Дәрілік заттар жөнінде қызықты деректер

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Дәрілік заттар жөнінде қызықты деректер

1. D дәрумені мешел ауруын болдырмайды 2. Аспириннің пайдасы, зияны. 3. Улы тосын сый немесе Марш реакциясы 4. Үй дәріханасындағы тұздар 5. Нитратты орамжапырақты пайдалануға бола ма? 6. Тарақандарға қарсы тұз 7. Аммиакты фиксаж неге жарамай қалды? 8. Ащы немесе ағылшын тұзы деген не? 9. Ашыған сүт өнімдерінің артықшылығы неде? 10. Дәрілердің әсері уақытқа тәуелді ме?

D дәрумені мешел ауруын болдырмайды

Мешел ауруына қарсы қолданылатын жеті түрлі заттың ішінде ең маңыздысы- D дәрумені. Ол майда еритін дәрумендерге жатады. Теріге түскен ультракүлгін сәулелер әсерінен холекальциферол(D ₃ дәрумені) теріде жоғары белсенділікте болатын провитаминнен түзіледі. Өсімдікте D дәрумені провитамині-эргостерин болады. D дәрумені ішектен кальций мен фосфордың сіңірілуіне көмектеседі. Сүйек пен тістің қалыптасуы мен өсуіне, мешел ауруын болдырмауға көмектеседі. Ағзада D дәрумені жетіспегенде сүйектің ұлпасының минералдану механизмі бұзылады да, сүйек ұлпасы кеуектеніп, жұмсарады, нәтижесінде адамның кеуде қуысы сүйегі, омыртқасы деформацияланады, тісі сынғыш болады. Өсіп келе жатқан бала ағзасында бұл дәруменнің жетіспеуі (рахит) мешел ауруын тудырып: бойының өспеуі, сүйек баяу дамуы, басының денесіне сай емес үлкен болуы, тістерінің арасы сирек, аяғы қисық (қамыт аяқ) болу, тершілдік, әлсіздік, ұйқы қашу белгілерін көруге болады. Адам жұқпалы аурулармен көп ауырады. Сондықтан дәрігерлер 1-3жас аралығында балаларға ересектерге қарағанда D дәруменін сәл артық мөлшерде беруді талап етеді. Тағам арқылы ағзаға түскен дәруменнен гөрі, балаларды күн көзіне шығарып, шынықтыру арқылы теріге түскен ультракүлгін сәулелер әсерінен холекальциферол(D ₃ дәрумені) теріде жоғары белсенділікте болатын провитаминнен көп мөлшерде түзіледі.

D дәрумені артық мөлшерде(гипервитаминоз) ағзаға улы. Бұл дәрумен балық майында, сары майда, уылдырықта, жұмыртқада, сүтте, ірімшікте болады.

Ағзаның бұл дәруменге тәуліктік қажеттілігі-0, 01мг.

Аспирин қандай ауруларға ем?

1897 жылы бавар химигі Феликс Гофман ацетилсалицил қышқылын-кейінірек аспирин аталған затты алған еді. Аспирин- СН ₃ СОО ─ С ₆ Н ₄ ─ СООН ацетил салицил қышқылы, балқу температурасы-136, 5ºС, түссіз, ине тәрізді, сәл қышқылтым кристалдық зат. Ең алғашқы жасанды түрде алынған дәрілік препараттардың бірі болып табылады. Ол салицил қышқылының туындысы. Салицил қышқылы және туындылары табиғатта кең тараған. Тал (ива) жапырағында, өсімдіктердің эфир майлары құрамында кездеседі. Алғашында тал (ива) жапырақтары сығындысынан, америкалық барвинок майынан алынды.

Неміс химигі Кольбе салицил қышқылын алудың қарапайым тәсілін ұсынды:фенолдың натрий тұзын көміртек диоксидімен өңдеу, бұл тәсіл әлі күнге дейін өндірісте қолданылып келеді.

Неміс дәрігерлері Курт Виттгаузер және Юлиус Вольгемут аспиринді медицинада қолдануға жол ашты. Аспирин медицинада дене қызуын төмендету үшін, ауырғанды басу үшін, ревматизмге, тіс ауруына қарсы дәрі ретінде қолданылады. Ашытқы және көгерткіш саңырауқұлақтардың өсуін тежейді, сондықтан көкөністерді консервілеуде қолданылады. Жеміс-жидектерден жасалған шырындарды ашып кетуден сақтау үшін аспирин пайдалануға болады. Зерттеушілер аспириннің пайдасымен қатар зияны да бар екенін алға тартуда. Голландиялық ғалымдардың жасаған тәжірибелері нәтижесінде аспиринді шектен тыс қолданудың зияндығын анықтады. Әсіресе, осы дәрі арқылы жүрек талмасы немесе сал ауруы салдарынан айығуды қалаған әйелдерге керісінше қарсы көрсетілімі бар екенін ескертуде. Аспириннің қанды сұйылтатын қасиеті бар екені анықталған. Бірақ, көп мөлшерде қолданғанда денеде дақтар пайда болатынын байқаған.

Улы тосын сый .

1830 жылы француз химигі Эжен Суберан мышьякты тұз қышқылды ортада мырышпен әсер ете отырып, As2O3- тен бөліп алуға тырысты. Тәжірибе кезінде Суберан жағымсыз сарымсақ иісін сезді, ал ол ретортадан шығып жатқан газды жаққан кезде түссіз жанатын сутегінің орнына, белгісіз солғын-көкшіл түсті жалынды көрді.

As2O3 +6Zn +12HCI =2AsH3 ↑ +6ZnCI2 +3H2O

Осы реакция нәтижесінде Суберан алғаш - арсин AsH3 (мышьякты сутек немесе мышьяк гидриді) - өте улы түссіз газды алған еді, оның құрамы кейіннен белгілі болды. Таза күйде иіссіз, сарымсақ иісті болуы құрамындағы қоспаларға байланысты . Суда ерімейді, сумен әрекеттеспейді. 300- 400 °С- та қыздырғанда өте жылдам ыдырап кетеді : 2AsH3→ 2As +3H2

Нәтижесінде шыны түтіктің суық бөлігінде газ орнына мышьяк қара дақ түрінде түзілді ( мышьяк айнасы) . 1836 жылы ағылшын химик - аналитигі Джеймс Марш Суберанның жаңалығын пайдалана отырып, әртүрлі обьектілердегі мышьяктың өте аз мөлшерін ( миллиграмның мыңнан бір бөлігін) табу әдісін ұсынды. Мышьяк қосылыстары өте улы болғандықтан, оны табу сот экспертизаларында маңызды орын алды. Ол Марш реакциясы деп аталды. Ол үшін зерттелетін ерітіндіні сутегі бөлініп жатқан ( мысалы мырыштың тұз қышқылымен әрекеттесуі нәтижесінде) ыдысқа құяды. Егер мышьяк қосылыстары бар болса, сутегі мышьякты арсинге (мышьякты сутек) дейін тотықсыздандырады. As2O3 +12H =3H2O +2AsH3

Егер газ жүретін түтікті (арсин мен сутек қоспасы) аздап қыздырса, түтікте қара жылтыр түсті мышьяк(мышьяк айнасы) пайда болады.

2AsH3→ 2As +3H2

Өнеркәсіпте алу жолы : Mg, Zn т. б. арсенидтерді гидролиздеу арқылы және мышьяк қосылыстарын сутекпен тотықсыздандыру арқылы .

Na ₃ As + 3Н ₂ О → AsH ₃ + 3NaOH

As ₂ O ₃ + 6Zn + 6H ₂ SO ₄ → 2AsH ₃ + 6ZnSO ₄ + 3H ₂ O.

Арсин ауада, оттегінде өздігінен тұтанбайды, бірақ 200°C-та жанады:

2AsH ₃ + 3O ₂ → As ₂ O ₃ + 3H ₂ O

- 196 ^о С-та хлормен өздігінен тұтанады да, сутегін бөліп шығарады:

AsН ₃ +3Сl ₂ → AsCl ₃ +3HCl

Осы тәрізді броммен, иодпен де әрекеттесіп, галогенидтер түзеді.

Күкіртпен әрекеттеседі:

2AsH ₃ + 3S → H ₂ S + As

Концентрлі тұз қышқылымен әрекеттесіп, сутегі бөлініп шығады:

AsH ₃ + 3HCl → AsCl ₃ + 3H ₂

AsH ₃ + NaNH ₂ → NaAsH ₂ + NH ₃

Органикалық арсиндерді (триметиларсин) мышьяк хлоридіне диалкилцинкпен әсер ету арқылы алуға болады:

AsCl ₃ + Zn(CH ₃ ) ₂ → As(CH ₃ ) ₃ + ZnCl ₂

Бұл улы, жағымсыз иісті, қанықпаған қосылыстар қасиетін көрсететін сұйық зат.

Арсин- мышьяк гидриді ең күшті бейорганикалық улы зат. 0, 0003 мг/л. Қанды бүлдіреді және обыр ауруларын тудырады.

Үй дәріханасындағы тұздар.

Натрий сульфатының декагидратын- мирабилит) -( глаубер тұзы ) -(сибирская соль, гуджир, күкіртқышқылды натрий) -

Na ₂ SO ₄ · 10H ₂ O алғаш рет 1626 жылы Нойнштадтағы минералды су көзінен неміс химигі Иоганн Рудольф Глаубер бөліп алған. 1625 жылы «бөртпе сүзек» ауруымен қатты ауырып, Вид өзені бойындағы Неаполис (Нойнштадт) қаласына келгенде тамақ іше де, қорыта да алмай әлсіреп қалады. Жергілікті тұрғындар оған қаладан бір сағаттық жерде жүзім бағы маңында орналасқан табиғи су көзінен су ішсе жазылып кететінін айтады. Тұрғындар айтуы бойынша үлкен кесек нан алып су көзіне барады. Осыған дейін аузына тамақ салса жүрегі айнитын Глаубер үлкен кесек нанды суға шылап алған соң тәбеті ашылып қалай жегенін білмей қалады. Үйге келгенде сауығып, тәбеті ашылып, көршілерінен бұл қандай су екенін сұрайды. Олар су құрамында селитра бар деп жауап береді. Кейіннен бұл табиғи көзінен алынған суды буландырып, селитра орнына бұрыннан белгісіз тұздың мөлдір кристалдарын алып, оған -«ғажайып» - (лат. «мирабил») - деп ат қойды.

Кейіннен бұл тұзды Глаубер бөліп алып зерттеп, кейіннен ғалым атымен аталды. Күкірт қышқылына натрий хлоридімен әрекеттестіріп Глаубер тұзы синтезделді. 1648 жылы Глаубер қышқылдармен реакция жасау барысында Баяу қыздырғанда: NaCl + H ₂ SO ₄ = NaHSO ₄ + HCl, қатты қыздырғанда: 2NaCl + H ₂ SO ₄ = Na ₂ SO ₄ + 2HCl мөлдір кристалдар түзілді.

Бұл мөлдір призма тәрізді кристалды зат, суда жақсы ериді, ал ауада біртіндеп құрғайды (кристалды суын жоғалтады), салмағы азаяды. Толық құрғағанда ақ ұнтақ зат - натрий сульфатына айналады. Дәмі тұз татиды, ауызда еріп кетеді. Иісі жоқ. Жанбайды, отта сытырламайды. Бұдан басқа ромба тәрізді кристалдар- жеті молекула суы бар Na ₂ SO ₄ · 7H ₂ O және бір молекула суы бар - Na ₂ SO ₄ · H ₂ O тұздар да кездеседі. Сусыз натрий сульфаты - тенардит (француз ғалымы Тенар) деп аталады. Шыны, сода өндірісінде, медицинада ( босаңдатқыш) дәрі ретінде қолданылады. Мирабилит кеуіп қалған тұз түрінде көл орнында, көлдерде кездеседі. Табиғи қорлары Канада, Грузияда, Түркменстан, Ресей, АҚШ, Германияда және Чехия, Австрия минералды сулары құрамында кездеседі.

Нитратты орамжапырақты пайдалануға бола ма? Егер топырақта азотты тыңайтқыш мөлшері артық болса, онда жемістерде, жидектерде, тамыржемістерде денсаулыққа зиянды тұздар - нитраттар жиналады. Адамның ас қорыту жүйесіне түскенде олар нитриттерге дейін тотықсызданады, ал бұл улануға әкеледі; нитриттер қанның гемоглобинін оттегін тасымалдау қабілетінен айыра отырып, тотықтырады. Ағзада холестерин мен сүт қышқылы мөлшері көбейіп кетеді. Көкөністердің ішіндегі ең көп мөлшерде нитратты аскөк, салат, ақжелкен,, одан аз деңгейде қызылша, орамжапырақ және сәбіз жинайды. Картоп, қызанақ, алма нитратты мүлдем жинамайды: олардың бұл өнімдерде болуға тиісті қалыпты мөлшері 200 мг/кг -нан 100 мг/кг(КNO3) сирек асады. Құрамында 1кг- да 2, 4 ∙10-³моль КNO3 болатын орамжапырақты тағамға пайдалануға бола ма?

m(КNO3) =υ ∙М(КNO3) = 2, 4 ∙10-³моль ∙101г/моль =242, 4 ∙10-³ г =0, 2424г =242, 4мг

бұл нитраттардың өнімдерде болуға тиісті қалыпты мөлшерінен артық, сондықтан орамжапырақты пайдаланғанда нитрат мөлшерін төмендету шараларын: өзегін алып тастап суға 1-2сағат салып қою, қайнаған суға салып алу, тұздау, маринадтау, ашыту т. б. жасау керек.

Орамжапырақта нитрат мөлшері қауданына қарағанда өзегінде көп мөлшерде болады. Орамжапырақты қысқа сақтағанда нитрат мөлшері ақпан айына дейін сақталады да, наурыз айында 3 есеге дейін азаяды. Ашыған орамжапырақта алғашқы 3-4 күнге дейін нитраттардың нитриттерге айналу реакциясы жүреді, бұл кезде оны жеуге болмайды. Бір аптадан соң нитраттардың көп мөлшері тұздыққа шығады.

3. Тарақандарға қарсы тұз

Тарақандарды өлтіру үшін құрамында натрий тетрабораты - бура бар қолдан жасалған еліктіргішті пайдаланады. Осы пайдалы жұмыспен айналысу үшін мектептің үш оқушысы іске кіріседі. Бірақ олардың алған екі ыдыстың затбелгісінде бірдей «натрий тетрабораты» деп жазылғанмен, олар әртүрлі болып шықты: азғана қыздырған кезде (64 градуста-ақ) балқыған сұйық массаға айналатын түссіз кристалдар және қанша қыздырса да балқымайтын (740 градусқа дейін) ақ ұнтақ болатын.

Бура - натрий тетрабораты -сусыз(Na2B4O7) түрде, бес молекула (Na2B4O7 ∙5H2O) сумен-пентагидрат, он молекула (Na2B4O7 ∙10H2O) сумен-(декагидрат) кристаллогидраттар түрінде кездеседі. Кристаллогидраттар-құрамына су молекулаларын қамтитын кристалдар. Алынған зат сусыз натрий тетрабораты болғанда, қанша қыздырса да балқымайтын (740 градусқа дейін) ақ ұнтақ (балқу температурасы 741°С) болады. Ал натрий тетрабораты кристаллогидрат түрінде, құрамы Na2B4O7 ∙5H2O болған жағдайда 320°С-та сусыздана бастайды. Ал құрамы Na2B4O7 ∙10H2O болған жағдайда азғана қыздырған кезде (64 градуста-ақ) балқыған сұйық массаға айналатын түссіз кристалдар түзеді. 380°С-та кристалданған суды жоғалта бастайды. Na2B4O7 ∙10H2O бура немесе тинкал минералы түрінде кездеседі, (бура-арабша ақ түсті деген мағынаны береді) ақ түсті, шыны тәрізді жылтыр, қаттылығы-2, 5, тығыздығы-1, 71.

Бураны : кіреуке(эмаль), глазурь, оптикалық, түрлі-түсті шыны жасауда; қағаз өндірісі, формацевтикада, құрылыс материалы, залалсыздандырғыш зат ретінде ; аналитикалық химияда, фото қағаз жасау үшін қолданылады.

Аммиакты фиксаж неге жарамай қалды?

Фотографиялық бейнені үлдірге бекіту үшін одан жарыққа сезімтал тұздар- күмістің галогенидтерінен ажырату керек. Бұл оңай жұмыс емес, себебі бұлар аз еритін тұздар. Ең алғашқы «фотоматериалдарды» 1784 жылы Карл Шееле жасады, оның құрамында күміс хлориді болды. Ал оларды бекіту үшін аммиак ерітіндісі пайдаланылды. Бірақ аммиакты фиксаж 1839 жылы күміс иодидінің негізінде Луи Дагерудің дайындаған жарықты сезгіш материалына жарамай қалды. Оларды бекіту үшін гипосульфиттің ерітіндісі - натрий тиосульфаты Na2SO3S пайдаланылды. Аммиакты фиксаж ретінде натрий тиосульфатын пайдалану арқылы- суда ерімейтін жарық сезгіш күміс хлоридін суда еритін, жарық әсер етпейтін комплексті қосылысқа айналдыру реакциясы жүреді.

Ag CI +2Na2S2O3 = Na3[Ag(S2O3) 2] + NaCI

Фиксаж шартты түрде: бейтарап, қышқылды, жылдам, дубильді болып бөлінеді. Комплекс түзу реакциясының жылдамдығы AgCI →AgI -қа қарай төмендейді, сондықтан күміс хлориді және күміс бромиді негізінде жүргізілетін фиксаж аммоний тиосульфатымен күмістің аммиакты комплексін түзе отырып, өте жылдам жүреді:

AgHaI +2NH4 + +2OH - →[Ag(NH3) 2] - + 2H2O

Тисульфат аммоний су тартқыш болғандықтан орнына натрий тиосульфаты мен аммоний хлориді қоспасын пайдаланады.

1727 жылы неміс химигі Шульце күміс тұздарының жарық сезгіштігін байқады, бұл тұздар жарықта қарайып, ал қараңғыда өзгеріссіз қалды. 1777 жылы швед химигі Шееле жарықтың күміс хлоридіне Ag CI әсер ету тиімділігі жарық толқыны ұзындығына байланысты екенін анықтады. Ол қағаз бетіне күміс хлоридін жағып, жарық арқылы тұздың айрылу реакциясын : 2AgCl - [свет] = 2Ag + Cl ₂ көрсетті. Қараю металл күмістің пайда болуымен байланысты, тұздың жарық түскен жері ғана қарайды. Сөйтіп, Шееле алғаш рет бейнені бекіту(фиксаж) әдісін ұсынды. Фиксаж үшін аммиак ерітіндісін алды, ол AgCl + 2NH ₃ = [Ag(NH ₃ ) ₂ ] Cl

Жарық түспеген жердегі күміс хлоридін ерітіп жіберді, ары қарай жарық әсер етпейтін болды. 1835 жылы француз суретші-декораторы Дагерр тазартылған күміс пластинканы иод буына ұстады, нәтижесінде күміс иодиді қабаты түзілді, 2Ag + I ₂ = 2AgI пластинканы қараңғы бөлмеде ұстады, біраз уақыттан соң, пластинкада «көрінбейтін бейне» -металл күміс атомдарынан түзілген- пайда болды. 2AgI = 2Ag + I ₂

Сонан соң пластинка сынап буы бар қараңғы камераға орналастырылды. Сынап металл күміспен әрекеттесіп-күміс амальгамасын түзеді де, «көрінбейтін бейне» анық көріне бастайды. Пластинка бетінде қалған AgI жарық сезгіш қасиетін жоймағандықтан, оны жою қажет, ол үшін Дагерр NaCl -нің жылы ерітіндісін пайдаланды. AgI + NaCl = Na[AgICl] күміс иодиді еріп, пластинка бетінен кетті. 1839 жылы бейнені бекіту(фиксаж) үшін натрий тиосульфаты қолданыла бастады, ол күміс иодидін өте жылдам ерітіп, жойып жіберді. AgI + 2Na ₂ S ₂ O ₃ = Na ₃ [Ag(S ₂ O ₃ ) ₂ ] + NaI Натрий тиосульфаты бекіткіш (фиксаж) қазіргі кезге дейін қолданылып келеді.

Ащы немесе ағылшын тұзы деген не?

Ағылшын тұзы-ащы тұз, магнезия, эпсом деп те аталады. Химиялық аталуы-магний сульфатының гептагидраты) . Түссіз кристалл зат. Тығыздығы-1, 68 г/см ³ . Суда жақсы ериді. Табиғатта ағылшын тұзы ащы арасан суларының құрамында көп болады. Алғаш рет Эпсом минералды су көзінен ағылшын ғалымы Неемиас Грю осы тұзды бөліп алды. Ағылшын тұзынан тұратын минерал аты-эпсомит деп аталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.