стандартқа
лайық болуы керек.
Қазақстанда білім беру жүйесін реформалау біраз уақыттан бері қолға
алынып келеді, бұған дәлел Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың
әртүрлі жылдары қабылданған бағдарламалары. 2010 жылы қабылданған
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы еліміздегі білім беру жүйесінің
ағымдағы жай-күйін талқылай келе қолданыстағы оқыту әдістемелерінің
ескіргенін, оқушыларға шамадан тыс көп мөлшерде білім ұсынылатыны, ал оны
оқушының жас ерекшелігі, қызығушылығы мен ынтасына қарай ыңғайлап жеткізуге
назар аударылмай, оқыту оқыушы тұлғасын дамытуға емес, жалаң статикалық
нәтижелер алуға бағытталғаны сыналды. Демек, қазақстандық орта білім беру
жүйесі қоғам дамуының заманауи талаптарына және әлемдік білім беру
кеңістігіне кірігу шарттарына сәйкес жаңғырту қажеттігі туындады.
Келесі мәселе - ақпаратты қоғамға көшу. Адамзат өркениетінің дамуы адам
өмірінің барлық саласына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ)
бойлап ендеуімен сипатталуда.
Заманауи АКТ дамуы білім беруді дамытудың қарқыны мен бағытын анықтауда:
Заманауи білім – бұл аралас білім, яғни оқу процессіндегі күндізгі және
электрондық оқыту формаларының симбиозы. Қазіргі таңда аралас оқыту
тәжірибеден өткізілуде (дәстүрлі және электрондық оқыту). Халықаралық
зерттеулерге сәйкес [1] болашақта аралас оқу формасы орта білім беру
саласында басымдыққа ие болмақ. Қазақстанда да осы тенденцияға дайын болу
үшін орта білім саласына АКТ мүмкіндіктерін қолдану мақсатында 2011 жылы
мектептерге электрондық оқудың ақпараттық жүйесін (e-Learning) енгізу
жобасы басталды. Осылайша Қазақстанның білім жүйесінің бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз етуге қадамдар жасалуда. Қазақстан
Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасында негізгі және бейіндік орта мектепте
оқытылатын әрбір пән бойынша интерактивті және зияткерлік цифрлы білім беру
ресурстарын әзірлеу және орта ... білім беру ұйымдарын цифрлы білім беру
контентімен (қандай да бір ақпараттық ресурспен – мәтін, кескіндеу, музыка,
бейне, дыбыс және т.б. толықтыру ашық қолжетімділікте толық қамтамасыз ету
жоспарланды. Ал нысаналы индикаторлар ретінде ерекше қажеттіліктері бар
(инклюзивті білім беру) балалар үшін АКТ көмегімен сапалы білімнің
қолжетімділігін қамтамасыз ету – 2017 жылы – 30 %, 2020 жылы - 50%;
мектептер үшін ашық қолжетімділіктегі электрондық контенттің көлемін 2017
жылы 60 %, 2020 жылы – 90% жеткізу жоспарланған. [2].
Демек, компьютерлік оқыту-бақылау бағдарламаларын құрастыру, оқу пәнінің
қосымша электронды-мультимедиалы контентін құрастыру – заман талабы.
Бұл мәселе "Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін
ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
туралы" Жарлығында да қарастырылып, арнайы пәндер бойынша электронды оқу
материалдарын әзiрлеудi жүзеге асыруды міндеттейді.
Бүгінде оқушының оқу жетістігін бағалауда арнайы бақылау және тестілеу
бағдарламалары кеңiнен қолданыс табуда, электронды оқулықтар,
мультимедиалық оқыту жүйелері, компьютерлік оқыту-бақылау бағдарламалары
әзiрленуде. Мұндай бағдарламалық өнімдердің мүмкіндіктері артуда.
Қазақстанда, мектептердiң жартысынан астамы ауылда орналасқан әрi көпшiлiгi
оқушылармен аз қамтылған шағын мектептер болғандықтан, электронды оқыту
өнімдерін, пән бойынша құрастырылған бағдарламалық өнімдерді пайдалану
ауылдағы мұғалім тапшылығын сезінбей, оқушылардың сабақ үлгерiмiнiң сапасын
арттыруға жәрдемдесер едi. Электронды оқыту ресурстарын, ақпараттық-
коммуникативтік технологияларды қашықтан оқытуды, қазір кеңінен өріс ала
бастаған аралас оқытуды ұйымдастыру үшiн пайдаланудың маңызы зор.
Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және мониторинг жүргізу
жүйесін дамыту Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту
жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында
қарастырылған.
Еліміздегі білім беру сапасы жайлы шынайы ақпарат оқушының оқу
жетістіктерін бағалау процесінде алынады. Демек оқу жетістігін бағалау
механизмі халықаралық стандартқа сай, білім беру нәтижелерін объективті
көрсететін жалпыға бірдей болуы қажет.
Білім саясатының өзекті мәселелері ретінде оқытудың формалары мен
әдістерін жетілдіру, білімдегі жаңашылдықты саралау және қазіргі заман
техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу атап көрсетіліп
келеді.
Оқушылардың оқу пәнін меңгеру деңгейін бақылау оқыту үдерісінің ажырамас
құрамдас бөлігі болып табылады. Орта мектеп тәжірибесінде қолданылатын
бақылау түрлері: өзіндік және бақылау жұмыстары, бақылау нүктелері,
емтихандар. Мұнда бағалау бір жақты сипатта болып, оқушыға кері байланыс
берілмейді.
Кері байланыс оқу материалын меңгеру кезінде өз іс-әрекетінің
нәтижелерін өзіндік талдау мен уақытылы түзетіп отыру үшін оқушыға аса
қажет-ақ. Бүгінде мектеп практикасына қалыптастырушы бағалау енгізіліп,
кері байланыс немесе рефлексияға баса назар аударыла бастауы да уақыт
талабы. Дәстүрлі оқыту технологиясында мұны жүзеге асыру мұғалім тарапынан
көп еңбектену мен уақыт жұмсалуын қажет етеді. Соңғы кезде оқыту процесін
жетілдіру үшін жаңа ақпараттық технологияларды қолдану кезек күттірмейтін
іске айналады.
Соңғы жылдары педагогика мен практиканың дамуы білім жағдайының
мониторингі мәселесін шешуді заманауи ақпараттық технологияларды қолданып,
бақылауды тестілеуші әдістемелермен үйлестіру жолында іздеу керектігін атап
көрсетіп отыр. В.П. Демкин, О.П. Околелов, Л.Д.Стариков, O.K. Филатов және
тағы басқа ғалымдардың зерттеу жұмыстары дербес компьютердің көмегімен
оқыту үдерісін жетілдіруге бағытталған. М.Г.Минин, A.C. Аванесов, А.Н.
Майоров, С. И Федоров, Г.М.Мутанов, А.Е.Сағымбаева, Н.Ж.Ибрагимова, Г.М.
Абильдинова және т.б. ғалымдардың еңбектері компьютерлік тестілеу
мәселелерінің әдістемелік аспектілеріне арналған. Компьютерлік технологияға
негізделіп алынған білімді бақылау жүйесі қазіргі уақытта оқу үдерісінде
қолданылуда және жаңа бағдарламалар үнемі құрылуда. Бүгінгі электрондық
оқулықтарда кері байланыс компоненті міндетті болып табылады.
Осы мәселелерді сараптай келе, ақпараттық-коммуникативтік
технологиялардың мектепке кеңінен қолданылуына жол ашылып жатқан кезде,
неміс тілі пәнінен әлі де болса ешқандай отандық оқыту және бақылау
бағдарламаларының жоқтығын, олардың оқу жетістігін бағалаудағы маңызын
байыптап, диплом жұмысының тақырыбын Жоғары мектеп жасындағы оқушылардың
оқу жетістігін бағалауда компьютерлі оқыту және бағылау бағдарламаларының
рөлі деп алдық.
Зерттеу нысаны: шетел тілі сабақтарын оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: шетел тілі сабақтарында жоғары мектеп жасындағы
оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – жоғары мектеп жасындағы оқушылардың оқу
жетістіктерін бағалауда компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларының
рөлін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
1. Диагностикалау ұғымының мәні мен мазмұнын нақтылау;
2. Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық аспектілерін саралау;
3. Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік
оқыту құралдарын қолданудың психологиялық және дидактикалық рөлін,
дидактикалық және әдістемелік негіздерін сараптау;
4. Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларының рөлі мен
потенциалын зерделеу.
Зерттеу көздері: зерттеу проблемасы бойынша отандық және шетелдік
әдіскер, психолог, педагогтардың еңбектері, мемлекеттік ресми құжаттар:
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы, сонымен қатар мұғалімдердің
озық педагогикалық іс-тәжірибелері, Интернет көздері.
Зерттеу әдістері: зерттеу нысанына алынған проблема бойынша ғылыми-
теориялық, педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерге талдау;
неміс тілін оқыту бағытындағы компьютерлік бағдарламалар, онлайн жаттығулар
сайттарын талдау және жүйелеу; интернеттегі неміс тілін үйренушілерге және
мұғалімдерге арналған сайттардың материалдарына талдау жасау.
Зерттеудің жаңалығы мен теориялық мәні:
– Компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламаларына сараптама жасалып,
олардың рөлі мен потенциалына баға берілді;
– Диагностика ұғымының мәні анықталды;
– Қазақстан республикасында жарық көрген мектеп жасындағы оқушыларға
арналған оқулыққа қосымша электрондық мультимедиалы оқыту және бақылау
бағдарламасының жоқтығы анықталды;
– Неміс тілі оқулықтарында бұрын-соңды интерактивті оқыту және бақылау
бағдарламасы болмағаны анықталды.
Зерттеудің практикалық мәні: Оқулықта берілген тілдік тақырып аясында
Қосымша мультимедиалы, гипер-сілтемелі, интерактивті компьютерлік оқыту
және бақылау бағдарламасының арнайы бағдарламалау тілінде құрастырылды.
Зерттеу жұмысының қорытындысы ретінде 11-сыныптың Неміс тілі (Мектеп
баспасы, Алматы 2009) оқулығына қосымша ретінде құрастырылған компьютерлік
оқыту және бағалау бағдарламасын мектепте неміс тілі сабағында қолдануға
болады.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, жұмыс барысында пайдаланылған әдебиеттер тізімі және
қосымшадан (11-сыныпқа арналған Неміс тілі оқулығына қосымша ретінде
құрастырылған компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламасы) тұрады.
Кіріспеде зерттеудің өзектілігі, зерттеу нысаны, зерттеу пәні
айқындалып, мақсаты мен міндеттері белгіленді. Зерттеу барысында
қолданылған әдістер, зерттеудің теориялық мәні, дерек көздері, ғылыми
жаңалықтары мен практикалық құндылығы баяндалды.
Бірінші тарауда оқу жетістігі нәтижелерін бағалау формалары мен әдістері
туралы сөз қозғалады. Бағалаудың халықаралық және қазақстандық
модельдеріне, кіріктірілген бағалау жүйесіне жалпылама талдау жасалады.
Зерттеудің екінші тарауында компьютерлік оқыту және бағалау
бағдарламаларының шығу тарихы, формалары мен психологиялық және
дидактикалық рөлі, потенциалы қарастырылады. Ең бастысы, авторлық оқыту
бағдарламасын құрастыру методологиясы сипатталады.
Қорытындыда зерттеу жұмысының нәтижелері қысқаша тұжырымдалып,
көтерілген мәселелердің әліде болса толық, түбегейлі шешілуі үшін әрі қарай
жан-жақты, терең зерттеудің қажеттілігі көрсетілді.
Пайдаланған әдебиет тізімінде зерттеу жұмысын жазу барысында қолданылған
ғылыми еңбектердің, ақпарат көздері мен жинақтардың тізімі берілді.
Қосымшада (CD) авторлық компьютерлік оқыту және бағалау бағдарламасы
берілген.
1 Оқушылардың оқу жетістіктерін диагностикалау мен бағалау жүйесінің
теориялық-әдіснамалық аспектілері
1.1 Диагностикалау ұғымы, оның мәні мен қызметтері
Білімдену процесінің ажырамас бір бөлігі диагностика болып табылады.
Диагностика – оқу-тәрбие процесінің барысы мен нәтижесі туралы
мәліметақпарат алудың жалпылама амалы. Диагностика жəрдемімен белгіленген
мақсат, міндеттердің табысты орындалуы анықталады. Ол болмаған жерде
дидактикалық процесті тиімді басқару мүмкін емес. Диагностика – бұл
дидактикалық процестің нəтижесін анықтау. "Диагностика” ұғымының мəні
оқушылардың "білім, ептілік жəне дағдыларды тексеру” түсінігімен
салыстырғанда әлдеқайда терең əрі ауқымды.
"Білім, ептілік жəне дағдыларды тексеру” тек нəтиже көрсеткіштерін
анықтайды, алайда себебін түсіндірмейді. Ал диагностикалауда нəтиже оған
қол жеткізген əдіс – тəсілдерімен бірге қарастырылады, дидактикалық
процестегі динамика, тенденциялар анықталады.
Диагностика
- бақылау мен тексеруді, бағалауды;
- статистикалық деректер жинақтауды, олардың талдауын;
- дидактикалық процесс динамикасын, тенденцияларды болжау, анықтауды
қамтиды.
Білім беру мониторингі А.Н. Майоровтың, М.Г. Мининнің және т.б. ғылыми
еңбектерінде зерттелген. Бұл терминді алғаш рет 1968 жылы К.Ингекамп
ұсынған. Ол педагогикалық диагностика, бір жағынан, оқытуға жеке адам мен
оқу тобының өкілдерінде толығымен бар алғышартты орнықтырады, екінші
жағынан, оқыту мен танымның жоспарлы үдерісін ұйымдастыру үшін қажет
шарттарды айқындайды деп есептейді.
М.Г. Мининнің анықтамасы бойынша диагностика төмендегі мақсаттарға
бағытталған болуы тиіс:
- білімді меңгерудегі кемшіліктерді анықтау;
-оқыту нәтижелерінің қойылған мақсаттарға сәйкес келмейтінін айқындаған
жағдайда ішкі және сыртқы түзетулер жүргізу;
- оқытудың табысты нәтижелерін растау;
- оқу үдерісінің келесі кезеңдерін жоспарлау;
-оқудағы табыстары үшін мадақтау көмегімен қызығушылығын тудырып, келесі
қадамдардың күрделілігін реттеу;
- оқыту шарттарын жақсарту [3; 138 – 149].
Диагностикалаудың маңызды бөлігі – бұл қадағалау, яғни білім, ептілік
жəне дағдылардың игерілу процесін бақылау. Ал тексеру қадағалаудың құрамдас
бөлігі болып табылады. Тексеру – бұл білім, ептілік жəне дағдыларды игеру
барысын бақылау үшін жүргізілетін əрекет – қимылдар жүйесі, яғни анықтау
және өлшеу. Мəн – мағыналық тұрғысынан қадағалау кері байланыс орнатуды,
атап айтқанда, оқушылар мен мұғалімнің оқу əрекеттерінің нəтижесі жөніндегі
ақпарат алуды қамтамасыз етеді: Мұғалім өз шəкірттерінің нені және қандай
деңгейде меңгергені жайлы ақпарат алады, қандай сұрақтар, ұғымдар мен
ережелерді игеру оқушыға қиын тиетіні мәлім болады, оқушының өз бетімен
жұмысының сипаты жайлы мәлімет алады, оқушылардың жіберген қателері арқылы
өз кемшіліктерін көреді және осылайша оқыту әдістемесін жетілдіруге,
оқушыға жеке амалын қарастыруға мүмкіндік алады.
Оқушы өзінің қандай білім және оны қандай деңгейде меңгергенін, жаңа
білімді қабылдауға қаншалықты дайын екенін анықтайды, өзінің қандай
жетістіктерге қол жеткізгенін түсінеді, проблемалар мен кемшіліктерін көре
алады.
Оқу процесіндегі қадағалау – теорияда да әдістемеде де қолданылатын
процедура. Және өзара байланысты бірнеше қызмет атқарады:
Білімдік-дамытушылық қызмет – оқушы сыныптастарының жауабын тыңдаудан
ғана пайда тауып қоймай, өзі де сұрақ-жауапқа белсенді түрде араласады,
материалды іштей қайталап отырады.
Тәрбиелік функция – пәнге шығармашылық көзқарас қалыптасады, өз
қабылетін дер кезінде дамытуға, біліміндегі кемшіліктерді дер кезінде
анықтап отыруға ұмтылады, жүйелі жұмысқа, тәртіпке және ерік-жігерін
жинақтауға дағдыланады. Сабақ сұрап қалуы мүмкін деп күту оқушыларды
сабақты ұдайы оқып жүруге мәжбүрлейді, сабақ оқуға кедергі жасайтын ойын-
сауықтардан бас тарту қажеттігін тудырады. Ұдайы қадағалау оқушылардың
жауапкершіліктерін арттырады, тәртіпке баулиды, жағымды адамгершіліктік
қасиеттер мен ұжымдық қарым-қатынастар қалыптастырады.
Диагностика – оқу-әдістемелік процестің барысы мен нәтижесі туралы
ақпарат алудың жалпылама амалы алдыңғы қатарда тұр. Ол қосымша қор көздерін
анықтау, нәтижені көтеру жолдарын табу мақсатында мұғалім мен оқушының
ортақ жұмысын сараптайды. Диагностика бақылау мен бағалауды қажет ақпарат
алудың қосымша амалы ретінде пайдаланады.
Педагогикалық диагностиканың екі функциясы: қоғамдық және педагогикалық
бар. Қоғамдық функциясында педагогикалық диагностика бағалауды
оңтайландыруға және сапаны арттыруға қызмет етеді. Оны селекциялық немесе
көрсеткіш диагностика деп те атайды. Мұнда оқу процесінің соңында оқушылар
мен олардың оқу нәтижелері туралы, оларды мейлінше объективті бағалай алу
үшін мәлімет береді.
Диагностиканың педагогикалық функциясы оқушыларды қолдауға қызмет етеді.
Ол оқу процесін немесе қолдау диагностикасы деп аталады. Ол оқу процесі
кезінде орын алады және оқушылармен әріптестікте тиімді қолдау көрсетуді
мақсат етеді. Оқушылар диагноастика процесіне белсенді ат салысады және
тартылады.Оқу процесі мен қолдау диагноастикасы оқушылардың күшті жақтарына
бағытталған және оны болашақта қалай жақсартуға болатынын көрсетеді. Мұнда
ресурстар, оқушылардың оқу потенциалы мен оқу жетістіктерімен қатар пәндік
құзырлылықтарды дамыту мен оңтайландыру, оқу және әдістемелік
құзырлылықтар, әлеуметтік құзырлылықтар басты назарда [4].
1.2 Оқу жетістіктерінің нәтижесін бағалаудың формалары мен әдістері
Дәстүр бойынша оқушының оқу жетістігі –меңгертілу деңгейі балдық бағалар
мен бағаланатын білім, білік және дағдыларды жинақтау үрдісінде
меңгерілетіндердің көлемінің өсуі, олар жалпы пән бойынша (жалпы пәнді
оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік компетентіліктер) және әрбір
сынып бойынша (жеке оқу курстарын оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі)
білім, білік және дағдылар тізбесі көрініс береді.
Білім сапасын бағалау үшін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау мен
олардың белгіленген стандартқа сәйкестілігі пайдаланылады. Шындығында,
білім сапасы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау арқылы белгіленеді, яғни
бағалау –білім саапасын басқарудағы негізгі критерий. Оқушы жетістіктері
ұғымы білімнің құндылығы мен мақсатына және оның мазмұнына өзара
байланысты.
Оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштерін анықтау үшін немесе бағалау
үшін диагностикалау қажет. Диагностикалық іс-әрекет бақылауды, тексеруді,
бағалауды қамтиды. Диагностикаланатын мақсаттар мен оқыту нәтижелерінің
тепе –теңдігі оқыту сапасының критерийі, ал оның көрсеткіші оқушылардың оқу
материалын меңгерудің белгілі бір деңгейіне жетуі болып табылады.
Оқушының оқу жетістігін өлшеу дәлдігі оның білімдік жетістіктерімен
тұлғалық жетістіктерінің сапасына әсер ететінін байқауға болады. Ол үшін
оқушының оқу жетістіктерінің өлшеуіштері мазмұны мен құрылымы жағынан
ұтымды тыңдалуы тиіс. Өлшеуіштерге оқушы жетістіктерінің сапалық және
сандық сипатының алдын ала берілген параметрлері білім салалары бойынша
оқушылардың оқу дайындықтарының деңгейін айқындайтын құралдар мен тәсілдер
жатады. Педагогикалық өлшеуіштер тәсілдерінің ішінде ең көп тарағандары
бақылау, білімді ауызша тексеру формасы, білімді тексерудің жазбаша
формасы, интервью түріндегі әңгімелесу, сауалнама т.б.
Оқытудың әрбір сатысы бойынша анықталған нәтижелерге оқушылардың жетуін,
жетістіктерін бағалау мақсатында қорытынды бақылау жүргізу үшін бақылау
жұмыстары, тест формасындағы тексеру құралдары жасалады. Ал оқушылардың
білім салалары бойынша интеграцияланған оқу жетістіктерін, яғни білімдік
оқу жетістіктерін сүзгіден өткізу өлшеуіш- тапсырмалар жүйесі арқылы жүзеге
асырылып, бағаланады
Мектеп оқушыларының оқу жетістіктерін бағалауға барлық елдерде
мемлекеттік деңгейде ерекше назар аударылады. Соңғы кезде мектеп
оқушыларының оқу жетістіктерін бағалау мектепті аяқтаған кезде (ҰБТ, ОЖСБ
және т.б.) және халықаралық зерттеулерге қатысу арқылы (TIMSS, PISA және
PIRLS) да жүзеге асырылатын болып жүр. Бұл сырттай бағалау.
Іштей бағалау нақты тұлғалық жетістіктерді белгілеу үшін оқу пәні
бойынша оқыту сапасын диагностикалау арқылы және МЖБС өлшемдеріне
сәйкестігі (аралық және қорытынды бағалау) арқылы жүзеге асырылады.
Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі
жетілдіру үшін жеке жетістіктерін (білім алушының өзін-өзі бағалауы және
жетістіктерін есепке алуы үшін портфолио) бағалау арқылы жүзеге асырылады.
Ал мемлекеттік деңгейде оқушының оқу жетістіктерінің МЖБС-да белгіленген
мәлімделген нәтижелерге (өлшемдерге) сәйкестігі бағаланады. Бағалауға МЖБС-
да және оқу бағдарламаларында мәлімделген барлық білім беру нәтижелері,
сондай-ақ негізгі және пәндік құзыреттіліктер жатады.
Мониторинг нәтижелері оқушының функционалдық сауаттылығының даму
динамикасын, мектеп оқушыларының, мұғалімдер мен мектептердің жетістіктерін
бағалауды, сондай-ақ стандарттарды, оқу бағдарламалары мен оқулықтарды
жаңарту іс-шараларының тиімділігін қамтамасыз етеді.[5].
1.2.1 Қазақстандағы оқу жетістігін бағалау жүйесі
Қазақстандық педагогикалық практикада мектеп оқушыларының оқу
жетістіктерін бағалауда күні бүгінге дейін 5 балдық жүйе қолданылып келеді,
алайда 4 балдық жүйе сақталып келеді: 2 (қанағаттандырылмаған), 3
(қанағаттандырылған), 4 (жақсы), 5 (өте жақсы). Негізінен 1 деген
балл да бар, алайда ол мүлдем қолданылмайды деуге болады. Бұл жүйе мұғалім
үшін де оқушы үшін де қарапайым әрі үйреншікті. Бағалау ұзақ жылдар бойы
бір оқушының оқудағы жетістіктерін басқа оқушының жетістіктерімен өзара
салыстыру арқылы жүзеге асырылып келді. Бұл бағалау саралауға келмейді,
мұғалімнің берген бағасының объективті екенін көрсететін нақты критерийлер
берілмейді. Мұнда оқушының өз оқу жетістігін өз бетімен бағалау мүмкіндігі
ұсынылмайды, оқушының оқу жетістіктеріне байланысты кері байланыс беріле
бермейді. Бұл бағалаудың кемшіліктері:
- Мұғалімдер мен оқушылар үшін түсінікті болатындай оқу мен оқыту
жетістігін бағалауға арналған нақты өлшемдер көрсеткішінің болмауы;
- Мұғалім нақты критерийлерге қарап емес, сыныптағы оқушылардың орташа
үлгірім дейгейіне байланысты салыстырмалы түрде бағалайды;
- Мұғалім қоятын баға оқушылардың оқу пәні бойынша меңгерген білімінің
нақты көрсеткіші бола алмайтындықтан, әр оқушының жеке оқу
траекториясын анықтауға мүмкіндік бере алмауы;
- Қорытынды бағалауда ағымдық бағалар да есепке алынғанымен, оқу
нәтижесін әділ бағалау болып табылмайды;
- Оқыту процесінеде мұғалім↔оқушы арасында байланыс тығыз болмағандықтан
оқушының білім алуға деген құлшынысы мен ынтасы төмендейді.
Бұл бағалау мұғалімнің құзыреттілігіндегі құрал. Демек, мұғалім – бедел
иесі. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау білім беру процесінің маңызды
құрамдас бөлігі, сондықтан бағалау – оқытуды диагностикалау мен
мұғалім↔оқушы↔ата-ана арасындағы кері байланыстың басты құралы болып
табылады. Бағалауды тек баға қою деп түсінбеген жөн, бағалау – мұғалім мен
оқушының оқыту және оқу жетістіктерінің табыстылығын анықтау, оқушының
белгілі бір оқу мазмұнының қаншалықты сәтті-сәтсіз меңгергенін, практикалық
дағдылардың қалыптасу деңгейін анықтау, оқушының білім деңгейіндегі
жағымды-жағымсыз өзгерістерді, оның танымдық табысының динамикасын тіркеу
механизмі.
Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының 2015 жылы жарық көрген
Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің
әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері атты Әдістемелік құралында
бағалау жүйесінің атқаратын қызметтері (1. Нормативті қызмет. 2. Ақпараттық-
диагностикалық қызмет. 3. Ынталандыру) мен бағалау жүйесіне қойылатын
талаптар анықталады:
1) Бағалау жүйесі оқу әдістемесінің қай түрі тиімді меңгерілгенін, қай
практикалық дағды қалыптастырылғанын, басқаша айтқанда, нақты талаптар
минимумымен оқушының жеткен жетістігін салыстыруға мүмкіндік туғызуы керек.
2) Бағалау жүйесі әр оқушының жалпы дайындық деңгейінің өзгеруін,
танымдық қызметтің әр саласында оның жеткен жетістіктерін тіркеп отыруы
қажет (ақпаратты меңгеруі, ақпаратты өңдеу, өз ойы мен ойындағы образдарды
шығармашылықпен көрсету және т.б.). Бұл білім алу жолындағы жетістіктер мен
сәтсіздіктердің нақты суретін алуға мүмкіндік тудырады.
3) Бағаларды қою механизмінің өзінде ондағы ақпаратты сәйкес талдау
мүмкіндігінің болуы, бағалау жүйесі ағымдағы және қорытынды бағаларды
қоюда, сонымен қатар мақсатқа жетудегі бағаларды қою нақты болуы шарт.
Әйтпесе, бағалаудың ақпаратты-диагностикалау қызметінен ынталандыру қызметі
басымдық алып кетеді.
4) Бағалау жүйесінде оқушылардың өз жетістіктерін бағалау барысында өзін-
өзі көтермелеу және дамыту, сонымен қатар оқыту процесі барысында болып
жатқан әрекеттерге рефлексия жасау механизмі болуы.
5) Бағалау жүйесі әрдайым мұғалімнің, оқушының, ата-аналардың, сынып
жетекшісінің, сонымен қатар мектептің әкімшілігі және педагогикалық
ұжымының арасындағы байланыстың орнауын ескеріп отыруы керек. Бұл
байланыссыз оқу процесін құрудың жүйелік әдісін, оны толық қамтамасыз ету
мүмкін болмайды.
6) Оқушыға бірыңғай білім беру кеңістігі тақырыбын жалғастыра отырып,
бағалау жүйесінің мектептегі нақты бір сынып үшін бірыңғай сәйкес болуын
атап кету шарт.
7) Бағалау жүйесі оқушылардың психикасына ұқыптылықпен қарауға, оларды
жаралайтын жағдайлардан аулақ болуды көздеуі керек [6].
Бүгінде Қазақстан мектептерінде оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау
үшін критериалды бағалау қолданысқа ендірілуде, ал бұл амал оқу процесіне
қатысушылардың бәрі оқу мазмұнын меңгерілу деңгейін түсініп, кері байланыс
алуына мүмкіндік береді.
Критериалды бағалаудың артықшылықтары - оқушының тұлғасы емес, жұмысының
бағалануы, оқушылардың жұмысы алдын ала берілген критерийлер бойынша
бағалануы, бағалау критерийлері оқу мақсатына сай болады және өткен оқу
материалы бойынша қойылуы, оқушы нақты бағалау алгоритмімен таныс болуы,
оқушының өзін-өзі бағалауы.
Назарбаев зияткерлік мектептерінде оқушының оқу жетістіктерін бағалау
қалыптастырушы және жиынтық бағалау, жетістіктерді мониторингтеу арқылы
нақты критерийлер негізінде жүзеге асырылады. Әр критерийдің өз
дикрипторлары қарастырылады. Ал дискрипторларға сәйкес бағалау – оқу
мақсатына қалай қол жеткізу деңгейін анықтайды.
Критериалды бағалау жүйесіне В.П. Беспальконың критериалды-бағдарланған
технологиясы әдіснамалық негіз болды [7;190].
Критериалды бағалау жүйесі келесідей элементерді қамтиды:
- Оқу тақырыбын игерудің критерилері анықталады (сабақтар), оқытудың
нақты нәтижелері көрсетіледі (білім беру бағдарламалары аясында
игерілуі тиіс оқу мазмұны мен оқыту мақсаттары);
- Тексеру жұмыстары әзірленеді – тест; оның негізгі мақсаты - түзету;
- Оқу материалдары жекелеген фрагменттерге бөлінеді (оқу бірліктері),
нәтижелері анықталады (критерийлер), ағымдағы тексеру жұмыстары
құрастырылады, әрбір оқу бірлігі оқу мақсатына жетуге көз жеткізуге
мүмкіндік береді;
- Оқыту тапсырмалары құрастырылады, оқытудың сәйкес әдістері таңдалады;
- Әрбір тест тапсырмаларынан балама түзету материалдары әзірленеді.
Оқытудың әртүрлі кезеңінде әртүрлі бағалау формалары қолданылады.
Педагогикалық тəжірибеде бағалаудың бірнеше түрін атауға болады: алдын-ала,
ағымдық, мерзімдік, тақырыптық, қорытынды жəне өтілген материал ізімен.
Алдын-ала бағалау - əдетте, диагностикалық міндеттерге орай жүргізіледі.
Мұндағы мақсат – оқушылардың бастапқы игерген білім, ептілік, дағдыларының
деңгей, дəрежесін анықтау. Бұл жұмыс жыл басында, не жаңа оқу тақырыбын
өту, жаттығуды немесе лабораториялық жұмыстарды орындау алдынан өткізіледі.
Алдын-ала бақылау нəтижесі негізінде мұғалім оқу жұмыстарының тиімді
түрлері мен формаларын таңдайды.
Ағымдық (күнделікті) бағалау – оқу барысында ұйымдастырылып, білім,
ептілік жəне дағдылардың қалыптасу дəрежесімен қатар, оқу материалының
қаншалықты терең әрі жан-жақты игерілгенін анықтау үшін қолданылады. Бұл
бағалаудың тиімділігі – оқушылар біліміндегі кемшіліктер мен олқылықтарды
дер кезінде анықтап, білімді дұрыс меңгеруде көмек көрсетуге мүмкіндік
береді. Күнделікті бағалаудың дұрыс жолға қойылуы оқушылардың əр сабаққа
мұқият əрі тыңғылықты дайындалып жүру жауапкершілігін арттырады.
Аралық бағалау – белгілі уақыт аралығындағы жұмыстардың қорытындысын
алуға пайдаланылады. Ол тоқсан не жарты жылдық аяғында жүргізіледі.
Тақырыптық бағалау – тақырып, бөлім материалдарын өтіп болған соң
өткізіледі.
Қорытынды бағалау – оқу процесінің соңғы нəтижелерін жинақтау үшін
қолданылады. Ол пəн бойынша бүкіл құзырлылықтар жүйесін қамтиды.
Өтілген материал, тақырып ізімен бағалау – тақырып, бөлім өтіліп, біраз
уақыт өткен соң қалдық білімді анықтау үшін қолданылады. Мерзім үш айдан
жарты жылға дейін не одан көп созылуы мүмкін. Мұндай бағалау оқу процесінің
тиімділігін соңғы нəтиже бойынша пайымдау талаптарына сəйкес келеді.
1.2.2 Оқу жетістігін бағалаудың жаңа моделі - кіріктірілген бағалау
жүйесі
Әлемнің 8 еліндегі: Англия, АҚШ, Финляндия, Канада, Сингапур, Жаңа
Зеландия, Австралияда қолданылатын мектептік бағалау моделінің талдауы
олардың арасындағы айырмашылықты, жалпы түсінікті анықтауға және іс-жүзіне
асыру жолдарын табуға мүмкіндік берді.
Әр мемлекетте қабылданған мектептік бағалаудың анықтамасы сол елдің
білім саясатына және бағалауды қалай қолдануына тәуелді: оқытуды дамыту
үшін немесе баға қою үшін.
Сонымен, қалыптастырушы бағалау АҚШ, Жаңа Зеландия, Финляндия, Канада,
Сингапурде оқу бағдарламаларын және оқушылардың оқу процесін жақсарту үшін
қолданылады. Қалыптастырушы және жиынтық бағалаудың нәтижелері АҚШ,
Гонгонк, Австралияда шынайылықты арттыру үшін және бірыңғай критерийлер
негізінде бағалаудың әділдігі үшін қолданылады.
Бірақ, әр елде мектептік бағалау негізіне жалпыға танылған көзқарастар
бар:
Біріншіден, сабақ беру, оқыту және бағалау өзара байланысты және
мектептік бағалау оқыту мен оқыту жұмыстарының бөлінбейтін бөлігін құрайды.
Екіншіден, мектептік бағалау оқу барысында (сабақ беруде) деректерді жинау
және оқушы мен мұғалім арасында оқушының сұранысына сай оқытуды және
күтілетін нәтижені ескере отырып сабақ беру барысын түзету үшін кері
байланысты орнатады және ол қалыптастырушы бағалау деп аталынады. (Белл
және Коуи 2001; Хэритидж 2008, 2011; Шепард 2005; Пофам 2008, Коркоран и
др. 2009). Үшіншіден, мектептік бағалаудың нәтижесінде алынған ақпарат
оқушыларға баға қою және барлық мүдделі тараптарға есеп дайындау үшін
қолданылады. Төртіншіден, мектептік бағалау нәтижелері туралы ақпарат оқу
бағдарламаларын және жоспарларды жетілдіру үшін пайдаланылады.
Бұл ретте, барлық елдерде мектептік критериалды бағалаудың оқушыға
оқудың қай кезеңіне жеткенін және оқудағы жетістікке жетуде жеке көмек
көрсету керектігін анықтайдындығы дәлелденген.
Назарбаев Зияткерлік мектептері дербес білім беру ұйымы Білім сапасын
бағалау департаменті Критериалды бағалаудың кіріктірілген моделі
Әдістемелік ұсыныстарында сипатталған Критериалды бағалаудың кіріктірілген
моделі (КБКМ) ДББҰ Назарбаев Зияткерлік мектептері қызметкерлері мен
стратегиялық әріптесі Кембридж Университетінің халықаралық емтихандық
кеңесінің (Ұлыбритания) екі жылдан астам қарқынды жұмысының нәтижесі болып
табылады.
2013 жылдың қыркүйегінен бастап КБКМ-н енгізу едәуір ілгері қадам болды,
себебі Зияткерлік мектептері тәжірибесінде алғашқы рет, Кіріктірілген білім
беру бағдарламасының оқыту мақсаттарына сәйкес құрастырылған, нақты
айқындалған бағалау критерияларына негізделген, дүниежүзілік деңгейдегі
бағалау жүйесі қолданыла бастады.
Назарбаев Зияткерлік мектептерінде оқушылардың білім алудағы прогресі
және үлгерімі туралы деректерін жинау үшін жыл бойында бағалаудың үш түрі
қолданылады:
Қалыптастырушы бағалау – әр тоқсан бойы күнделікті сабақ барысында
жүргізіледі, оқушылардың білім деңгейін өлшеу ұшін қолданылады және сабақты
жоспарлауда көмектеседі; Қалыптастырушы бағалау әр түрлі формада жүзеге
асырылады (ауызша сұрау, жазбаша жұмысы, практикалық жұмыс және т.б.) және
жиынтық бағалауға дейін мұғалімге, оқушыға оқу үдерісі барысындағы
кемшіліктерін түзетуге мүмкіндік береді. Әр тоқсан бойында өткізіледі.
Ішкі жиынтық бағалау – әр төрт тоқсанның соңында жүргізіледі (5, 10, 11
және 12-сыныптарын қоспағанда); тоқсан аяғында оқу бөлімін оқып
бітіргендегі оқу дағдылары мен білімдерінің қалыптасқанын анықтайтын және
Зияткерлік мектептердің өздері дайындап, өткізетін бағалауы;
Сыртқы жиынтық бағалау – оқушылардың оқу жетістіктерін сыртқы жиынтық
бағалау моделіне сәйкес 5,10,11 және 12-сыныптардан кейін белгілі пәндер
бойынша жүргізіледі; бастауыш, негізгі және жоғарғы мектептерді бітіргенде
оқу дағдылары мен білімдерінің қалыптасқанын анықтайтын және Зияткерлік
мектептен тыс сыртқы ұйымдар дайындап, өткізетін бағалауы.
Қалыптастырушы бағалау әр түрлі формада жүзеге асырылады (ауызша сұрау,
жазбаша жұмысы, практикалық жұмыс және т.б.) және жиынтық бағалауға дейін
мұғалімге, оқушыға оқу үдерісі барысындағы кемшіліктерін түзетуге мүмкіндік
береді. Әр тоқсан бойында өткізіледі [8].
Бақылау əртүрлі формада жүргізілуі мүмкін. Форма жағынан мұндай жұмыс
жеке-дара, топтық жəне сыныптық болып бөлінеді. Бақылау барысында əрқилы
əдістер де қолданылуы мүмкін. Бақылау əдістері - бұл оқушылардың оқу
танымдық іс-əрекеттері мен мұғалімдер жұмыстарының нəтижелілігін айқындауға
жəрдемші жол, тəсілдер[9;11].
Құқықтық-нормативтік құжаттар оқу жетістігін бағалауда негізінен жазбаша
жұмыстар, ауызша жұмыстар және практикалық жұмыстар деп бөледі. Мектеп
практикасында оқу жетістігін бағалаудың көптеген варианттары қолданылады,
солардың маңызды дегендерін біз мысал ретінде келтіріп отырмыз [10, 11] (1
кесте).
1 кесте
Мектеп практикасында қолданылатын бағалау формалары мен олардың қысқаша
сипаттамасы
Оқу жетістігін Сипаттамасы
бағалау формасы
Жазбаша сынып Барлық оқушылар бір мезгілде бірдей тапсырма
жұмысы, жаттығулар орындайды; ұзақтығы: 30-45 мин.
Жазбаша баяндама, Сынып жұмысына қарағанда тақырыбы мен орындалуы
материал жинақтау жағынан еркіндеу; ұзақтығы: 45мин.
Multiple Choice Көбінесе сынып жұмысы немесе тест түрінде
жүргізіледі; бір тапсырмаға бірнеше жауап
нұсқасы беріледі, дұрыс жауап ұсынылады.
Тест Жазбаша сынып жұмысына ұқсас, алайда қысқарақ
болады (мах. 20мин.)
Презентация Әртүрлі тақырыптарда оқушылар жеке, жұптастып
немесе топтасып орындаған жұмысын
қорытындылайды. Оқушылардың пәндік біліміен
қатар әлеуметтік және басқа да құзырлылықтары
бағаланады.
Реферат Бір тақырыпты өз бетімен өңдеу, Жеке немесе
топтық жұмыс болуы мүмкін.
Сабаққа белсенді Мұғалімнің сабақ үстінде бақылауы
қатысу
Проектік жұмыс Ауқымды проблемалық сұрақ жеке, жұптасып,
топтасып шешіледі.
Үй жұмысы Оқушылар мектеп тыс уақытта тапсырмалар
жаттығулар орындайды.
Пәнге байланысты арнайы формалар
Оқу күнделігі Бағалау критерийлері алдын ала берілген,
іс-әрекетке бағытталған және оқушылардың өз оқу
жетістіктерін бағалауына арналған тапсырмаларда
қолданылады.
1 кесте жалғасы
Портфолио Оқу процесінде оқу жетістігінің көрсеткішіне
рефлексия амалы ретінде қолданылады. Ұзақ
мерзімдік тапсырмаларды өз бетімен өңдеуге
арналған тапсырмалар үшін қолданылады.
Барлық пәндер бойынша оқушының белгілі
кезеңдегі оқу жетістіктері мен прогресін,
жинақтаған және жеке жетістігінің бағалары мен
оқудағы нәтижелерін тіркейтін тәсіл.
Критериалды бағалау барысында оқушылардың
нәтижелерін бағалау айқын және әділ болуы
мақсатында портфолио енгізілді.
Қазіргі кезде тестілік бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел
мамандары олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан бастап түзету
іздестіруде. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың бір шешімі ретінде
АҚШ-та портфолио идеясы кең өріс алуда. Ал Ресейде болса бүгінгі күнде бұл
бағалау әдісі қолданылап та келеді.
ҰБТ (Ұлттық Бірыңғай Тестілеу) мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты
бұл Қазақстанда да қолданысқа кіргізілмекші. Ол туралы 12 жылдық оқытуға
арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының
негізгі ережесінде көрсетілген.
Онда оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың мұндай түрлері енгізіледі:
сыртқы баға, ішкі баға және портфолио.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының
компетенттілігін тексеруге, бағалауға көмектеседі. Портфолио бағалаудың бір
түрі ғана емес, сондай–ақ ол оқушылардың оқу мотивациясына да көмектеседі,
оқу мүмкіндіктерін кеңейтеді. Портфолионың міндеті – баланың неге қабілетті
екендігін көрсету. Ол –жаңа оқу процесін ұйымдастыру құралы, оқушының
бұрынғыға қарағанда білімі мен білігіндегі ілгерілеу жолдарын айқындайтын
көрсеткіш. Портфолио өзінің мақсатына сай әр түрлі болады: тақырыптық,
пәндік, тілдік т.б.
Тақырыптық портфолиода оқушының мәлім бір тақырып төңірегіндегі белгілі
бір мерзім ішінде жеткен жетістіктері жиналады.
Пәндік портфолиода, оқушының өзіне ұнайтын, не болмаса көбірек қабілеті
бар мәлім бір пән бойынша жеткен жетістіктері жиналады.
Ал тілдік портфолиода (бұл портфолио түрі Еуропа кеңесінде көбірек
қолданыста) оқушылардың тілдік компетенттілігі жинақталады, яғни тілдік
компетенттіліктің дәрежелері өлшеу кестесі арқылы оқушының белгілі бір
тілді қаншылықты игергенін анықтауға болады.
Біз қазіргі қоғам талабына сай бәсекелестікке төтеп бере алатын жан
–жақты дамығын тұлғаны қалыптастырып және оқушы жетістіктерін қосымша
бағалау үшін әрине, портфолионың да рөлі ерекше екендігін аңғардық. Яғни,
портфолиода оқушылардың білім сапасын, жетістіктерін бағалау–білім сапасын
басқарудағы негізгі критерийдің бірі.
Ақпараттық технологиялардың дамуымен компьютерлік бағалау кең таралуда.
Бағалау – білім, ептілік жəне дағдылардың игерілу дəрежесін анықтау.
Компьютерлік технологиялардың басқа бақылау түрлеріне қарағанда негізгі
жетістіктерінің бірі – білім алушыға білімді меңгеру дәрежесі жайлы
ақпаратты көрсететін кері байланыстың бар болуы болып табылады.
Қазіргі білім беру саласына талдау жасасақ, қоғамның сапалы білімге
деген сұранысының өсу мен оған объективті бақылаусыз қол жеткізу мүмкін
еместігі арасында қарама-қайшылық туындайды.
Бақылаудың ең маңызды мақсаты – білім алушыны өз білімдеріндегі
кемшіліктерді дер кезінде анықтауға мүмкіндік беріп, оны уақытылы жойып
отыруға ынталандыру болып табылады. Біздің байқауымызша, оқушылар жұмысының
қарқындылығы бақылау өткізудің жиілігімен және тұрақтылығымен реттеледі.
Оның үстіне, бақылау жиі болған сайын, оқушылар да бақылау процедурасына
жақсы бейімделіп, жүрексіну деңгейі төмендейді. Мұндай бақылау мұғалімнің
де, оқушының да уақытын үнемдеуге көп көмегін тигізеді. Компьютерлік
бағалау арқылы білім деңгейін өлшеу мен бағалауға бірыңғай талаптар
белгіленуі мүмкін. Бұл бағалауда оқу нəтижелерін статистикалық талдау мен
өңдеу өте жеңіл. Компьютерлік бағалау оқушының білімін бағалаудағы мұғалім
субьективизміне шек қояды. Компьютерлік бағалауды қолданумен өзіндік
қадағалауды да оңтайлы ұйымдастыруға болады, дегенмен өзіндік қадағалауды
қарапайым жолмен де өткізуге болады. Бірақ бұл үшін оқушыларды өз бетінше
қателіктерін байқауға, танымдық міндеттердің қате шешілу себептерін
талдауға, оларды болдырмау, түзеу жəне реттеуге үйрету қажет.Əртүрлі
бағалау əдістерінің бірге қолданылуы аралас бағалау деп аталады. Əдетте,
мұндай тексеру ауызша жəне жазба сауалнамалар беру түрінде өтеді.
Оқу процесіндегі бағалауға қойылатын педагогикалық талаптар:
- бағалаудың даралық (индивидуальды) сипаты. Əр оқушы жұмысы, оның жеке
оқу іс-əрекеттері өз алдына қадағаланады.
- жүйелілік. Бағалау оқу процесінің барша кезеңдерінде үздіксіз, ретімен
өтіп тұруы;
- бағалау формаларының əртүрлігі;
- бағалаудың жан-жақтылығы. Бағалау баланың теориялық білімдерін, ақыл-
ой парасаттылығын, тəжірибелік ептіліктер мен дағдыларын тексеруге
мүмкіндік береді;
- бағалаудың шынайылығы. Бағалауда субъективтілік жəне қате пікірлер мен
қорытындыларға жол берілмеуі тиіс;
- дара бағыт-бағдар. Оқушылардың жеке-дара тұлғалық қасиеттері ескерілуі
тиіс;
- мұғалім тарапынан болған талаптардың бірыңғай болуы.
2 Оқушылардың оқу жетістігін диагностикалау процесінде компьютерлік оқыту
құралдарын қолдану
2.1 Компьютерлік оқыту бағдарламаларының негізі мен формалары
Оқыту бағдарламасы – арнайы оқыту және оқу мақсатында құрастырылған және
моделденген бағдарлама. Die didaktische Komponente liegt vor allem im
Produkt d.h. in der Software selbst, und zeigt sich im Programmdesign, in
der Gestaltung und Gliederung der Benutzeroberfläche, den vorgesehenen
Feedback-Mechanismen und Interaktionsmöglichkeiten der BenutzerInnen.
[12;558]. Оқушыларға арналған оқыту бағдарламасы балалардың әлі білмейтін
және қолынан келмейтін бір нәрсені үйренуіне көмектесу міндетін атқарады
[13;21].
Компьютерлік оқыту бағдарламаларына басқа оқыту материалдарына
қойылатындай талаптар қойылады. Оқушылар:
- Оқыту бағдарламасын өз білімдерімен және тәжірибесімен байланыстыра
алуы керек,
- Оқу жетістіктерін ары қарай білім алуға мотивация мен түрткі ретінде
тануы,
- Компьютермен жұмыс істеуді бүкіл оқу процесінің органикалық құрамдас
бөлігі деп қабылдауы тиіс.
Оқыту бағдарламаларының айрықша күшті жақтары
Оқу процесінің кейбір салаларында оқыту бағдарламаларын айрықша мақсатты
түрде және табысты қолдануға болады. Оған мыналар жатады:
- құрылымдап оқыту,
- жекелеген (индивидуальное) оқыту,
- сұранысқа сай көмек көрсету,
- автономды оқыту,
- мультимедиалы оқыту,
- білімді қолдануға бағытталған оқыту,
- ынталандырушы оқыту.
Компьютерлік оқыту бағдарламларының алуан түрлері
Компьютерлік оқыту бағдарламлары дегенде әртүрлі өнімдер ойға келері
анық. КОБ түрлерін әртүрлі тұрғыдан қарастыруға болады. Ал мен Гонеггер
ұсынған оқушылардың қолдануына қарай қарапайым бөлінуді аламын.
Диаграма 1
Түске дейін қолданылатын КОБ - мектепте сабақ үстінде қолданылуға
арналған бағдарламалар.
Түстен кейін қолдануға арналған КОБ - негізінен өз бетімен сабақтан
тыс уақытта орындауға арналған бағдарламалар.
Оқулыққа байланысты Нидерау оқулыққа тәуелді және оқулыққа тәуелді
емес деп бөледі. Мұнда жабық және жартылай ашық жүйелер туралы айтуға да
болады [14;35]. Оқулыққа тәуелді оқыту бағдарламалары лексикаға арналған
тренажермен қатар көбіне грамматикалық тренажермен жабдықталады, онда
оқулықтағы лексика мен грамматикалық формалар жаттығуға ұсынылады және ең
алдымен баспадан шаққан кітаптың тарауларына сәйкестендірілетіні түсінікті
де [14;35].
Енді КОБ әртүрлі категорияларына тоқталайын. Төменде берілген
категориялар бір-бірінен қатты ерекшеленбейді, қайта, бір-бірін
толықтырады. Көптеген бағдарламаларда әртүрлі категориялардың элементтері
бірге жүреді:
А) Жаттығу бағдарламалары Drill-Programme,
Ә) Мультимедиалы бағдарламалар,
Б) Гипермедиалы жүйелер,
В) Симуляциялық бағдарламалар,
Г) Лексика.
Жаттығу бағдарламалары Drill-Programme
„Wesentliches Kennzeichen der von ihm entwickelten Programme ist unter
anderem das Lernen in kleinen Schritten, durch das triviale Ziele erreicht
werden sollten, richtige Antworten werden durch angenehme Konsequenzen
verstärkt.“ [15;55]. Мұндай КОБ-ға бехивиоризм негіз болады. Мақсат –
оқушының дұрыс жауабы.
Алдымен бағдарлама тапсырма береді, кейін оқушының жауабын қабылдайды.
Ол „richtig“ немесе „falsch“ деген формада болуы да мүмкін. Оған бағдарлама
визуалды немесе аудио кері жауап қайтарады. Мұндағы мүмкіндің дұрыс-
бұрыспен шектеледі. Оқушыға мақтау айтылады немесе ескерту жасалады. Кейін
бағдарлама сол тақырып аясынан келесі тапсырманы ұсынады. Осылайша оқушыға
кездейсоқтың қағидасына сәйкес жаңа тапсырмалар ұсынылып отырады.
Бір тақырып аясында барлық жауап беріліп болғаннан кейін, бағдарлама тек
қателерге ғана байланысты статистикалық бағалау береді. Содан кейін ғана
бағдарлама аяқталады. Әдетте оны ортасынан тоқтату немесе арасында
көрсеткіштерді сақтап қойып, кейін жаалғастыру мүмкіндігі жоқ.
Drill und Practice Programme артықшылығы: пайдалану қарапайымдығы,
оқушыға бағдарламаға төселу үйренуге уақыт жұмсаудың қажеті жоқ,
компьютерде өз бетімен жұмыс істей алады [16]. Бағдарлама оқушының жеке оқу
темпына сәйкес келеді (оқушы жауап бергенге дейін бағдарлама күтіп тұрады).
Орындалған тапсырманың дұрыс-бұрыстығы туралы дереу жауап алады (мұғалімнің
көмегін күтіп отырмайды). Бағдарлама едәуір дәрежеде мұғалімнің түзету
жұмысын атқарып, оның жұмысын жеңілдетеді.
Кемшілігі: Бағдарлама оқушының әлсіз-күшті жақтарына сәйкестене алмайды.
Егер оқушы тапсырманы түсінбесе, бағдарлама оны түсінбейді, өз схемасы
бойынша жұмысын жалғастыра береді. Оқушыға қойылатын талап тым жоғары болуы
мүмкін. Жауаптар сараптамасы да жіберілген қателерге байланысты құнды көмек
көрсете алмайды да оқушыны шатастыруы мүмкін. Әдетте оқушы тек қана
жауабының дұрыс немесе бұрыс болғанын ғана біледі. Тапсырманы орындауда
қалай жақсы нәтижеге қол жеткізуге болатынын бағдарлама түсіндірмейді.
Оқушы бағдарламаның барысын өзгерте алмайды да өзінің дербестігін
жоғалтады. Өзін компьютерге тәуелді сезінеді. Оқу ынтасы төмендеп,
қызығушылық жоғалады. Компьютерлік бағдарламаны қолданудағы мақсат –
оқушылардың дербестікке қол жеткізуі.
Краутхаузеннің айтуынша, Drill und Practice Programme бихивиористік
негізде болғандықтан дидактикалық сапасы жеткіліксіз. Оның пікірінше, мұнда
мағынаны түсінбесе де ең бастысы, қолдануды үйрену басты назарда болады.
Drill und Practice Programme сабақта қайталау, тереңдету, бекіту және
бақылау үшін қолданылуы мүмкін [17]. Олар бар білімді қолдануға
машықтандырады. Машықтану – жаттығу және жаттау деген сөз. Бағдарламаны
сабақта қолданудан алдын, мұғалім оқу материалын түсіндіру таныстыруы
қажет.
Негізгі құрылымы:
- Тапсырма беру,
- Жауапты қабылдау,
- Кері жауап қайтару,
- Келесі тапсырманы беру.
Мультимедиалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz