Рим азаматтық құқығының пәні мен қайнар көздері

Рим азаматтық құқығы заң ғылымдарының ішіндегі теориялық-фундаменталдық ғылым. Бұл тақырыптың актуалдылығы өзінің пайда болуымен-ақ дәлелдеп отыр, себебі бұл қажет болмаса біз бұны қарастырмас едік. Екіншіден менің ойымша , заңгерлер үшін Рим құқығын меңгеру міндетті саты болып табылады, себебі келешекте салалық заң ғылымдарына көшкенде және бір құқық саласын екінші құқық саласынан айыру үшін, заң мен құқықтың теориялық негізін, әсіресе, азаматтық құқықты түсіну үшін аталған құқықты меңгерген жөн. Тақырыптың мақсаты ретінде аталған тақырыптың өзін алған дұрыс болар, себебі заң ғылымы бойынша эссе жазғандықтан нақтылы жауап қажет болады.
Гай өзінің Институцияларында айтқандай: «Кез-келген біз қолданатын ережелер тұлғалар, заттар мен исктерге қатысты болады» (Omne autem jus quo utimur vel ad personam, vel ad rem, vel ad actiones pertinet) . Бұл Римдегі құқықтық, мүліктік қатынастың жақсы дамығанын көрсетеді. Римнiң азаматтық құқық негiздерi пәнi мүлiктiк құқықтың маңызды мәселеллерiмен, сонымен бiрге отбасылық құқықтың қағидаларын Абсолюттiк монархия тұсындағы мезгiлiн қамтиды . Латынша Ius civile азаматтық құқық деген мағынаны бергенімен, Римнің құқық жүйесінде ол ұлттық сипатқа ие болды. Яғни аталған құқық Римнің қалыптасуына көп еңбек сіңірген, байырғы тұрғындары квириттерге таралған. Демек, менің ойымша, бұл жағдайда ius civile халық құқығына, яғни ius gentium-ге қарсы шығады. ius gentium римнің барлық тұрғынадарына соның ішінде перегриндерге тән. Ол перегриндер мен квириттердің арасындағы құқықтық қатынасты реттейтін болған. Римде осы құқықтық қатынасты реттейтін тағы преторлар мен магистраттар тәжірибесінде қалыптасқан преторлар құқығы болатын. Сонымен, Римнің жеке құқығын Ius privatum негізгі үш элемент құрды. Олар: 1) Ius civile. 2) Ius gentium 3) Претор құқығы. Бұл үш түсiнiкке жалпы терминi ретiнде ius privatium, яғни жеке құқық деген мағынаны бiлдiредi. Жеке құқық көпшiлiк құқыққа қарсы қарсы қойылады. Римнiң классикалық мерзiмдегi Ульпиан атты заңгерi құқықтың осы 2 саласын былай ажыратадыi: «Көпшiлiк құқық - бұл Рим мемлекетiнiң мәртебесiне және жағдайына қатысты құқық, ал Жеке құқық жеке тұлғалардың мұдделерi мен пайдасына қатысты құқық» (Publicum іus ust quod ad rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem pertinet) . Рим жеке құқығы динамикалық түрде дамып отырған. 1-этап Көне Римнің кезінен б.з.б 1 ғасырға дейінгі уақытты қамтиды. Бұл периодты классикалық кезеңге дейінгі құқық деп атайды. 2-этап классикалық кезең деп аталады. Бұл уақыттары сауда-саттық қатынастардың дамуы мен нарық кеңеюіне байланысты туындаған мерзім. Хронологиясы б.з.б. 1ғ. - б.з. 3 ғ. аралығы. Соңғы 3-этап – классикалық кезеңнен кеінгі уақыт. Бұл уақытта жаңа жүйелердің қалыптасуы мен кодификациялануымен ерекшеленді. Рим жеке құқығын зерттеу дегеніміз осы жоғарыда көрсетілген 3-этаптағы рим құқығының жағадайларын жеке-жеке және тұтастай қарастыру болып табылады.