Салықтардың экономикалық мәнін ашып, олардың жергілікті бюджет кірісін қалыптастырудағы рөлін айқындап, олардың бюджет кірісін қалыптастырудағы маңыздылығын арттыру бағыттары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының теориялық негіздері
1.1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.2 Салықтардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.3 Салықтарды салудың және үкімет шығындарының шетелдiк тәжiрибесі ... . 13

2 Салық және бюджет кіріс бөлігін қалыптастырудағы ролі
2.1 ҚР салықтар түрлерінің қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2 ҚР мемлекеттік бюджет кірісі мен шығысын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.3 ҚР мемлекеттік бюджеттегі салықтық түсімдерге талдау ... ... ... ... ... ... 25

3 Салықтардың бюджет кірісін қалыптастырудағы ролін арттыру бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
28

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34

Мемлекеттің бар болуы мен оның әрекет етуі салықтардың бар болуына байланысты. Салықтар адамзат өркениетінің дамуы мен қалыптасуын сипаттайтын құрал. Салықтар қоғамдық қатынастардың пайда болуымен байланысты пайда болған қоғамдық қатынас құралы.
Салықтар-әрқашанда мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын қанағаттандыру және өндiрiстi дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы iшкi өнiмдi, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнiмдi қайта бөлуге байланысты экономикалық қатынастарды көрсетедi. Салықтар барлық салықтық жүйе сияқты нарық жағдайында экономиканы басқару құралы болып табылады.
Қазіргі күні салықтар – мемлекеттік кірістердің негізгі бөлігін тұрақты қалыптастыратын әмбебап және қолайлы құрал екендігіне ешкімнің күмәні жоқ, сонымен бірге осы кірістерді саяси және конституциялық – құқықтық негіздермен қамтамасыз ету мемлекеттің салық салу аясындағы қызметі болып табылады.
Мемлекеттің өз азаматтарын экономикалық, әлеуметтік, саяси, қорғаныс тұрғысынан қорғауы мен олардың өмір сүруінің негізін қалыптастыруы осы салықтарға байланысты. Салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін қалыптастырушы негізгі көз болып саналады және ол өзінің функциясын әлі де атқара бермек.
Мемлекеттің экономикалық саясаты салық жүйесі мен салық саясатына тығыз байланысты. Экономикалық реформалар қай жағдайда болмасын салық саясатын қамтымай өте алмайды. Ал салық саясаты экономиканы салықтық реттеудің, яғни экономиканы тікелей емес жанама әдісмтермен реттеудің таптырмас құралы.
Соған орай еліміздің жыл сайын нарықтық қатынастарды игеру мен экономикалық реформаларды тереңдету, экономикалық өрлеуді дамыту бағытындағы атқарып жатқан жұмыстары үнемі салық жүйесіне өзгерістер енгізіп, салық жүйесіндегі қайта құрулар мен қатарласып жүреді. Бұл салықтар мен салық жүйесінің экономиканы реттеудегі маңыздылығын көрсетеді.
Жоғарыдағыдай жүйелі өзгерістер сайын еліміздің салық жүйесі сапалық өзгерістерге ұшырап, ел экономикасының дамуына елеулі ықпалын тигізіп отыр.
Мемлекет салықтар түрлері, салық ставкалары мен салықтық жеңілдіктер көмегімен елдегі экономикалық жағдайға тікелей әсер ете алады, оның ішінде артта қалған салалар мен аудандарды дамыту, экспортты ынталандыру мен импортты шектеу, Отандық тауар өндірушілерді қолдау және тағы басқа. Бұл мемлекеттің алға қойған мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Осы мәселелерді шешуде жүйелі қалыптасқан салық жүйесінің алатын орны ерекше. Себебі мемлекеттің салық жүйесі сол елдегі салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің тізімін, оларды алу тәртібі мен ставкаларын, есептеу механизмін белгілейді.

1 Соколинский В.М. Налоги и налогообложение. М: " Инфра-М", 2011 г,-285 стр.
2 Алипов А. Проблемы налогобложение малого и среднего бизнеса в РК. Алматы. ''ТОО Баста'' 2010 г. -182стр.
3 Сейдахметова Ф.С. Налоги в казахстане. Алматы: " IEM", 2012 г,-160 стр.
4 Б. Ж. Ермекбаева, М. Ж. Арзаева «Шет мемлекеттер салықтары» Алматы 2011 жыл
5 Ермекбаева Б.Ж., Лесбеков Г.А. Основы нологообложения. Алматы: "Дәуір", 2012 г,-168 стр.
6 Данилов А.С. Налоги зарубежных стран. М: :" Финансы", 2013 г,-254 стр.
7 Алпысова К.Ш. Салықтық түсімдерді бюджетаралық бөлу мәселелері //Қаржы-Қаражат, -2013 ж N 1,- 41 бет
8 Бақтияров А.С. Салық – бюджет негізі //Қаржы-Қаражат, - 2014 ж N 2,- 36 бет
9 Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы » Заңы (Салық кодексі) 2014 жыл
10 А. Д. Үмбеталиев, Ғ. Е. Керімбек «Салық және салық салу» Алматы, Экономика 2010 жыл
11 Мещерякова О. В. Налоговая система развитых стран мира: Справочник- М.: фонд '' Правовая культура'' 2010г-208 стр.
12 Идрисова Э.К. Налоги развитых зарубежных государств. Алматы: " Қаржы-қаражат", 2013 г,-148 стр.
13 Попов М.К. Налоги. М: " Инфра-М", 2014 г,-356 стр.
14 Мамаев С.Т. М: Налоги и регулирование экономики " Финансы ", 2013г,-346 стр.
15 Дуканич Л. В. Налоги и налогообложение. Ростов-на-Дону:" Феникс", 2010 г,405 стр.
16 Ходов Л. Г. Налоги и налоговое регулирование экономики: Учеб. пособие /Л. Г. Ходов. -М: '' ТЕИС'' 2013г. -253 стр.
17 Худяков А. И. Налоговое право Республики Казахстан.Алматы: " ЖЕТI ЖАРFЫ", - 2007 г,205 стр.
18 Юткина Т. Ф. Налоги и налогообложение . М.: "Инфра-М",2012 г,-340 стр.
19 Мельников В.Д. Налоги. Алматы: " Қаржы-қаражат", 2011 г,-470 стр.
20 Русакова А.Л. Налоги и налогообложение. М:" Финансы", 2010 г-,494 стр.
21 Мананов Н. «Проблемы налоговой системы» // Финансы Казахстана №8, 2010г., с. 6-9.
22 Сарекенов К. «О разработке налогового кодекса РК» // Вестник, 2013г. №10, с. 5-6.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
... ... ... ... ... ... ..

1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының теориялық
негіздері
1.1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының
мәні ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1.2 Салықтардың экономикалық 9
мәні ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Салықтарды салудың және үкімет шығындарының шетелдiк тәжiрибесі ... . 13

Салық және бюджет кіріс бөлігін қалыптастырудағы ролі
2.1 ҚР салықтар түрлерінің 17
қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 ҚР мемлекеттік бюджет кірісі мен шығысын 21
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 ҚР мемлекеттік бюджеттегі салықтық түсімдерге 25
талдау ... ... ... ... ... ...

3 Салықтардың бюджет кірісін қалыптастырудағы ролін арттыру
бағыттары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...

Қолданылған әдебиеттер 34
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...

Кіріспе

Мемлекеттің бар болуы мен оның әрекет етуі салықтардың бар болуына
байланысты. Салықтар адамзат өркениетінің дамуы мен қалыптасуын сипаттайтын
құрал. Салықтар қоғамдық қатынастардың пайда болуымен байланысты пайда
болған қоғамдық қатынас құралы.
Салықтар-әрқашанда мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын
қанағаттандыру және өндiрiстi дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы
iшкi өнiмдi, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнiмдi қайта бөлуге байланысты
экономикалық қатынастарды көрсетедi. Салықтар барлық салықтық жүйе сияқты
нарық жағдайында экономиканы басқару құралы болып табылады.
Қазіргі күні салықтар – мемлекеттік кірістердің негізгі бөлігін тұрақты
қалыптастыратын әмбебап және қолайлы құрал екендігіне ешкімнің күмәні жоқ,
сонымен бірге осы кірістерді саяси және конституциялық – құқықтық
негіздермен қамтамасыз ету мемлекеттің салық салу аясындағы қызметі болып
табылады.
Мемлекеттің өз азаматтарын экономикалық, әлеуметтік, саяси, қорғаныс
тұрғысынан қорғауы мен олардың өмір сүруінің негізін қалыптастыруы осы
салықтарға байланысты. Салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін
қалыптастырушы негізгі көз болып саналады және ол өзінің функциясын әлі де
атқара бермек.
Мемлекеттің экономикалық саясаты салық жүйесі мен салық саясатына тығыз
байланысты. Экономикалық реформалар қай жағдайда болмасын салық саясатын
қамтымай өте алмайды. Ал салық саясаты экономиканы салықтық реттеудің, яғни
экономиканы тікелей емес жанама әдісмтермен реттеудің таптырмас құралы.
Соған орай еліміздің жыл сайын нарықтық қатынастарды игеру мен
экономикалық реформаларды тереңдету, экономикалық өрлеуді дамыту
бағытындағы атқарып жатқан жұмыстары үнемі салық жүйесіне өзгерістер
енгізіп, салық жүйесіндегі қайта құрулар мен қатарласып жүреді. Бұл
салықтар мен салық жүйесінің экономиканы реттеудегі маңыздылығын көрсетеді.

Жоғарыдағыдай жүйелі өзгерістер сайын еліміздің салық жүйесі сапалық
өзгерістерге ұшырап, ел экономикасының дамуына елеулі ықпалын тигізіп отыр.

Мемлекет салықтар түрлері, салық ставкалары мен салықтық жеңілдіктер
көмегімен елдегі экономикалық жағдайға тікелей әсер ете алады, оның ішінде
артта қалған салалар мен аудандарды дамыту, экспортты ынталандыру мен
импортты шектеу, Отандық тауар өндірушілерді қолдау және тағы басқа. Бұл
мемлекеттің алға қойған мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Осы
мәселелерді шешуде жүйелі қалыптасқан салық жүйесінің алатын орны ерекше.
Себебі мемлекеттің салық жүйесі сол елдегі салықтар мен басқа да міндетті
төлемдердің тізімін, оларды алу тәртібі мен ставкаларын, есептеу механизмін
белгілейді.
Мемлекеттік бюджет - мемлекеттік кірістер мен шығыстардың балансы.
Оның кірісін қалыптастырушы негізгі көз – салықтар. Мемлекеттік бюджет
мемлекет үшін өте өзекті мәселелерді: денсаулық сақтау, білім беру,
әлеуметтік қамтамасыз ету, қорғаныс, мәдениет пен спортты қаржыландыруға
жұмсалады, ал осы алға қойылған мақсаттардың орындалуы мен жүзеге асырылуы
салықтық түсімдердің орындалуына тікелей байланысты. Ал салықтық
түсімдердің орындалуы өз кезегінде бизнес субъектілерінің табыстылығы мен
жауапкершілігінен, азаматтардың мемлекет алдындағы өз борышын сезіну
дәрежесінен тәуелді.
Өзектілігі. Ұйымдық - құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет
бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде
және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы
міндетті ақшалай төлемдер.
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен
міндеттерінің жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық
табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір
сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы
бойына салық нысандары мен әдістері өзгереді, игерілді, мемлекеттің
қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді.
Салықтар тауар - ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді.
Мемлекет құрлымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің
қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Жұмыстың мақсаты - салықтардың экономикалық мәнін ашып, олардың
жергілікті бюджет кірісін қалыптастырудағы рөлін айқындап, олардың бюджет
кірісін қалыптастырудағы маңыздылығын арттыру бағыттарын іздестіру.
Жұмыстың алдына қойған мақсатқа жету үшін жұмысты орындау барысында
келесідей міндеттерді шешу қарастырылған:
-Салықтардың экономикалық мәні мен мемлекеттік бюджет кірісін
қалыптастырудағы рөлін айқындау мен нақтылау;
- Салық жүйесінің қалыптасуы мен дамуына салыстырмалы талдау жасау,
ондағы өзгерістерге сапалық тұрғыдан баға беру;
- Бюджет кірісін қалыптастырудың шетелдік үлгілерін көрсету;
- Қазақстанда салықтарды ұйымдастырылуы және оның бюджет кірісіне
әсерін бағалау;
- Қазақстан Республикасы бойынша салықтық түсімдерді талдау;
- Жүргізілген талдау нәтижесінде республика және нақты аудан деңгейінде
салық салу жүйесін жетілдірудің жолдарын айқындап, оны жүзеге асырудың
тиімділігін сипаттау.

1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының
теориялық негіздері

1.1 Салық мультипликаторы және үкімет шығындары мультипликаторының
мәні

Қазіргі күні кез-келген мемлекеттің экономикалық өмірге араласуының
негізі - салықтар. Салық бар жерде мемлекет бар, мемлекет бар жерде
салықтар бар. Яғни салық пен мемлекет бір-бірінен ажырамас ұғымдар.
Мемлекет өз мойнына алған, азаматтар алдындағы – оларды қорғау, өмір сүру
минимумын қамтамасыз ету, білім беру мен денсаулық сақтау бағыттарындағы
міндеттемелерін жүргізуге тек осы салық салу арқылы ғана қол жеткізеді.
Салықтар - әрқашан мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын
қанағаттандыру және өндірісті дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы
және ішкі өнімді, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнімді қайта бөлуге байланысты
жан-жақты қатынастарды көрсетеді [1].
Макроэкономикада негізгі проблемаларды шешу мен негізгі мақсаттарды
орындау үшін үкімет өз қарамағында макроэкономикалық саясат құралдарын
қолданады. Солардың ішінде, үкімет жүргізетін ең басты макроэкономикалық
құрал – ол бюджет-салық саясаты.
Бюджет-салық (фискалдық) саясаты – бұл макроэкономикалық саясаттың
негізгі бір құралы ретінде макроэкономикалық тұрақсыздық пен
макроэкономикалық проблемаларды реттеу үшін мемлекеттің шығындар мен салық
салу механизмдерін өзгерту арқылы экономиканың іскерлік белсенділік
деңгейіне саналы түрде әсер ету шаралары. Бюджет-салық саясаты ұлттық табыс
деңгейіне, өндіріс көлемі мен жұмысбастылық деңгейіне және бағаның жалпы
деңгейіне әсер ете отырып, жұмыссыздық пен инфляция сияқты
макроэкономикалық проблемаларды шешуге бағытталған.
Бюджет-салық саясатының мынадай бірнеше мақсаттары бар:
1. Экономикалық циклдің ауытқуларын қалпына келтіріп отыру.
2. Тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету.
3. Инфляцияның қалыпты жағдайында жұмысбастылықтың жоғары
деңгейіне қол жеткізу.
Қалыптастып отырған экономикалық жағдаятқа (коньюнктура) байланысты
бюджет-салық саясатын жүргізудің екі түрі бар:
1. Дискрециялық бюджет-салық саясаты.
2. Дискрециялық емес бюджет-салық саясаты.
Дискрециялық бюджет-салық саясаты – бұл үкіметтің арнайы шешімдері
бойынша салық салуды, мемлекеттік бюджет сальдосын және мемлекеттік
шығындар көлемін мақсатты бағытта өзгерту шараларынан тұратын іс-қимылдар.
Саясаттың бұл түрін жүргізу барысында үкімет арнайы заңдар қабылдап,
инфляция қарқынын, жұмысбастылық деңгейін, өнім көлемі мен төлем балансы
жағдайын мақсатты түрде өзгертіп отырады. Дискрециялық саясат экономикалық
құлдырау кезеңінде жиынтық сұранысты ынталандыру мақсатында мақсатты түрде
мемлекеттік шығындарды арттырып, немесе салық салу деңгейін қысқартып,
бюджет тапшылығын тудырады және, керісінше, экономикалық өрлеу кезеңдерінде
бюджет артықшылығын қалыптастырады. Соған байланысты, дискрециялық бюджет-
салық саясатының өзі екіге бөлінеді:
1. Ынталандырушы бюджет-салық саясаты (экспансиялық саясат немесе
қазыналық экспансия) – бұл қысқа мерзімді кезеңде экономикадағы циклдік
құлдырауды жою мақсатында мемлекеттік шығындарды арттыру, салық салуды
төмендету немесе, осылар арқылы біріктірілген құрастырма шаралардан
құралған іс-қимылдар кешені. Басқаша, бұл белсенді фискалдық саясат деп
аталады.
2. Тежеуші бюджет-салық саясаты (қазыналық шектеу) – бұл экономиканың
циклдік дамуын тежеу мақсатында мемлекеттік шығындарды төмендету, салық
салуды арттыру немесе біріктірілген құрастырма шаралардан құралған іс-
қимылдар кешені. Демек, бұл енжар фискалдық саясат болып саналады.
Дискрециялық бюджет-салық саясатының құралдары:
• салық мөлшерлемесін өзгерту;
• қоғамдық жұмыс жобалары;
• халықты жұмыспен қамту.
Дискрециялық емес бюджет-салық саясаты – бұл үкіметтің арнайы шешім
қабылдауын талап етпей, автоматты тұрақтандырғыштар арқылы мемлекеттік
бюджеттің кірістері мен шығыстарының өздігінен реттелуін қамтамасыз ететін
еркін іс-шаралар кешені.
Автоматты (кіріктірме) тұрақтандырғыштар – үкіметтің саясатын жиі
өзгертпей-ақ, өнім көлемі мен жұмысбастылық деңгейінің циклдік ауытқуларын
төмендетуге мүмкіндік беретін экономикалық тетіктер жүйесі. Мұндай
тұрақтандырғыштарға үдемелі салық салу, мемлекеттік трансферттер төлемдер,
жұмыссыздықтан сақтандыру, пайданы бөлісу жүйелері жатады.
Экономиканың өрлеу кезеңдерінде автоматты тұрақтандырғыштар бюджетке
түсетін салықтардың артуына және бюджет артықшылығының орын алуына
мүмкіндік береді. Ал экономиканың құлдырау кезеңдерінде бұл үрдітер
керісінше жүріп отырады.
Экономиканың автоматты тұрақтандырғыштары дискрециялық қазыналық
саясаттың уақытша кешеуілдеу мерзімінің ұзақтылығы проблемасын салыстырмалы
түрде жұмсартып отырады, өйткені бұл механизмдер парламенттің қатысуынсыз
да жұмыс істей береді.
Сонымен, дұрыс ойластырылған бюджет-салық саясаты мемлекеттің
инвестициялық мүмкіндіктерін арттыруға және кәсіпкерлік белсенділікті
көтеруге, азаматтардың әлеуметтік қамтамасыз етілуін арттыруға, ел
экономикасының бәсекелік қабілеттілігін нығайтуға және де, елдің
халықаралық жағдайларын жақсартуға өз септігін тигізеді.
Үкімет дискрециялық бюджет-салық саясатын жүргізу кезінде жиынтық
сұранысқа да, жиынтық ұсынысқа да бірдей әсер етеді. Кейнстік бағыт
шеңберінде бюджет (мемлекеттік шығындар) мультипликаторы, салық
мультипликаторы және баланстанған бюджет мультипликаторы сияқты үшін
мультипликатордың іске қосылуы есепке алынады. Ал ұсыныс теориясы
шеңберінде Лаффер әсері қарастырылады.
Бюджет мультипликаторы мемлекеттік шығындар динамикасының өзгеруі
нәтижесінде ұлттық өндірісте орын алатын өзгерістерді сипаттайды. Ол
мемлекеттік шығындардың бір бірлікке ұлғаюы кезіндегі ұлттық өндіріс
көлемінің қанша есеге өсетінін көрсетеді және ол мына формула бойынша
анықталады:

mg = ∆Y ∆ G = 1 1 – MPC = 1 MPS,

мұнда, ∆Y – өндіріс көлемінің өсімі;
∆G – мемлекеттік шығындар өсімі;
MPC – тұтынуға шекті бейімділік;
MPS – жинақтауға шекті бейімділік.
Мемлекеттік шығындар мультипликаторының жұмыс істеуін кейнстік крест
графигінің көмегімен түсіндіруге болады (сурет 8.1). Егер мемлекеттік
шығындар ∆G-ға өсетін болса, онда жоспарланған шығындар қисығы жоғары
жылжиды, тепе-теңдік А нүктесінен В нүктесіне ауысады, ал өндірістің тепе-
теңдік көлемі ∆Y шамасына Y1-ден Y2-ге ұлғаяды және ол шама мына теңдікпен
анықталады:

∆Y = ∆G×mg.

Y=Е
Е
жоспарланған E1=C+I+ΔG
шығындар

B E1=C+I
E2=Y2 ΔG

A
E1=Y1

ΔY

E1=Y1 E2=Y2
Y (табыс, шығарылым)
Сурет 8.1 Мемлекеттік шығындар өсуінің өнім көлеміне әсері

Сонымен, экономиканы жандандыру және өндіріс көлемін ұлғайту мақсатында
мемлекет ынталандырушы бюджет-салық саясатын жүргізу кезінде өзінің
шығындарын арттыруы қажет. Және, керісінше, экономиканың қызып кетуі
жағдайында мемлекет тежеушілік шараларды қолдану арқылы өзінің шығындарын
қысқартуы қажет.
Салықтар мөлшерінің өзгеруі де табыстың тепе-теңдік деңгейіне
мультипликативтік әсер береді, бірақ оның әсері аса жұмсақтау, яғни салық
мультипликаторы өзінің шамасы бойынша мемлекеттік шығындар
мультипликаторынан кіші болып келеді және ол мына формуламен есептеледі:

mt = ∆Y ∆T = −MPC 1 – MPC,

және, бұл салықтардың бір бірлікке өзгеруі кезінде табыстың бірнеше
есеге өзгеруін, немесе салықтардың өзгеруі есебінен туындаған ұлттық
өндіріс көлемі өзгеруінің салықтардың өзгеруіне қатынасын көрсетеді.
Ал жиынтық табыстың өзгеруін мына формуладан көре аламыз:

∆Y = −∆Т×МРС 1 – MPC.

Экономиканы жандандыру үшін мемлекет салықтарды қысқартуы қажет, және
керісінше, экономиканың қызып кетуінен сақтану үшін салықтарды жоғарылатуы
қажет. Салық мультипликаторының жұмыс істеу механизмі 8.2-суретте
көрсетілген.

Y=Е
Е
жоспарланған
шығындар

B
E2=Y2 MPC×ΔT

A
E1=Y1

ΔY

E1=Y1 E2=Y2
Y (табыс, шығарылым)
Сурет 8.2 Салықтар қысқаруының өнім көлеміне әсері

Егер үкімет мемлекеттік шығындарды арттыру кезінде бюджеттің
баланстылығын сақтауға ұмтылса және ол үшін салықтық түсімдер мөлшерін
ұлғайтса, яғни мемлекеттік шығындар мен салықтық түсімдер шамасы бір
бағытта өзгерсе, онда баланстанған бюджет мультипликаторының әсері орын
алады. Бұл мультипликатордың іске қосылуының мәні мынада: мемлекеттік
шығындар мен салықтардың белгілі бір уақытта бірдей шамаға (∆G = ∆T) өсуі
кезінде, өндірістің тепе-теңдік көлемі де дәл сол шамаға артады, ∆Y = ∆G =
∆T.
Айталық, үкімет қосымша мемлекеттік шығындарды жабу үшін салық
саясатын қатаңдатып салық мөлшерлемелерін көтерді. Сөйтіп, осы шараларды
іске асырудың нәтижесінде мемлекеттік шығындар да, салықтық түсімдер де 100
мың теңгеге өсті делік. Тұтынуға шекті бейімділік 0,8-ге тең. Енді бұл
жерде үкіметтің жүргізген шараларының салдарынан туындаған өндірістің тепе-
теңдік көлемінің өзгеру шамасын анықтау қажет. Ол үшін мемлекеттік шығындар
мен салық мультипликаторларының мәндерін анықтаймыз:

mg = ∆Y ∆ G = 1 1 – MPC = 1 MPS = 1 0,2 = 5,

mt = ∆Y ∆T = −MPC 1 – MPC= – 0,8 0,2 = –4.

Бұл жағдайда мемлекеттік шығындар есебінен болған Y-дің өсімі мынаны
құрады:
∆Yg = ∆G×mg = 100 × 5 = 500.
Ал салықтардың өсуі нәтижесінде болған Y-дің қысқаруы мынаған тең
болды:
∆Yt = ∆T×mg = 100 × (–4) = –400.
Олай болса, ұлттық өндіріс көлемінің жалпы өзгерісі мынаған тең
болады:
∆Y = ∆Yg + ∆Yt = 500 – 400 = 100, яғни өндіріс көлемі мемлекеттік
шығындар мен салықтардың бастапқы өзгерістері сияқты шамаға өзгереді.
Бұл қорытынды экономикадан 1989 жылғы Нобель сыйлығының иегері,
норвегиялық ғалым Трюгве Хаавельмо атымен байланысты Хаавельмо теоремасы
деген атқа ие болды.
Баланстанған бюджет мультипликаторының әрекеті мынамен байланысты,
яғни мемлекеттік шығындардың ұлғаюы әсеріне қарағанда, салықтардың өсімінен
болған мультипликативтік әсер әлсіздеу болып табылады. Сондықтанда, салық
саясаты ЖІӨ көлеміне әсер ететін жанама құрал шараларына жатады, ал сол
мезетте мемлекеттік шығындарды өсіру арқылы үкімет ЖІӨ-ге тікелей әсер ете
алады. Мұндай ерекшелік бюджет-салық саясатының құралдарын таңдау кезінде
шешуші болып табылады: экономикада циклдік құлдыраудың алдын алу үшін
мемлекеттік шығындар артады (бұл аса күшті ынталандырушылық әсер болып
табылады), ал экономикалық өрлеу жағдайында инфляциялық дүмпулерді басу
үшін салықтар өседі (бұл сондай жұмсақ шектеуші шара ретінде саналады).

1.2 Салықтардың экономикалық мәні

Мемлекеттің бюджет жүйесінің аса маңызды құраушы негізі мемлекеттің
салықтық құқығының көмегімен мәжбүрлеу арқылы алынатын міндетті төлемдер-
салықтар,алымдар,баждар,төлемақылар және т.б., яғни жинақтап айтқанда
салықтық түсімдер болып есептелінеді. Салықтар мен бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдердің экономикалық-құқықтық маңызы олардың төленуіне
байланысты туындайтын қаржылық-экономикалық және құқықтық қатынастарды,
яғни салық төлеушілердің мемлекетке салықтық төлемнің затын (сомасын)
берулері кезінде салық заңдарымен белгіленген салықтық құқықтық қатынасқа
қатысушы мемлекет пен салық төлеушілердің арасында туындайтын қатынастарда
жарқын көрініс табады.
Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің
бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-
құқықтық құбылысы болып табылады. Сондықтан ол өзіне тән көптеген айрықша
белгілерімен ерекшеленеді.
Осы орайда салық:
1. түсім көзі жалпы табыстың белгіленген бөлігі болып табылатын төлем;
2. міндетті төлем, жекелей-эквивалентсіз төлем;
3. қайтарылмайтын төлем;
4. мемлекет кірісін қалыптастыратын төлем;
5. ұдайы төлем;
6. мәжбүрлі төлем;
7. заң жүзінде белгіленген төлем;
8. құқыққа сай төлем;
9. жекелей-айқындалған сипаттағы төлем;
10. салық төлеушінің экономикалық-қаржылық жай-күйіне қатысты функ-
ция;
11. реттеуші сипаттағы экономикалық стимул және мемлекеттік бюджеттің
материалдық-заттық қаражаттарының көзі;
12. қоғамдағы бөлу және қайта бөлу қатынастарын білдіретін
экономикалық категория;
13. мемлекеттің салықтық құқығына сай мәжбүрлеп алына отырып, бюджет
жүйесінің мызғымас материалдық негізін құрайтын төлем;
14. бірыңғай салық жүйесін білдіретін мемлекеттік деңгейдегі және
жергілікті салық салу жүйелеріне байланысты мемлекеттік және жергілікті
болып көрініс табатын төлем болап саналады[1].
Сонымен салық мемлекет тарапынан біржақты шығарылғн заңдардың
негізінде, сол заңдарда айқындалған нақтылы мөлшерде және қатаң белгіленген
мерзімдерде, Республикалық немесе жергілікті бюджет кірісін қалыптастыру
мақсатында салықтық міндеттемелерін орындауға тиісті заңды және жеке
тұлғалардан жүйеленген әрі тұрақты түрде уәкілетті мемлекеттік органдар
алатын баламасыз, қайтарымсыз, ақшалай (кейде заттай) міндетті төлем болып
табылады.
Салық салу процесінде нақтылы салық төлеуші орындауға тиіс салықтық
міндеттемелер салықтық заң актілерінде белгіленген әрбір салықтың құрамдас
бөліктерінің жиынтығы-салық элеметтері арқылы айқындалады.
Негізгі салықтардың қызметі:
1. Фискальды - бұл мемлекет табысын жасау.
2. Реттеу - бұл экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандыру немесе
тежеу.
3. Қайта бөлу - бұл жиналған салықтық түсімдерді қаржыландыруды қажет
ететін бағдарламалар пайдасына сәйкес қайта бөлу.
Салық элементтері салықтық міндеттемелердің элементтерінде толық әрі
сапалы көрініс тапқан жағдайда салық жүйесінің фискальдық және реттеуші
қабілеті күшейе түседі.
Салық элементтері:
1. Салық субъектісі – бұл заңды немесе жеке тұлға (төлейтін адам).
2. Салық объектісі – бұл салық есептелетін база (табыс, мүлік, тауар, мұра,
жер) (не үшін төленетіні).
3. Салық көзі – бұл жалақы, кіріс,дивиденттер (неден төленетіні).
4. Салық мөлшері – бұл шекті, жеңілдікпен, орташа, нөлдік (салық мөлшері).
Шекті табыстың әр қосымша бірлігінен түсетін үстеме салық. Орташа-
табыстың жалпы сомасына бөлгендегі салықтың жалпы сомасы.
Салықтық жеңілдіктер – бұл салық мөлшерінің азаюы немесе салықтан толық
босату.
Алымдар дегеніміз мемлекеттік уәкілетті органдар тарапынан өтінуші-
келуші белгілі бір тұлғаларға қатысты нақтылы көрсетілген тиісті қызметтер
мен берілген құқықтыр немесе арнайы рұқсаттар үшін сол заңды немесе жеке
тұлғалардан алынатын мақсатты-бағдарлы, біршама-эквивалиентті әрі міндетті
ақшалай төлемдер.
Алым өзіне тән мынадай:
1. біржолғы төлем;
2. біршама-эквивалиентті төлем,
3. міндетті төлем;
4. нақты тұлға үшін ерікті сипаттағы төлем;
5. ақшалай төлем;
6. өтемдік сипатта болатын төлем;
7. көрсетілген қызметтің құны есепке алына отырып жүзеге асырылатын төлем;
8. кейде мемлекттің материалдық мүддесі басым болып кететін төлем сияқты
белгілермен ерекшелінеді.
Қазақстан Республикасында алымдардың мынадай түрлері:
1. заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін;
2. жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін;
3. жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілерге құқықтарды
мемлекеттік тіркегені үшін;
3.1. жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін;
4. радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік
тіркегені үшін;
5. механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін;
6. теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекттік тіркегені
үшін;
6.1. Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу
үшін;
7. азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін,
8. автокөлік құралдарының ҚР-ның аумағы арқылы жүріп өткені үшін;
9. аукциондардан алынатын алым;
10. дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін;
11. жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым;
12. телевизия және радиохабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектірін
рұқсат бергені үшін алынады.
Баж - арнайы мамандандырылған уәкілетті органдар тарапынан өздеріне
өтінуші-келуші тұлғаларға қатысты жасалған заңи маңызы бар белгілі бір іс-
қимылдар және берілген ресми құжаттар үшін сол заңды немесе жеке
тұлғалардың алынатын біршама- эквивалиентті, міндетті ақшалай төлем.
Мемлекеттегі баждар мемлекеттік және кедендік болып бөлінгенімен жалпы
сипаттамасы көптеген белгілері бойынша сәйкес келетіндіктен бажға тән
қасиеттер ретінде мыналар жатады:
1. міндетті төлем;
2. мәжбүрлі төлем;
3. арнаулы төлем;
4. ақшалай төлем;
5. заңи маңызы бар іс-әрекетті жасауға орай жүзеге асырылатын төлем;
6. белгілі бір құжаттарды беруге байланысты жүзеге асырылатын төлем;
7. мемлекеттік ішкі және сыртқы кедендік шекараны әрі-бері кесіп өтіп
тауарлар мен өнімдерді әкетіп, әкелуші тұлғалар жүзеге асыратын төлем;
8. мемлекет кірісі;
9. біршама-эквивалиентті төлем;
10. көрсетілетін қызмет құныныа қарамастан (есепке алмай) жүзеге асырылатын
төлем сияқты ерекшеліктері көрініс табады.
Қазақстан Республикасында төмендегідей кедендік баждар мен міндетті
төлемдер бар:
1. кедендік баждар;
2. кедендік ресімдеу үшін кедендік алым;
3. тауарларды сақтағаны үшін кедендік алым;
4. кедендік ілесіп алып жүргені үшін кедендік алым;
5. ҚР кедендік органдарының лицензия бергені үшін алымы;
6. Кедендік ресімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын бергені үшін
алым;
7. Алдын ал шешім үшін төлемақы алынады.
Төлемақы - уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан өздеріне өтінішпен
келуші тұлғаларға көбінесе материалдық сипаттағы табиғи, сондай-ақ кейде
өзгеше мақсатта пайдаланылатын белгілі бір объектілерді, не болмаса соларға
байланысты рұқсаттарды және құқықтарды бергені үшін сол заңды немесе жеке
тұлғалардан алынатын біршама-эквивалиентті, міндетті ақшалай төлем.
Төлемақының өзіне тән белгілері: міндетті төлем; ақшалай төлем; біршама-
эквивалиентті төлем; Салық кодексімен және басқа да дербес ҚР заң
актілерімен негізделетін төлем болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы мынадай төлемақылар жұмыс істейді:
1. жер учаскелерін пайдаланғаны үшін;
2. жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін;
3. қоршаған ортаны ластағаны үшін;
4. жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін;
5. орманды пайдаланғаны үшін;
6. ерекше қозғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін;
7. радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін;
7.1. Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін;
8. кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін;
9. сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін алынады.
Сонымен, салықтар экономикалық өсудің негізгі факторы ретінде көрініс
табады және осындай қасиетінің арқасында ұдайы өндіріс процесін ынталандыру
функциясы әрі дербес экономикалық категория болып табылады.Салықтардың
табиғаты ұдайы өндіріс және экономикалық өсу заңдарымен айқындалады, сондай-
ақ олар өте күрделі қаржылық-экономикалық құрылымымен ерекшеленеді [5].

1.3 Салықтарды салудың шетелдiк тәжiрибесі

Қазiргi мемлекеттердiң көптеген жақтары Ежелгi Римде пайда болды.
Рим провинцияларында ең негiзгi табыс көзi жер салығы болды. Оның
орташа ставкасы жер учаскесi табысының оннан бiр бөлiгiн құрады. Салық
салудың негiзгi формалары да қолданылған, мысалы жемiс ағаштары және
жүзiмнiң көлемiне салынатын салық.
Басқа да құндылықтарға салық салынатын қозғалмайтын мүлiк, тiрi
инвентарь (iрi қара мал, сондай-ақ құлдар), құндылықтар.
Провинцияның әрбiр тұрғыны бәрiне ортақ жанбасылық салықты төлеуi
керек болды. Келесiдей жанама салықтар әрекет еттi: айналымнан салық 1%
ставка бойынша құл сату-сатып алу айналымына салынатын салық 4% ставка
бойынша және құлдарды босату салығы, олардың құнына 5 % бойынша.
Мұраға салынатын салық тек Рим тұрғындарына ғана салынады. Салық
мақсатты сипатта болды. Алынған қаржылар мамандандырылған әскердi
зейнетақымен қамтамасыз ету үшiн жұмсалған.
ХlХ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басында адам қоғамында iрi қалалар
үлкен рөл атқара бастады. Сол iрi қалалардың табыстары неден құралды?
Мысалы: Мәскеу қаласындағы 1890-1891 жж. салықтық тұсiмдер барлық
табыстардың 60 %-тiн қамтамасыз еттi. Ал егерде негiзгi кәсiпорындар мен
қалалық ғимараттың алымдарын қосатын болсақ, онда ол барлық табыстың 70-
75 % құрайды. Тiкелей салықтар барлық табыстың 57% құрады. Тiкелей
салықтардың iшiндегi ең негiзгiсi қозғалмайтын мүлiкке салынатын салық
болды. Айтылған кезең аралығында ол 9% ставка бойынша алынды. 1890 жылы
салықтың бұл түрі 4,14 млн. тiкелей салықтардың iшiнен 2,3 млн.руб.
болды. Бұл өсiм салық ставкасының жоғарлауын немесе қозғалмайтын мүлiктiң
тез өсуiне емес, Мәскеу қалалық басқармасындағы қозғалмайтын мүлiктi
қайта бағалауға байланысты болды.
Дамыған мемлекеттерде капиталға және меншiкке салық салу келесi
салық топтары арқылы жүзеге асырылады: жеке әлауқат салығы, мұрагерлiкке
және сыйға салық салынатын, капитал өсiмiн салық, мүлiктiк нақтылай
тұрлерiне салынатын салық (жерге, құрылысқа).
Мұрагерлiктен салық – бұл мұраға алу құқығы бойынша жаңа иегерге
өтетiн мүлiкке салынатын салық (жылжитын және жылжымайтын). Сыйға салынатын
салық –бұл меншiк иесiнен екiншiсiне сый түрінде өтетiн мүлiкке
салынатын салық (жылжитын немесе жылжымайтын).
Көптеген елдерде салықтың бұл тұрлерi жеке –жеке әрекет етедi, ал
кейбiр мемлекеттерде мұрагерлiкке және сыйға салынатын салық бiр салық
ретiнде қарастырылған. Бiрақ, бiрiншi жағдайда салықтар ереже бойынша
жалпы нормалармен реттеледi және салық ставкалары мен салық салынатын
соманы анықтау тәртiбi бiрдей.
Барлық дамыған мемлекеттерде мұрагерлiк және сыйға салынатын
салық орталық (федералды) денгейде жүзеге асырылады. Барлық мемлекеттерде
мұрагерлiкке және сыйға салық салу ставкалары күрделi прогрессия
бойынша қалыптасады. Мұрагерлер мен сый алушылар туыстық денгейiне
байланысты топтарға бөлiнедi (I-тiкелей мұрагер, II-ерлi-зайыптылар,
III- ағалары мен қарындастары, iнi, әпкелерi, IV-алыс туысқандары және тағы
да басқа). Әрбiр топқа салық ставкаларының жүйесi белгiленген. Салықтық
класқа салық салу сомасы көлемi де тәуелдi.
Дамыған Батыс Еуропа елдерінде салық жүйесі Америка Құрама
Штаттарындағы секілді сан алуан. Мұнда федерадия немесе жалпы мемлекеттік
салықтар, аймақтардың салықтары (жерлер, провиндиялар салығы), жергілікті
салықтар әрекет етуде. Еуропада салық салу деңгейі Солтүстік Америкаға
қарағанда жоғары. Міндетті аударымдардың үлестік салмағы жалпы ішкі өнімге
қатынасыңда Америкада-30%, Канадада-31-34%, Германияда-37-38%.
Франция, Австрия, Дания, Бельгия, Нидерланды, Швецияда-40%-дан жоғары.
Америкада жергілікті салықтар жер бюджетінің негізін құрайды және федералды
немесе штатты бюджеттерден субвенция, дотациямен қосымшаланады. Еуропа
елдеріңде негізгі салықтар, яғни федеративті салықтар барлық деңгейлі
банктер арасында заңды түрде бөлінеді. Бұл әсіресе Германия салық жүйесінде
айқын кәрініс табады.
Жапонияның салық салу жүйесі Америка Құрама Штаттарынан және Батыс
Еуропалық елдерден арнайы ерекшеліетері бар: Жапонияда мемлекетік және
жергілікті салықтар әрекет етеді. Мұндағы салық үсімдерінің 64%-ы
мемлекеттік салықтар, ал қалған бөлігін жергілікті салықтар құрайды. Кейін
салық құралдарының едәуір бөлігі Жапонияның мемлекеттік бюджетіне
мемлекеттік салықтарын жергілікті бюджетке аудару арқылы қайта бөлініске
түседі. Елде өзінің жеке дара бюджеті бар 3.045 қала, ауыл, аймақтарды
біріктіретін 47 префектура бар. Салық бәлінісі олардың жиналуының айналы
көрінісі болып табылады: қаржы ресурстарының 64 %-ы жергілікті құралдар
секілді, ал қалған құралдар жалпы мемлекеттік қызметті жүзеге асыруды
қамтуға арналады.
Жапонияның салық жүйесі Америка Құрама Штаттары және Еуропаның салық
жүйесі секілді салық санының көлігімен ерекшелінеді. Мемлекеттік салықтың
әрбір түрі заңмен реттеледі. Жергілікті салықтар туралы заң олардың
түрлерін және шекті ставкаларын анықтайды, ал бекітулерді жергілікті
парламент жүзеге асырады. Елде мемлекеттік салықтардың саны-30. Оларды 3
ірі топ бойынша жіктеуге болады:
1-ші топ- заңды және жеке тұлғаға тікелей табыс салықтары 2-ші топ-
мүлікке салықтар 3-ші топ- тікелей және жанама тұтыну салықтары.
Бюджетгің негізін тікелей салықтар құрайды. Мемлекетке ең жоғарғы
табысты жеке және жанды тұлғалардан табыс салықтары құрайды. Ол салықтық
түсімдердің 50%-нан жоғары. Жеке тұлғалар мемлекетке табыс салығын 5 салық
ставкасы бар прогрессивті шкала бойынша тәлейді: 10%, 20%, 30%, 40%, 50%.
Сонымен қатар 3 салық ставкасы бар префектуралы табыс салығы бар:
5%,10%,15%. Осыған қосымша әрбір тұлға табыс мөлшеріне байланысыз 1 тұрғын
басына жылына 3.200 -нен мөлшерінде салық төлейді.
Токио тұрғындарының орташа жылдық табысы 90 жыддары 7.100-7.500 -мың
нан құрады. Жапонияның басқа префектурасыңда ол айтарлықтай төмен.
Орташа төлемді тұлғада табыстың 30%-нан көбі табыс салығына босалады.
Жапонияның салық саясаты жергілікті орган үкіметінің қаржысын нақтылауды
қарастырады: префектуралар, қала, аймақ, ауыл және т.б.1995 жылы жергілікті
басқару органдарының жалпы табысы 80, 41 трлн. иен немесе жергілікті бюджет
табыс бөлігінің 41,6 %-н құрайды. Жалпы мемлекеттік салықтардан аударым
14,33 трлн иен немесе 17,8%-н құрады.
Мемлекет жергілікті органдарға жалпы ұлттық шараларды жүргізу үшін
10,65 трлн нен немесе 13,2 %-зы шамасында дотадия бөлді. Қалған 20,3 трлн
мен салықтық емес түсімдердің соммасы.
Жергілікті салықтардың құрылымына келетін болсақ, 1995 жылғы
көрсеткіштері бойынша жергілікті салықтардың жалпы соммасынан ( 33,45 трлн
нен) 18,8 трлн нен немесе 56,2 %-зы табыс салығына тиесілі. 31,4%-зы, яғни
10,49 трлн нен мүлік салығы, 12,4 %-зы немесе 4,16 трлн нен-тұтыну салғы.
Жалпы мемлекеттік салықтардың өзара қатынасы басқаша, бірақ жалпы
теңдендиялары бір.
Американың салық жүйесі 200 жылдан бері дамып келеді және нарықтық
қатынастардың әрістеуіне себепші болып келеді. Ірі және тұрақты түсімдерді
беретін салықтартардың федерадиялық бюджетке бағытталуы төмендегі кестеде
кәрсетілген
Германияның салық түрлерінің ішіндегі негізгілері: жеке тұлғалар
табысына салық салу, корпорадилық табыс салығы, мүлік салығы, жер салығы,
акция. Бұл мемлекетте ірі салық көздері 2 немесе 3 бюджетті құрайды.
Мемлекетгің негізгі көзі болып табылатын жеке тұлғалар табысына салық салу
келесі тәртіппен бөлінеді: 42,5%-зы сәйкес жердің бюджетіне, 42,5%-зы
федеральді бюджетке, 15%-зы жергілікті бюджетке түседі.
Францияның салықтары 3 үлкен топқа бөлуге болады:
1) табыс салықтары (табыс алынатын мезетте салынатын салық түрі).
2) тұтынуға салықтар ( табыс жаратылу бойында салынатын салық түрі).
3) капиталға салық ( меншіктен алынатын салық түрі).
Швейцарияда салықтар былай бөлінеді: конфедерадияларға-40%,
кантондарға-34%, муниципалитетке-26%. Кантондар мен муниципалитеттер жеке
табыс салығын алады. Тікелей салық ставкілер тек 5 кантонда белгіленген,
төлеуге тиісті салық соммасын анықтау үшін базисті салқты пайыз немесе
бірлік түрінде берілген коэффидиентке көбейтіледі. Коэффидиент мөлшері
әлеуметтік ұйымдардың қаржылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.