Аймақтық және интегралдық реография
Перифериялық (шеткері) қанмен камтамасыз ету, оның ішінде қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінің қантамырлар торын зерттеу қазіргі таңда өте маңызды болып табылады.
Жүректі зерттеу мақсатында доплерография жүректің негізгі соққы мөлшерінің параматрлерін зерттеуге мүмкіндік береді, ал капиллярлық торлар үшін реографияда мұндай мүмкіндік жоқ. Себебі көптеген аурулар жүрек пен магистральді (орталық) тамырларды өтіп кетіп, қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінде өзгерістер туғызады (диабет-сусамыр, Рейно ауруы). Реограмма бойынша тамыр серпімділігі мен тамырды емдеу шараларының қарқындылығын көруге болады.
Рео- (грек. rheō ағу; rheos ағыс, ағын) – бірнеше ұғымды күрделі сөздер жиынтығынан тұрады:
1) «ағу», «ағыс», «ағынды»;
2) «электрлік тоғының ағындары».
Реография (грек. rheos ағу, ағын + graphō жазу, көрініс беру; синонимі: импедансты плетизмография, реоплетизмография) - Жүрек қызметі мен қанмен қамтамасыз етілетін ағзалардың импеданстар тербелістерінің қисық сызығын тіркеу. Яғни, толық ағзаның қанға толу дәрежесіне байланысты зерттелетін аймақтың айнымалы тоққа жоғары жиілікте кедергі көрсету.
Реограмма (рео- + грек. gramma қисық сызық, көрініс; син. электрореограмма) – қисық сызық, уақыт өзгерісіне қарай толық ұлпаның электрлік кедергісін қантамырдың қанға толу мезетінде жазу.
Реограф (рео- + греч. graphō жазу, кескіндеу; син. электрореограф) - ұлпалардың электрлік кедергілерінің өзгерісін тіркейтін аспап.
Реогепатография (рео- + гепатография) - бауыр қантамырларын зерттейтін әдіс.
Офтальмореография (офтальмо- + реография; син.: көздің реографиясы, реоофтальмография) - көздің қантамырлы қабатының гемодинамикасын зерттейтін әдіс.
Реокардиограмма (рео- + кардиограмма) - жүрек циклінің уақытында жүректің толық электрлік кедергісінің өзгерісін тіркейтін әдісі.
Реосфигмография (рео- + сфигмография) - қантамырдың пульстік тербелістерін тіркеу, бұл жағдайда артерияның.
Реофлебография (рео- + флебография) – венаның реосфигмографиясы.
Реоэнцефалография (рео- + энцефалография) - бас миының қантамырларының қызметтік қалпын зерттеу болып табылады.
Реовазография (РВГ)- қан ағысты зерттеудің инвазивті емес әдісі. Бұл әдіс қазіргі таңда біздің мемлекетіміздегі ірі клиникалардан кеңінен қолданылуын көреміз. Дегенмен , РВГ қолданылуында реограмманың сапалық жазу мен бір-екіге жуық көрсеткіші бойынша сипаттаумен шектеледі, ал клиникалық медицина сапалық және дәл анықтау мен интерпритациялауды талап етеді.
Жүректі зерттеу мақсатында доплерография жүректің негізгі соққы мөлшерінің параматрлерін зерттеуге мүмкіндік береді, ал капиллярлық торлар үшін реографияда мұндай мүмкіндік жоқ. Себебі көптеген аурулар жүрек пен магистральді (орталық) тамырларды өтіп кетіп, қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінде өзгерістер туғызады (диабет-сусамыр, Рейно ауруы). Реограмма бойынша тамыр серпімділігі мен тамырды емдеу шараларының қарқындылығын көруге болады.
Рео- (грек. rheō ағу; rheos ағыс, ағын) – бірнеше ұғымды күрделі сөздер жиынтығынан тұрады:
1) «ағу», «ағыс», «ағынды»;
2) «электрлік тоғының ағындары».
Реография (грек. rheos ағу, ағын + graphō жазу, көрініс беру; синонимі: импедансты плетизмография, реоплетизмография) - Жүрек қызметі мен қанмен қамтамасыз етілетін ағзалардың импеданстар тербелістерінің қисық сызығын тіркеу. Яғни, толық ағзаның қанға толу дәрежесіне байланысты зерттелетін аймақтың айнымалы тоққа жоғары жиілікте кедергі көрсету.
Реограмма (рео- + грек. gramma қисық сызық, көрініс; син. электрореограмма) – қисық сызық, уақыт өзгерісіне қарай толық ұлпаның электрлік кедергісін қантамырдың қанға толу мезетінде жазу.
Реограф (рео- + греч. graphō жазу, кескіндеу; син. электрореограф) - ұлпалардың электрлік кедергілерінің өзгерісін тіркейтін аспап.
Реогепатография (рео- + гепатография) - бауыр қантамырларын зерттейтін әдіс.
Офтальмореография (офтальмо- + реография; син.: көздің реографиясы, реоофтальмография) - көздің қантамырлы қабатының гемодинамикасын зерттейтін әдіс.
Реокардиограмма (рео- + кардиограмма) - жүрек циклінің уақытында жүректің толық электрлік кедергісінің өзгерісін тіркейтін әдісі.
Реосфигмография (рео- + сфигмография) - қантамырдың пульстік тербелістерін тіркеу, бұл жағдайда артерияның.
Реофлебография (рео- + флебография) – венаның реосфигмографиясы.
Реоэнцефалография (рео- + энцефалография) - бас миының қантамырларының қызметтік қалпын зерттеу болып табылады.
Реовазография (РВГ)- қан ағысты зерттеудің инвазивті емес әдісі. Бұл әдіс қазіргі таңда біздің мемлекетіміздегі ірі клиникалардан кеңінен қолданылуын көреміз. Дегенмен , РВГ қолданылуында реограмманың сапалық жазу мен бір-екіге жуық көрсеткіші бойынша сипаттаумен шектеледі, ал клиникалық медицина сапалық және дәл анықтау мен интерпритациялауды талап етеді.
1. Учебное пособие (на кафедре)
2. Владимиров Ю.А. с соавт. Биофизика. М., Медицина, 1983. – 2 экз.
3. Антонов В.Ф., Черныш A.M., В.И. Пасечник и др. Биофизика. М., 2000.
4. Рубин А.Е. Биофизика. Т.2. М.: Университет « Книжный дом».
5. Физиология и патофизиология сердца / ред. Н. Сперелакис.- М.: Медицина, 1990.- Том 1.
6. Физиология кровообращения. Физиология сердца. (сер. Руководство по физиологии).-Л.:Наука, 1980.
7. Физиология кровообращения. Физиология сосудистой системы. -Л.:Наука, 1986.
8. Медицинская биофизика. Самойлов В.О., Л., Воениздат, 1986.
9. Основы физиологии человека. Учебник в 2 томах под редакцией Б.И. Ткаченко. 1994
10. Физиология человека в 3 томах под ред. Р. Шмидта и Г. Тевса. М., «Мир», 1996 или 1985 (в 4 т)
11. Инструментальные методы исследования сердечно-сосудистой системы / ред. Т.С. Виноградова. -М.:Медицина, 1986.
2. Владимиров Ю.А. с соавт. Биофизика. М., Медицина, 1983. – 2 экз.
3. Антонов В.Ф., Черныш A.M., В.И. Пасечник и др. Биофизика. М., 2000.
4. Рубин А.Е. Биофизика. Т.2. М.: Университет « Книжный дом».
5. Физиология и патофизиология сердца / ред. Н. Сперелакис.- М.: Медицина, 1990.- Том 1.
6. Физиология кровообращения. Физиология сердца. (сер. Руководство по физиологии).-Л.:Наука, 1980.
7. Физиология кровообращения. Физиология сосудистой системы. -Л.:Наука, 1986.
8. Медицинская биофизика. Самойлов В.О., Л., Воениздат, 1986.
9. Основы физиологии человека. Учебник в 2 томах под редакцией Б.И. Ткаченко. 1994
10. Физиология человека в 3 томах под ред. Р. Шмидта и Г. Тевса. М., «Мир», 1996 или 1985 (в 4 т)
11. Инструментальные методы исследования сердечно-сосудистой системы / ред. Т.С. Виноградова. -М.:Медицина, 1986.
Аймақтық және интегралдық реография
Орындаған:Нүрлен Әлішер
Тексерген: Нүрбекова Асель
Факультет:Жалпы медицина
Топ: 104 Б
Перифериялық (шеткері) қанмен камтамасыз ету, оның ішінде қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінің қантамырлар торын зерттеу қазіргі таңда өте маңызды болып табылады.
Жүректі зерттеу мақсатында доплерография жүректің негізгі соққы мөлшерінің параматрлерін зерттеуге мүмкіндік береді, ал капиллярлық торлар үшін реографияда мұндай мүмкіндік жоқ. Себебі көптеген аурулар жүрек пен магистральді (орталық) тамырларды өтіп кетіп, қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінде өзгерістер туғызады (диабет-сусамыр, Рейно ауруы). Реограмма бойынша тамыр серпімділігі мен тамырды емдеу шараларының қарқындылығын көруге болады.
Негізгі ұғымдар мен терминдер.
Рео- (грек. rheō ағу; rheos ағыс, ағын) - бірнеше ұғымды күрделі сөздер жиынтығынан тұрады:
1) ағу, ағыс, ағынды;
2) электрлік тоғының ағындары.
Реография (грек. rheos ағу, ағын + graphō жазу, көрініс беру; синонимі: импедансты плетизмография, реоплетизмография) - Жүрек қызметі мен қанмен қамтамасыз етілетін ағзалардың импеданстар тербелістерінің қисық сызығын тіркеу. Яғни, толық ағзаның қанға толу дәрежесіне байланысты зерттелетін аймақтың айнымалы тоққа жоғары жиілікте кедергі көрсету.
Реограмма (рео- + грек. gramma қисық сызық, көрініс; син. электрореограмма) - қисық сызық, уақыт өзгерісіне қарай толық ұлпаның электрлік кедергісін қантамырдың қанға толу мезетінде жазу.
Реограф (рео- + греч. graphō жазу, кескіндеу; син. электрореограф) - ұлпалардың электрлік кедергілерінің өзгерісін тіркейтін аспап.
Реогепатография (рео- + гепатография) - бауыр қантамырларын зерттейтін әдіс.
Офтальмореография (офтальмо- + реография; син.: көздің реографиясы, реоофтальмография) - көздің қантамырлы қабатының гемодинамикасын зерттейтін әдіс.
Реокардиограмма (рео- + кардиограмма) - жүрек циклінің уақытында жүректің толық электрлік кедергісінің өзгерісін тіркейтін әдісі.
Реосфигмография (рео- + сфигмография) - қантамырдың пульстік тербелістерін тіркеу, бұл жағдайда артерияның.
Реофлебография (рео- + флебография) - венаның реосфигмографиясы.
Реоэнцефалография (рео- + энцефалография) - бас миының қантамырларының қызметтік қалпын зерттеу болып табылады.
Реовазография (РВГ)- қан ағысты зерттеудің инвазивті емес әдісі. Бұл әдіс қазіргі таңда біздің мемлекетіміздегі ірі клиникалардан кеңінен қолданылуын көреміз. Дегенмен , РВГ қолданылуында реограмманың сапалық жазу мен бір-екіге жуық көрсеткіші бойынша сипаттаумен шектеледі, ал клиникалық медицина сапалық және дәл анықтау мен интерпритациялауды талап етеді.
Бұл жағдайда шығудың бірден-бір жолы: реографиялық зерттеуді компьютерлер мен автоматтандырылған орынмен жабдықтау болады. Мұндайда зерттеудің өткізілуі мен сапасының жоғарылуы анықталады, себебі, барлық "лас" жұмысты арнайы компьютер орындайды.
РВГ негізгі көрсеткіштері:
Сурет 1_РВГ-толқынның сандық талдау схемасы.
Барлық РВГ талдау көрсеткіштерін бірнеше топқа біріктіруге болады:
І. Артериалды қан ағыстың белсенді көрсеткіші
1. Аарт және РИ - регионарлық гемодинамиканың маңызды көрсеткіштері.
, мұнда К=0,1 Ом-тіркегіш сигнал мәні. Бұл параметрлер зерттелетін ағза немесе оның бөлігі үшін магистральді артериялардың қанға толу көлемін көрсетеді.
Бұл көрсеткіштердің шамасы келесі себептерге байланысты: тамыр өтімділігі, оның диаметрі, тонусы, жүректің соққы мөлшері, зерттелетін бөліктің бұлшық ет салмағы, электродтар арасындағы арақашықтық, жүрек жиырылу жиілігі ол көрсеткіштердің физиологиялық тербелісінің +-10% рұқсат етіледі.
Қарт және ересек жаста яғни ағзаның инволюция кезеңінде Аарт және РИ шамасы төмендеуі мүмкін.
2. Амплитуда-жиіліктік көрсеткіш (АЖК, ш.б.)
АЖК=РИТкардио, мұнда РИ- реографиялық индекс (ш.б.),
Ткардио-кардиоцикл ұзақтығы (с). Жүректің жиырылу жиілігіне байланысты артериалды қан ағысының интенсивтілігін сипаттайтын көрсеткіш (тахикардия кезінде Аарт шамасы және РИ төмендеуі мүмкін). АЖК көмегімен жжж тек тахикардия салдары ма немесе қантамыр зақымы бар ма екенін болжам жасайды. Көрсеткіштердің қалыптары төменде келтірілген.
Көрсеткіштер
өлшем бірлігі
Сегменттер
иық
бұғана
Білезік
Қол саусақтары
тізе
табан
Табан саусақтары
Аарт
Ом
0,05
0,08
0,1
0,24
0,08
0,1
0,22
РИ
ш.б.
0,5
0,8
1
2,4
0,8
1
2,2
АЖК
ш.б.
0,5-0,75
0,8-1,2
1-1,5
2,4-3,6
0,8-1,2
1-1,5
2,2-3,3
3. Көлемдік қатынасты пульс Рr , %
РR = Аарт (Zнегіз * Ткардио ) ,
Аарт - негізгі реотолқын амплитудасы (Ом)
Zнегіз - зерттелетін бөліктің негізгі кедергісі (Ом)
Ткардио - кардиоцикл ұзақтығы (с).
ІІ. Тамырлардың серпімділігі және тонус көрсеткіші
1. Серпімділік модулі.
(ά Ткардио )*100% ;
бұл көрсеткіш кардиоциклдың қай бөлігі түрлі калибрлі артерия қабырғаларының кедергісіне жұмсалатынын және артериалдық арнаның интегралды тонусын өрнектейді.
2. Тез толу индексі (ТТИ, %). ТТИ= (Асист А арт )* 100%.
Берілген көрсеткіш ірі артериялардағы тонус деңгейін бағалауға мүмкіндік береді. Тонус төмендегенде ТТИ жоғарылайды, егер жоғарыласа - төмендейді, қалыпта 45-80%
3. Қан ағыстың тежелу көрсеткіші (ҚАТК,с).
ҚАТК= Аарт Адифф_макс ;
орташа және кіші калибрлі артерия қабырғаларының серпімділігн бағалауға мүмкіндік береді. Бөлікке байланысты кең шектіктерге ие 1,5-тен 18 % дейін, орташа 6-7%.
4. Артерияның қанға тез және баяу толу уақытының қатынасы (с, ш.б.).
Қалыпта ά1 ά2 =0,8-1,2 ш.б. Егер көрсеткіш қалыптан жоғары болса, ірі тамырлар тонусы басым, ал төмен болса - кіші тамырларда.
5. Веналық және артериялық бөліктер арақатынасы (Авен Аарт ; %).
(Авен Аарт ) * 100%
бұл көрсеткіш артериалды қанға толудан кейінгі веналық қанды айдау кезін сипаттайды. Қалыпта 0-30%
6. Дикротикалық индекс (ДИК, %)
ДИК=(Аинц Аарт ) * 100% ;
ДИК зертелетін бөлікте тамыр тонусының прекапиллярлар деңгейінде және шеткері қантамыр кедергісін жанама көрсетеді. ДИК қалыпты көрсеткіштері қолдарда 35-48 %, аяқтарда 30-45%
7. Диастолалық индекс (ДИА, %)
ДИА=(Адик Аарт ) * 100% ;
Артериядан қанның венаға ағысын және посткапилляр деңгейінде веналық тамырлардың тонусын сипаттайды. ДИА қалыпты көрсеткіштері қолдарда 45-55 %, аяқтарда ... жалғасы
Орындаған:Нүрлен Әлішер
Тексерген: Нүрбекова Асель
Факультет:Жалпы медицина
Топ: 104 Б
Перифериялық (шеткері) қанмен камтамасыз ету, оның ішінде қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінің қантамырлар торын зерттеу қазіргі таңда өте маңызды болып табылады.
Жүректі зерттеу мақсатында доплерография жүректің негізгі соққы мөлшерінің параматрлерін зерттеуге мүмкіндік береді, ал капиллярлық торлар үшін реографияда мұндай мүмкіндік жоқ. Себебі көптеген аурулар жүрек пен магистральді (орталық) тамырларды өтіп кетіп, қантамыр жүйесінің дистальді бөлігінде өзгерістер туғызады (диабет-сусамыр, Рейно ауруы). Реограмма бойынша тамыр серпімділігі мен тамырды емдеу шараларының қарқындылығын көруге болады.
Негізгі ұғымдар мен терминдер.
Рео- (грек. rheō ағу; rheos ағыс, ағын) - бірнеше ұғымды күрделі сөздер жиынтығынан тұрады:
1) ағу, ағыс, ағынды;
2) электрлік тоғының ағындары.
Реография (грек. rheos ағу, ағын + graphō жазу, көрініс беру; синонимі: импедансты плетизмография, реоплетизмография) - Жүрек қызметі мен қанмен қамтамасыз етілетін ағзалардың импеданстар тербелістерінің қисық сызығын тіркеу. Яғни, толық ағзаның қанға толу дәрежесіне байланысты зерттелетін аймақтың айнымалы тоққа жоғары жиілікте кедергі көрсету.
Реограмма (рео- + грек. gramma қисық сызық, көрініс; син. электрореограмма) - қисық сызық, уақыт өзгерісіне қарай толық ұлпаның электрлік кедергісін қантамырдың қанға толу мезетінде жазу.
Реограф (рео- + греч. graphō жазу, кескіндеу; син. электрореограф) - ұлпалардың электрлік кедергілерінің өзгерісін тіркейтін аспап.
Реогепатография (рео- + гепатография) - бауыр қантамырларын зерттейтін әдіс.
Офтальмореография (офтальмо- + реография; син.: көздің реографиясы, реоофтальмография) - көздің қантамырлы қабатының гемодинамикасын зерттейтін әдіс.
Реокардиограмма (рео- + кардиограмма) - жүрек циклінің уақытында жүректің толық электрлік кедергісінің өзгерісін тіркейтін әдісі.
Реосфигмография (рео- + сфигмография) - қантамырдың пульстік тербелістерін тіркеу, бұл жағдайда артерияның.
Реофлебография (рео- + флебография) - венаның реосфигмографиясы.
Реоэнцефалография (рео- + энцефалография) - бас миының қантамырларының қызметтік қалпын зерттеу болып табылады.
Реовазография (РВГ)- қан ағысты зерттеудің инвазивті емес әдісі. Бұл әдіс қазіргі таңда біздің мемлекетіміздегі ірі клиникалардан кеңінен қолданылуын көреміз. Дегенмен , РВГ қолданылуында реограмманың сапалық жазу мен бір-екіге жуық көрсеткіші бойынша сипаттаумен шектеледі, ал клиникалық медицина сапалық және дәл анықтау мен интерпритациялауды талап етеді.
Бұл жағдайда шығудың бірден-бір жолы: реографиялық зерттеуді компьютерлер мен автоматтандырылған орынмен жабдықтау болады. Мұндайда зерттеудің өткізілуі мен сапасының жоғарылуы анықталады, себебі, барлық "лас" жұмысты арнайы компьютер орындайды.
РВГ негізгі көрсеткіштері:
Сурет 1_РВГ-толқынның сандық талдау схемасы.
Барлық РВГ талдау көрсеткіштерін бірнеше топқа біріктіруге болады:
І. Артериалды қан ағыстың белсенді көрсеткіші
1. Аарт және РИ - регионарлық гемодинамиканың маңызды көрсеткіштері.
, мұнда К=0,1 Ом-тіркегіш сигнал мәні. Бұл параметрлер зерттелетін ағза немесе оның бөлігі үшін магистральді артериялардың қанға толу көлемін көрсетеді.
Бұл көрсеткіштердің шамасы келесі себептерге байланысты: тамыр өтімділігі, оның диаметрі, тонусы, жүректің соққы мөлшері, зерттелетін бөліктің бұлшық ет салмағы, электродтар арасындағы арақашықтық, жүрек жиырылу жиілігі ол көрсеткіштердің физиологиялық тербелісінің +-10% рұқсат етіледі.
Қарт және ересек жаста яғни ағзаның инволюция кезеңінде Аарт және РИ шамасы төмендеуі мүмкін.
2. Амплитуда-жиіліктік көрсеткіш (АЖК, ш.б.)
АЖК=РИТкардио, мұнда РИ- реографиялық индекс (ш.б.),
Ткардио-кардиоцикл ұзақтығы (с). Жүректің жиырылу жиілігіне байланысты артериалды қан ағысының интенсивтілігін сипаттайтын көрсеткіш (тахикардия кезінде Аарт шамасы және РИ төмендеуі мүмкін). АЖК көмегімен жжж тек тахикардия салдары ма немесе қантамыр зақымы бар ма екенін болжам жасайды. Көрсеткіштердің қалыптары төменде келтірілген.
Көрсеткіштер
өлшем бірлігі
Сегменттер
иық
бұғана
Білезік
Қол саусақтары
тізе
табан
Табан саусақтары
Аарт
Ом
0,05
0,08
0,1
0,24
0,08
0,1
0,22
РИ
ш.б.
0,5
0,8
1
2,4
0,8
1
2,2
АЖК
ш.б.
0,5-0,75
0,8-1,2
1-1,5
2,4-3,6
0,8-1,2
1-1,5
2,2-3,3
3. Көлемдік қатынасты пульс Рr , %
РR = Аарт (Zнегіз * Ткардио ) ,
Аарт - негізгі реотолқын амплитудасы (Ом)
Zнегіз - зерттелетін бөліктің негізгі кедергісі (Ом)
Ткардио - кардиоцикл ұзақтығы (с).
ІІ. Тамырлардың серпімділігі және тонус көрсеткіші
1. Серпімділік модулі.
(ά Ткардио )*100% ;
бұл көрсеткіш кардиоциклдың қай бөлігі түрлі калибрлі артерия қабырғаларының кедергісіне жұмсалатынын және артериалдық арнаның интегралды тонусын өрнектейді.
2. Тез толу индексі (ТТИ, %). ТТИ= (Асист А арт )* 100%.
Берілген көрсеткіш ірі артериялардағы тонус деңгейін бағалауға мүмкіндік береді. Тонус төмендегенде ТТИ жоғарылайды, егер жоғарыласа - төмендейді, қалыпта 45-80%
3. Қан ағыстың тежелу көрсеткіші (ҚАТК,с).
ҚАТК= Аарт Адифф_макс ;
орташа және кіші калибрлі артерия қабырғаларының серпімділігн бағалауға мүмкіндік береді. Бөлікке байланысты кең шектіктерге ие 1,5-тен 18 % дейін, орташа 6-7%.
4. Артерияның қанға тез және баяу толу уақытының қатынасы (с, ш.б.).
Қалыпта ά1 ά2 =0,8-1,2 ш.б. Егер көрсеткіш қалыптан жоғары болса, ірі тамырлар тонусы басым, ал төмен болса - кіші тамырларда.
5. Веналық және артериялық бөліктер арақатынасы (Авен Аарт ; %).
(Авен Аарт ) * 100%
бұл көрсеткіш артериалды қанға толудан кейінгі веналық қанды айдау кезін сипаттайды. Қалыпта 0-30%
6. Дикротикалық индекс (ДИК, %)
ДИК=(Аинц Аарт ) * 100% ;
ДИК зертелетін бөлікте тамыр тонусының прекапиллярлар деңгейінде және шеткері қантамыр кедергісін жанама көрсетеді. ДИК қалыпты көрсеткіштері қолдарда 35-48 %, аяқтарда 30-45%
7. Диастолалық индекс (ДИА, %)
ДИА=(Адик Аарт ) * 100% ;
Артериядан қанның венаға ағысын және посткапилляр деңгейінде веналық тамырлардың тонусын сипаттайды. ДИА қалыпты көрсеткіштері қолдарда 45-55 %, аяқтарда ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz