Кедендік одақтың Қазақстан Республикасының экономикасына әсері

Қазақстан нарықтық экономиканы қалыптастырып, ашық сауданы жолға қойып үлгерген егеменді мемлекет. Тәуелсіздіктен бері қарай экономикадағы ықпалдастықты дамыту жолымен жүріп келеміз. Ендеше Кедендік одақ секілді саудалық-бірлестікке енгеннен кейінгі даму ел экономикасына, ішкі нарық парқына қаншалықты әсер етпек? Бүгінгі қоғам назарына алып отырған сауалдың бірі осы болып отыр.
Кедендік одақ – бұл одаққа мүше-мемлекеттер арасындағы баж алымынсыз жүргізілетін сауда және үшінші елдер үшін кедендік баждардың келісілген мөлшері. Осының негізінде 2010 жылы қаңтардың 1-інен бастап Қазақстан, Ресей және Беларусь елдері арасында баж алымынсыз сауда жүргізілетін болды. Бүгінгі күні сарапшылар сауда-экономикалық байланыс, кедергісіз тауар айналымын арттыру, негізгі өнімдер арасындағы бәсекелестік пен кедендік тарифтер мәселесін қоса алғанда, жаңадан қалыптасқан кедендік одақтың экономикамызға тигізер әсері жөнінде әрқилы пікір айтуда. Ең алдымен, аталған үш мемлекеттің арасында кедендік бақылау, санитарлық-эпидемиологиялық, фитосанитарлық, ветеринарлық, көліктік бақылау жүзеге асырылмайды. Яғни, алдағы уақытта Кедендік одақтың ішкі шекараларынан бақылаудың барлық осы түрлері алынып, тек шекаралық бақылау ғана қалады. Мұның тауарларды еркін жылжыту тұрғысында айтарлықтай әсер ететіні түсінікті. Сондай-ақ, әкімшілік кедергілер азайған соң, Одаққа мүше-мемлекеттер арасындағы сауда да жылдам жүрмек. Кедендік одақ аясында Біртұтас экономикалық кеңістік құру еліміз үшін шикізаттық емес экономиканы дамытуға мүмкіндік береді. Ол үшін ең алдымен, сату нарығы маңызды. Егер сату нарығы болмаса - ешқандай да бәсекелестікке қабілетті өндіріс те болмайды. Өйткені, біздің экономикамыздың шикізаттық бағыты оның әлсіз жағы. Дегенмен, қазіргі әлемдік дағдарыс кезеңінде Қазақстанның негізгі экспорттық ұстанымын мұнай және өзге де қазба байлықтар қалыптастырып отырғаны анық. Әйтсе де, шикізатқа кіндігінен байланып қалған экономикамыз республика халқының өмір сүру деңгейін арттыруға тікелей ықпал ете алмайтынына көзіміз жетіп отыр. Сол себепті, отандық тауар өндірушілер өнімін үлкен нарыққа шығарғанда ғана бәсекелестік қабілетке ие болмақ. Бір есептен осы олқылықтардың орнын толтыру үшін де еліміз Кедендік одаққа мүше болып кірді. Ең бастысы, аталған Одақ көлемінде – 170 миллион адамы бар, жалпы ішкі өнімінің көлемі 2 триллион долларға жуық үлкен нарық ашылады. Мұның өзі тұтыну нарығының айтарлықтай әлеуетке ие екенін көрсетіп тұр. Қазақстан үшін шамамен 400 аталымнан тұратын тауарлардың арнайы тізбесі бар, сол тізбе бойынша біздің еліміз, 2013 жылды қоса алғанда, белгілі ауыспалы кезеңдегі тарифтерді өзі анықтайтын болады. Осылайша, алдағы 4 жылда тарифтер өзгеріп отырады: алғашқы екі жылда жоғарыдағы 400 аталым бойынша нөльдік ставка жүреді, одан кейін - 2012 және 2013 жылдары бірыңғай кедендік тариф ставкасы қолданылады.

1. www.google.kz
2. “Айқын” газеті, №3(16).
3. www.yandex.kz