Жеке адамның психологиялық құрылымы туралы

Жеке адам санасы мен ақылы арқылы дараланады. Оның дыбысты анық тілі, еңбектену әрекеті қоғамдық жағдайда, бір – бірімен қарым – қатынаста қарастырылады. Жеке адам – дүниетаным қабілеті бар, сыртқы ортаның неше түрлі әсерлерін бастан кешіріп, оларға төзімділік көрсететін, табиғатты өзгертуге ықпал ете алатын жан.
Жеке адам психологиялық құрылымы мен ерекшеліктері төрт түрлі жағынан қарастырылады, яғни: 1) Жеке адамның әлеуметтік өміріне қатысты ерекшеліктері: қызығу, ұмтылу (ынтасымен талаптануы), мұрат, дүниетанымдық көзқарас, сенім. Бұл – жеке адамның адамгершілік қасиеттерін білдіретін сипаттар. 2) Адамның білімдарлығы, дағдылары, бейімділігі. Мұндай сипаттар адамның даралық қасиетін, өзіндік даму деңгейін, тәлім – тәрбие негізінде қалыптасқан тәжірибесін көрсетеді. 3) Жеке адамның дара психикалық процестерінің тиянақтылығымен өзіндік ерекшеліктері. Ондай қасиеттерге зейін мен ойлау, қабылдау мен ес, сезім күйлері мен ерік, адам психикасындағы басқа да құбылмалы өзгерістер жатады. 4) Жеке адамның биологиялық тума қасиеттері – нышан, жоғары жүйке қызметі. Бұлар адамның темпераменті мен жас ерекшеліктеріне, жыныстық белгісіне сәкес көрініс береді.Мұндай қасиеттер машықтану мен жаттығу арқылы қалыптасып, жетіледі.
Ұстаздар мен тәлімгерлер, жетекшілер мен тәрбиешілер балалар мен жастардың жоғарыда топтастырылып көрсетілген төрт түрлі ерекшеліктерімен жете танысып, ондай қасиеттерді жетілдіре түсудің әдіс тәсілдерін үнемі іздестіруді көздейді. Бұл ерекшеліктердің адамға тәуелсіз – ақ дамып отыратындаған да ескерген жөн. Мәселен, адал әрі шыншыл немесе өтірікші болу темпераменті кез – келген оқушыда кездесе береді. Оқушылардың іс — әрекетіндегі әр қилы кемшіліктер осы төрт түрлі психикалық қасиеттердің біріне байланысты болуы мүмкін. Айталық, оқушының зейінсіздігі: а) білімі мен дағдысының болмауынан, белгілі істі орындауда өз зейінін сол нәрсеге аудара алмауынан; б) зейін аударуға қиналуы жүйке қызметінің қозғалтқыштық әсерінен; в) тәртіпсіздігі мен ұқыпсыздығынан болуы ықтймал. Бұлар – баланың адамгершілік тәрбиесіне қатысты сапалық қасиеттер. Бұлардан басқа оқушының мінезі мен қабілетінің кемістітерін көре білу үшін оның өзіндік ерекшеліктерін де аңғара білу керек.
Адамды танып білу үшін оның қоғам мүшесі ретінде қандай істерді тындыра алатындығымен танысу керек. Келешектегі мақсатына жету үшін ықыластығы, ынталы болу, оған ұмтылу жеке адамның бағыт – бағдарын білдіреді.Адамның бағыт – бағдары, ынта – жігері, мақсат – мүддесі гуманистік қоғам мүддесімен үндеседі. Адамның кісілік қасиетін түсінуде «ол нені қалайды?» деген мәселені ғана қою жеткіліксіз. Өйткені, адамның ниет-тілегі мен ынтасы үнемі өзгеріп, дамып, күрделеніп отырады.