Жергілікті салықтардың рөлі және жетілдіру жолдары

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

«Қаржы» факультеті

«Қаржы» кафедрасы

«Жергілікті салықтардың рөлі және жетілдіру жолдары » тақырыбына

«Қаржы» мамандығы бойынша жазылған

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған: Мирас.

5 курс студенті 301

Ғылыми жетекшісі: Омарова А.

э. ғ. к., доцент

Дипломдық жұмыс «Қаржы» кафедрасы отырысының 20__ жылғы «___» № хаттама шешімімен Мемлекеттік аттестациялық комиссиясының алдында қорғауға жіберілді.

Кафедрасы меңгерушісі

э. ғ. д., профессор

Интыкбаева С. Ж

Алматы, 2011

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

«Қаржы» факультеті

«Қаржы» кафедрасы

«050509-Қаржы» мамандығы

Дипломдық жұмысты орындауға

ТАПСЫРМА

Дипломдық жұмыс тақырыбы:

«Жергілікті салықтардың рөлі және жетілдіру жолдары»

20__жылғы «___» қарашадағы №ЖОО

бұйрығымен бекітілді.

Аяқталған дипломдық жұмысты өткізу уақыты

Алғашқы материалдар мен мәліметтер сипаттамасы:

Дипломдық жұмысты дайындауда жататын сұрақтар тізбесі:

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:

Графиктік материалдардың (кестелердің, диаграммалардың, сызбалардың)

Тізбесі:

Тапсырманы беру күні «»2010ж.

Ғылыми жетекшісі:

(аты жөні) қолы

Тапсырманы орындауға қабылданған студент:

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

«Қаржы» факультеті

«Қаржы» кафедрасы

«050509-Қаржы» мамандығы

«Мақұлданған» «Бекітемін»

Ғылыми жетекшісі «Қаржы» кафедрасының

меңгерушісі э. ғ. д., профессор

Интыкбаева С. Ж.

(аты-жөні) қолы «___» 20___ж

5 курс, тобы, «050509-Қаржы» мамандығы студентінің

«Жергілікті салықтардың рөлі және жетілдіру жолдары» тақырыбына арналған дипломдық жұмысын жазудың

КҮНТІЗБЕЛІК ГРАФИГІ

Күнтізбелік графикті беру күні «» 20__ж.

Күнтізбелік графикті орындауға қабылдаған студент

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының көкейтестілігі. Рыноктық экономика жағдайында қандай мемлекеттің болмасын экономикалық құрылымын зерделеу оның қаржы жүйесін талдаудың қажеттілігінен туындайды. Мемлекеттің қаржы жүйесі саяси-экономикалық және әлеуметтік саланың қызметіне қажетті қаражаттарды жинақтайды. Қай уақытта да көп мәселенің шешілуі қаржыға кеп тірелетіні белгілі. Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық ұдайы өндірісті дамытуда, өндіргіш күштерді жетілдіруге маңызды роль атқарады.

Қоғамдық өнімнің ақша формасындағы бір бөлігі - жергілікті қаржыны жергілікті басқару органдары өздеріне жүктелген міндеттеріне сәйкес жинайды, бөледі және пайдаланады. Жергілікті қаржының құрылымы мен бағыттарын жергілікті басқару органдары өздеріне жүктелген қызметтеріне сәйкес айқындайды.

Жергілікті бюджеттерде айрықша орынды салықтар алады. Олар жергілікті әкімшіліктер мен мәслихаттың көп қырлы қызметінің қаржы базасын толықтырушы болып табылады және аймақтық мәні бар экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа да бағдарламалар мен шараларды қаржыландыруда елеулі рөл атқарады. Тәуелсіздік алғалы бергі он тоғыз жыл ішінде салық жүйесі дербес қызмет етіп келеді.

«Қазақстан-2030» Қазақстан Республикасы Президентінің халқына жолдауында экономикалық өсімнің нақты, тұрақты және өспелі үрдістерін жүзеге асыруда қаржы саясатының ролі атап көрсетілген. «Аймақтардың жарысы олардың әсіресе тым орталықтанған бюджет мәселесіндегі үлкен дербестігінде құрылуы тиіс . Біз халқымыздың ұзақ мерзімді басымдылықтарды қолдауға бағытталған бюджеттік реформаларды жүзеге асырамыз», - деп көрсетілген [1] .

Жоғарыда жазылғандар ҚР бюджет механизмінің қызмет етуіне және оны жетілдіру жолдарын іздеуге, мемлекеттің бюджет жүйесі дамуының жаңа кезеңдері жағдайларында Қазақстанның жергілікті салықтарды ролі мен жетілдіру жолдарының әдістері мен принциптерін талдауға бағытталған зерттеу тақырыбының өзектілігін растайды.

Диплом жұмысын жазудағы негізгі мақсат - жергілікті бюджеттің қалыптасуына жергілікті салықтардың рөліне экономикалық талдау жасай отырып, жүзеге асырылудың теориялық және практикалық тұрғыда зерттеу және оның жетілдіру жолдарына ұсыныстар беру.

Бұл мақсатқа қол жеткізуде келесі мәселелерді шешуді қажет етті:

• жергілікті салықтардың экономикалық мәні мен құрылымына, қызмет етуінің ұйымдық-құқықтық негіздеріне, салықтық түсімдерге сипаттама беру;
• жергілікті салықтарды қалыптастырудың шетел тәжірибесіне заңдылықтарының негіздеріне салыстырмалы талдау;
• Алматы облысының Салық басқармасының мәліметтері негізінде бюджеттерінің қалыптасуы негізінде жергілікті салықтың алатын орнын айқындау;
• жергілікті салықтардың даму сипатына баға беру және оны жетілдіру жолдарына ұсыныстар жасау.

Зерттеу объектісі - Жаркент бюджетінің кірістеріндегі жергілікті салықтар жүйесі.

Зерттеу барысында ғылыми жаңалықтар келесілерден көрінеді:

- жергілікті салықтардың экономикалық мазмұны мен құрылымы ашылды.

- салықтардың жергілікті бюджеттегі экономикалық рөлі айқындалды.

- жергілікті бюджет кірістерін қалыптастырудағы жергілікті салықтардың рөлін жетілдіруге ұсыныстар берілді.

Зерттеудің пәні - салық жүйесіндегі жергілікті салықтардың ролінің бюджеттің қалыптасуында пайда болатын ұйымдық-экономикалық қарым қатынасы.

Диплом жұмысының тақырыбы бойынша мемлекеттік қаржылар теориясының жағдайлары мен отандық және шетелдік экономистердің ғылыми зерттеулерінің нәтижелері зерттеудің теориялық негізін құрады. Зерттеу процесінде Қазақстан Республикасы мен шетелдік мемлекеттердің бюджет саясатын қалыптастыру мен жүзеге асыруда пайдаланылатын теориялар, концепциялар мен әдістемелер зерттелген.

Зерттеудің ақпараттық негізін Қазақстан Республикасының заң актілері, ҚР Президентінің жарлықтары, нормативтік актілер құрады.

Зерттеу ҚР Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің, Қаржы министрлігінің, Статистика жөніндегі агенттіктің, сондай-ақ Қызылорда облыстық Салық басқармасының жергілікті салықтарды жоспарлау мен атқару бойынша мәліметтері негізінде құрылған.

Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, 12 суреттен, 8 кестеден тұрады. Оның құрылымы диплом жұмысының мақсатымен және міндеттерімен анықталады.

1. ҚР салық жүйесіндегі жергілікті салықтардың қалыптасуының теориялық аспектілері

1. 1 ҚР салық жүйесіндегі жергілікті салықтардың пайда болу тарихы

Салық прототиптерi адам қоғамын басқарудың алғашқы ұйымдардың түрлерiмен бiрге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуының 3кезеңiн бөлiп көрсеттi. Олардың әрқайсысының өзiне тән ерекшелiктерi мен белгiлерi бар. 1-кезең ежелгi дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесi құрамына енгiзетiн салық салудың даму кезеңi дамымағандық деңгейi мен кездейсоқ сипатымен ерекшеленедi. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын салықтар, олардың механизмi пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы мемлекеттiк құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендiредi.

Себебi-тауар өндiрiсiнiң, мемлекеттiк аппараттық пайда болуы. Алғашқы кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесiз төлемдердi бiлдiредi. Мемлекеттiк құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттiлiгi салық салудың пайда болуына негiз болды. Қоластындағылар салықты өнiммен, әскер жабдықтарымен төледi. Рим империясында және Афинада бейбiтшiлiк кезде салықтар болмаған. Ал олардың пайда болуы әскери соғыс кезеңiнiң енуiмен байланысты болды. Тауар-ақша қатынастардың дамуы, бекiтуiмен қатар салықтар бiрте-бiрте ерекше ақшалай түрге ие бола бастады. Алғашында салықтар мемлекеттiң ақшалай қажетiнiң негiзгi табыс көзi болып табылады. Ежелгi дүниенiң мiндеттi төлемдерi алшақтаған түрде қазiргi салықтарды ескертедi. Нақты айтқанда бұл квазисалықтар болды.

Квазисалықтар салыққа өтудiң өтпелi қадамын құрады. Алғашқы ұйымдастырылған салық жүйелерiнiң бiрi болып Ежелгi Римнiң салық жүйесi болып табылады. Рим мемлекетiнiң дамуының алғашқы кезеңдерiнде салық механизмдерi әскери iс-әрекеттердi қаржыландыру үшiн қолданылды. Рим азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды. Салық соммаларының есептелуi арнайы тұлғалармен жүргiзiледi. Б. э. д. 4-3 ғасырларда салық жүйесi дамуының жалпы мемлекеттiк және жергiлiктi (коммуналды) салықтардың пайда болу жағдайына алып келдi. Бiрақ бұл кезеңде бiрыңғай салық жүйесi болмады не арнайы жерлердiң салықпен салынуы мемлекеттiң әскери шара бойынша атқаратын iсiмен байланыстырлды. Әскерде жеңiстерге үлесiн қосқан орталық жерлердiң салықтары төмендетiлдi немесе мүлдем жойылып отырды. Римнiң мемлекеттiк институттарының дамуы император Октавиан салық реформаларын жүргiзуге алып келдi. Нәтижесiнде атрибуттар атты бiрiңғай ақшалай салық пайда болды және оның алынуы арнайы құрылған қаржылық мекемелердiң бақылауында болды [2] .

Рим империясының өзiнде салықтар тек фискалды қызметті ғана емес, сонымен қатар техникалық реттеушi және экономикалық қатынастарды реттеушi қызметiн атқарды. Жалпы салықтық төлемдердiң саны 200- ден астам болды. Кейiнгi салық жүйелерінiң қалыптасуы өзгертiлген түрде Ежелгi дүниенiң жүйесiн қайталады. Салық салу объектiлерiн анықтау, салықтық төлемдердiң түрлерiн енгiзу жолдары бiздiң күнiмiзге дейiн сақталғанын айтып кету қажет. Ежелгi Рим мен Қазақстан Республикасының салық жүйелерiн салыстыратын болсақ, онда бiрнеше салықтардың түрлерi ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған салық жүйесi болмады. 17 ғасырдың соңы - 18 ғасыр басында салық салу жүйесiнiң дамуының 2- шi кезеңi басталды. Бұл кезеңде өз құрамына тiкелей және жанама салықтарды енгiзетiн алғашқы салық жүйелерi қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын салық, акциз және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде демократиялық процестердiң дамуы өз көрiнiсiн салықты еңгiзу туралы сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы еркiндiктiң ұлы партиясында салықтар тек қана ұлт келiсiмiмен енгiзiледi деп бекiтiлдi. Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары ұлы Франция революциясынан кейiн бекiте бастады. Мемлекет салық салудың дамуымен бiр мезетте салық салудың ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оның негiзiн салушы шотландық экономист және философ Адам Смит «Табиғат пен халық байлығының себептерiн зерттеу» атты өзiнiң еңбегiнде (1776 ж. ) салық салу принциптерiн ұсынды, салық төлеушiлерге түсiнiк бердi, мемлекеттiк қаржы жүйесiндегi олардың орнын көрсеттi . Жалпы көрнiсте салық даму жүйесiнiң 3-шi кезеңi өз тарихын 19 ғасырда бастады және салық санының төмендеуiмен, олардың алынуындағы құқыққа зор маңыз берiлетiнiмен ерекше.

Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салудың проблемалары, әдiстемелерi пайда бола бастады. Экономикалық мектептер мен қаржылық теориялардың бiреуiде фискалитет сұрақтарын айналып өтпедi. 19 ғасырдың екiншi жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пiкiрлердi тәжiрибеде қолдануға қадам жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдардың негiзгi буынын салық реформалары құрады, олар 1- шi Дүние жүзiлiк соғыстан кейiн жүргiзiлiп, салық салудың ғылыми принциптерiмен негiзделдi. Осы уақытта қазiргi салық жүйелердiң құрылымы қалыптасты. Мұнда тiкелей салықтар және прогрессивтi жеке табыс салығы алғашқы орынға ие бола бастады.

Бiрақ әлi күнге дейiн адамзат идеалды салық жүйесiн таба алмады. Қаржылық ғылым күнi бүгiнге дейiн көптеген салықтық сұрақтарға жауап бере алмайды, ал көптеген дамыған елдердiң тұрақты салық реформалары салық салудың бекiтiлген, әдiлеттi болуының дәлелi болып табылады. Дүниенiң көптеген елдерiнiң салық жүйесi бiрте-бiрте дамып, көптеген жылдарды алды. Қазақстан Республикасының салық жүйесiн қалыптастыруда ұзақ эволюцияға уақыты жоқ және болмаған едi, бiрақ Қазақстан Республикасы 1 кезең iшiнде қанағаттанарлық және салық салу жүйесiн өте алмады. Бұл мақсатқа жету бiрнеше кезеңнен тұрды. Салықтардың жинақтармен басқа да төлемдердiң бекiтiлген тәртiппен алынуы салық жүйесiн құрайды. Қазақстан Республикасында салық жүйесiнiң қалыптасуын келесi кезеңдерге бөлуге болады:

1. 1994-1995 жылдар 1-шi этап

2. 1996-1998 жылдар 2-шi жаңа салық жүйесiнiң қалыптасуы.

1-шi этапта 1994-1995 жылдарды салық жүйесiне базалық негiз құрайтын салық кодексiнiң өңделiп, iске қосылуы жүрдi. 1995 жылдың сәуiр айында жаңа салық заңдылығын қабылдамас бұрын Қазақстан Республикасында жағдай күрделi болды. Кәсiпорын өндiрiсiнiң көпшiлiгi мүлдем жұмыс iстемейдi, ал 60% -ы үзiлiстермен жұмыс iстеп тұрды. Тiзiмде 12 iрi кәсiпорын банкрот кауiпiнде болды. Елде қанша салық бар екенiнiн ешкiм бiлмедi: бiреулерi 43 түрi бар десе (сонық iшiнде 16 түрi - мемлекеттiк, 10 түрi - мiндеттi жергiлiктi, 17 түрi есептi жергiлiктi), екiншiлерi 47 салық түрi бар дедi (оларға қосымша қорға аударымдардың 8 түрi) . Үкiмет жаңа салық кодексiн қабылдауда алдымен төмендегiлердi мақсат етiп қойды: - қайшылықтарды жеңiлдету, жою;

• Қазақстан Республикасында салық кодексiнiң бiрiңғайлылығы .

Салық санын 40-45%-ға, ал азаматтардың табысынан салықты 40%- ға төмендету, салық ставкiлерін анықтау қаралып отыр. Ең маңыздысы - жаңа тиiмсiз салық түрлерiн енгiзбеу. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қаржы Министрлiгi, басқада мемлекеттiк құрылымдардың тапсырысы бойынша Салық туралы кодекс бойынша жаңа бiрнеше баламалы жобалар өңделдi. Өңдеушiлер, ғалымдар пiкiрi бойынша үкiметтiк жобалардың принциптерi төмендегiдей:

• әдiлеттiлiгi;
• экономикалық бейтараптылығы;
• қарапайымдылығы;
• салық ставкiлерiнiң сәйкестiгi.

Салық салудың прогрессивтi-регрессивтi түрлерi қаралады, салықтық

қатынастар тәжiрибемен бекiтiлдi. 1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасында жаңа салық кодексi әрекет етуде. Бұл кодекс құқықтық параметрлерге негiзделген, мемлекет мүдделерiне сай келедi, нарықтық қатынастарында экономикаға бейiмделуге мүмкiндiк бередi.

Салық қатынастардың жаңа механизмдерiн iске қосылуы қазiргi рынок реформасының қысқа тарихындағы маңызды бетi болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк салық қызметi 1991 жылы құрылды. Бұл салық қызметi салық заңдылығын бақылауда болашақта жетiлдiру мақсатында құрылды. 1995 жыл 1-шi бесжылдықта маңызды революциялық жыл болды, Қазақстан Республикасының салық жүйесiнiң реформалауының, жобалар өткiзудiң жылы болды. 1995 жыл салық саясатында өзгерiлiс жылы болды- салық жүйесi өзгерiске ұшырады.

Салық салудағы өзгерiстер экономикалық жағдайына байланысты болды. 1995 жылдық қаңтарында барлық салық және төлемдер бойынша жетiспеушiлiк соммасы 4, 8 млрд теңгеге өстi. Бiрақ 1 шiлдеден бастап салық базасын кеңейтуге, стратегияны және тактиканы нақтылауға мүмкiндiк туды. Салық кодексiнiң механизмiн жүзеге асыру iске қосыла бастады. Бiрақ оның тәжiрибеге енуi бiрте-бiрте жүргiзiлуi мүмкiн. Сондықтан 1996 жылдың басында салық қызметi Президент жарлығының 4 жобасын, Үкiмет бекiтулердiң 18 жобасын, салық реформасы дамуына бағытталған 10 құрал әзiрлендi, жылдық жиынтық табысқа түсiнiк пайда болды, негiзгi құралдардың амортизациялық аударым тәртiбi жеңiлдетiлдi, өндiрушiлер, кәсiпорындар, қаржы және агроном мамандары тұрақты iс-әрекет жасауға мүмкiндiк алды: кәсiпкерлiкпен байланысты шығындарды бесжылға дейiн созуға рұқсат етiлдi. Салық ұйымдарының маңызды мәселесi бұл салық салу режимiнiң өзгерiсiне байланысты инвестицияларды экономикалық зоналарға бағыттау, оларды құру, кеңейту. Мысалы: өз iс-әрекетiн сондай территорияда жүзеге асыратын заңды тұлғаға салықтық жеңiлдетiлген ставкасы 20% қолданылады. 1996 жылы 2 рет салық салуды болдырмау жөнiнде ТМД елдерiмен 2 жақты салық конвенциясын өткiзу жұмыстары жалғастырылды.

Мемлекеттік салық салу саясаты - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік- экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді. Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.

Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын күрделі модель. Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай : қаржы қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру, салық салудың негізгі принциптері және т. б-лар салық механизміне жатады. Салық жүйесінің жақсыда, тиімді қызмет істеуіне салық салу механизмінің тигізер ықпалы өте зор. Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне кеңірек тоқталайық. Қандай да бір механизмінің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер болады. Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен құралады[3] .

Салықтар негізгі мынадай қызметтері (функциялары) бар:

• реттеушілік;
• фискалдық;
• қайта бөлу.

Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын атап кетуге болады. Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтарды реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады. Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін, олардың басқа да экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орыны ерекше. Себебі, ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар кәсіпкерлердің ынтасын төмендетіп, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісінің азайуына әкеліп соқтырады. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де теңсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:

1. егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;
2. егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 проценті аралығында болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;
3. егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40 проценті мөлшері

аралығында болса, онда ұлғамайлы ұдайы өндіріске әкеледі [4] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс