Қаржы мамандығы бойынша есеп

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Kansuar Invest Company ЖШС.ң қызметінің ұйымдастырылуы
1.1 «Kansuar Invest Company» ЖШС.ң заңнамалық негізі ... ... ... ... ..4
1.2 Кәсіпорынның қызметінің ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... 6
II. «Нури Л Жетысай» ЖШС.ң қаржылық жағдайы
2.1 Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштеріне сипаттама ... ... ... ...12
2.2 Табыстар пен шығындар туралы есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.3 Ақша құралдарының қозғалысы туралы есеп ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.4 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау ... ... ... ... ... ... .23
2.5 Өтімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
Қолданылған әдебиеттер
Қосымша материал

Өндірістік практикадан өтуіміздің мақсаты, осы 4 жыл бойы оқыған теориялық білімімізді іс-тәжірибеде көрсете білу керек болды. Және өз білімімізді әрі қарай жетілдіруіміз үшін жасалған шаралардың бірі деп ойлаймын.
Мен, Бердалиев Айдос өз өндірістік тәжірибемді ОҚО, Махтаарал ауданындағы ЖШС “Kansuar Invest Company” өткіздім. Мен онда 2010 жылдың 13 желтоқсан айынан 2011 жылдың 30 сәуір аралығында іс-тәжірибеден өттім. Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме яғни ЖШС “Kansuar Invest Company” қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады. Өндірістік практика барысында дипломдық жұмысыма қажетті материалдар жинақтадым. Мен онда жүріп көптеген мәліметтерге қанық болдым, өзіме қажетті бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен таныстым. Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, төлем ақы не екендігін, онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігін, кәсіпорынның қандай банктермен жұмыс жасайтындығы жайлы мәліметтермен таныстым. Жалпы төлем ақыға келер болсақ, бұл – көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақша жіберушінің оған қызмет көрсететін қабылдаушы банкке ақшаны аудару туралы тапсырысы болып табылады.
Мен бұл есеп беру жұмысымды екі бөлімге бөліп қарастырдым. Бірінші бөлімде жалпы кәсіпорынның құрылымы сипатталған болса екінші бөлімінде кәсіпорынның қаржылық жағдайы талданған.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

I. Kansuar Invest Company ЖШС-ң қызметінің ұйымдастырылуы

1. Kansuar Invest Company ЖШС-ң заңнамалық
негізі ... ... ... ... ..4

2. Кәсіпорынның қызметінің ұйымдық
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... .6

II. Нури Л Жетысай ЖШС-ң қаржылық жағдайы

1. Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштеріне
сипаттама ... ... ... ...12

2. Табыстар пен шығындар туралы
есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19

3. Ақша құралдарының қозғалысы туралы
есеп ... ... ... ... ... ... ... ... 20

4. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
талдау ... ... ... ... ... ... .23

5. Өтімділігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .30

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36

Қолданылған әдебиеттер

Қосымша материал

Кіріспе

Өндірістік практикадан өтуіміздің мақсаты, осы 4 жыл бойы оқыған
теориялық білімімізді іс-тәжірибеде көрсете білу керек болды. Және өз
білімімізді әрі қарай жетілдіруіміз үшін жасалған шаралардың бірі деп
ойлаймын.

Мен, Бердалиев Айдос өз өндірістік тәжірибемді ОҚО, Махтаарал
ауданындағы ЖШС “Kansuar Invest Company” өткіздім. Мен онда 2010 жылдың 13
желтоқсан айынан 2011 жылдың 30 сәуір аралығында іс-тәжірибеден өттім.
Жалпы мен іс-тәжірибемді өткізген мекеме яғни ЖШС “Kansuar Invest Company”
қызметінің негізгі мақсаты: жарғысы бойынша қызметінен табыс алу болады.
Өндірістік практика барысында дипломдық жұмысыма қажетті материалдар
жинақтадым. Мен онда жүріп көптеген мәліметтерге қанық болдым, өзіме
қажетті бағдарламаларды және осы мекеменің арнайы бағдарламаларымен
таныстым. Мекеменің бухгалтерлік бөлімінде жұмыс жасап, төлем ақы не
екендігін, онымен қалай жұмыс жасау қажет екендігін, кәсіпорынның қандай
банктермен жұмыс жасайтындығы жайлы мәліметтермен таныстым. Жалпы төлем
ақыға келер болсақ, бұл – көрсетілген соманы бенефициар пайдасына ақша
жіберушінің оған қызмет көрсететін қабылдаушы банкке ақшаны аудару туралы
тапсырысы болып табылады.

Мен бұл есеп беру жұмысымды екі бөлімге бөліп қарастырдым. Бірінші
бөлімде жалпы кәсіпорынның құрылымы сипатталған болса екінші бөлімінде
кәсіпорынның қаржылық жағдайы талданған.

Ι.”Kansuar Invest Company ” ЖШС-нің қызметінің ұйымдастырылуы

1. “Kansuar Invest Company ”ЖШС- нің заңнамалық негізі
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік – жарғылық капиталының мөлшері жүз
айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы керек. Жарғылық капиталға
құрылтайшылардың үлестері натуралдық және мүліктік түрінде ақшалай
нысанда барлық құрылтайшылардың қатысуымен немесе серіктестіктің
қатысушыларының жалпы жиналысының шешімімен бағаланады.
Мен өндірістік праkтикадан өткен кәсіпорын, яғни “Kansuar Invest
Company” ЖШС-і 2001 жылдан бері Қазақстан Республикасы Экономика және
сауда министірлігінің Құрылыс істері жөніндегі комитетінің берген
мемлекеттік лицензия арқылы жұмыс істеп келеді. Кәсіпорын мақсаты пайда
табу.
Серіктестіктің мемлекеттік тілде толық атауы : “Kansuar Invest
Company” жауапкершілігі шектеулі серіктестік; қысқаша: ”Kansuar Invest
Company” ЖШС.

Негізгі қызметінің түрлері:
❖ Жер жұмыстары
❖ Ғимараттар құрастырмалардың күрделілігі I және II деңгейдегі
тіреуіш және қоршау құрастырмаларын тұрғызу:
• Метал құрастырмаларды монтаждау, арматураларды орнату;
• Құйма бетон және темір – бетонқұрастырмаларын орналастыру;
• Негіздер мен ірге тастарды орналастыру;
• Құрама бетон және темір – бетон құрастырмаларды, тіреуіш
ағаш құрастырмаларды монтаждау, тас, кірпіш, блок қалау және
бөлу қалқаларын орналастыру, қоршау құрастырмаларын
монтаждау және ойықтарды толтыру;
• Шатырлау жұмыстары;
❖ Сыртқы инженерлік желілер мен құрастырмаларды және ішкі инженерлік
желілерді орналастыру жөніндегі жұмыстар
• Жылу желілері;
• Төменгі қысымды желілерді газбен жабдықтау желілері;
• Сумен жабдықтау және кәріз желілері;
• Орта және жоғарғы қысымды газбен жабдықтау желілері;
• Электрмен жабдықтау желілері, электрмен жарықтандыруды орнату;
• Байланыс, радио, теледидар желілері мен ішкі жүйелері;
• Желдету, ауаны кондициялау, пневмокөлік және шаң-тозаң тұту;
• Электрмен жабдықтау, электрмен жарықтандыру, электрмен жылыту;
• Жылумен жабдықтау;
• Газбен жабдықтау;
• Сумен жабдықтау, кәріз;
❖ Құрастырмалар мен жабдықтарды қорғау жөніндегі жұмыстар:
• Құрылыс құрастырмаларын су өткізбейтіндей етіп қымтау
• Құбырларды, құрылыс құрастырмалары мен жабдықтарын жылу
шығармайтындай етіп қымтау
• Агрессивті су әсері кезінде химиялық қорғаныш жабындыны қоса
алғанда, құрылыс құрастырмалары мен жабдықтарын, құбырларды
тоттанудан сақтау
❖ Майлау мен сырлау жұмыстарын қоспағанда, күрделілігі II және III
деңгейдегі ғимараттар мен құрылыстардың құрылысын салу, қайта құру,
күрделі жөндеу кезіндегі әрлеу жұмыстары
❖ Жол салу жөніндегі жұмыстар
• Жайластырылған және шағын жасанды ғимараттарды жергілікті маңызы
баравтожолдардың негіздері мен жабыны, ішкі шаруашылық
автожолдардың негіздері мен жабыны
• Қалалық жол желісінің негіздері мен жабыны
❖ Технологиялық жабдықтарды монтаждау
• Көтергіш-көліктік лифтілер
• Компрессор машиналары, сорғылар мен желдеткіштер
• Технологиялық металл құрастырмалары, құбырлар
• Электротехникалық өондырғылар мен жабдықтар, электр пештері
• Қазандық қондырғылар, жылулық-күштік және көмекші жабдық
• Өндірістік және тұрмыстық мақсаттағы бақылау мен есепке алу
аспаптары
• Астық өңдеу жөніндегі, тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары және астық
қоймалары
“Kansuar Invest Company ” ЖШС-ң толық мекен-жайы: Оңтүстік Қазақстан
облысы, Махтаарал ауданы, Жетысай қаласы, Сәтбаев көшесі №1 үй.

1.2 Кәсіпорынның қызметінің ұйымдастырылуы

Kansuar Invest Company ЖШС-нің басшысы бас директор болып
табылады. Орынбасары бас инженер әр бөлімдердің қызметтеріне бөлімдердің
басшыларына басшылық етеді. Кәсіпорында бас бухгалтер мен оның үш
бухгалтері әрқайсысы өз ара бөлінген міндеттерін атқарады. Кәсіпорын
мақсаты құрылыс жұмыстарын жүргізу арқылы пайда табу болып табылады.

1-кесте

"Kansuar Invest Company" ЖШС-ның жұмыскерлерінің тізімі (2010 жыл)

№ пп. таб.№ ФИО Должность
1 1 Байтелиев Мурат Амирбекович Директор
2 24 Свиридонов Аскар СайдаминовичҚұрылысшы
3 102 Иманбердиев Адил Сарбасович бас.инженер
4 215 Сейдазимов Адлет Кенесбековичсәулетші
5 224 Ережепов Серик Сапаргалиевич жобалаушы
6 228 Камбаров Асет Дауренбекович құрылысшы
7 409 Панфилов Петр архитектор
8 606 Тилеумбеков Сапарбек инженер
9 626 Елемесов Бахыт Казбекович кассир
10 633 Тастемирова Сандугаш құрылысшы
Маратовна
11 801 Исабеков Омар Насипжанович мастер
12 810 Казиев Ярослав Кайнединович мастер
13 813 Есенғазы Ерік Таксинович құрылысшы
14 814 Хожжаев Иманғали Ошакбаевич мастер
15 815 Байтенов Марат Осербаевич механик
16 818 Тогманов Назар Мейрамович сварчик
17 820 ТогмановБахыт Төлейпекович прачка
18 821 Піримжанов Асхат Нуркасымовичқұрылысшы
19 825 Максутов Ерасыл Смагызмович құрылысшы
20 832 Божымбетов Асан Елубаевич техничка
21 835 Краубер Алмас охранник
22 847 Жасузаков Нартай Турарович құрылысшы
23 848 Медембаев Асыл Иргебаевич құрылысшы
24 850 Сейдинбеков Барат прораб
Маркаганович
25 855 Канак Василий Зав.лабораторией
26 857 Борщевский Вадим мастер
27 924 Сейдалиев Канат Оралулы жүгізуші сбыта
28 1039 Сергазиев Дулатбек жүргізуші Ваз-21102
29 1040 Оналбеков Бағлан Абдикешевич ст.кассир
30 1049 Кубаев Касым Мақулбекұлы Зам.директора
31 1093 Кулжанов Батыр Беркенович жүргізуші
32 1178 Бакиров Самат Платонович диспетчер
33 1191 Копейсинов Галым бухгалтер по реализации
34 1192 Тогманов Ердос Жунусович бухгалтер по зарплате и
кадрам
35 1199 Абдуллаев Мурат Саптикович грузчик
36 1215 Бибер Дарк жүргізуші
37 1238 Турекулов Нуркен Муратович грузчик склада
38 1248 Шушманов Леха Кудайбердиевич жүргізуші
39 1296 Шырақбаев Даурен Акыжанович механик
40 1345 Чынтаев Асет Мырзабекович бухгалтер
41 1359 Попандопуло Нышан Муратович грузчик склада
42 1382 Сенбергенов Бахтияр программист
Мейрамбекович
43 1406 Булавка Василий Петрович экономист
44 1419 Даулетов Дауржан Шапибаевич бас механик
45 1476 Наурызов Марат Владимирович құрылысшы
46 1488 Лакаев Досхан Анатольевич жүргізуші авт.МАН
47 1501 Пожидаев Аман электрик
48 1521 Пиралиев Нұғман Кусманович жүргізуші сбыта
49 1535 Жолдасов Нурлан Кентайевич зав.складом
50 1562 Вальер Виталий Муратович мукосей хл.цеха
51 1594 Жаманкараев Дастан ОлжасовичЖұм. бул.цеха
52 1629 Тохатов Марат Амантаевич мастер бул.цеха
53 1655 Елеупов Бахытбек Несипбайулы Жүр. сбыта
54 1662 Қосақбаев Ердос Амандыкович күзет
55 1680 Махамбетов Сайран Аметұлы жұм хл.цеха
56 1685 Шадиев Дархан Абдикадировна жұм хл.цеха
57 1715 Ибадуллаев Самат жұм хл.цеха
Каукербековна
58 1738 Капалов Шохан Муратович жұм мех.цеха
59 1766 Бекайдаров Думан Эргашевич бас электрик
60 1778 Турешов Жандос Агдарбекович жұмысшы хл.цеха
61 1789 Мырзамұратов Касым бухгалтер материалист
Саулебекович
62 1793 Тобакабылов Нуралы Тишбаевич Жұм мех.цеха
63 1831 Жорабеков Арман Сагадиевич грузчик
64 1844 Кожабеков Жандар Аділұлы грузчик
65 1847 Қожабеков Жанболат Турсуновичжұм хл.цеха
66 1872 Жусипбеков Канапия Тилеубовичжұм хл.цеха
67 1881 Спабеков Арыс Бейсенулы Күзет
68 1909 Курманбеков Максат жұм хл.цеха
Сайлаубекович
69 1915 Айнабеков Жандос Серикканулы күзет
70 1921 Усенов Самат Омиртаевич жұм бул.цеха
71 1922 Сапарбаев Ерасыл Насипбайұлы жұм хл.цеха
72 1923 Жаримбетов Мақсұт Бакытович техничка
73 1998 Қожабаев Ернар Нургазиевич жұм бул.цеха
74 2016 Отыншиев Ерқанат Серикович мукосей хл.цеха
75 2047 Тасбулатов Жанғабыл Тишбаевичэлектрик
76 2088 Момынов Батыр Асхатович грузчик
77 2089 Тулегенов Жылқыбай жұм бул.цеха
Бейбитович
78 2094 Аризов Рәтбек Қазақұлы жұм бул.цеха
79 2108 Қараханов Тұрдалы Жолдасович жұм хл.цеха
80 2120 Муратов Талғат Кайкенович жұм хл.цеха
81 2123 Наримбаев Райымбек электрик
Маралбекович
82 2135 Плющай Николай Петрович жұм бул.цеха
83 2182 Турекулов Темір Куандыкулы кафельчик
84 2188 Часыгов Рима Амантаевич сварчик
85 2191 Жарбаев Алмас Жамантайұлы сварчик
86 2195 Айнабеков Барыс Кокенович диспетчер
87 2198 Рыспанова Самал Кадиркуловнагрузчик склада
88 2199 Аширов Нариман Серикович секретарь
89 2213 Мырзамұратов Тимур техничка
Шакманович
90 2225 Жаппаров Сағадат грузчик
Габиденович
91 2231 Қарсыманов Асылбек жұм хл.цеха
Комирбаевич
92 2236 Уажбеков Ердос Абдерханович Күзет бөлімінің басшысы
93 2246 Саменов Самат Бектурсынович Күзетші
94 2249 Агманова Салтанат электрик
Владимировна

"Kansuar Invest Company" ЖШС-нің жұмыскерлерінің мониторингі

2- кесте
Жұмысшылардың Оның ішінде
барлығы әйелдер
Басқару бөлімі6 2
Кадрлық бөлім 3
Қаржылық 4 1
экономикалық
бөлім
Жобалау бөлімі5
күзет 6 2
Көлік және 8
механизация
Құрылыс бөлімі30 4
Ақпараттық 5 2
технология
Материалды 8 3
және техниканы
қамтамасыз ету
бөлімі
нан цех 19 15

Қызметкерлер еңбегінің тиімділігі көрсеткіштері

3- кесте

Көрсеткіштердің аты өлшем 2007 2008 2009
бірлігі
еңбекақы мың тг.2947640 4589391 7259684
жыл аяғында адам 59 80 94
қызметкерлердің
тізімдік саны
(апу) соның ішінде
әкімдік -басқару
қызметшісі
орташа айлық жалақы теңге 49960 56367 77230
қор еңбекақы жинағы 1583791.69 2416503.84 2396677.95
соның ішіндегі АПУ 5692416,41 6978980,43 7341445,87
АПУ соның ішінде 10501061,9 11965327,17 11754665,85

( істелінген мың тг.157 859 486256 099 100 242 449 151
қызметтер)шығарылған
өнімнің көлемі
шығарылған өнімнің мың 146 503 304246 412 566 234 704 315
қөлемі доллар
1 қызметкерге ( мың тг.3 288 739 5 226 512 4 947 942
жұмыстр,
қызметтер)шығарылған
өнімнің меншікті көлемі
еңбекақының 1 теңгесінемың тг.3052152,17 5028827,878 4789883,98
шығарылған өнімнің
меншікті көлемі
1 қызметкердегі негізгімың тг.30 717 -611 097 -134 746
қызметінен табыс
еңбекақының 1 теңгесінемың тг.546,873908 -38,50362222-179,827091
негізгі қызметтен табыс

ΙΙ. Kansuar Invest Company ЖШС-нің қаржылық жағдайы
2.1 Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштеріне сипаттама
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп
беру болып табылады.

ҚР Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы №2732 "Бухгалтерлік есеп
туралы" заң күші бар Жарлығына сәйкес, 1998 жылдан бастап қаржылық есеп
беруге мыналар жатады:

1) бухгалтерлік баланс;

2) табыстар мен шығыстар туралы есеп;

3) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.

Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектілерінің
қызметі жөнінде қаржылық ақпараттардың жүйелендірілген бірден-бір көзіне,
әр түрлі ұйымдық-құқықтық нысандардағы шаруашылық субъектілерінің өзара
негізгі байланысына және басқару шешімдерін қабылдауға қажетті аналитикалық
есептердің ақпараттық базасына айналды. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.

Баланс есепті жылдың басындағы және соңындағы
кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады.
Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік
жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді,
материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын
арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді.
Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз
орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды
пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару
бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады.
Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы
қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс
процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын жоспарлауда,
сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін болатын,
әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз
жақтарын шығару үшін көмек алады, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағытын
анықтайды.

Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен
өзінің серіктесі ретінде жұмыс жүргізудін мақсатқа сәйкестігі және оның
шарттары туралы шешімдер қабылдай алады; өз салымдарының мүмкін болатын
тәуекелділіктерін және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің
орындылығын және басқа шешімдерді бағалайды. Бухгалтерлік баланс қаржылық
есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің
құрамы мен кұрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін,
меншікті капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық
борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен
төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Баланс көрсеткіштері
кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы
кезеңдегі шаруащылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын,
сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.
Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық
жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.

1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және пассивтен
тұратын кесте түрінде құрылып келді. Активтер, баланс кәсіпорынының есепті
кезеңде бақылап, таратып отыратын мүмкіндік және қарыздық күқық құны
ретінде көрсетіледі. Пассивтер кәсіпорынның заемдар мен кредиторлық
қарыздар бойынша міндеттемелері болып табылады, оларды өтеу мүлік құнының
немесе келіп түсетін табыстың төмендеуіне әкеліп соқтырады.
Мүліктің түрлері және олардың қалыптасу көздері сапалық біркелкі
белгілері бойынша топтастырылады. Осының нәтижесінде баланстың активі мен
пас-сиві мүлік және онын қалыптасу көздерінің біркелкі экономикалық
топтарының аз ғана санынан құралады, ал оның ішінде әр топ өз алдына
жекежеке элемент-тер мен қорытындыланған керсеткіштерден тұрады. Актив пен
пассивтегі бұн-дай жеке элементтер мен қорытындырылған көрсеткіштер баланс
баптары деп аталады.

Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік - бұл яғни баланс
бөлімдері мен баптарының әр бөлім ішінде (шегінде) қатаң, белгілі бір
дәйектілікпен орналасуы - яғни олардың өтімділік дәрежесіне байланысты мына
принцип бойынша: өтімділік дәрежесі аз активтерден өтімділігі көп
активтерге дейін, демек басында баланстың өтімділігі жағынан төмен
бөлімдері мен баптары жазылады, содан кейін өтімділігінің өсу деңгейіне
байланысты жоғары өтімді активтер жазылады. Осы принцип бойынша активтің
қорытынды баптары ең өтімді айналым қаражаттары (ағымдағы активтер) болып
табылады олар қысқа мерзімді қаржылық салымдар, кассадағы, есеп айырысу
және валюталық шоттардағы ақша қаражаттары, сондай-ақ басқа да ақша
қаражаттары.

Баланс пассивінің бөлімдері мен баптары төлем мерзімінің жеделдік
дәрежесіне байланысты мына принципке сай құрылды: төлем мерзімінің
жеделдігі аз бағыттарынан жеделдігі көп бағыттарға дейін.

Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап бухгалтерлік баланс
жаңаша анықталады және оның екі бөлігі мен элементтері де жаңаша
сипатталады.
Олардың түсіндірмесі нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтерлік
есеп және аудит тұрғысындағы жетекші ғалымдардың еңбектеріне арқа
сүйейді.Осыған орай ағылшын тілінен орыс тіліне аударылған оқулықтардың
және тәжірибе құралдарының авторларының пікірлері теориялық көзқарас болып
табылады.
Активтер дегеніміз бұл кәсіпорын нені иеленеді және ол нені алуға тиіс,
соны көрсетеді (немесе активтер - бұл кәсіпорынның иелігіндегі және алуға
тиісті мүлкі); пассивтер - бұл кәсіпорынның өзінің біреуге берешек қарызы
немесе борышы. Активтер сомасы әрқашан да пассивтер сомасына тең болуы
тиіс.
Ағылшын ғалымдары шығарған "Бухгалтерлік іске кіріспе" деген оқу
құралында былай жазылған: Баланс - бұл белгілі бір күнге кәсіпорынға тиісті
барлық активтер мен оның борыштарын анықтайтын пассивтерінің тізімі. Бұл
берілген уақыт мерзіміндегі бизнестің (іскерлік қызметтің) қаржы жағдайының
бейнесі болып табылады. Актив пен пассивтің әр бабы ақшалай көрініске ие
болады және де активтер сомасы әрқашан пассивтер сомасына тең болуы тиіс.
Әрі қарай олар баланстың негізгі элементтерін келесідей сипаттайды:
Активтер-бұл ұйымға тиісті немесе ол пайдаланатын бағалы нәрсе. Пассивтер
басқа біреуге тиісті нәрсе. "Пассив" термині таза бухгалтерлік ұғым болып
табылады және ол кәсіпорынның қарызы дегенді білдіреді.

Капитал - пассивтердің арнайы түрі.

Капитал алғашқы капитал мен қызметте қалдырылған табысты қоса алғандағы
меншік иесінің бизнестегі үлесі болып табылады.

Әлемдік банк өңдеп шығарған "Қаржылық есеп, аудит, есеп беру бойынша
нұсқаулар" оқулығында бұл ұғымдарды былайша түсіндіреді: "Баланстық есеп
бұл белгілі бір кезеңде жасалған және осы кезеңдегі ұйымның жалпы қаржылық
жағдайын бағалау үшін пайдаланылатын фотосурет. Қаржылық жағдай ұғымымен
тікелей байланысқан баланстық есеп элементтері дегеніміз бұл активтер,
пассивтер және капитал. Баланстық есеп кәсіпорынның әрі қарайғы жұмысын
камтамасыз ету үшін қазіргі уақытта қолда бар ресурстар туралы ақпаратты
қамтиды. Ол сондай-ақ, бұл активтерді қаржыландыру көздері туралы
ақпараттан тұрады. Мысалы, бұл көздер қарызға алынған ба, жоқ, әлде
меншікті ме".

Аталған оқулықта бухгалтерлік баланстың бөлімдері (жақтары) мен
элементтері келесідей анықталады:

Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен
бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс.

Пассив - бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы
міндеттемесі.
Оны өтеу экономикалық табыс алумен байланысты кәсіпорын ресурстарының
шығынына (сыртқа кетуіне) әкеліп соқтырады.
Капитал - бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорынның
өзіндік қаражаты.

Көріп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы
бұл анықтамалар біздің бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтарымызда
берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ҚР-дағы бухгалтерлік есеп туралы
заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының еңбегін алып отыр.
"Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайын бағалаумен байланысқан
негізгі элементтері – активтер, меншікті капитал және субъектінің
міндеттемесі" болып табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің бұл
элементтеріне келесідей сипаттама береді.

Міндеттеме - бұл тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті басқа бір
тұлғаның (несие берушінің) пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс
атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекеттен бас тарту,
ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге
құқығы бар.

Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп
тастағаннан кейінгі активтері . Сонымен, қаржылық есептің негізгі
элементтерінің анықтамасын түсіндіруде батыс елдерінен ешқандай айырмашылық
жоқ деп айтуға болады.

Тікелей түрде құрастырылған баланс 5 бөлімнен тұрады:

1) қысқы мерзімді (ағымдағы) активтер;

2) ұзақ мерзімді активтер;
3) қысқа мерзімді (ағымдағы) міндеттемелер;
4) ұзақ мерзімді міндеттемелер;

5) меншікті капитал;

Бухгалтерлік баланс

4-кесте

Наименование статьи
I. Краткосрочные активы
Өнімдерді сатуынан табыс (жұмыстар131898124 223913978 212259416
қызметтер)
Сатылған өнімнің өзіндік құны 92848638 162575948 128384063
Жалпы табыс 39049486 61338030 83875353
Мерзімінің шығындары
Ортақ және әкімшілік шығындар 17170386 21504903 18302206
Іске асыру бойынша шығындар 7731500 8966761 8386981
Пайыздар бойынша шығындар
Негізгі қызметтен шығын табыс -3924957 -15114907 5597910
Салық өндіруге кәдімгі қызметтен -2480951 -12915268 5597910
табыс
Бірлескен табыс
Кәдімгі қызметтен шығын табыс
салық өндіруден кейін
Төтенше жағдайлардан шығын
Таза табыс -3924957 -15114907 2185836

5- кесте

Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп
карастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке біршама
басымдылық берілуі кездейсоқ емес. Атап айтқанда, дәл осы үлгі американдық,
ұлыбритандық және жаңазеландиялық фирмалардың жылдық есебінде бірінші болып
келтіріледі. Мұның түп тамырын психологиялық тұрғысынан іздеген жөн, табыс
батыс фирмалары қызметіндегі маңызды көрсеткіш болып табылады, олар
сондықтан да оны ең алдымен сыртқы пайданушыларға әйгілеп көрсетуге
тырысады.

Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше
жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан болатын табыс пен зиянды,
сондай-ақ есеп кезіндегі есептік бағаның, есеп саясатының өзгеруінен және
қаржылық есептегі елеулі қателерді түзетуден болатын әр түрлі табыс және
шығындарды ашудың тәртібін анықтайды.

Бұрынғыға қарағанда бұл едәуір оңайлатылған. Мұнда табысты пайдалануды,
бюджетке төлемді, табыс салығы бойынша жеңілдіктерді есептеу барысындағы
шығындар ашып көрсетілмеген. Ол тек есепті кезеңдегі қаржылық нәтиженің
қалыптасуын (таза табысты немесе шығын) ғана көрсетеді.

Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың барлық баптары есепті
кезеңнің таза табысын немесе шығынын анықтау барысында есепке алыңады.
Осылайша кәсіпорынның табыстар және шығындар туралы есеп,
қаржылық есептің қалған екі элементі туралы яғни табыс пен шығындар туралы
мәліметтерден тұрады. ҚР Президентінің 1995 жылы 26 желтоқсандағы №2732
"Бухгалтерлік есеп туралы" заң күші бар Жарлығында, сондай-ақ ҚР-ның Ұлттық
комиссиясының қаулысымен бекітілген бухгалтерлік есеп бойынша 1996 жылы 12
қарашада №2 каржылық есепті дайындау және тапсыруға қажетті Концептуалдық
негізінде айтылғандай, бұл элементтер субъектінің қаржылық көрсеткіштерін
өлшеумен тікелей байланысты. Табыстар активтердің көбейюін немесе
міндеттемелердің азаюын көрсетеді, ал шығындар – активтердің азаюын немесе
есепті кезеңдегі міндеттемелердің көбеюін көрсетеді.

Табыстар мен шығындар баптарынын арасына койылған шектеулер тәжірибеде
жалпы қабылданған болып табылады. Бұл шектеу, баптың қалыптасу көзі осы
субъектінің ақша қаражаттарын болашақта айналдыру мүмкіндігін бағалау
барысында белгілі бір маңызға ие болады деген негізде жүргізіледі.

"Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі" бұл есепте кәсіпорынның
белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаттарының көздері анықтала-ды және оларды
пайдаланылу жолдары көрсетіледі. Кәсіпорынның есепті кезе-ңіндегі
қаражаттары жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қаражаттары
жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қолданушьшарды кәсіпорынның
операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің белгілі бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.