Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің рыноктық экономикада қызмет ету тенденциясы

Дамыған елдер эволюциясының тарихы шағын биснестің негізқалаушы буын екендігін растайды. Шағын бизнестің жағдайы мен даму деңгейінен елдің тұрақты экономикалық өсуі қамтамасыз етіледі. Экономиканың дәл осы секторы дамымаған бәсекелестік, материалдық және материалдық емес ресурстарды тиімсіз пайдалану, ішкі жиынтық сұраныстың импортқа тәуелділігі, жұмыссыздық, кедейшілік сияқты мемлекеттің экономикалық өсуіне кедергі келтіретін көптеген проблемаларды шеше алатын потенциалды мүмкіндіктерге ие.
Шағын кәсіпкерлік қазіргі заманғы рыноктық жүйенің негізгі элементі болып табылады. Ол жеке меншікке негізделген рыноктық қатынастарды нығайтады. Жеке кәсіпкерлер өзінің экономикалық жағдайы мен өмір сүру деңгейі бойынша қоғамның әлеуметтік және саяси тұрақтылығына кепіл болатын орта таптың негізін құрайды.
Шағын кәсіпкерлік ұлттық экономиканың дамуына ғана емес, әркімге кәсіпкерлікке деген қабілеттілігі мен жеке қасиеттерін ашуға мүмкіндік береді. Кәсіпкерлік қызмет шығармашылық сипатта жүреді. Ол үшін кәсіпкер ынталылық, тәуекелділіккеге бару қабілетітілігі, жауапкершілікті өз мойнына алу, әртүрлі шешім қабылдау, бизнестің экономикалық заңдары мен принциптрін меңгеру сияқты жеке қасиеттерге ие болу керек.
Соңғы төрт жылда белсенді қызмет ететін шағын кәсіпкерлік субъектілерінің (әрі қарай ШКС) саны өсіп келеді.
Ғаламдық дағдарыс дүниежүзілік интеграциялық процестерге кіріктірілген барлық мемлекеттердің экономикасының барлық секторының дамуына әсер етті. Оның салдары біздің да республикамыздың экономикасына, оның ішінде шағын кәсіпкерлік секторына да әсерін тигізді.
2008 жылы шағын бизнес субъектілерінің өсу қарқыны азая түсті. Жалпы 2008 жылы елімізде 704 мың. бірлік шағын бизнес субъектілері өз қызметін белсенді атқарса, 2009 жылы олардың саны 5,3% өсіп, 741 мың. бірлікті құрады.
Жеке кәсіпкер нысанындағы шағын бизнес субъектілерінің саны (әрі қарай-ЖК) 2008 жылы елімізде 476 мың. бірлік белсенді қызмет ететін жеке кәсіпкерлер болса, 2009 жылы олардың саны 35 мың. бірлікке көбейді, яғни 7,3% өсті.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің белсенді қызмет ететін басқа нысандарында да өсу үрдісі байқалды. Егер 2008 жылы белсенді қызмет ететін шағын бизнес кәсіпорындары (әрі қарай- ШБК) (жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер) 58 мың. бірлік болса, 2009 жылы олардың саны 2 мың. бірлікке өсті, яғни өсім 3,4% құрады. Азырақ үрдіс шаруа-фермер қожалықтары нысанында қызметін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субъектілерінде байқалды (әрі қарай- ШФҚ). Егер 2007 жылы белсенді қызмет ететін 169 326 бірлік ШФҚ болса, жыл соңына олардың саны небары 155 бірлікке өсті, 2009 жылы 145 бірлікке көбейді, яғни өсім шамамен 0,09% құрады. (сурет 1)

2006-2009 жылдары белсенді қызмет ететін ШКС санының динамикасы, мың. бірлік