Тарихты оқыту әдістемесі
1. Глоссарий ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Қысқаша дәрістер мәтіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Практикалық (семинар) сабақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Студенттердің өздік жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. Қысқаша дәрістер мәтіні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Практикалық (семинар) сабақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Студенттердің өздік жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қазіргі қоғам оқытушылардан үздіксіз, жүйелі де берік білім беруді іске асыру міндетінің орындалуын талап етуде. Әр оқытушы осы бағытта оқу үрдісінің жалпы мазмұнын білу, кәсіби терең білімнің болуы және білім беру құжаттарымен жұмыс істей білу талаптарын орындап, іске асыра білуі шарт
Білім берудегі негізгі міндеттердің бірі – білім беруді жетілдіру, талапқа сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Білім беру – оқушылардың ғылыми білімдер жүйесін меңгеру, танымдық дағдысы мен ынтасын, дүниеге көзқарасын қалыптастыру, шығармашылық қабілеті мен күшін, адамгершілік қасиеттерін дамыту үрдісі.
Білім беру мазмұны – оқу іс әрекетінің нәтижесі, оқуды аяқтауда талап етілетін нәтижелер. Ғылыми білімдер, дағды мен ынта, дүниеге көзқарас, таным, шығармашылық іс тәжірибелердің оқушылардың оқу арқылы меңгеруі, қоғамдың іс тәжірибенің ұрпаққа берілуі.
Білім беру мазмұнының бағыттары : білім, іскерлік, дағды.
Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар :
Білім беру мазмұны қазіргі білім беру деңгейіне сай болу керек.
Білім беру мазмұны оқушылардың психологиялық мүмкіншілігі мен дамуына сай болу керек.
Жеке адам білімді қажет етуі, таңдауы керек.
Білім беруді анықтайтын құжаттарға: а) білім стандарты, б) оқу жоспары, в) оқу бағдарламалары, г) оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады.
Білім беру стандарты дегеніміз – Республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық мәнді құжат. Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 бабы, 4 тармағында Былай деп жазылған : « Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті қалыптарын ( стандарттарын ) белгілейді. Кез келген оқу орнының қызметі сол қалыптарға сай болу керек.».Мемлекеттік білім стандартын енгізу « Білім туралы» Заңға да сәйкес келеді.
Оқу жоспары дегеніміз – пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары – білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Білім берудегі негізгі міндеттердің бірі – білім беруді жетілдіру, талапқа сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Білім беру – оқушылардың ғылыми білімдер жүйесін меңгеру, танымдық дағдысы мен ынтасын, дүниеге көзқарасын қалыптастыру, шығармашылық қабілеті мен күшін, адамгершілік қасиеттерін дамыту үрдісі.
Білім беру мазмұны – оқу іс әрекетінің нәтижесі, оқуды аяқтауда талап етілетін нәтижелер. Ғылыми білімдер, дағды мен ынта, дүниеге көзқарас, таным, шығармашылық іс тәжірибелердің оқушылардың оқу арқылы меңгеруі, қоғамдың іс тәжірибенің ұрпаққа берілуі.
Білім беру мазмұнының бағыттары : білім, іскерлік, дағды.
Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар :
Білім беру мазмұны қазіргі білім беру деңгейіне сай болу керек.
Білім беру мазмұны оқушылардың психологиялық мүмкіншілігі мен дамуына сай болу керек.
Жеке адам білімді қажет етуі, таңдауы керек.
Білім беруді анықтайтын құжаттарға: а) білім стандарты, б) оқу жоспары, в) оқу бағдарламалары, г) оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады.
Білім беру стандарты дегеніміз – Республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық мәнді құжат. Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 бабы, 4 тармағында Былай деп жазылған : « Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті қалыптарын ( стандарттарын ) белгілейді. Кез келген оқу орнының қызметі сол қалыптарға сай болу керек.».Мемлекеттік білім стандартын енгізу « Білім туралы» Заңға да сәйкес келеді.
Оқу жоспары дегеніміз – пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары – білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Құжат СМЖ 3 дәрежелі
ПОӘК
ПОӘК
042-16-02.1.0903-2013
Тарихты оқыту әдістемесі
Оқу- әдістемелік кешені
5В011400 -тарих
мамандығына арналған
Редакция №1
Тарихты оқыту әдістемесі
пәнінің оқу- әдістемелік кешені (ПОӘК)
5В011400 тарих мамандығы үшін
СЕМЕЙ -2013
ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
5В011400 тарих мамандығы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты арнайы пәннің типтік бағдарламасы негізінде жасалған. Құрастырушы Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің Тарих кафедрасының оқытушысы, т.ғ.к., доцент З. Қ. Мұқатаева.
______ __________ 2013 ж.
2 ҚАРАЛДЫ
0.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің Тарих кафедрасының отырысында
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
Кафедра меңгерушісі ____________ Н.Мухаметжанова
2.2 ГЗФ оқу-әдістемелік бюросының отырысында талқыланды
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
ОӘБ төрағасы_________ Ш.Кеңесбаева
3 БЕКІТІЛДІ
3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
ОӘК төрағасы_________ Г.Искакова
4 АЛҒАШ ЕНГІЗІЛДІ (немесе № ___ ____ 201_ ж. баспа ОРНЫНА)
Мазмұны :
1. Глоссарий ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Қысқаша дәрістер мәтіні ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Практикалық (семинар) сабақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Студенттердің өздік жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.3.1 ГЛОСАРИЙ
Әдіс - деген гректің metodos деген сөзінен шыққан. Метод деген ұғым белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары деген мағынаны білдіреді.
Оқыту әдістері - мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетінің негізінде білім, тәрбие және таным процесін жетілдіру.
Оқыту - біртұтас педагогикалық үрдістің құрамды бөлігі.
Оқулықпен және кітаппен жұмыс істеу әдісі- оқушылардың өздігінен жаңа білімдерді қабылдау, сыныпта алған білімдерін бекіту, біліктілік пен дағды қалыптастыруда тиімді әдіс болып табылады
Түсіндіру- оқу материалын мұғалімнің логикалық тұрғыдан дәйекті де сындарлы баяндауы.
Әңгімелесу- мұғалім мен оқушылар арасында жаңа білімдерді хабарлау, пысықтау, қорытындалауды дұрыс ұйымдастырылған сұрақ - жауап тәсілінде қолданылады.
Дәрісбаян- сөзге негізделген оқыту әдісі ретінде ол өзінің құрылымы, баяндалатын оқу матреиалының дәлдігі және сабақтың өн бойында тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсенді етуі тиімділігін арттырудың кепілі.
Көрнекілік әдістер- оқу материалын оқушылардың көзімен көріп, нақтылы түсінулерінде мүмкіндік береді. бұған демонстарция, иллюстрация және бақылау тәсілдері жатады.
Жазба кескіндемелік тәсілдер- мыналар жатады: оқиғалардың күнтізбесін жасау, таблица, жаңа сөздер сөздігі, жоспарлар, логикалық сұлбалар, сурет салу, кескін карта толтыру.
Мазмұндық әңгімелеу және ақпараттық хабарлама- мұғалім сабақ барысында елеусіз фактілерді баяндағанда қолданады.
Пікір (пікір білдіре отырып мазмұндау)- себеп - салдарлы байланыс пен ұғымның негізгі белгісін анықтауда қолданылатын түсіндірудің нұсқасы.
Термин (түсінік) - латынның аяғы, шегі деген мағына береді, яғни нақтылы және үстірт заттар. Терминология - білім саласының қайсысында болмасын қолданылатын терминдер жиынтығы.
Дәстүрлі емес сабақтар- соңғы шығармашылық ізденістен туындаған дәстүрден тыс әдіс-тәсілдердің жүйелі бірлігі, жоғары белсенділікті туғызу әдістері болып табылады.
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалақ, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиытығы ретінде жұмыс істеу (М.В. Кларин);
Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйесінің құрамдас бөлігі
Педагогикалық технология - әлеуметтендіру мен оқытудың түрлерін, тәрбиелеу амалдарын анықтайтын психо - педагогикалық құрлымдардың жиынтығы; ол педагогикалық барыстың құралы болып табылады (Б.Т. Лихачев);
Педагогикалық технология - оқу процесін іске асырудың мағыналы технологиясы (В.П. Беспалько)
Педагогикалық технология - оқытудың жоспарлы нәтижесі процесін суреттеу (И.П. Волков);
Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және іс - қимылдарының жан - жақты ойластырылған моделі (В.М. Монфьев);
Педагогикалық технология - білім беру түрлерін оңтайландыруды өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның қорларды есепке ала отырып өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқытудың барлық процесін анықтау, қолдану, құру тәсілдеріні жүйесі.
Проблемалық оқыту әдісі- мұның мәнісі мұғалім жаңа тақырыпты баяадар алдында, немесе оның белгілі бір маңызды мәселесін түсіндіруге кіріскенде оқушылардың алдына проблема қояды, оның шешілуі туралыт ғылыми болжам жасайды, соған жетудің әртүрлі жолдарын, нұсқаларын ұсынады.
Зерттеу әдісі-шығармашылықпен жұмыс істеу тәсілін және білім мен білітерді толық үйретіп, меңгертуді мақсат етеді.
Информациялы - рецептивті - (І) - әдіс әңгіме, лекция, экскурсия түрінде, оқулықтың, натуралды немесе жазбаша тарихи құжаттың, тарихи объектінің көшірмесі не суреттің көмегімен жүзеге асырылады.
Репродуктивті (қайта еске түсіру) (2) - тарихты оқыту барысында мұғалім берген тапсырма бойына оқушылардың белгілі бір мәтінімен ауызша, жазбаша жаттығуларды, басқа да оқу қызметтерін өздігінше орындауы арқылы жүзеге асады.
Ішінара іздену және эвристикалық әдіс- оқушыларды бірте - бірте белгіді бір проблемаларды өздігінше шеше алу дәрежесіне дейін жеткізуді көздейді, осыған қажетті біліктерді біртіндеп қалыптастырады.
Модуль - қандай да бір жүйенің ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі.
Инновация- жаңалық, жаңашылдық өзгеріс деген ұғымды білдіреді.
6.3.2 Қысқаша дәрістер
Дәріс тақырыбы: Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім берудің қазіргі құрылымы. 2сағат.
Дәріс сабағының мақсаты:Мектепте Қазақстан тарихын оқыту жолдары мен мақсатын анықтау.
Жоспар:
1.Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім беру мазмұны.
Тарих пәні бойынша оқу жоспары.
Тарих пәні бойынша оқытуды ізгілендіру.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Қазіргі қоғам оқытушылардан үздіксіз, жүйелі де берік білім беруді іске асыру міндетінің орындалуын талап етуде. Әр оқытушы осы бағытта оқу үрдісінің жалпы мазмұнын білу, кәсіби терең білімнің болуы және білім беру құжаттарымен жұмыс істей білу талаптарын орындап, іске асыра білуі шарт
Білім берудегі негізгі міндеттердің бірі - білім беруді жетілдіру, талапқа сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Білім беру - оқушылардың ғылыми білімдер жүйесін меңгеру, танымдық дағдысы мен ынтасын, дүниеге көзқарасын қалыптастыру, шығармашылық қабілеті мен күшін, адамгершілік қасиеттерін дамыту үрдісі.
Білім беру мазмұны - оқу іс әрекетінің нәтижесі, оқуды аяқтауда талап етілетін нәтижелер. Ғылыми білімдер, дағды мен ынта, дүниеге көзқарас, таным, шығармашылық іс тәжірибелердің оқушылардың оқу арқылы меңгеруі, қоғамдың іс тәжірибенің ұрпаққа берілуі.
Білім беру мазмұнының бағыттары : білім, іскерлік, дағды.
Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар :
Білім беру мазмұны қазіргі білім беру деңгейіне сай болу керек.
Білім беру мазмұны оқушылардың психологиялық мүмкіншілігі мен дамуына сай болу керек.
Жеке адам білімді қажет етуі, таңдауы керек.
Білім беруді анықтайтын құжаттарға: а) білім стандарты, б) оқу жоспары, в) оқу бағдарламалары, г) оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады.
Білім беру стандарты дегеніміз - Республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық мәнді құжат. Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 бабы, 4 тармағында Былай деп жазылған : Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті қалыптарын ( стандарттарын ) белгілейді. Кез келген оқу орнының қызметі сол қалыптарға сай болу керек..Мемлекеттік білім стандартын енгізу Білім туралы Заңға да сәйкес келеді.
Оқу жоспары дегеніміз - пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары - білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері, оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда, оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық, практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі, уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Тарихи білім беру қазіргі қазақ қоғамын демократияландыру басымдылық маңызға ие болады, өйткені тарих ғылымы бүгінгі күннің ақиқатымен тығыз байланысты. Мемлекеттік тэуелсіздіктің қалыптасуы кезеңінде қазақ қоғамын демократияландыруды тереңдету меен ілгерлік өзгерістер тарихи білім мазмүнын, оқу материалын іріктеудің негізгі принциптерін өзгертуді талап етеді. . [11.4.] Тарих білім мазмүлын өзгертудің негізгі бағыттары мыналар:
тарих процесті оқып - үйренуге формациялық жэне өркениеттік
түрғыдан қүрауды оңтайлы үштастыратын тарихты оқып - үйренудің
негізгі эдіснамалық түжырымдамасын жасау;
Қазақстан тарихын жэне дүниежүзік тарихан қатар жүретін
пропедевтикалық курстарды енгізу;
мәдениет, дэстүрлер, этногенез, қоғамының рухани өмірінің тарихы
бойынша тарауларды кеңейту;
мектептік курстарға дүниежүзілік тарихи дамудың жэне отан
тарихының жалпы процестерін сипаттайтын тараулар енгізу;
Шығыс елдері тарихи бойынша тарауларды кеңейту;
Өзіндік бақылау сұрақтары: 1. Нормативтік құжаттарды атаңыздар?
2. Білім беру мазмұны дегеніміз не?
3. Тарих сабағы бойынша жоспар қалай жасалынады?
Дәріс тақырыбы: 2. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен бағдарламалары. 2 сағат.
Дәріс сабағының мақсаты: Тарих пәнінен мектеп бағдарламалары және тарихи білім беруді қалыптастыруға арналған мемлекеттік құжаттар мазмұнымен студенттерді таныстыру.
Жоспар:
Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұны мен құрылымы.
Бағдарлама жасаудың концентратты, хронологиялық принциптері.
Бағдарламалардың компоненттері.
5-9,10-11 сыныптардың оқу бағдарламалары.
Білім стандарты деп - білім мазмұнының міндетті минимумын, оқушының оқу жүктеменің шегіне жеткен көлемін және оқушы дайындығына қойылар талап деңгейін белгілеп береді. Мемлекеттік білім нормасы ретінде қабылданатын, нақтылы тұлғалардың мүмкіндіктерін қоғамдық тұтынымға сай танытатын негізгі параметрлер жүйесін айтады.
Стандарттың қызметі :
1.Критерилік-бағалау қызметі. Оқыту мазмұнын, оқу жүктемесінің көлемін, білім нәтижесін, мұғалім мен білім беру мекемелерін аттестациялау барысында стандарт білім жүйесіне бағдаршы норматив ретінде қызмет атқарады.
2.Толыққанды білім қызметін қамтамасыз ету қызметі. Стандарт негізінде білім алуды қамтамасыз ететін, жеке тұлғаның толыққанды дамуына негіз болатын кәсіптік жүйеде білім алуға мүмкіндік беретін жағдайды қамтамасыз етеді.
3.Республикада білім кеңестігінің тұтастығын сақтау қызметі. Білім стандарттарының рольін орнықтырады, белгілеп береді. Кепілді білімді қамтамасыз етеді.
4.Білім беруді гуманизациялау қызметі. Білімді саралап отыруға жол ашады, әртүрлі деңгейдегі материалды игеруге, сол игергенін өз мүддесі мен бейіміне жаратуға мүмкіндік береді.
5.Басқару қызметі. Білім беру жүйесін бақылайды, барлық деңгейде орнықты шешім қабылдау үшін нақтылы дерек алап отыруды және білім нәтижесінің сапасын анықтап отыруды қамтамасыз етеді.
6.Білім сапасын көтеру қызметі. Стандарт белгіленген базалық деңгейге әр оқушының кепілді түрде қол жеткізуін қамтамасыз етеді.
Стандарт мынадай құрылымнан тұрады :
базистік оқу жоспары, яғни стандартты ұсынудың басты деңгейі.
Білім беру аясындағы базалқ стандарттар.
Бұл құрылымдар төменгі құжаттар арқылы жүзеге асады :
Түсініктеме.
Базистік оқу жоспары.
Базалық білім аясының стандарты.
Мемлекеттік стандартқа жетудің өлшеуіш жүйелерін саралауға қатысты жалпы мәселе.
Түсініктеме жалпы стандарт идеялогиясының негізгі тұжырымдамалық жай-жапсарын анықтап, оның құрылымы мен мазмұнын түсіндіреді.
Базистік оқу жоспары құрылым мен білім мазмұнына қатысты жиынтық дерек береді. Білім мекемелерінің нақтылы жоспарларын жасауға сай келетін негізгі кешендердің нормативтерін белгілейді:
білім стандартының республика мен оқу орыны арасындағы сәйкестігі.
Білімнің базалық және сараланған бөліктерінің арасындағы сәйкестік.
Білім берудің ұзақтығы.
Базалық білім аясындағы міндетті және факультативті сабақтардың апталық жүктемесі.
Білім аясының стандарттары білімнің міндетті мазмұнын және оқушылардың сол білімді игеру талабын анықтап береді.
Оқу жоспары дегеніміз - пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары - білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері, оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда, оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық, практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі, уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
Оқу бағдарламасы - оқу пәні бойынша білімнің, біліктер мен дағдының көлемін, іс тәжірибелік және лабараториялық сабақтардың өтілу реттерін және олардың бөлінуін, пәндердің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптардың оқытылу ретін анықтайтын, жеке оқу пәнін сипаттайтын мемлекеттік құжат.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады.
Оқу бағдарламасының құрамы :
аталмыш пән бойынша оқытудың мақсатын, оқушылар білім, білік, дағдыларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат, пәннің мазмұнын анықтайтын тақырыптар мен тараулар, негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі, әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері, әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі, ұсынылған әдебиет.
Сонымен оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәндер бойынша оқу бағдарламасы құрылады.Ол :
түсініктеме хат,
негізгі бөлім, мазмұны,
әдістемелік аппараттан тұрады ( әдістемелік нұсқаулар, пән аралық байланыс, лабараториялық, іс тәжірибелік сабақтар, оқу-әдістемелік құралдар )
Оқу бағдарламасы бағытына қарай екіге бөлінеді : жалпы білім беру және кәсіби білім беру бағдарламалары. Соның ішінде кәсіби білім беру бағдарламалары - арнайы мамандық бойынша бағытты білім беру, қазіргі технология, экономика, еңбек құралдарымен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру мәселелерін қарастырады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу бағдарламасы қайта қаралады. Қазір орта кәсіби білім беру мекемелері 2002 жылы Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігінің бастауыш және орта кәсіптік білім жөніндегі оқу-әдістемелік Кеңесінің шешімімен бекітілген типтік оқу бағдарламалары бойынша жұмыс жасайды.
Типтік оқу бағдарламасы негізінде жекелеме пән оқытушылары оқу-жұмыс бағдарламаларын және күнтізбелік-тақырыптық жоспарларды жасайды.
Оқу-жұмыс бағдарламасы - тақырыптар мен тараулар негізінде, білім стандартына сай оқушылардың білім, білік дағдысы, әдістемелік аппараттан тұрады. Оның құрылымы:
түсініктеме хат,
тақырыптық жоспар кестесі,
негізгі бөлім, мазмұны, онда тақырып аттары, рет саны, сағат саны, оның ішінде
теориялық және іс тәжірибелік сағат, сабақ түрі, пән аралық байланыс, қалыптастырылатын білім, білік дағдылар, оқушылардың дербес жұмыстары, тақырып бойынша негізгі қарастырылатын мәселелер, негізгі ұғымдар, көрнекі құралдар, үй тапсырмасы, пайдаланылған әдебиеттер тізімі көрсетіліп, жасалады.
Оқу-жұмыс бағдарламалары арқылы білім беруді әр пән оқытушысы үздіксіз, жүйелі, бірізді іске асырады.
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу әдебиетіне оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар жинақтары, карталар, жұмыс дәптерлері жатады.
Оқулықтар - оқу бағдарламасы мен дидактика және әдістеме талаптарына сай, ғылыми-әдістемелік жағынан дұрыс жасалған, оқу пәнінің мазмұнын жүйелі баяндайтын оқу құралы, яғни білімнің жинақталған мазмұны.
Оқулық мынадай функцияларды атқарады:
информациялық функция - кітап мәліметтері мәтін түрінде ғана емес, фотосурет, сызба т.б. арқылы беріледі.
Оқытушылық функция - оқулық арқылы оқушы қажетті білім алады.
Басқарушылық функция - оқулық арқылы оқушының танымдық іс әрекетін басқаруға болады.
Орта кәсіптік білім беру жүйесінде оқушылардың негізгі оқу құралы оқулық қана емес, қосымша ғылыми-әдістемелік оқу құралдары болып табылады. Б
ұл жүйеде оқушыдан қосымша іздену, өз бетімен жұмыс, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен шұғылдану т.б. талап етіледі. Сол арқылы кәсіптік баулу, бағыттау іске асады.
Білім беру мазмұнын анықтайтын құжаттар көмегімен білім беру іске асады, білім беру мазмұнының міндеттері орындалады. Ендеше білім беруде білім саласындағы негізгі мемлекеттік құжаттармен жұмыс істей білу әр оқытушының кәсіби міндеттерінің бірі. Олармен талапқа сай мақсатты жұмыс жасай алғанда қазіргі қоғам талап етіп отырған білім берудің міндеттерін іске асыратын боламыз.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Қазақстан тарихы сабағын өткізу үшін мұғалім қандай құжаттарды басшылыққа алу қажет?
2. Оқу бағдарламасы дегеніміз не?
2- бөлім. Тарихты оқытудың тәсілдері
Дәріс тақырыбы- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану. 2 сағат.
Дәріс мақсаты- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы іскерлік ойындар, тарихи шайқастар, театрлік қойылымдар мен байқаулар.
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар.
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясы.
4.Педагогтың іскерлік алгоритмі, оқушылардың іскерлік алгоритмі.
5.Тарихты оқытуда ойын сабақ өткізу- мектеп оқушыларының білімін көтеру әдісі.
Ойын - бала әрекетін дамытудың негізгі құралы. Ойын баланың мінез-қүлқын қалыптастырып, ой-өрісін өсіріп, ортаға бейімдеп, өзін еркін сезуге үйретеді. Ойын - балалардың бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерін төрбиелейді. Балаларды коршаған ортамен таныстыру, тілін дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері пәндері оларда табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сипатын қалыптастырады.
Ойын - мектеп балаларының негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров "Балалықтың қанына ойын азық" деп бекер айтпаған. Ойын үстінде баланың бір затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады. Ойын мазмүны мен түріне қарай: мазмұнды-бейнелі, қимыл-қозғалыс, дидактикалық, құрылыс, кейіптендіру ойындары болып бөлінеді. Мазмұнды-бейнелі ойында балалар ойын мазмұнын түсінікті етіп жеткізуге тырысады, оған қажетті құрал-жабдықтарды табуға талпынады, оларды дайындау үшін еңбектенеді. Бала алған рөлдеріне сай кейіпкердің киімін киіп, қимылын, дауыс ырғағын мәнерлі жеткізуге тырысады, көркемдік сабақтардан (ән-саз, бейнелеу өнері сабақтары) алған білімдерін пайдаланады, қуыршақты ұйықтату үшін бесік жырын айтып әлдилейді, бейнелеу өнері сабақтарында жасаған ыдыс, үй жиһаздарын, кағаздан құрас-тырған заттарды пайдаланады. Мазмұнды-бейнелі ойынның ерекшелігі: оны балалардың өздері жасауында, ойын қызметі айқын өнерпаздық жөне шығармашылық сипатта болады. Бұл ойындар қысқа да, ұзақ та болуы мүмкін.
Құрылыс ойынында бала сызық бойына әдемі үй құрылысын жасап, оның бояуларының бір-бірімен келісімді болуын қадағалайды. Құрылыс материалдарын пішіні, түсі бойынша симметриялы орналастырып, оларды көлемі (кең, тар), биіктігі (биік, аласа) бойынша салыстырады. Ойын барысында шығармашылық танытып, жаңа мазмұн ойластырып, белсенділік көрсетеді. Өзінің және жолдастарының тұрғызған құрылыстарының сапасына баға береді. Дидактикалық ойын барысында есту, көру, сезіну, қабылдау сияқты үрдістері дамып, балалар музыкалық ойыншықтар мен әр түрлі саздық аспаптардың дыбыс шығару ерекшелігін ажыратуға, заттарды пішініне, түсіне, көлеміне қарай іріктеуге, әр түрлі қимылдарды орындауға үйренеді. Ауызша ойналатын дидактикалық ойындарда сұрақ, өтініш, келісімді білдіретін дауыс ырғақтарына еліктеу қабілеттері жетіледі. Ертегі немесе әңгіменің мазмұны бойынша бөлек-бөлек суреттерді пайдаланғанда оларды белгілі бір тәртіппен жинау үшін байқағыштық пен тапқырлық көрсетеді. Қимыл-қозғалыс ойынында балалар санамақтар, өлеңдер, тақпақтар қолданады. Мұндай ойындарда балалардың ептілігі, қимылдың әдемілігі дамып қалыптасады, кеңістікті, уақытты бағдарлауға үйренеді, батылдық, тапқырлық, қайраттылық, достық, жолдастық көмек, тәртіптілік, ойын ережесіне бағына білу сияқты адамгершілік сапаларын қалыптастырады. Бала қоғамдық мәні бар іс-әрекетке деген құштарлығын ойын арқылы қанағаттандыратындықтан, ойынның қай түрі болсын балалардың адамгершілік тәрбиесінің дамуында маңызды рөл атқарады.
Тарих сабағында өлке тануды пайдалану бұл пәнді нақтылы бай материалға сүйеніп оқытуға, тарихты оқытудың ғылыми дәрежесін арттыруға көмектеседі. Туған өлкенің тарихын оқу программасында көрсетілгендей оқу курсының құрамдас және міндетті бөлігі болып саналады. Оқыту процесінде оқушыларда өз өлкесінің тарихы туралы байланысты және тұтас түсінік және осы негізде тұтасымен алғанда еліміздің тарихи дамуы туралы түсінік қалыптасады. Сөйтіп, жергілікті фактілер мен құбылыстар негізгі курсқа қажетті қосымша материал ретінде пайдаланылады.
Сыныптан тыс мектептен тыс өлке тану туристік жұмыстың формалары мен методтары алуан түрлі болады. Бұл: экскурсиялар, жорықтар, саяхаттар, үйірмелер, клутар, қоғамдар, туристік лагерьлер музейлер, бұрыштар мен көрмелер, слеттер. Мектеп өлке тануының негізгі, неғұрлым көп тараған және пәрменді формаларына: табиғатқа, өндіріске, есте қаларлық тарихи орындарға, оқу және программадан тыс экскурсиялар ұйымдастыру, туған өлке бойынша жорықтар, алыс және жақын қашықтықтарға жасалатын жорықтар жатады. Экскурсияларда мектеп оқушыларын өндіріс негіздерімен, құрал - жабдықтарымен, технологиялық процеспен, жаңа техникамен, еңбектің ұйымдастырылуымен, ғилыми - техникалық жетістіктермен таныстыру, өндіріс озаттарымен кездесулер өткізу көзделеді.
Кез келген экскурсия мен саяхатқа алдын ала байсалды дайындық жүргізеді. Ол ең алдымен өлке тану әдебиеттерімен, анықтамалықтармен танысу, эскурсияға, саяхатқа қатысушылар арасында міндеттер мен тапсырмаларды бөлу, орындалатын жұмыстың көлемін жоспарлау, өлке тану жұмысына керекті құрал - жабдытарды дайындау. Ғылымның жеке салаларынан емес, зертттелетін обьект ( қала, аудан, кәсіпорындар т.с.с) туралы тұтас ұғым беруге көмектесетін комплексті экскурсиялар неғұрлым тиімді болып табылады. Мысалы: кәсіпорнының жұмысымен танысқанда, оқушылар оның тарихымен танысады, өндіріс технологиясының, өндірістік байланыстар мен шоғырланудың схемаларына жасайды, еңбек жағдайларымен және еңбек өнімділігімен, экономикалық көрсеткіштерімен танысады, осы кәсіпорынның еліміздің, облыстық, ауданның халық шаруашылығы жүйесіндегі ролін анықтайды.
Комплексті экскурсияның жоспары мен оған байланысты оқушыларымен берілетін тапсырмалар оқу программаларына сәйкес және оқушылардың жасын ескере отырып, түрлі пәндердің мұғалімдерінің белсене қатысуымен жасалады. Сыныптан тыс өлке тану жұмысының аса қызықты түрі - туған өлкені жан - жақты білуді сауықтыру спорттық мақсаттарымен тығыз ұштастыратын туристік жорық болып табылады. Саяхатты ойдағыдай өткізу үшін баратын ауданды алдын ала зерттеп білу және егжей - тегжейлі маршрут жасау қажет. Саяхатқа қатысушылардың барлығы туризм техникасын және кеңістікті бағдарлау бойынша білімдерді меңгерулері керек, алдын ала жорықтың сметасы мен жоспары жасалады, қажетті туристік жабдықтар әзірленеді.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы қандай?
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар дегеніміз не?
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясының авторлары кімдер?.
Дәріс сабағының тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану. 2 сағат
Мақсаты: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні.
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдері.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық, қолданбалы құндылықтары.
4.Картамен жұмыс. Тарихи карта- оқушылардың тарихи процестер байланыстарын ұғынудағы қажет әрі маңызды көрнекілік құрал.
Дидактикалық оқыту құралдары - оқушы мен оқытушының жаңа білімді меңгеруде қолданатын материальды және идеальды обьектісі. Оқыту құралдарын орындау функцияларына байланысты бірнеше бағытқа бөлуге болады, олар: қасиетіне қарай, қызметіне қарай, білім сапасына ықпалына қарай, түрлі қабілетке әсеріне қарай. Оқыту құралдары құрылымына байланысты екіге бөлінеді. Олар :
1. Материалдық құралдар : оған оқулықтар, сөздіктер, анықтамалар, көмекші оқу құралдары, таблица, модельдер, макеттер, көрнекі құралдар, ТСО, оқу-лабараториялық жабдықтар, жиһаз, оқу бөлмесінің жабдықтары, микроклимат, оқу кестесі т.б. оқытудың материальдық-техникалық жағдайлары жатады.
2. Оқытудың идеалдық құралдары : оқытушы мен оқушының меңгерген білім, білік, дағдыларын жаңа білімді меңгеруде қолдануын айтамыз. Оған: сөз, жазу, шартты белгілер, сызбалар, диаграммалар, сызу, өнер туындылары т.б. жатады, яғни мәдени мұраны, жаңа мәдени құндылықтарды меңгеру.
Коммуникациялық құралдардың үш түрі бар:
+ Лингвистикалық ( ауызша және жазбаша сөз).
+ Семиотикалық ( белгілер, графиктер т.б.).
+ Паралингвистикалық ( жест, мимика).
1. Оқыту барысында материалдық және идеалдық оқыту құралдары қолданылады. Ойлау іс әрекеті идеалдық оқыту құралдары арқылы іске асса, ал жаңа тақырыпты түсіндіру барысында оқытушы құралдарды көрнекілікті қолданып түсіндіреді, яғни материальдық оқыту құралдарын қолданады. Мысалы, таблицалар, сызбалар, дидактикалық таратпа материалдары т.б. көбіне жеке оқушымен жұмыста қолданылады.
Заттарды көріп қабылдау арқылы оқыту үрдісінде оқушыларда бейнелік ұғым қалыптасады. Көрнекі құралдар оқушылардың сабақты қызығып тыңдауын қамтамасыз етеді және материалды түсіну жолдарын оңайлатады. Көрнекі құралдарды қолдануға байланысты былай бөлуге болады :
1. Табиғи көрнекі құралдар - бұл әлі өзгертілмеген табиғи түрдегі көрнекі құралдар болып табылады, оған: түрлі өсімдіктер, жануарлар мен жәндіктер, олардың коллекциялары, машина, оның детальдары жатады.
2. Эксперименттік көрнекі құралдар - оған эксперименттік тәжірибелер, лабараториялық жұмыстар жатады.
3. Көлемдік көрнекі құралдар - оған геометриялық фигуралар, макеттер, тұлыптар жатады.
4. Бейнелеуші көрнекі құралдар - оған түрлі фотосуреттер, таблицалар жатады.
5. Техникалық көрнекі құралдар - оған оқу фильмдері, диапозитивтер, диафильмдер, фильмоскоп, эпидоскоптар арқылы көрсетілетін көрнекіліктер жатады. Дыбысты көрнекі құралдардан әр тақырыпқа байланысты, радио, теледидар, үнтаспаны пайдалануға болады. Компьютер.
6. Символды көрнекі құралдар - географиялық, тарихи, зоологиялық карталар, жоспарлар жатады. (экономикалық, саяси, физикалық, схемалық, тақырыптық, мылқау карталар).
7. Графикалық көрнекі құралдар - оған, сызбалар, диаграммалар, таблицалар, үлгілер, сызықпен түсірілген бейнелер жатады.
8. Ішкі көрнекілік - мұғалімнің сөзі арқылы құрылтын бейнелер.
Жалпы көрнекіліктерді қазіргі таңда сыртқы белгілеріне қарай:
баспа, экранды, дыбыстық
Мазмұнына қарай:
пәндік, бейнелеуші және шартты-графикалық деп бөледі.
Көрнекілік әдістер екі үлкен топқа бөлінеді. Олар : иллюстрация әдісі және демонстрация әдістері.
Демонстрация әдісі (көрсету) - түрлі құбылыстар, процестер және заттардың нысанасымен табиғи жағдайда таныстыру барысында қолданылады. Нысананы көрсету оның сыртқы көрінісінен басталады (көлемі, түсі, формасы, өзара байланысы). Келесі кезекте оның ішкі құрылысы немесе жекелеген құрамы бөлініп көрсетіледі. Демонстрациялау көбінесе оқушылардың іс тәжірибелік оқу әрекетімен ұштаса жүргізіледі. Оқытуды бұлай ұйымдастыру оқушылардың оқу материалын жеңіл әрі терең ұғынуына мүмкіндік туғызады, олардың ойлау әрекетін жандандырып, қосымша ақпараттар береді. Демонстрациялық көрнекі құралдарға :
Экранды және экранды дыбыстық : ( техникалық оқыту құралдары), оқу киносы, диапозитив, диафильм, радио, үнтаспа, киноскоп, кинопроектор, диапроектор, эпипроектор, графопроектор, эпидоскоп, теледидар, видеофильм, компьютер (мультимедиа) секілді техника құралдары қолданылады.
Заттар мен құбылыстарды қажеттігіне сай табиғи ортада көрсетуге болады, онда табиғат, оның құбылыстары, жан-жануарлар, өсімдіктер, ауылшаруашылығы техникалары, өндіріс құралдары, заттардың муляждары, макеттер, модальдер, экспонаттар қолданылады.
Оқытудың көрсету құралдарын қолдануға қойылатын талаптар :
көрсету құралымен жұмыс жасай білу керек.
көрсету құралдары, көрсетілетін заттар пайдалануға дайын болу керек.
көрсетіліп отырған материал барлық оқушыға көрінетіндей болу керек.
көрсету құралдарымен жұмыста техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау керек.
көрсету құралын сабақ барысында қажетті уақытта ғана қолдану керек.
сабақ барысында көрсету құралдарын 10-15 минут шамасында ғана қолдану керек.
Қолданылатын көрнекіліктер оқушының жас ерекшелігіне сай болу керек.
Иллюстрация әдісі - демонстрация әдісімен тығыз байланысты. Бұл әдісті иллюстративті құралдарды көрсетуде қолданады. Бұл әдістің нәтижелі болуы оның қолдану тәсілдерін оқытушының қаншалықты меңгергеніне байланысты болып келеді. Ол арқылы оқу материалын табысты игеріп, ғылыми ұғымдарды жеңіл меңгеруге септігін тигізеді. Иллюстративті құралдарға:
Бейнелеушілік: картиналар, аппликациялар, суреттер, тақтаға жазу, сызу, шиырмалар, плакаттар жатады.
Шартты-графикалық: карталар, сызбалар, графиктер, таблицалар, планшеттер, картасхемалар жатады.
Таратпа материалдар: карточкалар, перфокарталар, оқу лотолары, суретті-карточкалар, шығармашылық үлгідегі тапсырмалар.т.б жатады.
Картамен жұмыс
Оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. Картамен жүмыс істеудің алғашқы дағдыларын оқушылар бастауыш сыныптарда меңгереді. Олар көлбеу жазықтықта шартты түрде жөне масштабпен елді мексндер картаға түсірілгенін біледі. Жер жағдайының рельефі, тау, озен, келдің шартты белгілеріи жәме олармен жүмыс істеудіц бастапқы дагдыларын игсреді. Елді мекендёрді көрсетім, мемлеійеттердщ шекарасын ажырата алгап
оқушыларда тарихи және географиялық карталардың айырмашылыіъі туралы түсіиіктер қалыптаса бастайды. Сонымен бірге олар картамен бағдарлау (оңтүстік, солтүстік, батыс, шығыс) дағдыларын да меңгеріп шығады. Негізгі мектепте осы білімдерді одан әрі дамыту жэне терендету талап етіледі..
Негізгі мекгсптің алғашқы сабақтарында оқуілылардың картографиялық ептілігі мен дағдылары, ең алдымен картаньщ шартты белгілерін (ол картаның аңызы деп аталады) пайдалана алуы, нысандарды бағдарлай білуі анықталады. Мүғалім картадан шартты бслгіні корсетіп, аңыз бойынша оньщ мазмүнын анықтауды сүрайды. Немесе сабақты түсіндіру барысында картадағы шартты белгілер жиынына оқушьілардьщ назарын аударады. Тарихи картаны оқу барысында қабырғалық карта жэне үлестірме материал түріңдегі оның кішірейтілген көшірмесі бір
мезгілде қолданылады.
Картографиялық білім тарихи біліммен тығыз бірлікте болады. Сондықтан тарихи картаны пайдалануды меңгеру аясы тар мақсат емсс, тарихи оқиғалар мен қүбылыстарды барынша терең үғынудың қүралы болуы керек. Ол үшін тарих кабинетінде сонымен бірге дәлізде де тарихи картаньщ үнемі болуы шарт. Сабақтан тыс уақытта да картаны пайдалана алу мүмкіндігі оқушылардың ондағы белгілерді игеруіне көмектеседі. Сабақ үстіндегі мүғалімнің өңгімесі немесе тарихи оқиғаны суреттеуі әркез картадан көрсетумен бірге жүруі тиіс. тақырыбындағы мемлексттің Жер шары картасында орналасқан орны мен кеңістігі туралы барынша ксң түсінік қалыптастыру үшін бір мезгілде тарихи және географиялық (физикалық), тақырыптық жөне жалпы карталарды қолдануға болады. Бір нысан олардыд өрқайсында өр түрлі масштабта бейнеленеді. Осындай проблемалық ахуал оқушыны терең танымдық ізденістерге жетелейді.
Оқуілылардың кеңістік туралы үғымдарын дамытуда оқу карталары мен каршналары бір мазгілде қодданылады. Картиналар . картадағы шартты белгілердің мәнін ашып, белгілі бір жер мен кщістік туралы нақты үғым қальштастыруға көмекгеседі. Мысапы, "Ежелгі Қазақстан" каргасы бойъшша "Атасуқонысы" картииасын көрсету сол кезеңнің табиғатынан айқын керініс береді.
Маңызды деректердің географиялық бағдарын есте сақтауға уйрету үшін негізгі мектеп оқушыларына физикалық карта бойыиша басты тарихи оқигаларды көрсстуге тапсырма бсругс болады. Бүл төсіл оқушылардың түрлі картадан бір нысанды жанамалай табу дағдысын қалыптастырады. Осы жерде өскери мамандардың картаны есте сақтау өдісімен таныстыру орынды (олар картаны ойша шаршыларға бөліп, солдан оңға қарай әрбір шаршыны талдаудан өткізеді, өсіресе шаршылардың қосылғап жерлеріне ерекше назар аударады).
Жоғары сыныптарда өзгермелі және түрақты үғымдардың арақатынасыи ажырата білу оқушыларға бір маспгтаб, бір аумақта, бірақ әр түрлі тарихи жағдайда берілген бірнеше тарихи картаны салыстыруьша мүмкіндік береді. Оқушылардьщ тарихи оқиғаларды бейнелейтін картографиялық өдіс төсідцердің болатындығына көзі жетуі керек. Карталар белгілі бір адамдар тобының немесе түтас халықтардың, мемлекетгердің тарихқа деген көзқарасын білдіреді.
Оқу нысанын жақсы есте сақтап, тез тауып алу үшін ірі жер массивтерінің географиялық кескінін үқсас бейнелермен салыстыру тиімді. Шындығында, Апенин түбегі -- етікті, Скандинавия -- созылып жатқан арыстанды, Пириней -- күлпәрә киген бастың кескіні, Сицилия -- үш бүрыш, Қара теңіз -бүршақты, ал Қазақстан шекарасының кескіні -- алтын балықты еске түсіреді.
Картографиялық білім және дағды. Негізгі мектепте мүғалім оқушылардың масштаб туралы білімін кеңітеді. Масштаб -- картадағы өлшем мен болмыстың арақатынасы. Ол бөлшектүрінде беріледі, есептік өлшем бірге тең, ол бөлгіш өлшемнің қаншалықты кішірейтілуінің деңгейін біддіреді (1 : 100 000). Масштаб туралы оқушылардың білімін терендету үшін мынадай арнайы тапсырма беруге болады. Мысалы, бірнеше қабырғалық картадан бір нысанды көрсету; масштабты пайдаланып, Алматы-Астананың ара қашықтығьш айқындау; Қьггай мен Үндістанның қайсысы үлкен? (Тапсырма бірдей масштабтағы карталармен орындаяатынын
ескерту қажет)
Өзіндік бақылау сұрақтары:
Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні қандай?
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдерін атаңыздар?.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық, қолданбалы құндылықтары кандай?
Дәріс тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекті құралдарды және компьютерлік техниканы пайдалану.2 сағат.
Мақсаты: Ақпараттық- коммуникациялық технологиясының әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің рөлі.
2. Оқытудың серпінділігі нақтылығы және эмоционалдығы, шығармашылық ойлау қабілетін реттеу үшін үшін техникалық құралдары пайдалану.
3. Тарих бойынша компьютерлік бағдарламалар құрастыру.
4. Тарихи процестер алтернативасы проблемасына деген қызығушылықтың артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында еліміздің білім беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі-білім беру жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік коммуникация желісіне шығу.
Білім беруді тез қарқынмен компьютерлендіру қажеттілігі мына факторлармен түсіндіріледі.
1. Оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс-әрекетінде дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана алатындай жан-жақты дамыған дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
2. Жаппай компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу, яғни, оқушыларға информатика мен коммуникациялық техниканың құралдарын пайдалану дағдысын қалыптастыру.
3. Оқушының шығармашылық қабілетін, экспериментальды іскерлігін дамыту.
4. Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен сапасын жоғарылату мақсатында компьютерді жекелеген пәндерде оқыту құралы ретінде пайдалану.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру оқушыға білім берумен байланысты. Ал білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың жаңа ақпараттандыру технологиялары ұғымы пайда болды. Анықтамалық сөздік бойынша: ЖАТ - компьютер құралдарымен оқытуда оны пайдалану әдістері туралы білімдер, жиыны ғалым Н.Макарова бұл терминді қысқаша компьютер негізіндегі технология деп тұжырымдайды. В.Извозчиковтың анықтауынша, білім берудегі жаңа ақпараттық технология - оқытудың жаңа электрондық құралдарын, ең алдымен, компьютерді оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың әдіснамасы мен технологиясы.
Сондықтан білім беруді ақпараттандыру және оқытуды компьютерлендіру ұғымдарын бір-бірінен ажырата білу керек, соңғысы компьютерді тек оқытуда пайдалану аумағын қамтиды. Бұл жағдайда компьютердің мүмкіндіктері өте кең: электронды оқулықтардың көмегімен жаңа білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру, оқушылардың білімін тексеру, тест алу, әр түрлі ойындар т.б. оқыту үрдесінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін, яғни оқытуда компьютердің екі бағыты болады. Біріншісі бойынша компьютердің мүмкіндіктерін сезініп және оны әр түрлі жағдайларда пайдалана білуге қажетті білім, дағды іскерліктермен қаруландырса, екіншісі, компьютер оқытудың, тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал болып есептеледі.
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны оқушылар үшін танымалдығы жағынан қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ал жекелеген курс мәселелік - бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің болуы мұғалімге мұғалім - оқушы жүйесінде ақпаратты беруді, өңдеуді және қайталауды жаңаша ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Бірақ, мұның барлығы жүзеге асуы үшін мұғалім компьютерлік оқыту технологиясы бойынша білім мен іскерліктерді игеруі қажет. Бұл дайындық дифференциалды түрде болуы тиіс, себебі, әрбір пән мұғалімдері үшін компьютерді оқыту үрдісінде пайдалану әр түрлі сипатқа ие.
Ұлттық білім берудегі ақпараттандыру кеңістігін қалыптастыру факторларының бірі-тарихи білім беру саласына ақпараттық және телекомуникациялық технологияларды енгізуді кеңейту. Қазіргі заман талабына сай жаңа ақпараттық технологияларды тарих сабағында қолданудың басты мақсаты - оқушылардың сабаққа деген қызығуын, белсенділігін арттыру арқылы интеллектуалдық қасиеттері, экономикалық құбылыстарды сезіну, оларды тануы, тарихи теорияның түсініктерін игеруі және осыларды күнделікті өмірде бағдар ұстана білуге үйрету. Осы мақсатты негізге ала отырып, арнайы компьютерлік бағдарламалар арқылы тарих сабағын жандандырып өткізуге болады.
Жасыратыны жоқ, бүгін таңда компьютер оқытудың маңызды бір бөлшегіне айналып келеді. Қазіргі кезде жекелеген пәндер үшін педагогикалық-психологиялық талапқа сай ана тілінде электрондық оқулықтарды жасау қажеттігі туды. Бұл оқулықтарды теориялық материал, жаттықтыру тапсырмалары, тексеру тестері т.б. болуы тиіс. Бұл сөз жоқ, оқушылардың пәнге деген танымдық қызығуын арттырады, тиянақты білім алуына жағдай туғызады
Компьютерді пайдаланып оқуды ұйымдастыруда дидактикалық ұстанымдардың басшылыққа алынатыны түсінікті. Оқытудың компьютерлік технологиясының дидактикалық категорияларының өзіндік ерекшеліктері бар, тіпті кейбір дәстүрлі ұстанымдардың аумағы кеңейіп, осы технология кезінде ғана шын мәнінде іске асуға мүмкіндік алады.
Ендеше біз осы дидактикалық ұстанымдар және оларды компьютерді оқыту құралы ретінде пайдаланғандығы сипатына тоқтала кетейік.
1.Жүйелілік және бірізділік ұстанымы.
Пәнді оқытудағы жүйелілік дегеніміз - пәнді өзінің құрлымы мен ішкі логикасы сай белгілі бір тәртіппен оқыту және оның негізгі ұғымдары мен қағидаларын біртіндеп игеру деген сөз. Бірізділіктің сипаты оқыту үрдісінде мынаған саяды: қарапайымнан күрделіге; түсініктен ұғымға; белгіліден белгісізге; білімнен іскерлікке.
Мұғалім оқу материалын бірізді жүйемен әрбір соңғы ғылыми қағиданы кейінгі сабақтарда өрістетіп, екі материал мен жаңа материалдарды сабақтастырып отырса, оқушылар білімді әрі саналы, әрі баянды меңгереді. Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Құжат СМЖ 3 дәрежелі
ПОӘК
ПОӘК
042-16-02.1.0903-2013
Тарихты оқыту әдістемесі
Оқу- әдістемелік кешені
5В011400 -тарих
мамандығына арналған
Редакция №1
Тарихты оқыту әдістемесі
пәнінің оқу- әдістемелік кешені (ПОӘК)
5В011400 тарих мамандығы үшін
СЕМЕЙ -2013
ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
5В011400 тарих мамандығы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты арнайы пәннің типтік бағдарламасы негізінде жасалған. Құрастырушы Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің Тарих кафедрасының оқытушысы, т.ғ.к., доцент З. Қ. Мұқатаева.
______ __________ 2013 ж.
2 ҚАРАЛДЫ
0.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің Тарих кафедрасының отырысында
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
Кафедра меңгерушісі ____________ Н.Мухаметжанова
2.2 ГЗФ оқу-әдістемелік бюросының отырысында талқыланды
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
ОӘБ төрағасы_________ Ш.Кеңесбаева
3 БЕКІТІЛДІ
3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды
Хаттама №______ __________ 2013 жыл
ОӘК төрағасы_________ Г.Искакова
4 АЛҒАШ ЕНГІЗІЛДІ (немесе № ___ ____ 201_ ж. баспа ОРНЫНА)
Мазмұны :
1. Глоссарий ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Қысқаша дәрістер мәтіні ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Практикалық (семинар) сабақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Студенттердің өздік жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.3.1 ГЛОСАРИЙ
Әдіс - деген гректің metodos деген сөзінен шыққан. Метод деген ұғым белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары деген мағынаны білдіреді.
Оқыту әдістері - мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетінің негізінде білім, тәрбие және таным процесін жетілдіру.
Оқыту - біртұтас педагогикалық үрдістің құрамды бөлігі.
Оқулықпен және кітаппен жұмыс істеу әдісі- оқушылардың өздігінен жаңа білімдерді қабылдау, сыныпта алған білімдерін бекіту, біліктілік пен дағды қалыптастыруда тиімді әдіс болып табылады
Түсіндіру- оқу материалын мұғалімнің логикалық тұрғыдан дәйекті де сындарлы баяндауы.
Әңгімелесу- мұғалім мен оқушылар арасында жаңа білімдерді хабарлау, пысықтау, қорытындалауды дұрыс ұйымдастырылған сұрақ - жауап тәсілінде қолданылады.
Дәрісбаян- сөзге негізделген оқыту әдісі ретінде ол өзінің құрылымы, баяндалатын оқу матреиалының дәлдігі және сабақтың өн бойында тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсенді етуі тиімділігін арттырудың кепілі.
Көрнекілік әдістер- оқу материалын оқушылардың көзімен көріп, нақтылы түсінулерінде мүмкіндік береді. бұған демонстарция, иллюстрация және бақылау тәсілдері жатады.
Жазба кескіндемелік тәсілдер- мыналар жатады: оқиғалардың күнтізбесін жасау, таблица, жаңа сөздер сөздігі, жоспарлар, логикалық сұлбалар, сурет салу, кескін карта толтыру.
Мазмұндық әңгімелеу және ақпараттық хабарлама- мұғалім сабақ барысында елеусіз фактілерді баяндағанда қолданады.
Пікір (пікір білдіре отырып мазмұндау)- себеп - салдарлы байланыс пен ұғымның негізгі белгісін анықтауда қолданылатын түсіндірудің нұсқасы.
Термин (түсінік) - латынның аяғы, шегі деген мағына береді, яғни нақтылы және үстірт заттар. Терминология - білім саласының қайсысында болмасын қолданылатын терминдер жиынтығы.
Дәстүрлі емес сабақтар- соңғы шығармашылық ізденістен туындаған дәстүрден тыс әдіс-тәсілдердің жүйелі бірлігі, жоғары белсенділікті туғызу әдістері болып табылады.
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалақ, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиытығы ретінде жұмыс істеу (М.В. Кларин);
Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйесінің құрамдас бөлігі
Педагогикалық технология - әлеуметтендіру мен оқытудың түрлерін, тәрбиелеу амалдарын анықтайтын психо - педагогикалық құрлымдардың жиынтығы; ол педагогикалық барыстың құралы болып табылады (Б.Т. Лихачев);
Педагогикалық технология - оқу процесін іске асырудың мағыналы технологиясы (В.П. Беспалько)
Педагогикалық технология - оқытудың жоспарлы нәтижесі процесін суреттеу (И.П. Волков);
Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және іс - қимылдарының жан - жақты ойластырылған моделі (В.М. Монфьев);
Педагогикалық технология - білім беру түрлерін оңтайландыруды өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның қорларды есепке ала отырып өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқытудың барлық процесін анықтау, қолдану, құру тәсілдеріні жүйесі.
Проблемалық оқыту әдісі- мұның мәнісі мұғалім жаңа тақырыпты баяадар алдында, немесе оның белгілі бір маңызды мәселесін түсіндіруге кіріскенде оқушылардың алдына проблема қояды, оның шешілуі туралыт ғылыми болжам жасайды, соған жетудің әртүрлі жолдарын, нұсқаларын ұсынады.
Зерттеу әдісі-шығармашылықпен жұмыс істеу тәсілін және білім мен білітерді толық үйретіп, меңгертуді мақсат етеді.
Информациялы - рецептивті - (І) - әдіс әңгіме, лекция, экскурсия түрінде, оқулықтың, натуралды немесе жазбаша тарихи құжаттың, тарихи объектінің көшірмесі не суреттің көмегімен жүзеге асырылады.
Репродуктивті (қайта еске түсіру) (2) - тарихты оқыту барысында мұғалім берген тапсырма бойына оқушылардың белгілі бір мәтінімен ауызша, жазбаша жаттығуларды, басқа да оқу қызметтерін өздігінше орындауы арқылы жүзеге асады.
Ішінара іздену және эвристикалық әдіс- оқушыларды бірте - бірте белгіді бір проблемаларды өздігінше шеше алу дәрежесіне дейін жеткізуді көздейді, осыған қажетті біліктерді біртіндеп қалыптастырады.
Модуль - қандай да бір жүйенің ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі.
Инновация- жаңалық, жаңашылдық өзгеріс деген ұғымды білдіреді.
6.3.2 Қысқаша дәрістер
Дәріс тақырыбы: Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім берудің қазіргі құрылымы. 2сағат.
Дәріс сабағының мақсаты:Мектепте Қазақстан тарихын оқыту жолдары мен мақсатын анықтау.
Жоспар:
1.Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім беру мазмұны.
Тарих пәні бойынша оқу жоспары.
Тарих пәні бойынша оқытуды ізгілендіру.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Қазіргі қоғам оқытушылардан үздіксіз, жүйелі де берік білім беруді іске асыру міндетінің орындалуын талап етуде. Әр оқытушы осы бағытта оқу үрдісінің жалпы мазмұнын білу, кәсіби терең білімнің болуы және білім беру құжаттарымен жұмыс істей білу талаптарын орындап, іске асыра білуі шарт
Білім берудегі негізгі міндеттердің бірі - білім беруді жетілдіру, талапқа сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Білім беру - оқушылардың ғылыми білімдер жүйесін меңгеру, танымдық дағдысы мен ынтасын, дүниеге көзқарасын қалыптастыру, шығармашылық қабілеті мен күшін, адамгершілік қасиеттерін дамыту үрдісі.
Білім беру мазмұны - оқу іс әрекетінің нәтижесі, оқуды аяқтауда талап етілетін нәтижелер. Ғылыми білімдер, дағды мен ынта, дүниеге көзқарас, таным, шығармашылық іс тәжірибелердің оқушылардың оқу арқылы меңгеруі, қоғамдың іс тәжірибенің ұрпаққа берілуі.
Білім беру мазмұнының бағыттары : білім, іскерлік, дағды.
Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар :
Білім беру мазмұны қазіргі білім беру деңгейіне сай болу керек.
Білім беру мазмұны оқушылардың психологиялық мүмкіншілігі мен дамуына сай болу керек.
Жеке адам білімді қажет етуі, таңдауы керек.
Білім беруді анықтайтын құжаттарға: а) білім стандарты, б) оқу жоспары, в) оқу бағдарламалары, г) оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады.
Білім беру стандарты дегеніміз - Республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық мәнді құжат. Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 бабы, 4 тармағында Былай деп жазылған : Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті қалыптарын ( стандарттарын ) белгілейді. Кез келген оқу орнының қызметі сол қалыптарға сай болу керек..Мемлекеттік білім стандартын енгізу Білім туралы Заңға да сәйкес келеді.
Оқу жоспары дегеніміз - пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары - білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері, оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда, оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық, практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі, уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Тарихи білім беру қазіргі қазақ қоғамын демократияландыру басымдылық маңызға ие болады, өйткені тарих ғылымы бүгінгі күннің ақиқатымен тығыз байланысты. Мемлекеттік тэуелсіздіктің қалыптасуы кезеңінде қазақ қоғамын демократияландыруды тереңдету меен ілгерлік өзгерістер тарихи білім мазмүнын, оқу материалын іріктеудің негізгі принциптерін өзгертуді талап етеді. . [11.4.] Тарих білім мазмүлын өзгертудің негізгі бағыттары мыналар:
тарих процесті оқып - үйренуге формациялық жэне өркениеттік
түрғыдан қүрауды оңтайлы үштастыратын тарихты оқып - үйренудің
негізгі эдіснамалық түжырымдамасын жасау;
Қазақстан тарихын жэне дүниежүзік тарихан қатар жүретін
пропедевтикалық курстарды енгізу;
мәдениет, дэстүрлер, этногенез, қоғамының рухани өмірінің тарихы
бойынша тарауларды кеңейту;
мектептік курстарға дүниежүзілік тарихи дамудың жэне отан
тарихының жалпы процестерін сипаттайтын тараулар енгізу;
Шығыс елдері тарихи бойынша тарауларды кеңейту;
Өзіндік бақылау сұрақтары: 1. Нормативтік құжаттарды атаңыздар?
2. Білім беру мазмұны дегеніміз не?
3. Тарих сабағы бойынша жоспар қалай жасалынады?
Дәріс тақырыбы: 2. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен бағдарламалары. 2 сағат.
Дәріс сабағының мақсаты: Тарих пәнінен мектеп бағдарламалары және тарихи білім беруді қалыптастыруға арналған мемлекеттік құжаттар мазмұнымен студенттерді таныстыру.
Жоспар:
Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұны мен құрылымы.
Бағдарлама жасаудың концентратты, хронологиялық принциптері.
Бағдарламалардың компоненттері.
5-9,10-11 сыныптардың оқу бағдарламалары.
Білім стандарты деп - білім мазмұнының міндетті минимумын, оқушының оқу жүктеменің шегіне жеткен көлемін және оқушы дайындығына қойылар талап деңгейін белгілеп береді. Мемлекеттік білім нормасы ретінде қабылданатын, нақтылы тұлғалардың мүмкіндіктерін қоғамдық тұтынымға сай танытатын негізгі параметрлер жүйесін айтады.
Стандарттың қызметі :
1.Критерилік-бағалау қызметі. Оқыту мазмұнын, оқу жүктемесінің көлемін, білім нәтижесін, мұғалім мен білім беру мекемелерін аттестациялау барысында стандарт білім жүйесіне бағдаршы норматив ретінде қызмет атқарады.
2.Толыққанды білім қызметін қамтамасыз ету қызметі. Стандарт негізінде білім алуды қамтамасыз ететін, жеке тұлғаның толыққанды дамуына негіз болатын кәсіптік жүйеде білім алуға мүмкіндік беретін жағдайды қамтамасыз етеді.
3.Республикада білім кеңестігінің тұтастығын сақтау қызметі. Білім стандарттарының рольін орнықтырады, белгілеп береді. Кепілді білімді қамтамасыз етеді.
4.Білім беруді гуманизациялау қызметі. Білімді саралап отыруға жол ашады, әртүрлі деңгейдегі материалды игеруге, сол игергенін өз мүддесі мен бейіміне жаратуға мүмкіндік береді.
5.Басқару қызметі. Білім беру жүйесін бақылайды, барлық деңгейде орнықты шешім қабылдау үшін нақтылы дерек алап отыруды және білім нәтижесінің сапасын анықтап отыруды қамтамасыз етеді.
6.Білім сапасын көтеру қызметі. Стандарт белгіленген базалық деңгейге әр оқушының кепілді түрде қол жеткізуін қамтамасыз етеді.
Стандарт мынадай құрылымнан тұрады :
базистік оқу жоспары, яғни стандартты ұсынудың басты деңгейі.
Білім беру аясындағы базалқ стандарттар.
Бұл құрылымдар төменгі құжаттар арқылы жүзеге асады :
Түсініктеме.
Базистік оқу жоспары.
Базалық білім аясының стандарты.
Мемлекеттік стандартқа жетудің өлшеуіш жүйелерін саралауға қатысты жалпы мәселе.
Түсініктеме жалпы стандарт идеялогиясының негізгі тұжырымдамалық жай-жапсарын анықтап, оның құрылымы мен мазмұнын түсіндіреді.
Базистік оқу жоспары құрылым мен білім мазмұнына қатысты жиынтық дерек береді. Білім мекемелерінің нақтылы жоспарларын жасауға сай келетін негізгі кешендердің нормативтерін белгілейді:
білім стандартының республика мен оқу орыны арасындағы сәйкестігі.
Білімнің базалық және сараланған бөліктерінің арасындағы сәйкестік.
Білім берудің ұзақтығы.
Базалық білім аясындағы міндетті және факультативті сабақтардың апталық жүктемесі.
Білім аясының стандарттары білімнің міндетті мазмұнын және оқушылардың сол білімді игеру талабын анықтап береді.
Оқу жоспары дегеніміз - пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі, әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары - білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері, оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда, оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық, практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі, уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
Оқу бағдарламасы - оқу пәні бойынша білімнің, біліктер мен дағдының көлемін, іс тәжірибелік және лабараториялық сабақтардың өтілу реттерін және олардың бөлінуін, пәндердің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптардың оқытылу ретін анықтайтын, жеке оқу пәнін сипаттайтын мемлекеттік құжат.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады.
Оқу бағдарламасының құрамы :
аталмыш пән бойынша оқытудың мақсатын, оқушылар білім, білік, дағдыларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат, пәннің мазмұнын анықтайтын тақырыптар мен тараулар, негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі, әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері, әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі, ұсынылған әдебиет.
Сонымен оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәндер бойынша оқу бағдарламасы құрылады.Ол :
түсініктеме хат,
негізгі бөлім, мазмұны,
әдістемелік аппараттан тұрады ( әдістемелік нұсқаулар, пән аралық байланыс, лабараториялық, іс тәжірибелік сабақтар, оқу-әдістемелік құралдар )
Оқу бағдарламасы бағытына қарай екіге бөлінеді : жалпы білім беру және кәсіби білім беру бағдарламалары. Соның ішінде кәсіби білім беру бағдарламалары - арнайы мамандық бойынша бағытты білім беру, қазіргі технология, экономика, еңбек құралдарымен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру мәселелерін қарастырады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу бағдарламасы қайта қаралады. Қазір орта кәсіби білім беру мекемелері 2002 жылы Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігінің бастауыш және орта кәсіптік білім жөніндегі оқу-әдістемелік Кеңесінің шешімімен бекітілген типтік оқу бағдарламалары бойынша жұмыс жасайды.
Типтік оқу бағдарламасы негізінде жекелеме пән оқытушылары оқу-жұмыс бағдарламаларын және күнтізбелік-тақырыптық жоспарларды жасайды.
Оқу-жұмыс бағдарламасы - тақырыптар мен тараулар негізінде, білім стандартына сай оқушылардың білім, білік дағдысы, әдістемелік аппараттан тұрады. Оның құрылымы:
түсініктеме хат,
тақырыптық жоспар кестесі,
негізгі бөлім, мазмұны, онда тақырып аттары, рет саны, сағат саны, оның ішінде
теориялық және іс тәжірибелік сағат, сабақ түрі, пән аралық байланыс, қалыптастырылатын білім, білік дағдылар, оқушылардың дербес жұмыстары, тақырып бойынша негізгі қарастырылатын мәселелер, негізгі ұғымдар, көрнекі құралдар, үй тапсырмасы, пайдаланылған әдебиеттер тізімі көрсетіліп, жасалады.
Оқу-жұмыс бағдарламалары арқылы білім беруді әр пән оқытушысы үздіксіз, жүйелі, бірізді іске асырады.
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу әдебиетіне оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар жинақтары, карталар, жұмыс дәптерлері жатады.
Оқулықтар - оқу бағдарламасы мен дидактика және әдістеме талаптарына сай, ғылыми-әдістемелік жағынан дұрыс жасалған, оқу пәнінің мазмұнын жүйелі баяндайтын оқу құралы, яғни білімнің жинақталған мазмұны.
Оқулық мынадай функцияларды атқарады:
информациялық функция - кітап мәліметтері мәтін түрінде ғана емес, фотосурет, сызба т.б. арқылы беріледі.
Оқытушылық функция - оқулық арқылы оқушы қажетті білім алады.
Басқарушылық функция - оқулық арқылы оқушының танымдық іс әрекетін басқаруға болады.
Орта кәсіптік білім беру жүйесінде оқушылардың негізгі оқу құралы оқулық қана емес, қосымша ғылыми-әдістемелік оқу құралдары болып табылады. Б
ұл жүйеде оқушыдан қосымша іздену, өз бетімен жұмыс, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен шұғылдану т.б. талап етіледі. Сол арқылы кәсіптік баулу, бағыттау іске асады.
Білім беру мазмұнын анықтайтын құжаттар көмегімен білім беру іске асады, білім беру мазмұнының міндеттері орындалады. Ендеше білім беруде білім саласындағы негізгі мемлекеттік құжаттармен жұмыс істей білу әр оқытушының кәсіби міндеттерінің бірі. Олармен талапқа сай мақсатты жұмыс жасай алғанда қазіргі қоғам талап етіп отырған білім берудің міндеттерін іске асыратын боламыз.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Қазақстан тарихы сабағын өткізу үшін мұғалім қандай құжаттарды басшылыққа алу қажет?
2. Оқу бағдарламасы дегеніміз не?
2- бөлім. Тарихты оқытудың тәсілдері
Дәріс тақырыбы- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану. 2 сағат.
Дәріс мақсаты- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы іскерлік ойындар, тарихи шайқастар, театрлік қойылымдар мен байқаулар.
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар.
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясы.
4.Педагогтың іскерлік алгоритмі, оқушылардың іскерлік алгоритмі.
5.Тарихты оқытуда ойын сабақ өткізу- мектеп оқушыларының білімін көтеру әдісі.
Ойын - бала әрекетін дамытудың негізгі құралы. Ойын баланың мінез-қүлқын қалыптастырып, ой-өрісін өсіріп, ортаға бейімдеп, өзін еркін сезуге үйретеді. Ойын - балалардың бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерін төрбиелейді. Балаларды коршаған ортамен таныстыру, тілін дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері пәндері оларда табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сипатын қалыптастырады.
Ойын - мектеп балаларының негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров "Балалықтың қанына ойын азық" деп бекер айтпаған. Ойын үстінде баланың бір затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады. Ойын мазмүны мен түріне қарай: мазмұнды-бейнелі, қимыл-қозғалыс, дидактикалық, құрылыс, кейіптендіру ойындары болып бөлінеді. Мазмұнды-бейнелі ойында балалар ойын мазмұнын түсінікті етіп жеткізуге тырысады, оған қажетті құрал-жабдықтарды табуға талпынады, оларды дайындау үшін еңбектенеді. Бала алған рөлдеріне сай кейіпкердің киімін киіп, қимылын, дауыс ырғағын мәнерлі жеткізуге тырысады, көркемдік сабақтардан (ән-саз, бейнелеу өнері сабақтары) алған білімдерін пайдаланады, қуыршақты ұйықтату үшін бесік жырын айтып әлдилейді, бейнелеу өнері сабақтарында жасаған ыдыс, үй жиһаздарын, кағаздан құрас-тырған заттарды пайдаланады. Мазмұнды-бейнелі ойынның ерекшелігі: оны балалардың өздері жасауында, ойын қызметі айқын өнерпаздық жөне шығармашылық сипатта болады. Бұл ойындар қысқа да, ұзақ та болуы мүмкін.
Құрылыс ойынында бала сызық бойына әдемі үй құрылысын жасап, оның бояуларының бір-бірімен келісімді болуын қадағалайды. Құрылыс материалдарын пішіні, түсі бойынша симметриялы орналастырып, оларды көлемі (кең, тар), биіктігі (биік, аласа) бойынша салыстырады. Ойын барысында шығармашылық танытып, жаңа мазмұн ойластырып, белсенділік көрсетеді. Өзінің және жолдастарының тұрғызған құрылыстарының сапасына баға береді. Дидактикалық ойын барысында есту, көру, сезіну, қабылдау сияқты үрдістері дамып, балалар музыкалық ойыншықтар мен әр түрлі саздық аспаптардың дыбыс шығару ерекшелігін ажыратуға, заттарды пішініне, түсіне, көлеміне қарай іріктеуге, әр түрлі қимылдарды орындауға үйренеді. Ауызша ойналатын дидактикалық ойындарда сұрақ, өтініш, келісімді білдіретін дауыс ырғақтарына еліктеу қабілеттері жетіледі. Ертегі немесе әңгіменің мазмұны бойынша бөлек-бөлек суреттерді пайдаланғанда оларды белгілі бір тәртіппен жинау үшін байқағыштық пен тапқырлық көрсетеді. Қимыл-қозғалыс ойынында балалар санамақтар, өлеңдер, тақпақтар қолданады. Мұндай ойындарда балалардың ептілігі, қимылдың әдемілігі дамып қалыптасады, кеңістікті, уақытты бағдарлауға үйренеді, батылдық, тапқырлық, қайраттылық, достық, жолдастық көмек, тәртіптілік, ойын ережесіне бағына білу сияқты адамгершілік сапаларын қалыптастырады. Бала қоғамдық мәні бар іс-әрекетке деген құштарлығын ойын арқылы қанағаттандыратындықтан, ойынның қай түрі болсын балалардың адамгершілік тәрбиесінің дамуында маңызды рөл атқарады.
Тарих сабағында өлке тануды пайдалану бұл пәнді нақтылы бай материалға сүйеніп оқытуға, тарихты оқытудың ғылыми дәрежесін арттыруға көмектеседі. Туған өлкенің тарихын оқу программасында көрсетілгендей оқу курсының құрамдас және міндетті бөлігі болып саналады. Оқыту процесінде оқушыларда өз өлкесінің тарихы туралы байланысты және тұтас түсінік және осы негізде тұтасымен алғанда еліміздің тарихи дамуы туралы түсінік қалыптасады. Сөйтіп, жергілікті фактілер мен құбылыстар негізгі курсқа қажетті қосымша материал ретінде пайдаланылады.
Сыныптан тыс мектептен тыс өлке тану туристік жұмыстың формалары мен методтары алуан түрлі болады. Бұл: экскурсиялар, жорықтар, саяхаттар, үйірмелер, клутар, қоғамдар, туристік лагерьлер музейлер, бұрыштар мен көрмелер, слеттер. Мектеп өлке тануының негізгі, неғұрлым көп тараған және пәрменді формаларына: табиғатқа, өндіріске, есте қаларлық тарихи орындарға, оқу және программадан тыс экскурсиялар ұйымдастыру, туған өлке бойынша жорықтар, алыс және жақын қашықтықтарға жасалатын жорықтар жатады. Экскурсияларда мектеп оқушыларын өндіріс негіздерімен, құрал - жабдықтарымен, технологиялық процеспен, жаңа техникамен, еңбектің ұйымдастырылуымен, ғилыми - техникалық жетістіктермен таныстыру, өндіріс озаттарымен кездесулер өткізу көзделеді.
Кез келген экскурсия мен саяхатқа алдын ала байсалды дайындық жүргізеді. Ол ең алдымен өлке тану әдебиеттерімен, анықтамалықтармен танысу, эскурсияға, саяхатқа қатысушылар арасында міндеттер мен тапсырмаларды бөлу, орындалатын жұмыстың көлемін жоспарлау, өлке тану жұмысына керекті құрал - жабдытарды дайындау. Ғылымның жеке салаларынан емес, зертттелетін обьект ( қала, аудан, кәсіпорындар т.с.с) туралы тұтас ұғым беруге көмектесетін комплексті экскурсиялар неғұрлым тиімді болып табылады. Мысалы: кәсіпорнының жұмысымен танысқанда, оқушылар оның тарихымен танысады, өндіріс технологиясының, өндірістік байланыстар мен шоғырланудың схемаларына жасайды, еңбек жағдайларымен және еңбек өнімділігімен, экономикалық көрсеткіштерімен танысады, осы кәсіпорынның еліміздің, облыстық, ауданның халық шаруашылығы жүйесіндегі ролін анықтайды.
Комплексті экскурсияның жоспары мен оған байланысты оқушыларымен берілетін тапсырмалар оқу программаларына сәйкес және оқушылардың жасын ескере отырып, түрлі пәндердің мұғалімдерінің белсене қатысуымен жасалады. Сыныптан тыс өлке тану жұмысының аса қызықты түрі - туған өлкені жан - жақты білуді сауықтыру спорттық мақсаттарымен тығыз ұштастыратын туристік жорық болып табылады. Саяхатты ойдағыдай өткізу үшін баратын ауданды алдын ала зерттеп білу және егжей - тегжейлі маршрут жасау қажет. Саяхатқа қатысушылардың барлығы туризм техникасын және кеңістікті бағдарлау бойынша білімдерді меңгерулері керек, алдын ала жорықтың сметасы мен жоспары жасалады, қажетті туристік жабдықтар әзірленеді.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы қандай?
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар дегеніміз не?
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясының авторлары кімдер?.
Дәріс сабағының тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану. 2 сағат
Мақсаты: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні.
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдері.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық, қолданбалы құндылықтары.
4.Картамен жұмыс. Тарихи карта- оқушылардың тарихи процестер байланыстарын ұғынудағы қажет әрі маңызды көрнекілік құрал.
Дидактикалық оқыту құралдары - оқушы мен оқытушының жаңа білімді меңгеруде қолданатын материальды және идеальды обьектісі. Оқыту құралдарын орындау функцияларына байланысты бірнеше бағытқа бөлуге болады, олар: қасиетіне қарай, қызметіне қарай, білім сапасына ықпалына қарай, түрлі қабілетке әсеріне қарай. Оқыту құралдары құрылымына байланысты екіге бөлінеді. Олар :
1. Материалдық құралдар : оған оқулықтар, сөздіктер, анықтамалар, көмекші оқу құралдары, таблица, модельдер, макеттер, көрнекі құралдар, ТСО, оқу-лабараториялық жабдықтар, жиһаз, оқу бөлмесінің жабдықтары, микроклимат, оқу кестесі т.б. оқытудың материальдық-техникалық жағдайлары жатады.
2. Оқытудың идеалдық құралдары : оқытушы мен оқушының меңгерген білім, білік, дағдыларын жаңа білімді меңгеруде қолдануын айтамыз. Оған: сөз, жазу, шартты белгілер, сызбалар, диаграммалар, сызу, өнер туындылары т.б. жатады, яғни мәдени мұраны, жаңа мәдени құндылықтарды меңгеру.
Коммуникациялық құралдардың үш түрі бар:
+ Лингвистикалық ( ауызша және жазбаша сөз).
+ Семиотикалық ( белгілер, графиктер т.б.).
+ Паралингвистикалық ( жест, мимика).
1. Оқыту барысында материалдық және идеалдық оқыту құралдары қолданылады. Ойлау іс әрекеті идеалдық оқыту құралдары арқылы іске асса, ал жаңа тақырыпты түсіндіру барысында оқытушы құралдарды көрнекілікті қолданып түсіндіреді, яғни материальдық оқыту құралдарын қолданады. Мысалы, таблицалар, сызбалар, дидактикалық таратпа материалдары т.б. көбіне жеке оқушымен жұмыста қолданылады.
Заттарды көріп қабылдау арқылы оқыту үрдісінде оқушыларда бейнелік ұғым қалыптасады. Көрнекі құралдар оқушылардың сабақты қызығып тыңдауын қамтамасыз етеді және материалды түсіну жолдарын оңайлатады. Көрнекі құралдарды қолдануға байланысты былай бөлуге болады :
1. Табиғи көрнекі құралдар - бұл әлі өзгертілмеген табиғи түрдегі көрнекі құралдар болып табылады, оған: түрлі өсімдіктер, жануарлар мен жәндіктер, олардың коллекциялары, машина, оның детальдары жатады.
2. Эксперименттік көрнекі құралдар - оған эксперименттік тәжірибелер, лабараториялық жұмыстар жатады.
3. Көлемдік көрнекі құралдар - оған геометриялық фигуралар, макеттер, тұлыптар жатады.
4. Бейнелеуші көрнекі құралдар - оған түрлі фотосуреттер, таблицалар жатады.
5. Техникалық көрнекі құралдар - оған оқу фильмдері, диапозитивтер, диафильмдер, фильмоскоп, эпидоскоптар арқылы көрсетілетін көрнекіліктер жатады. Дыбысты көрнекі құралдардан әр тақырыпқа байланысты, радио, теледидар, үнтаспаны пайдалануға болады. Компьютер.
6. Символды көрнекі құралдар - географиялық, тарихи, зоологиялық карталар, жоспарлар жатады. (экономикалық, саяси, физикалық, схемалық, тақырыптық, мылқау карталар).
7. Графикалық көрнекі құралдар - оған, сызбалар, диаграммалар, таблицалар, үлгілер, сызықпен түсірілген бейнелер жатады.
8. Ішкі көрнекілік - мұғалімнің сөзі арқылы құрылтын бейнелер.
Жалпы көрнекіліктерді қазіргі таңда сыртқы белгілеріне қарай:
баспа, экранды, дыбыстық
Мазмұнына қарай:
пәндік, бейнелеуші және шартты-графикалық деп бөледі.
Көрнекілік әдістер екі үлкен топқа бөлінеді. Олар : иллюстрация әдісі және демонстрация әдістері.
Демонстрация әдісі (көрсету) - түрлі құбылыстар, процестер және заттардың нысанасымен табиғи жағдайда таныстыру барысында қолданылады. Нысананы көрсету оның сыртқы көрінісінен басталады (көлемі, түсі, формасы, өзара байланысы). Келесі кезекте оның ішкі құрылысы немесе жекелеген құрамы бөлініп көрсетіледі. Демонстрациялау көбінесе оқушылардың іс тәжірибелік оқу әрекетімен ұштаса жүргізіледі. Оқытуды бұлай ұйымдастыру оқушылардың оқу материалын жеңіл әрі терең ұғынуына мүмкіндік туғызады, олардың ойлау әрекетін жандандырып, қосымша ақпараттар береді. Демонстрациялық көрнекі құралдарға :
Экранды және экранды дыбыстық : ( техникалық оқыту құралдары), оқу киносы, диапозитив, диафильм, радио, үнтаспа, киноскоп, кинопроектор, диапроектор, эпипроектор, графопроектор, эпидоскоп, теледидар, видеофильм, компьютер (мультимедиа) секілді техника құралдары қолданылады.
Заттар мен құбылыстарды қажеттігіне сай табиғи ортада көрсетуге болады, онда табиғат, оның құбылыстары, жан-жануарлар, өсімдіктер, ауылшаруашылығы техникалары, өндіріс құралдары, заттардың муляждары, макеттер, модальдер, экспонаттар қолданылады.
Оқытудың көрсету құралдарын қолдануға қойылатын талаптар :
көрсету құралымен жұмыс жасай білу керек.
көрсету құралдары, көрсетілетін заттар пайдалануға дайын болу керек.
көрсетіліп отырған материал барлық оқушыға көрінетіндей болу керек.
көрсету құралдарымен жұмыста техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау керек.
көрсету құралын сабақ барысында қажетті уақытта ғана қолдану керек.
сабақ барысында көрсету құралдарын 10-15 минут шамасында ғана қолдану керек.
Қолданылатын көрнекіліктер оқушының жас ерекшелігіне сай болу керек.
Иллюстрация әдісі - демонстрация әдісімен тығыз байланысты. Бұл әдісті иллюстративті құралдарды көрсетуде қолданады. Бұл әдістің нәтижелі болуы оның қолдану тәсілдерін оқытушының қаншалықты меңгергеніне байланысты болып келеді. Ол арқылы оқу материалын табысты игеріп, ғылыми ұғымдарды жеңіл меңгеруге септігін тигізеді. Иллюстративті құралдарға:
Бейнелеушілік: картиналар, аппликациялар, суреттер, тақтаға жазу, сызу, шиырмалар, плакаттар жатады.
Шартты-графикалық: карталар, сызбалар, графиктер, таблицалар, планшеттер, картасхемалар жатады.
Таратпа материалдар: карточкалар, перфокарталар, оқу лотолары, суретті-карточкалар, шығармашылық үлгідегі тапсырмалар.т.б жатады.
Картамен жұмыс
Оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. Картамен жүмыс істеудің алғашқы дағдыларын оқушылар бастауыш сыныптарда меңгереді. Олар көлбеу жазықтықта шартты түрде жөне масштабпен елді мексндер картаға түсірілгенін біледі. Жер жағдайының рельефі, тау, озен, келдің шартты белгілеріи жәме олармен жүмыс істеудіц бастапқы дагдыларын игсреді. Елді мекендёрді көрсетім, мемлеійеттердщ шекарасын ажырата алгап
оқушыларда тарихи және географиялық карталардың айырмашылыіъі туралы түсіиіктер қалыптаса бастайды. Сонымен бірге олар картамен бағдарлау (оңтүстік, солтүстік, батыс, шығыс) дағдыларын да меңгеріп шығады. Негізгі мектепте осы білімдерді одан әрі дамыту жэне терендету талап етіледі..
Негізгі мекгсптің алғашқы сабақтарында оқуілылардың картографиялық ептілігі мен дағдылары, ең алдымен картаньщ шартты белгілерін (ол картаның аңызы деп аталады) пайдалана алуы, нысандарды бағдарлай білуі анықталады. Мүғалім картадан шартты бслгіні корсетіп, аңыз бойынша оньщ мазмүнын анықтауды сүрайды. Немесе сабақты түсіндіру барысында картадағы шартты белгілер жиынына оқушьілардьщ назарын аударады. Тарихи картаны оқу барысында қабырғалық карта жэне үлестірме материал түріңдегі оның кішірейтілген көшірмесі бір
мезгілде қолданылады.
Картографиялық білім тарихи біліммен тығыз бірлікте болады. Сондықтан тарихи картаны пайдалануды меңгеру аясы тар мақсат емсс, тарихи оқиғалар мен қүбылыстарды барынша терең үғынудың қүралы болуы керек. Ол үшін тарих кабинетінде сонымен бірге дәлізде де тарихи картаньщ үнемі болуы шарт. Сабақтан тыс уақытта да картаны пайдалана алу мүмкіндігі оқушылардың ондағы белгілерді игеруіне көмектеседі. Сабақ үстіндегі мүғалімнің өңгімесі немесе тарихи оқиғаны суреттеуі әркез картадан көрсетумен бірге жүруі тиіс. тақырыбындағы мемлексттің Жер шары картасында орналасқан орны мен кеңістігі туралы барынша ксң түсінік қалыптастыру үшін бір мезгілде тарихи және географиялық (физикалық), тақырыптық жөне жалпы карталарды қолдануға болады. Бір нысан олардыд өрқайсында өр түрлі масштабта бейнеленеді. Осындай проблемалық ахуал оқушыны терең танымдық ізденістерге жетелейді.
Оқуілылардың кеңістік туралы үғымдарын дамытуда оқу карталары мен каршналары бір мазгілде қодданылады. Картиналар . картадағы шартты белгілердің мәнін ашып, белгілі бір жер мен кщістік туралы нақты үғым қальштастыруға көмекгеседі. Мысапы, "Ежелгі Қазақстан" каргасы бойъшша "Атасуқонысы" картииасын көрсету сол кезеңнің табиғатынан айқын керініс береді.
Маңызды деректердің географиялық бағдарын есте сақтауға уйрету үшін негізгі мектеп оқушыларына физикалық карта бойыиша басты тарихи оқигаларды көрсстуге тапсырма бсругс болады. Бүл төсіл оқушылардың түрлі картадан бір нысанды жанамалай табу дағдысын қалыптастырады. Осы жерде өскери мамандардың картаны есте сақтау өдісімен таныстыру орынды (олар картаны ойша шаршыларға бөліп, солдан оңға қарай әрбір шаршыны талдаудан өткізеді, өсіресе шаршылардың қосылғап жерлеріне ерекше назар аударады).
Жоғары сыныптарда өзгермелі және түрақты үғымдардың арақатынасыи ажырата білу оқушыларға бір маспгтаб, бір аумақта, бірақ әр түрлі тарихи жағдайда берілген бірнеше тарихи картаны салыстыруьша мүмкіндік береді. Оқушылардьщ тарихи оқиғаларды бейнелейтін картографиялық өдіс төсідцердің болатындығына көзі жетуі керек. Карталар белгілі бір адамдар тобының немесе түтас халықтардың, мемлекетгердің тарихқа деген көзқарасын білдіреді.
Оқу нысанын жақсы есте сақтап, тез тауып алу үшін ірі жер массивтерінің географиялық кескінін үқсас бейнелермен салыстыру тиімді. Шындығында, Апенин түбегі -- етікті, Скандинавия -- созылып жатқан арыстанды, Пириней -- күлпәрә киген бастың кескіні, Сицилия -- үш бүрыш, Қара теңіз -бүршақты, ал Қазақстан шекарасының кескіні -- алтын балықты еске түсіреді.
Картографиялық білім және дағды. Негізгі мектепте мүғалім оқушылардың масштаб туралы білімін кеңітеді. Масштаб -- картадағы өлшем мен болмыстың арақатынасы. Ол бөлшектүрінде беріледі, есептік өлшем бірге тең, ол бөлгіш өлшемнің қаншалықты кішірейтілуінің деңгейін біддіреді (1 : 100 000). Масштаб туралы оқушылардың білімін терендету үшін мынадай арнайы тапсырма беруге болады. Мысалы, бірнеше қабырғалық картадан бір нысанды көрсету; масштабты пайдаланып, Алматы-Астананың ара қашықтығьш айқындау; Қьггай мен Үндістанның қайсысы үлкен? (Тапсырма бірдей масштабтағы карталармен орындаяатынын
ескерту қажет)
Өзіндік бақылау сұрақтары:
Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні қандай?
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдерін атаңыздар?.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық, қолданбалы құндылықтары кандай?
Дәріс тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекті құралдарды және компьютерлік техниканы пайдалану.2 сағат.
Мақсаты: Ақпараттық- коммуникациялық технологиясының әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің рөлі.
2. Оқытудың серпінділігі нақтылығы және эмоционалдығы, шығармашылық ойлау қабілетін реттеу үшін үшін техникалық құралдары пайдалану.
3. Тарих бойынша компьютерлік бағдарламалар құрастыру.
4. Тарихи процестер алтернативасы проблемасына деген қызығушылықтың артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында еліміздің білім беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі-білім беру жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік коммуникация желісіне шығу.
Білім беруді тез қарқынмен компьютерлендіру қажеттілігі мына факторлармен түсіндіріледі.
1. Оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс-әрекетінде дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана алатындай жан-жақты дамыған дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
2. Жаппай компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу, яғни, оқушыларға информатика мен коммуникациялық техниканың құралдарын пайдалану дағдысын қалыптастыру.
3. Оқушының шығармашылық қабілетін, экспериментальды іскерлігін дамыту.
4. Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен сапасын жоғарылату мақсатында компьютерді жекелеген пәндерде оқыту құралы ретінде пайдалану.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру оқушыға білім берумен байланысты. Ал білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың жаңа ақпараттандыру технологиялары ұғымы пайда болды. Анықтамалық сөздік бойынша: ЖАТ - компьютер құралдарымен оқытуда оны пайдалану әдістері туралы білімдер, жиыны ғалым Н.Макарова бұл терминді қысқаша компьютер негізіндегі технология деп тұжырымдайды. В.Извозчиковтың анықтауынша, білім берудегі жаңа ақпараттық технология - оқытудың жаңа электрондық құралдарын, ең алдымен, компьютерді оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың әдіснамасы мен технологиясы.
Сондықтан білім беруді ақпараттандыру және оқытуды компьютерлендіру ұғымдарын бір-бірінен ажырата білу керек, соңғысы компьютерді тек оқытуда пайдалану аумағын қамтиды. Бұл жағдайда компьютердің мүмкіндіктері өте кең: электронды оқулықтардың көмегімен жаңа білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру, оқушылардың білімін тексеру, тест алу, әр түрлі ойындар т.б. оқыту үрдесінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін, яғни оқытуда компьютердің екі бағыты болады. Біріншісі бойынша компьютердің мүмкіндіктерін сезініп және оны әр түрлі жағдайларда пайдалана білуге қажетті білім, дағды іскерліктермен қаруландырса, екіншісі, компьютер оқытудың, тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал болып есептеледі.
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны оқушылар үшін танымалдығы жағынан қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ал жекелеген курс мәселелік - бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің болуы мұғалімге мұғалім - оқушы жүйесінде ақпаратты беруді, өңдеуді және қайталауды жаңаша ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Бірақ, мұның барлығы жүзеге асуы үшін мұғалім компьютерлік оқыту технологиясы бойынша білім мен іскерліктерді игеруі қажет. Бұл дайындық дифференциалды түрде болуы тиіс, себебі, әрбір пән мұғалімдері үшін компьютерді оқыту үрдісінде пайдалану әр түрлі сипатқа ие.
Ұлттық білім берудегі ақпараттандыру кеңістігін қалыптастыру факторларының бірі-тарихи білім беру саласына ақпараттық және телекомуникациялық технологияларды енгізуді кеңейту. Қазіргі заман талабына сай жаңа ақпараттық технологияларды тарих сабағында қолданудың басты мақсаты - оқушылардың сабаққа деген қызығуын, белсенділігін арттыру арқылы интеллектуалдық қасиеттері, экономикалық құбылыстарды сезіну, оларды тануы, тарихи теорияның түсініктерін игеруі және осыларды күнделікті өмірде бағдар ұстана білуге үйрету. Осы мақсатты негізге ала отырып, арнайы компьютерлік бағдарламалар арқылы тарих сабағын жандандырып өткізуге болады.
Жасыратыны жоқ, бүгін таңда компьютер оқытудың маңызды бір бөлшегіне айналып келеді. Қазіргі кезде жекелеген пәндер үшін педагогикалық-психологиялық талапқа сай ана тілінде электрондық оқулықтарды жасау қажеттігі туды. Бұл оқулықтарды теориялық материал, жаттықтыру тапсырмалары, тексеру тестері т.б. болуы тиіс. Бұл сөз жоқ, оқушылардың пәнге деген танымдық қызығуын арттырады, тиянақты білім алуына жағдай туғызады
Компьютерді пайдаланып оқуды ұйымдастыруда дидактикалық ұстанымдардың басшылыққа алынатыны түсінікті. Оқытудың компьютерлік технологиясының дидактикалық категорияларының өзіндік ерекшеліктері бар, тіпті кейбір дәстүрлі ұстанымдардың аумағы кеңейіп, осы технология кезінде ғана шын мәнінде іске асуға мүмкіндік алады.
Ендеше біз осы дидактикалық ұстанымдар және оларды компьютерді оқыту құралы ретінде пайдаланғандығы сипатына тоқтала кетейік.
1.Жүйелілік және бірізділік ұстанымы.
Пәнді оқытудағы жүйелілік дегеніміз - пәнді өзінің құрлымы мен ішкі логикасы сай белгілі бір тәртіппен оқыту және оның негізгі ұғымдары мен қағидаларын біртіндеп игеру деген сөз. Бірізділіктің сипаты оқыту үрдісінде мынаған саяды: қарапайымнан күрделіге; түсініктен ұғымға; белгіліден белгісізге; білімнен іскерлікке.
Мұғалім оқу материалын бірізді жүйемен әрбір соңғы ғылыми қағиданы кейінгі сабақтарда өрістетіп, екі материал мен жаңа материалдарды сабақтастырып отырса, оқушылар білімді әрі саналы, әрі баянды меңгереді. Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz