Күннің рентген сәулеленуін зерттеу этаптары
Әлем туралы жаңа ақпаратты білімнің көзі ретінде рентген диапазонының ролін астрофизиктер бұрын мойындаған. Тура бақылаулар жүргізілместен бұрын қатты рентген сәулеленуін ионосфераның D қабатының ионизация дәрежесін өлшеу арқылы табылған болатын. Жер атмосферасы ультракүлгін, рентген және гамма-сәулелері бар Күннің электро магниттік сәулелену спектрінің қысқа толқынды аймағын жұтады. Жақын ультракүлгіннен басқаларының бәрін тек арнайы аспаптармен жабдықталған спутниктерден және ракеталардан ғана бақылауға болады. Сондықтан рентген астрономиясы атмосферадан тыс әдістердің пайда болуымен бірден интенсивті дами бастады [2].
Әуе шарларында орнатылған қарапайым сцинтилляциялық санағыштар, яғни регистраторлардың көмегімен АҚШ-та 50-ші жылдардың аяғында Дж.Уинклер және Л.Петерсондар тобымен алғаш рет Күннің рентген ағынына тура өлшеулер жүргізілді, нәтижесінде өте кең диапазонда Күннің барлық сәулеленуін өлшеген осындай регистраторлар ракеталарда және спутниктерде орнатылды. Кеңістіктік және спектірлік нақтылыққа ие және ракеталардың бортында жеткілікті күрделі және жоғары технологиялы телескоптарды алып жүруге қабілетті өте қуатты ракеталар және космостық станциялар құрылған кезде ғана рентген астрономиясы нақты дами бастады.
Күн физикасының аймағында бірінші бетбұрыс Күндік рентген телескобымен жабдықталған американдық орбиталық станция ‘Skylab’- тың 1973 жылы жіберілуіне байланысты. Бақылауларды өте жақсы дайындалған астронавтар жүргізді, оның ішінде “Тыныш Күн” монографиясының авторы, физик Эдвард Гибсон болды. Күннің рентгенограммалар фотопленкаға түсірілді және түсірілген материалдар өңдеу үшін Жерге жіберілді.
Әуе шарларында орнатылған қарапайым сцинтилляциялық санағыштар, яғни регистраторлардың көмегімен АҚШ-та 50-ші жылдардың аяғында Дж.Уинклер және Л.Петерсондар тобымен алғаш рет Күннің рентген ағынына тура өлшеулер жүргізілді, нәтижесінде өте кең диапазонда Күннің барлық сәулеленуін өлшеген осындай регистраторлар ракеталарда және спутниктерде орнатылды. Кеңістіктік және спектірлік нақтылыққа ие және ракеталардың бортында жеткілікті күрделі және жоғары технологиялы телескоптарды алып жүруге қабілетті өте қуатты ракеталар және космостық станциялар құрылған кезде ғана рентген астрономиясы нақты дами бастады.
Күн физикасының аймағында бірінші бетбұрыс Күндік рентген телескобымен жабдықталған американдық орбиталық станция ‘Skylab’- тың 1973 жылы жіберілуіне байланысты. Бақылауларды өте жақсы дайындалған астронавтар жүргізді, оның ішінде “Тыныш Күн” монографиясының авторы, физик Эдвард Гибсон болды. Күннің рентгенограммалар фотопленкаға түсірілді және түсірілген материалдар өңдеу үшін Жерге жіберілді.
Күннің рентген сәулеленуін зерттеу этаптары
Әлем туралы жаңа ақпаратты білімнің көзі ретінде рентген диапазонының ролін астрофизиктер бұрын мойындаған. Тура бақылаулар жүргізілместен бұрын қатты рентген сәулеленуін ионосфераның D қабатының ионизация дәрежесін өлшеу арқылы табылған болатын. Жер атмосферасы ультракүлгін, рентген және гамма-сәулелері бар Күннің электро магниттік сәулелену спектрінің қысқа толқынды аймағын жұтады. Жақын ультракүлгіннен басқаларының бәрін тек арнайы аспаптармен жабдықталған спутниктерден және ракеталардан ғана бақылауға болады. Сондықтан рентген астрономиясы атмосферадан тыс әдістердің пайда болуымен бірден интенсивті дами бастады [2].
Әуе шарларында орнатылған қарапайым сцинтилляциялық санағыштар, яғни регистраторлардың көмегімен АҚШ-та 50-ші жылдардың аяғында Дж.Уинклер және Л.Петерсондар тобымен алғаш рет Күннің рентген ағынына тура өлшеулер жүргізілді, нәтижесінде өте кең диапазонда Күннің барлық сәулеленуін өлшеген осындай регистраторлар ракеталарда және спутниктерде орнатылды. Кеңістіктік және спектірлік нақтылыққа ие және ракеталардың бортында жеткілікті күрделі және жоғары технологиялы телескоптарды алып жүруге қабілетті өте қуатты ракеталар және космостық станциялар құрылған кезде ғана рентген астрономиясы нақты дами бастады.
Күн физикасының аймағында бірінші бетбұрыс Күндік рентген телескобымен жабдықталған американдық орбиталық станция `Skylab'- тың 1973 жылы жіберілуіне байланысты. Бақылауларды өте жақсы дайындалған астронавтар жүргізді, оның ішінде "Тыныш Күн" монографиясының авторы, физик Эдвард Гибсон болды. Күннің рентгенограммалар фотопленкаға түсірілді және түсірілген материалдар өңдеу үшін Жерге жіберілді.
1 сурет. Рентген сәулеленуіндегі Күн.
(космостық лаборатория," Skylab")
"Skylab"-та бақылау көптеген ашылуларға алып келді. Планета аралық кеңістікте ажыратылған, магниттік күш сызықтарының ашық геометриясымен сипатталатын рентген диапазонында жалтыраған төмен тәж аймақтары - тәж тесігі болып табылды, өте ұсақ активті аймақтарға сәйкес келетін ашық рентген нүктелері ашылды, тәж массасынан тасталған ірі тәждік транзиенттер табылды және тағы басқалар. Келесі этап (1971-1981 жылдар) Күн максимумының жылы бағдарламасымен және осы периодта жұмыс істеген орбиталық станциялар "Solar Maximum Mission (SMM)" (АҚШ, Еуропа) және "Hinotori" (Жапония) мен байланысты. Негізгі тірек спектрдің аймағында жарқыл спектроскопиясы жасалды. Рентген сызықтарында көрінетін Күннің жарқ етуіндегі зат булануының хромосфералық құбылысы, одан кейін оның үлкен жылдамдықпен тәжге тасталуы ашылды. Хромосферадағы жарқ етудің бір уақытта өсуімен ілеспейтін ультракүлгін және рентген сәулеленуі жарқ етудің өсуі - тәждегі жарқ етулері табылды. (2 сурет)
2 сурет. 1995 жылдың желтоқсанында жіберілген,
SOHO (Solar and Hеliospheric Observatory) обсерваториясындағы
ультракүлгін сәулелерінде алынған
ыстық Күн тәжінің суреті.
2 суретте бүкіл Күн дискісі бойынша көптеген ашық аймақтары - тәждегі жарқ етулері көрінеді. Өзіндік туннель құрай отырып, күш сызықтары аркілердің анфиладасын қалыптастыратын тұзақ тәжінің жарқ етулер жиыны дискінің шетінде (оң жақта) магнит өрісінің бар эффектісін бейнелейді. Осы және басқа да мәліметтер SOHO алған 11 жылдық циклдің тыныш фазасының аралығында да Күннің белсенді екенін көрсетіп отыр [2].
Соңғы, аяқталған этап "22-ші Күн циклінің жарқ етулерімен" және Күннің жұмсақ және қатты диапазонда кескін алу үшін рентген телескоптарымен жабдықталған "Yohkon" (Жапония, АҚШ) орбиталық обсерваториясының ұшуымен байланысты (3сурет). Энергиясы ~1кэВ және ~10A аймағында кванттарды тіркейтін телескоптарда жүргізілген бақылаулар алғаш рет тәж тұзақтарының динамикасын қадағалауға мүмкіндік берді (4сурет), жұмсақ рентген сәулеленуінің уақыттақ вариациясы барын көрсетті.
3сурет . "Yohkon" обсерваториясында алынған
Күннің кескінің сериясы.
4 сурет. "Yohkon" обсерваториясында уақыттың
әртүрлі моментінде 1992 жылдың 2 қарашасындағы
рентген жарқ етуінің (1кэВ, 10A) 9 кескіні.
1.2. Рентген диапазонындағы Күннің жарқ етуі
Күн белсенділігінің қамтитын әртүрлі көріністері бар: 1) дақтың пайда болу үдерісінде көрінетін конвективті зонадан магнит өрісі бар плазма Күнінің бетіне шығумен байланысты, активті аймақтар: 2) Күн атмосферасындағы плазмалық түзілімдер осы үдеріспен байланысты және магнит өрісінің төменгі хромосфераға және тәжге шығарылуы: спикулдер, тәж тұзақтары, протуберанецтар; 3) Күннің жарқ етуі және тәж қоқыстары [3].
Күн белсенділігінің белгілі көрінісі жарқ ету болып табылады. Өте тез және локалді энергия шығаруымен, жинақталуымен байланысты Күн белсенділігінің көрінуін жарқ ету деп қабылданған. Жарқ ету кезінде сутегінің да және басқа сызықтарда, хромосфералық сызықтарда жарқ етудің ұлғаюы бақыланады. Жарқ етулерде зарядталған бөлшектердің үдеуі байқалады; электрондардың және ядролардың, кейде өте күшті жарқ ету кезінде гамма сәулелер және жоғары энергиялы үдетілген протондар бақыланады. Жарқ ету кезінде электрмагниттік спектрдің әртүрлі толқын ұзындықтарында сәулелену шығарудың біршама өсуі болады, көрінетін және рентген аймағында, ультракүлгінде, радиодиапазонда. (5a.сурет)
а) Күннің жарқ етуі б) Магнит өрісінің нолдік сызық аймағындағы Күннің жарқ етуінің пайда болу схемасы
5. Сурет
Қазіргі көріністер бойынша Күн хромосферасында жарқ ету пайда болу үшін қажетті шарт ретінде: Күн бетіндегі активті аймақтың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әлем туралы жаңа ақпаратты білімнің көзі ретінде рентген диапазонының ролін астрофизиктер бұрын мойындаған. Тура бақылаулар жүргізілместен бұрын қатты рентген сәулеленуін ионосфераның D қабатының ионизация дәрежесін өлшеу арқылы табылған болатын. Жер атмосферасы ультракүлгін, рентген және гамма-сәулелері бар Күннің электро магниттік сәулелену спектрінің қысқа толқынды аймағын жұтады. Жақын ультракүлгіннен басқаларының бәрін тек арнайы аспаптармен жабдықталған спутниктерден және ракеталардан ғана бақылауға болады. Сондықтан рентген астрономиясы атмосферадан тыс әдістердің пайда болуымен бірден интенсивті дами бастады [2].
Әуе шарларында орнатылған қарапайым сцинтилляциялық санағыштар, яғни регистраторлардың көмегімен АҚШ-та 50-ші жылдардың аяғында Дж.Уинклер және Л.Петерсондар тобымен алғаш рет Күннің рентген ағынына тура өлшеулер жүргізілді, нәтижесінде өте кең диапазонда Күннің барлық сәулеленуін өлшеген осындай регистраторлар ракеталарда және спутниктерде орнатылды. Кеңістіктік және спектірлік нақтылыққа ие және ракеталардың бортында жеткілікті күрделі және жоғары технологиялы телескоптарды алып жүруге қабілетті өте қуатты ракеталар және космостық станциялар құрылған кезде ғана рентген астрономиясы нақты дами бастады.
Күн физикасының аймағында бірінші бетбұрыс Күндік рентген телескобымен жабдықталған американдық орбиталық станция `Skylab'- тың 1973 жылы жіберілуіне байланысты. Бақылауларды өте жақсы дайындалған астронавтар жүргізді, оның ішінде "Тыныш Күн" монографиясының авторы, физик Эдвард Гибсон болды. Күннің рентгенограммалар фотопленкаға түсірілді және түсірілген материалдар өңдеу үшін Жерге жіберілді.
1 сурет. Рентген сәулеленуіндегі Күн.
(космостық лаборатория," Skylab")
"Skylab"-та бақылау көптеген ашылуларға алып келді. Планета аралық кеңістікте ажыратылған, магниттік күш сызықтарының ашық геометриясымен сипатталатын рентген диапазонында жалтыраған төмен тәж аймақтары - тәж тесігі болып табылды, өте ұсақ активті аймақтарға сәйкес келетін ашық рентген нүктелері ашылды, тәж массасынан тасталған ірі тәждік транзиенттер табылды және тағы басқалар. Келесі этап (1971-1981 жылдар) Күн максимумының жылы бағдарламасымен және осы периодта жұмыс істеген орбиталық станциялар "Solar Maximum Mission (SMM)" (АҚШ, Еуропа) және "Hinotori" (Жапония) мен байланысты. Негізгі тірек спектрдің аймағында жарқыл спектроскопиясы жасалды. Рентген сызықтарында көрінетін Күннің жарқ етуіндегі зат булануының хромосфералық құбылысы, одан кейін оның үлкен жылдамдықпен тәжге тасталуы ашылды. Хромосферадағы жарқ етудің бір уақытта өсуімен ілеспейтін ультракүлгін және рентген сәулеленуі жарқ етудің өсуі - тәждегі жарқ етулері табылды. (2 сурет)
2 сурет. 1995 жылдың желтоқсанында жіберілген,
SOHO (Solar and Hеliospheric Observatory) обсерваториясындағы
ультракүлгін сәулелерінде алынған
ыстық Күн тәжінің суреті.
2 суретте бүкіл Күн дискісі бойынша көптеген ашық аймақтары - тәждегі жарқ етулері көрінеді. Өзіндік туннель құрай отырып, күш сызықтары аркілердің анфиладасын қалыптастыратын тұзақ тәжінің жарқ етулер жиыны дискінің шетінде (оң жақта) магнит өрісінің бар эффектісін бейнелейді. Осы және басқа да мәліметтер SOHO алған 11 жылдық циклдің тыныш фазасының аралығында да Күннің белсенді екенін көрсетіп отыр [2].
Соңғы, аяқталған этап "22-ші Күн циклінің жарқ етулерімен" және Күннің жұмсақ және қатты диапазонда кескін алу үшін рентген телескоптарымен жабдықталған "Yohkon" (Жапония, АҚШ) орбиталық обсерваториясының ұшуымен байланысты (3сурет). Энергиясы ~1кэВ және ~10A аймағында кванттарды тіркейтін телескоптарда жүргізілген бақылаулар алғаш рет тәж тұзақтарының динамикасын қадағалауға мүмкіндік берді (4сурет), жұмсақ рентген сәулеленуінің уақыттақ вариациясы барын көрсетті.
3сурет . "Yohkon" обсерваториясында алынған
Күннің кескінің сериясы.
4 сурет. "Yohkon" обсерваториясында уақыттың
әртүрлі моментінде 1992 жылдың 2 қарашасындағы
рентген жарқ етуінің (1кэВ, 10A) 9 кескіні.
1.2. Рентген диапазонындағы Күннің жарқ етуі
Күн белсенділігінің қамтитын әртүрлі көріністері бар: 1) дақтың пайда болу үдерісінде көрінетін конвективті зонадан магнит өрісі бар плазма Күнінің бетіне шығумен байланысты, активті аймақтар: 2) Күн атмосферасындағы плазмалық түзілімдер осы үдеріспен байланысты және магнит өрісінің төменгі хромосфераға және тәжге шығарылуы: спикулдер, тәж тұзақтары, протуберанецтар; 3) Күннің жарқ етуі және тәж қоқыстары [3].
Күн белсенділігінің белгілі көрінісі жарқ ету болып табылады. Өте тез және локалді энергия шығаруымен, жинақталуымен байланысты Күн белсенділігінің көрінуін жарқ ету деп қабылданған. Жарқ ету кезінде сутегінің да және басқа сызықтарда, хромосфералық сызықтарда жарқ етудің ұлғаюы бақыланады. Жарқ етулерде зарядталған бөлшектердің үдеуі байқалады; электрондардың және ядролардың, кейде өте күшті жарқ ету кезінде гамма сәулелер және жоғары энергиялы үдетілген протондар бақыланады. Жарқ ету кезінде электрмагниттік спектрдің әртүрлі толқын ұзындықтарында сәулелену шығарудың біршама өсуі болады, көрінетін және рентген аймағында, ультракүлгінде, радиодиапазонда. (5a.сурет)
а) Күннің жарқ етуі б) Магнит өрісінің нолдік сызық аймағындағы Күннің жарқ етуінің пайда болу схемасы
5. Сурет
Қазіргі көріністер бойынша Күн хромосферасында жарқ ету пайда болу үшін қажетті шарт ретінде: Күн бетіндегі активті аймақтың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz