Галактикалар классификациясы



Галактика дегеніміз – бұл шамамен 200 млрд. жұлдыздан құралатын алып жұлдыз жүйесі (олардың ішіне біздің Күн де кіреді). Мұнда сонымен қатар газ бен тозаңның да маңызды мөлшері бар; галактика магниттік өрістермен безендірілген, жоғарғы энергиялардың бөлшектері – ғарыш сәулелерімен толтырылған.
Галактикалардың морфологиялық классификациясы – астрономияда пайдаланылатын көзбен көру белгілері бойынша галактикаларды топтарға бөлу жүйесі. Галактикаларды морфологиялық типтерге бөлудің бірнеше схемасы бар. Оның ішінде ең танымалын Эдвин Хаббл ұсынды, соңынан оны Жерар де Вокулер мен Алан Синддиж дамыта түсті.


1.3.1 Классификация жасауға арналған ілгергі талпыныстар


Галактиканы классификациялау талпыныстары спиральды өрнегі бар алғашқы тұмандылықтардың табылуымен бір мезгілде Лорд Росс тарапынан 1845-1850 жылдары бастау алды. Ол кезде барлық тұмандылықтар біздің Галактикамызға тиесілі деген теория басымдық танытатын. Бірқатар тұмандылықтар галактикалық емес табиғатқа ие болатындығын Хаббл ғана 1924 жылы дәлелдей алды. Сөйтіп, галактикаларды сондай-ақ галактикалық тұмандылықтар деп те классификациялады.
Бұрынғы фотографиялық шолуларда спиральды тұмандылықтар басым болды, мұның өзі оларды жеке класқа бөлуге мүмкіндік берді. 1888 жылы А. Робертс аспанға терең шолу жасап, нәтижесінде көптеген эллипстік құрылымсыз және өте созылыңқы ұршық тәрізді тұмандылықтар табылды. 1918 жылы Г. Д. Кёртис тосқауылды және сақина тәрізді құрылымды спиральдарды жеке Ф-тобына бөлді. Сонымен қатар ол ұршық тәрізді тұмандылықты қабырғадан көрінетін спиральдар ретінде түсіндірді.
Гарвард классификациясы. Бұрын пайдаланылып келген классификациялар статистикалық зерттеулер үшін онша жарамды болмай қалды. Негізінен, бұл әлсіз галактикалардың көріністеріндегі бөлшектерді айқындау қиындықтарына байланысты еді. Сонымен қатар Гарвард обсерваториясының негізгі аспабы 24-дюймдік (≈61 см) рефрактор болды, бұл аспапта галактикалардың жақсылап көрсетілген көріністерін алу қиын болатын. Осы мәселені шешу мақсатында, Х. Шепли 1927 жылы жаңа классификация ұсынып, әлсіз галактикаларды классификациялауда туындайтын қиындықтарды ескеруге тырысты.

Пән: Астрономия
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:   
Галактикалар классификациясы

Галактика дегеніміз - бұл шамамен 200 млрд. жұлдыздан құралатын алып жұлдыз жүйесі (олардың ішіне біздің Күн де кіреді). Мұнда сонымен қатар газ бен тозаңның да маңызды мөлшері бар; галактика магниттік өрістермен безендірілген, жоғарғы энергиялардың бөлшектері - ғарыш сәулелерімен толтырылған.
Галактикалардың морфологиялық классификациясы - астрономияда пайдаланылатын көзбен көру белгілері бойынша галактикаларды топтарға бөлу жүйесі. Галактикаларды морфологиялық типтерге бөлудің бірнеше схемасы бар. Оның ішінде ең танымалын Эдвин Хаббл ұсынды, соңынан оны Жерар де Вокулер мен Алан Синддиж дамыта түсті.

1.3.1 Классификация жасауға арналған ілгергі талпыныстар

Галактиканы классификациялау талпыныстары спиральды өрнегі бар алғашқы тұмандылықтардың табылуымен бір мезгілде Лорд Росс тарапынан 1845-1850 жылдары бастау алды. Ол кезде барлық тұмандылықтар біздің Галактикамызға тиесілі деген теория басымдық танытатын. Бірқатар тұмандылықтар галактикалық емес табиғатқа ие болатындығын Хаббл ғана 1924 жылы дәлелдей алды. Сөйтіп, галактикаларды сондай-ақ галактикалық тұмандылықтар деп те классификациялады.
Бұрынғы фотографиялық шолуларда спиральды тұмандылықтар басым болды, мұның өзі оларды жеке класқа бөлуге мүмкіндік берді. 1888 жылы А. Робертс аспанға терең шолу жасап, нәтижесінде көптеген эллипстік құрылымсыз және өте созылыңқы ұршық тәрізді тұмандылықтар табылды. 1918 жылы Г. Д. Кёртис тосқауылды және сақина тәрізді құрылымды спиральдарды жеке Ф-тобына бөлді. Сонымен қатар ол ұршық тәрізді тұмандылықты қабырғадан көрінетін спиральдар ретінде түсіндірді.
Гарвард классификациясы. Бұрын пайдаланылып келген классификациялар статистикалық зерттеулер үшін онша жарамды болмай қалды. Негізінен, бұл әлсіз галактикалардың көріністеріндегі бөлшектерді айқындау қиындықтарына байланысты еді. Сонымен қатар Гарвард обсерваториясының негізгі аспабы 24-дюймдік (≈61 см) рефрактор болды, бұл аспапта галактикалардың жақсылап көрсетілген көріністерін алу қиын болатын. Осы мәселені шешу мақсатында, Х. Шепли 1927 жылы жаңа классификация ұсынып, әлсіз галактикаларды классификациялауда туындайтын қиындықтарды ескеруге тырысты.
Гарвард классификациясында барлық галактикалар 5 класқа бөлінді:
a) А класы -- 12m - ден жарық галактикалар
b) B класы -- 12m -ден 14m-ке дейінгі галактикалар
c) С класы -- 14m -ден 16m-ке дейінгі галактикалар
d) D класы -- 16m -ден 18m-ке дейінгі галактикалар
e) E класы -- 18m -ден 20m-ке дейінгі галактикалар
Едеуір көмескі галактикалар Гарвард обсерваториясында бақылау үшін қолжетімсіз болды, алайда қажет болған жағдайда жүйе одан әрі кеңейтілуі де мүмкін.
Галактиканың әрбір класының іші екі параметрмен сипатталды: шоғырлану және эллипстілік. Барлығы болып 10ba формуласына сәйкес эллипстіліктің 10 градациясы енгізілді, мұнда a және b -- галактика пішіні жазылатын эллипстің үлкен және кіші жартылай өстері. Алынған мән бүтін санға дейін дөңгелектенеді. Сөйтіп, дөңгелек галактика 10 эллипстік индексін, ал ұршық тәріздісі -- 1 индексін иеленді. Шоғырлануға дейін орталығына шоғырлану дәрежесінің ұлғаюына қарай a, b, c, d, e, f кіші латын әріптерімен белгіленетін 6 градация енгізілді. Егер мүмкін болса, шоғырлану дәрежесі фотометрикалық тұрғыдан, кері жағдайда жай көзбен өлшенді.
Егер галактикаларда спиральды құрылым көрініп тұрса, осындай галактикалардың классификациясына s индексі қосылып отырды. Пішін мен шоғырлануының тұрақсыздығы i индексімен атап өтілді.
Сөйтіп, Df2 галактикасы -- 16-18m диапазонындағы көмескі галактика, орталығына қарай қатты шоғырланған және қатты созылған, sAb9 -- дөңгелек дерлік, беткейі біртегіс жарық болып келетін жарық спиральды галактика.
Осы классификацияға жататын объектілер саны оны жасау кезеңінде онша үлкен болған жоқ. Олар үшін жеке сипаттама мүмкіндігі берілді.
Келтірілген жүйені біршама уақыт бойы Гарвард обсерваториясы белсенді пайдаланып келді, алайда ол Хабблдың едәуір табысты классификациясы тарапынан ығыстырылып шығарылды.

1.3.2 Хаббл реттілігі

Хаббл реттілігі -- бұл 1926 жылы Эжвин Хаббл ұсынған және 1936 жылы өзі өзгерткен морфологиялық классификация, ол Хаббл камертоны атауымен белгілі, өйткені осы реттіліктің дәстүрлі көрінісі осы аспапқа ұқсас болып келеді.
Өз классификациясында Хаббл (В) көк сүзгіде экспозицияланған фотографиялық пластинкалардағы олардың сыртқы түріне негізделе отырып, барлық галактикаларды 3 кең класқа бөледі.
Эллипстік галактикалар ерекше бөлшектері жоқ, орталығынан шетіне қарай жарығы біртегіс азая түсетін жазық эллипстік пішінге ие (дөңгелек күйге дейін қатты майысқан). Олар Е әрпімен және галактикалардың майысу индексіне ие цифрмен таңбаланады. Мәселен, дөңгелек галактика E0 белгісін, үлкен жартылай өстерінің бірі екіншісінен екі есеге үлкен галактика E5 деп таңбаланады. Майысу индексі мәні формуласымен есептеледі, мұнда a жәнеb- көрінетін эллипстің үлкен және кіші жартылай өстері. Едеуір майысқандардың (E7) пішіні эллипстен біршама ерекшеленеді. Эллипстік галактикалар ескі жұлдыздардан құралып, газдан толық айырылған (1.4 сурет).

1.3 сурет - Хаббл камертоны

1.4 сурет - M49 (E2) эллипстік галактика

Спиральды галактикалар жұлдыз бен газдан құралған жалпақ дискіден (оның ортасында балдж деп аталатын сфералық нығыздауыш орналасады), сонымен қатар кең сфералық галодан тұрады. Диск жазықтығында көбіне жас жұлдыздардан, газ бен тозаңнан тұратын ашық спираль жеңдер құрылады. Хаббл барлық белгілі спираль галактикаларды қалыпты спиральдарға (S символымен белгіленеді) және бары бар спиральдарға (SB) бөледі, оны отандық әдебиетте тосқауылды немесе қиылысқан деп жиі атайды. Қалыпты спиральдарда спиральдық бұтақтар тангенциалды түрде орталық ашық ядродан алыстап, бір айналым ұзақтығында жайылады. Бұтақтар саны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Галактикалар құрылысы
Галактикалардың морфологиялық классификациясы
Хаббл камертоны
Бейсызық физиканың жаңа әдістері және компьютерлік модельдеудің көмегімен айнымалы жұлдыздар мен галактикалардың фракталдық қасиеттері мен заңдылықтарын анықтау
Астрономиялық объектер эволюциясының информациялық – энтропиялық критерийлері
Үшөлшемді бейнелеуарқылы галактикалар пішіндерін модельдеу
Хабблдың қайта қаралған реттілігі
Құрылымы әртүрлі галактикаларды фракталдық бейнелеу
Астрофотометрия элементтері. Жұлдыздық шамалар
Галактикаларды энтропиялық талдау
Пәндер