Еңбекке бағаның қалыптасуы



Жұмыс күшін ұстауға кеткен ұйымның шығындар құнын сипаттау үшін еңбек құнының индексі және еңбек бағасының индексі есептеледі.
Еңбек құнының индексі (ЕҚИ) – жұмыс күшін пайдалану және ұстауға кеткен жұмыс берушінің сағаттық шығыстардың өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
(3.15)
мұнда
LC t еңбек құнының индексі;
TLC t уақыт кезеңіндегі t еңбектің жалпы құны;
TH t уақыт кезеңінде t жұмыспен өтелген сағаттың жалпы саны;
Бұл индекс қызметкерлердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға тікелей бағытталған, ұйымның шығындар динамикасын анықтауға көмектеседі, оның құрамына қызметкерлер жалақысы, әр түрлі әлеуметтік төлемдер, кәсіби білім беру және мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетулер және тағы басқаға жұмсалған шығыстар жатады.
Әлемдік тәжірибеде ЕҚИ оларды бір негізгі экономикалық көрсеткіштері ретінде пайдаланады. Бұл индекс жалдамалы қызметкердің еңбегіне жәрдемақылар үшін кәсіпкердің (жұмыс берушінің) ұстап қалу динамикасының жылдық көрсеткіші ретінде қолданылады. Сол уақытта, ол қосылатын негізгі өтемақылар бойынша, қызметкерлер мен жұмысшылардың жалақысы және қызметкерлерге берілетін жеңілдіктер мен төлемдер әрбір жұмыспен өтелген сағатқа жұмыс берушінің шығындарының үлесі туралы деректермен қамтамасыз етеді.
Еуропалық Одақтың талаптарының бірі жұмыспен өтелген сағат бойынша ЕҚИ деректерін есептеу арқылы пайдалану болып табылады. Яғни, өлшеу бірлігі «сағаттар» болып табылады, себебі бұл сағаттар базалық кезеңге жатқызылуы керек. Салмағын есептеу кезінде базалық жылда жұмыспен өтелген сағаттардың жалпы саны алынады. Базалық салмақтар ұзақ мерзімді кезеңдегі уақыт аралығында өзгермеуі қажет. Еңбек құнының индексі жұмыстың бір сағаттағы еңбек құны үшін Ласперестің индексі ретінде анықталады, жыл бойынша жүйелік байланыспен біріктіріледі және экономикалық қызмет құрылымы негізінде құрылады.
Еңбек құнының индексі экономикалық қызмет түрлері және секторлары бойынша; жұмыс күшіне кеткен шығындардың әр түрлі топтары (бөлімдері) бойынша; маусымдық және жұмыс күндері тиімділігімен (немесе маусымға түзетулерсіз); әр түрлі базалық кезеңдер мен басқа да топтар бойынша есептеледі.
Еңбек құны жұмыстың сапасы және көлеміне байланысты өзгеруі мүмкін, яғни жеке тұлғаға жатады.
Еңбек бағасы жұмыс беруші қандай да бір шығыстарды жұмыстардың белгілі бір мөлшерімен ауыстыруға келісуін көрсетеді. Бұл көрсеткіш қызметкердің кәсібімен (лауазымы) байланысты және жұмысқа қатысты.
ХЕҰ әдіснамасына сәйкес Еңбек құнының индексі (ЕҚИ) стандартты сағат бойынша жұмыс берушінің жалпы жылдық міндеттерін қадағалайды. Осы индекстің шығыс бірлігі болып ақы төленбейтін сағат емес жұмыспен өтелген сағат болып табылады.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Еңбекке бағаның қалыптасуы
Жұмыс күшін ұстауға кеткен ұйымның шығындар құнын сипаттау үшін еңбек
құнының индексі және еңбек бағасының индексі есептеледі.
Еңбек құнының индексі (ЕҚИ) – жұмыс күшін пайдалану және ұстауға
кеткен жұмыс берушінің сағаттық шығыстардың өзгерісін сипаттайтын
салыстырмалы көрсеткіш.

(3.15)
мұнда
LC t - еңбек құнының индексі;
TLC t - уақыт кезеңіндегі t еңбектің жалпы құны;
TH t - уақыт кезеңінде t жұмыспен өтелген сағаттың жалпы саны;
Бұл индекс қызметкерлердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға тікелей
бағытталған, ұйымның шығындар динамикасын анықтауға көмектеседі, оның
құрамына қызметкерлер жалақысы, әр түрлі әлеуметтік төлемдер, кәсіби білім
беру және мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетулер және тағы басқаға жұмсалған
шығыстар жатады.
Әлемдік тәжірибеде ЕҚИ оларды бір негізгі экономикалық көрсеткіштері
ретінде пайдаланады. Бұл индекс жалдамалы қызметкердің еңбегіне
жәрдемақылар үшін кәсіпкердің (жұмыс берушінің) ұстап қалу динамикасының
жылдық көрсеткіші ретінде қолданылады. Сол уақытта, ол қосылатын негізгі
өтемақылар бойынша, қызметкерлер мен жұмысшылардың жалақысы және
қызметкерлерге берілетін жеңілдіктер мен төлемдер әрбір жұмыспен өтелген
сағатқа жұмыс берушінің шығындарының үлесі туралы деректермен қамтамасыз
етеді.
Еуропалық Одақтың талаптарының бірі жұмыспен өтелген сағат бойынша ЕҚИ
деректерін есептеу арқылы пайдалану болып табылады. Яғни, өлшеу бірлігі
сағаттар болып табылады, себебі бұл сағаттар базалық кезеңге жатқызылуы
керек. Салмағын есептеу кезінде базалық жылда жұмыспен өтелген сағаттардың
жалпы саны алынады. Базалық салмақтар ұзақ мерзімді кезеңдегі уақыт
аралығында өзгермеуі қажет. Еңбек құнының индексі жұмыстың бір сағаттағы
еңбек құны үшін Ласперестің индексі ретінде анықталады, жыл бойынша жүйелік
байланыспен біріктіріледі және экономикалық қызмет құрылымы негізінде
құрылады.
Еңбек құнының индексі экономикалық қызмет түрлері және секторлары
бойынша; жұмыс күшіне кеткен шығындардың әр түрлі топтары (бөлімдері)
бойынша; маусымдық және жұмыс күндері тиімділігімен (немесе маусымға
түзетулерсіз); әр түрлі базалық кезеңдер мен басқа да топтар бойынша
есептеледі.
Еңбек құны жұмыстың сапасы және көлеміне байланысты өзгеруі мүмкін,
яғни жеке тұлғаға жатады.
Еңбек бағасы жұмыс беруші қандай да бір шығыстарды жұмыстардың
белгілі бір мөлшерімен ауыстыруға келісуін көрсетеді. Бұл көрсеткіш
қызметкердің кәсібімен (лауазымы) байланысты және жұмысқа қатысты.
ХЕҰ әдіснамасына сәйкес Еңбек құнының индексі (ЕҚИ) стандартты сағат
бойынша жұмыс берушінің жалпы жылдық міндеттерін қадағалайды. Осы индекстің
шығыс бірлігі болып ақы төленбейтін сағат емес жұмыспен өтелген сағат
болып табылады.
Стандарттық сағаттық бағалар есебі төмендегі формула бойынша жүзеге
асырылады:

(3.16)
мұнда,
TLC - нақты жұмыспен өтелген сағат бағасы:
W - айлық жалақы; W = Wх12 Hn = сағаттық мөлшерлеме
Hn - бір жылдағы қалыпты жұмыс сағатының саны;
H0 - бір жылдағы мерзімнен тыс жұмыспен өтелген сағаттар саны;
Hnw - бір жылдағы жұмыс істемеген сағаттар саны (в Hn енгізілген)
Hn-Hnw+H0 - бір жылда нақты жұмыспен өтелген сағаттар саны;
P - мерзімнен тыс мөлшерлемесі, мұнда p (1;
G - демалыс үшін мөлшерлемесі, мұнда 0 ( g( 1.

Жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланумен байланысты жұмыс
берушілердің шығындарын статистикалық зерттеу экономикалық қызмет түрі,
ұйымның көлемі, аумағының, меншік нысаны көлеміне байланысты ұйымның
әлеуметтік саясатының ерекшеліктерін көрсетуге мүмкіндік береді.
Байқаудың объектілері кәсіпкерлік қызметпен айналысатын шағын
кәсіпорындардан басқа ірі және орта ұйымдарға жататын заңды тұлғалар және
олардың жекешеленген бөлімшелері болып табылады.
Жұмыс күшіне кеткен жұмыс берушінің шығындар құрамына іріктеме
статистикалық байқауды жүргізу мақсаты жалдамалы еңбекті пайдалану арқылы
ұйымдармен өндірілген шығындардың динамикасы, құрылымы және деңгейі туралы
ақпараттарды алу болып табылады.
Жылына бір рет немесе жүйелі емес негізде жүргізілетін шығыстарды
(төлемдерді) ескеру үшін жұмыс күшіне арналған шығындарды жан – жақты
зерттеу кезінде байқау кезеңі күнтізбелік жылдың 12 айын яғни әдеттегі
есепті жылды қамтиды.
Жұмыс күшін ұстау үшін кеткен шығындар құрамы туралы мәліметтерді
жинау 5 жылда бір рет интервалымен (ең аз, бірақ көп емес) болғаны
жеткілікті.
Жұмыс күшіне кеткен шығындар баптары және олардың құрамы
Зерттеу бланкісі ХЕҰ ұсынылған Шығыстардың халықаралық жіктеліміне
сәйкес шығыстар бағыты бойынша 10 топқа топтастырылған жұмыс күшіне кеткен
ұйымның шығыстарын сипаттайтын көрсеткіштерінен тұрады:
- жұмыспен өтелген уақыт (тікелей жалақы) үшін еңбекақы;
- жұмыс өтелмеген уақыт (жұмыссыз) үшін еңбекақы;
- бір жолғы сыйақылар мен сыйлықақылар (төлемдер);
- еңбек ақыға жататын заттай төлемдер;
- қызметкерлерді үй-жаймен қамтамасыз ету бойынша ұйымдардың
шығыстары;
- қызметкерлерді әлеуметтік қорғауға арналған шығыстар;
- кәсіби білім беруге арналған шығындар;
- мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетуге арналған шығыстар;
- жоғарыда келтірілген топтар жіктеліміне жатпайтын шығыстар;
- жұмыс күшін пайдаланумен байланысты салықтар.
Жұмыс күшіне кеткен шығындар құрамы бойынша көрсетілген топтар
шығындарын екі шағын бөлімдерге біріктіруге болады: тікелей және жанама.
Шығыстардың бірінші төрт тобы тікелей еңбек құнын сипаттайды және мәні
бойынша жалақы қорын құрайды, ал басқалары – жұмыс күшіне кеткен жанама
шығындар болып есептеледі.
ХЕҰ жіктеліміне сәйкес жұмыс берушінің (ұйымдардың) сол немесе өзге
шығындар компоненттеріне жататын жұмыс күшін пайдалану үшін кеткен
шығындары екі критерийлерден шыға жүзеге асырылады. Бір жағынан, бұл
шығыстар жалдамалы еңбекті пайдалану кезіндегі жұмыс берушілердің нақты
ұстап қалулары болуы керек, ал келесі жағынан – еңбектенушілердің пайдасы
критерийі сақталуы қажет. Яғни, жіктелім қызметкерлердің табысы сондай – ақ
жұмыс берушілердің шығыстары ретінде призма арқылы жүзеге асырылады.
I. Жұмыспен өтелген уақыт (тікелей жалақы) үшін еңбекақы – жұмыспен
өтелген уақытына еңбекақысы және тарифтік мөлшерлемелер бойынша немесе
орындалған жұмысының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Шет мемлекеттердің қаржы жүйесі
Қаржы қатынастары және қаржы жүйесінің қалыптасуы
Қаржының қажеттігі және оның мәні
Қаржының экономикалық маңызы және қажеттігі
Қаржының басқа экономикалық категориялармен өзара байланысы
Ақша қорларының жиынтығы
Қаржының экономикалық негіздері
Қаржы қатынастарының объектісі ретіндегі қаржы ресурстары мен қорлары
Еңбек ресурстарын ұйымдастыру жайлы мәлімет
Инфляция және жұмыссыздықтың өзара байланысы
Пәндер