Халықтық тәрбие әлеуметтік-педагогикалық құбылыс ретінде
Халықтық тәрбие тарихи даму процесіндегі тірі дене болып табылады. Табиғатқа сөйкестілік, табиғи салдарлар қағидасы өте карапайым түрде болса да, олардың педагогика ғылымыңда негізделуінен көп бұрын халықгың ауызша шығармашылығында көрініс тапты. Тарихтың тәрбиелік мөнін есте ұстай отыра ел қорғаған, халық тыныштығы үшін күрескен көсемдер мен осы тарихи оқиғаларга арналған ауызша халықтық шығармашылықтың өзі -халықтың азаттық қозғалысы тарихын өзіндік және қарапайым да асқақ түрде бейнелеп және келешек ұрпақтың, патриоттық және рухани-адамгершіліктік трғыда қалыптасуына ықпал жасайтынын ұмытпау керек.
Халықтық педагогиканың өлеуметтік бағыттылығы, әсіресе көне жазба ескерткіштердегі мақалдар мен мәтелдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек секілді тәрбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Олардың шығу тегі мен тарихи дамуын есепке альш сипаттау, тарихи-генетикалық түрғыдан қарастыру халық педагогикасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді жөне оның демократиялық сипатына назар аудартады. Әрине, этнопедагогика тарихында ертедегі қазақстандықгардың еңбекке тәрбиелеу дәстүрлері мен кәсіпке үйретушілік жүйесі, әртүрлі қозғалмалы ойындары мен жарыстары, саналуан өдет-ғұрыптар мен өмір салттары терең із қалдырды. Халықта эстетикалық төрбие берудің өзіндік үлгісі болды. Оның сипатты ерекшелігі еңбек тәрбиесімен тығыз байланыстылығы.
Бүл ең алдымен еңбек құралдарың шебер және сәнді безендіруден, өндеуден көрінді. Олар ыңғайлы ғана емес, көзді қуануы, көңіл-күйді көтеретіндей әсем де болуы тиіс еді. Мұндай көркемдік талғам ғасырлар бойы қалыптасқан. Демек, педагогикалық мәдениеттің бастау көздерін тәрбие процесінің өзінен ғана емес, халықтық бағыт-бағдардан, әрекеттерден, шығармашылықтардан іздеу керек. Халық туғызған әсемдік - бұл рухани әлемнің әсемдігі, сонымен бір мезгілде педагогикалық мәдениеттің тамаша жетістіктерінің куәсі. Педагогикалық мәдениеттің деңгейі жөнінде тек нақты педагогикалық ескерткіштер мен шығармалар бойынша ғана емес, сондай-ақ тәрбиеленушілер мен олардың өлмес мұралары арқылы да пікір айтуға тура келеді. Осындай педагогика ғылымына қисындаса жуықтап келген халық педагогтары барлық кезеңдерде, барлық халықтарда да болды. Олар кейін пайда болып дамыған халықтық негіздегі демократиялық педагогикалық жүйеге жатамды жағдайлар туғызды.
Халықтық педагогиканың өлеуметтік бағыттылығы, әсіресе көне жазба ескерткіштердегі мақалдар мен мәтелдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек секілді тәрбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Олардың шығу тегі мен тарихи дамуын есепке альш сипаттау, тарихи-генетикалық түрғыдан қарастыру халық педагогикасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді жөне оның демократиялық сипатына назар аудартады. Әрине, этнопедагогика тарихында ертедегі қазақстандықгардың еңбекке тәрбиелеу дәстүрлері мен кәсіпке үйретушілік жүйесі, әртүрлі қозғалмалы ойындары мен жарыстары, саналуан өдет-ғұрыптар мен өмір салттары терең із қалдырды. Халықта эстетикалық төрбие берудің өзіндік үлгісі болды. Оның сипатты ерекшелігі еңбек тәрбиесімен тығыз байланыстылығы.
Бүл ең алдымен еңбек құралдарың шебер және сәнді безендіруден, өндеуден көрінді. Олар ыңғайлы ғана емес, көзді қуануы, көңіл-күйді көтеретіндей әсем де болуы тиіс еді. Мұндай көркемдік талғам ғасырлар бойы қалыптасқан. Демек, педагогикалық мәдениеттің бастау көздерін тәрбие процесінің өзінен ғана емес, халықтық бағыт-бағдардан, әрекеттерден, шығармашылықтардан іздеу керек. Халық туғызған әсемдік - бұл рухани әлемнің әсемдігі, сонымен бір мезгілде педагогикалық мәдениеттің тамаша жетістіктерінің куәсі. Педагогикалық мәдениеттің деңгейі жөнінде тек нақты педагогикалық ескерткіштер мен шығармалар бойынша ғана емес, сондай-ақ тәрбиеленушілер мен олардың өлмес мұралары арқылы да пікір айтуға тура келеді. Осындай педагогика ғылымына қисындаса жуықтап келген халық педагогтары барлық кезеңдерде, барлық халықтарда да болды. Олар кейін пайда болып дамыған халықтық негіздегі демократиялық педагогикалық жүйеге жатамды жағдайлар туғызды.
Халықтық тәрбие әлеуметтік-педагогикалық
құбылыс ретінде
Халықтық тәрбие тарихи даму процесіндегі тірі дене болып табылады.
Табиғатқа сөйкестілік, табиғи салдарлар қағидасы өте карапайым түрде болса
да, олардың педагогика ғылымыңда негізделуінен көп бұрын халықгың ауызша
шығармашылығында көрініс тапты. Тарихтың тәрбиелік мөнін есте ұстай отыра
ел қорғаған, халық тыныштығы үшін күрескен көсемдер мен осы тарихи
оқиғаларга арналған ауызша халықтық шығармашылықтың өзі -халықтың азаттық
қозғалысы тарихын өзіндік және қарапайым да асқақ түрде бейнелеп және
келешек ұрпақтың, патриоттық және рухани-адамгершіліктік трғыда
қалыптасуына ықпал жасайтынын ұмытпау керек.
Халықтық педагогиканың өлеуметтік бағыттылығы, әсіресе көне жазба
ескерткіштердегі мақалдар мен мәтелдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек
секілді тәрбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Олардың шығу тегі мен
тарихи дамуын есепке альш сипаттау, тарихи-генетикалық түрғыдан қарастыру
халық педагогикасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді жөне оның
демократиялық сипатына назар аудартады. Әрине, этнопедагогика тарихында
ертедегі қазақстандықгардың еңбекке тәрбиелеу дәстүрлері мен кәсіпке
үйретушілік жүйесі, әртүрлі қозғалмалы ойындары мен жарыстары, саналуан
өдет-ғұрыптар мен өмір салттары терең із қалдырды. Халықта эстетикалық
төрбие берудің өзіндік үлгісі болды. Оның сипатты ерекшелігі еңбек
тәрбиесімен тығыз байланыстылығы.
Бүл ең алдымен еңбек құралдарың шебер және сәнді безендіруден,
өндеуден көрінді. Олар ыңғайлы ғана емес, көзді қуануы, көңіл-күйді
көтеретіндей әсем де болуы тиіс еді. Мұндай көркемдік талғам ғасырлар бойы
қалыптасқан. Демек, педагогикалық мәдениеттің бастау көздерін тәрбие
процесінің өзінен ғана емес, халықтық бағыт-бағдардан, әрекеттерден,
шығармашылықтардан іздеу керек. Халық туғызған әсемдік - бұл рухани әлемнің
әсемдігі, сонымен бір мезгілде педагогикалық мәдениеттің тамаша
жетістіктерінің куәсі. Педагогикалық мәдениеттің деңгейі жөнінде тек нақты
педагогикалық ескерткіштер мен шығармалар бойынша ғана емес, сондай-ақ
тәрбиеленушілер мен олардың өлмес мұралары арқылы да пікір айтуға тура
келеді. Осындай педагогика ғылымына қисындаса жуықтап келген халық
педагогтары барлық кезеңдерде, барлық халықтарда да болды. Олар кейін пайда
болып дамыған халықтық негіздегі демократиялық педагогикалық жүйеге жатамды
жағдайлар туғызды.
Өткеннің көрнекті педагогтары халықтың педагогикалық көзкараста-рын
оқьш үйренуге көп көңіл бөлді. Төрбиенің халықгығы, табиғатпен
үйлесімділігі идеясын дамытты, халық педагогикасынан мысалдарды халық
даналығының бейнеленуі ретіңде пайдалаңцы. Ғалымдар, ақындар, өнер иелері,
философтар педагогикалық идеяларын талдау тәрбиенің гуманистік халықтық
идеялары олардың адам тәрбиесі жайлы трактаттарында кеңінен қолданылғанын
керсетеді. Абу Насыр Әл-Фарабидің "Музыканың үлкен кітабында" халықтық
музыкадан үлгілер үсынылса, Әбу Райхан Бируни өз шығармаларында түрлі
халықтардың дәстүрлері жайлы арнайы сөз қозғайды: Махмұд Қашгаридің "Түркі
тілдерінің сөздігі" (Диуани лұғат ат түрік) атты еңбегінде халықтық тәрбие
тәжірибесінен мысалдар мол, Жүсіп Баласағұнидың Құтты білім (Құдатғу
біліг) шығармашылығы толығымен халықтық поэтикалық шығармашылығымен
үндеседі.
Асан қайғы, Казтуған, Шалкиіз, Жиенбетті халыққа сүйіспенщілік, оның
тағдыры мен мәдениетіне жанашырлық қарым-қатынас байланыстырады. Қызмет
бағыттары бойынша олар бір-біріне өте ұқсас. Асан Кайғы өзін қазақ қоғамдық
емірінің қалың ортасына енгізген көптеген тарихи оқиғалардың куәгері болды.
Оның бүкіл өрекеті өз халқына оның жарқын болашаққа ұмтылысында көмектесу
тілегімен анықгалады. Дүниеге сеніммен қараушы көрнекті қайраткер айтқан:
"Ата жұрты бұқара өз қолында болмаса, қанша жақсы болса да, қайратты туған
ер ғаріп"- деген өнеге сөздердің қазір де тәрбиелік маңызы үлкен.
Мұнымен өте үқсас ойларды біз Казтуған шығармаларынан да табамыз.
Түлғаның рухани байлығындағы бастау ақын пікірінше - ол өз халқының рухани
қазынасы. Отанға, жерге нәзік сүйіспеншілігін ол былай деп біддіреді:
"Кіндігімді кескен жүрт,
Кір-қоңымды жуған жұрт,
Қарағайдан садақ тудырып,
Қорамсамды сары жүн оққа толтырып,
Жанға сақтау болған жұрт"
Халықтық ақындар мен жыраулар үшін жетекші қағида болып табылады. Олар
халық педагогикасын терең біледі жөне оны ардақ тұтады.
Ел бастау қиын емес,
қонатын жерден көл табылады,
Қол бастау қиын емес,
шабатын жерден ел табылады,
Шаршы топта сез бастаудан қиынды көргем жоқ" –
деп Бұқардың төрбиеленушінің санасына ықпалды әсері мол сөз өнеріне
ерекше мән беруі осыдан. Оның шығармаларында насихат, өсиет, ақыл айту,
тілек секілді халықтық тәрбиенің құралдары жиі кездеседі.
Педагогикалық мәдениет жөйін таддағанда қашанда нәрлі орта жайлы, оны
азықтандырған, оның пайда болуы, дамуы және гүлденуіне қолайлы жағдай
туғызған - халық жайлы есте ұстаған жөн. Кез келген мәдениет кайраткерінің
жеке шығармашылығы оған дейін халық жөне адамзат жеңіп алған жетістіктер
негізіңде дамиды. Ол өз халқының мәдениетін жетілдіруді бастаудан бұрын
өзінің көп ғасырлық тарихында халық туғызганды меңгеруі, сонымен қатар өзге
халықтар мен адамзат жасаған игіліктерді игеруі қажет. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
құбылыс ретінде
Халықтық тәрбие тарихи даму процесіндегі тірі дене болып табылады.
Табиғатқа сөйкестілік, табиғи салдарлар қағидасы өте карапайым түрде болса
да, олардың педагогика ғылымыңда негізделуінен көп бұрын халықгың ауызша
шығармашылығында көрініс тапты. Тарихтың тәрбиелік мөнін есте ұстай отыра
ел қорғаған, халық тыныштығы үшін күрескен көсемдер мен осы тарихи
оқиғаларга арналған ауызша халықтық шығармашылықтың өзі -халықтың азаттық
қозғалысы тарихын өзіндік және қарапайым да асқақ түрде бейнелеп және
келешек ұрпақтың, патриоттық және рухани-адамгершіліктік трғыда
қалыптасуына ықпал жасайтынын ұмытпау керек.
Халықтық педагогиканың өлеуметтік бағыттылығы, әсіресе көне жазба
ескерткіштердегі мақалдар мен мәтелдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек
секілді тәрбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Олардың шығу тегі мен
тарихи дамуын есепке альш сипаттау, тарихи-генетикалық түрғыдан қарастыру
халық педагогикасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді жөне оның
демократиялық сипатына назар аудартады. Әрине, этнопедагогика тарихында
ертедегі қазақстандықгардың еңбекке тәрбиелеу дәстүрлері мен кәсіпке
үйретушілік жүйесі, әртүрлі қозғалмалы ойындары мен жарыстары, саналуан
өдет-ғұрыптар мен өмір салттары терең із қалдырды. Халықта эстетикалық
төрбие берудің өзіндік үлгісі болды. Оның сипатты ерекшелігі еңбек
тәрбиесімен тығыз байланыстылығы.
Бүл ең алдымен еңбек құралдарың шебер және сәнді безендіруден,
өндеуден көрінді. Олар ыңғайлы ғана емес, көзді қуануы, көңіл-күйді
көтеретіндей әсем де болуы тиіс еді. Мұндай көркемдік талғам ғасырлар бойы
қалыптасқан. Демек, педагогикалық мәдениеттің бастау көздерін тәрбие
процесінің өзінен ғана емес, халықтық бағыт-бағдардан, әрекеттерден,
шығармашылықтардан іздеу керек. Халық туғызған әсемдік - бұл рухани әлемнің
әсемдігі, сонымен бір мезгілде педагогикалық мәдениеттің тамаша
жетістіктерінің куәсі. Педагогикалық мәдениеттің деңгейі жөнінде тек нақты
педагогикалық ескерткіштер мен шығармалар бойынша ғана емес, сондай-ақ
тәрбиеленушілер мен олардың өлмес мұралары арқылы да пікір айтуға тура
келеді. Осындай педагогика ғылымына қисындаса жуықтап келген халық
педагогтары барлық кезеңдерде, барлық халықтарда да болды. Олар кейін пайда
болып дамыған халықтық негіздегі демократиялық педагогикалық жүйеге жатамды
жағдайлар туғызды.
Өткеннің көрнекті педагогтары халықтың педагогикалық көзкараста-рын
оқьш үйренуге көп көңіл бөлді. Төрбиенің халықгығы, табиғатпен
үйлесімділігі идеясын дамытты, халық педагогикасынан мысалдарды халық
даналығының бейнеленуі ретіңде пайдалаңцы. Ғалымдар, ақындар, өнер иелері,
философтар педагогикалық идеяларын талдау тәрбиенің гуманистік халықтық
идеялары олардың адам тәрбиесі жайлы трактаттарында кеңінен қолданылғанын
керсетеді. Абу Насыр Әл-Фарабидің "Музыканың үлкен кітабында" халықтық
музыкадан үлгілер үсынылса, Әбу Райхан Бируни өз шығармаларында түрлі
халықтардың дәстүрлері жайлы арнайы сөз қозғайды: Махмұд Қашгаридің "Түркі
тілдерінің сөздігі" (Диуани лұғат ат түрік) атты еңбегінде халықтық тәрбие
тәжірибесінен мысалдар мол, Жүсіп Баласағұнидың Құтты білім (Құдатғу
біліг) шығармашылығы толығымен халықтық поэтикалық шығармашылығымен
үндеседі.
Асан қайғы, Казтуған, Шалкиіз, Жиенбетті халыққа сүйіспенщілік, оның
тағдыры мен мәдениетіне жанашырлық қарым-қатынас байланыстырады. Қызмет
бағыттары бойынша олар бір-біріне өте ұқсас. Асан Кайғы өзін қазақ қоғамдық
емірінің қалың ортасына енгізген көптеген тарихи оқиғалардың куәгері болды.
Оның бүкіл өрекеті өз халқына оның жарқын болашаққа ұмтылысында көмектесу
тілегімен анықгалады. Дүниеге сеніммен қараушы көрнекті қайраткер айтқан:
"Ата жұрты бұқара өз қолында болмаса, қанша жақсы болса да, қайратты туған
ер ғаріп"- деген өнеге сөздердің қазір де тәрбиелік маңызы үлкен.
Мұнымен өте үқсас ойларды біз Казтуған шығармаларынан да табамыз.
Түлғаның рухани байлығындағы бастау ақын пікірінше - ол өз халқының рухани
қазынасы. Отанға, жерге нәзік сүйіспеншілігін ол былай деп біддіреді:
"Кіндігімді кескен жүрт,
Кір-қоңымды жуған жұрт,
Қарағайдан садақ тудырып,
Қорамсамды сары жүн оққа толтырып,
Жанға сақтау болған жұрт"
Халықтық ақындар мен жыраулар үшін жетекші қағида болып табылады. Олар
халық педагогикасын терең біледі жөне оны ардақ тұтады.
Ел бастау қиын емес,
қонатын жерден көл табылады,
Қол бастау қиын емес,
шабатын жерден ел табылады,
Шаршы топта сез бастаудан қиынды көргем жоқ" –
деп Бұқардың төрбиеленушінің санасына ықпалды әсері мол сөз өнеріне
ерекше мән беруі осыдан. Оның шығармаларында насихат, өсиет, ақыл айту,
тілек секілді халықтық тәрбиенің құралдары жиі кездеседі.
Педагогикалық мәдениет жөйін таддағанда қашанда нәрлі орта жайлы, оны
азықтандырған, оның пайда болуы, дамуы және гүлденуіне қолайлы жағдай
туғызған - халық жайлы есте ұстаған жөн. Кез келген мәдениет кайраткерінің
жеке шығармашылығы оған дейін халық жөне адамзат жеңіп алған жетістіктер
негізіңде дамиды. Ол өз халқының мәдениетін жетілдіруді бастаудан бұрын
өзінің көп ғасырлық тарихында халық туғызганды меңгеруі, сонымен қатар өзге
халықтар мен адамзат жасаған игіліктерді игеруі қажет. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz