Еңбек қорғаудың құқықтық – ұйымдастырушылық мәселелері

Жоспар
Кіріспе

1. Еңбек қорғаудың құқықтық . ұйымдастырушылық мәселелері
2. Өндірістегі қауіпті және зиянды өндірістік факторлар.
3. Өндірістік жарақаттардың негізгі себептері
4. Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы туралы түсінік
5. Жұмыс орындарындағы метеорологиялық жағдайды зерттеу

Еңбекті қорғауды құқықтық реттеуде еңбек заңнамасының еңбекті қорғау бойынша құқықтық шаралардың минимумын белгілейтін орталықтандырылған нормалары осы минимумды әлеуметтік-серіктестік келісімдердің, ұжымдық шарттардың, сондай-ақ еңбек шарттарының (контрактлердің) негізінде көтеретін, нақтылайтын шарттық әдіспен кең үйлесімділік тапқан.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағында «Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» деп жарияланған. Мемлекет адамның өмірі мен денсаулығының ең жоғарғы құндылық екенін танып отыр. Қоғамдық өмірдің қандай саласында болмасын, адамның өмір сүруге және денсаулыққа құқығы мемлекет тарапынан қорғауға алынған. Конституцияның 24-бабының 2-бөлігіне сәйкес әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайларына құқығы бар. Аталған норма қызметкердің еңбегінің қорғалатынын жариялап, оған кепілдік беріп отыр.
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңының 7-бабы 1-бөлігінің 3-тармағына сәйкес, қызметкердің қауіпсіздік пен гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқығы бар. Бұл құқықты Қазақстан Республикасының «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» Заңы да жариялап отыр. Яғни, аталған заңның 17-бабының 1-тармақшасына сәйкес, қызметкердің еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға құқығы бар делінген.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары Қазақстан Республикасының «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» Заңның 6-бабында көрініс тапқан (бұл қағидаларды біз алдыңғы бөлімде атап өттік). Ескерте кететін бір жайт, аталған еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары сәйкес мемлекеттік органдардың заңшығарушылық қызметінде өзінің тиісті бейнесін таппады.
Қазақстан Республикасының «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» Заңында кәсіпорын әкімшілігі барлық қызметкерлердің еңбекті қорғау мәселелеріне байланысты оқуын ұйымдастыруға, нұсқау беруге және білімін тексеруге, қайта аттестаттауға міндетті және бұл шаралар тиісті нормативтік актілермен бекітілген тәртіппен және мерзімде өткізілуі тиіс екені жайлы айтылған норма бар. Сәйкесінше, өкілетті органдар еңбекті қорғаудың сұрақтары бойынша жалдамалы жұмысшылардың білімін тексеруді ұйымдастырудың тәртіптері мен нұсқауларын, оқытуды өткізудің тәртіптерін регламенттейтін тиісті актілерді қабылдауы тиіс. Осы жерде жұмыс берушілердің аталған шараларды орындамаған жағдайда көтеретін жауапкершілігі (әкімшілік немесе қылмыстық) туралы норманы да қарастыру керек. Қазақстан Республикасының заңнамасы еңбекті қорғау талаптарының бұзылғаны үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастыратынын айта кеткен жөн. Мәселен, Қазақстан Рсепубликасының Қылмыстық Кодексінің 152-бабына сәйкес, қауіпсіздік техникасын, өндірістік санитария ережелерін немесе еңбекті қорғаудың өзге де ережелерін осы ережелерді сақтауды ұйымдастыру немесе қамтамасыз ету жөніндегі міндеттер жүктелген адамның бұзуы абайсызда денсаулыққа ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіруге әкеліп соқса; немесе абайсызда адам өліміне әкелсе қылмыстық жазаға тартылатыны айтылған. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңының «Еңбек нормалары» деп аталатын 75-бабының 3-тармағына сәйкес, қызметкердің жұмыс істеу нормаларын орындауы үшін жұмыс беруші қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге міндетті.

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Еңбек қорғаудың құқықтық – ұйымдастырушылық мәселелері

Еңбекті қорғауды құқықтық реттеуде еңбек заңнамасының еңбекті қорғау
бойынша құқықтық шаралардың минимумын белгілейтін орталықтандырылған
нормалары осы минимумды әлеуметтік-серіктестік келісімдердің, ұжымдық
шарттардың, сондай-ақ еңбек шарттарының (контрактлердің) негізінде
көтеретін, нақтылайтын шарттық әдіспен кең үйлесімділік тапқан.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағында
Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі,
құқықтары мен бостандықтары деп жарияланған. Мемлекет адамның өмірі мен
денсаулығының ең жоғарғы құндылық екенін танып отыр. Қоғамдық өмірдің
қандай саласында болмасын, адамның өмір сүруге және денсаулыққа құқығы
мемлекет тарапынан қорғауға алынған. Конституцияның 24-бабының 2-бөлігіне
сәйкес әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету
жағдайларына құқығы бар. Аталған норма қызметкердің еңбегінің қорғалатынын
жариялап, оған кепілдік беріп отыр.
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы еңбек
туралы Заңының 7-бабы 1-бөлігінің 3-тармағына сәйкес, қызметкердің
қауіпсіздік пен гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқығы
бар. Бұл құқықты Қазақстан Республикасының Еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау туралы Заңы да жариялап отыр. Яғни, аталған заңның 17-
бабының 1-тармақшасына сәйкес, қызметкердің еңбек қауіпсіздігіне және
еңбекті қорғауға құқығы бар делінген.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті саласындағы мемлекеттік саясаттың
негізгі қағидалары Қазақстан Республикасының Еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау туралы Заңның 6-бабында көрініс тапқан (бұл қағидаларды
біз алдыңғы бөлімде атап өттік). Ескерте кететін бір жайт, аталған еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі
қағидалары сәйкес мемлекеттік органдардың заңшығарушылық қызметінде өзінің
тиісті бейнесін таппады.
Қазақстан Республикасының Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау туралы Заңында кәсіпорын әкімшілігі барлық қызметкерлердің еңбекті
қорғау мәселелеріне байланысты оқуын ұйымдастыруға, нұсқау беруге және
білімін тексеруге, қайта аттестаттауға міндетті және бұл шаралар тиісті
нормативтік актілермен бекітілген тәртіппен және мерзімде өткізілуі тиіс
екені жайлы айтылған норма бар. Сәйкесінше, өкілетті органдар еңбекті
қорғаудың сұрақтары бойынша жалдамалы жұмысшылардың білімін тексеруді
ұйымдастырудың тәртіптері мен нұсқауларын, оқытуды өткізудің тәртіптерін
регламенттейтін тиісті актілерді қабылдауы тиіс. Осы жерде жұмыс
берушілердің аталған шараларды орындамаған жағдайда көтеретін
жауапкершілігі (әкімшілік немесе қылмыстық) туралы норманы да қарастыру
керек. Қазақстан Республикасының заңнамасы еңбекті қорғау талаптарының
бұзылғаны үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастыратынын айта
кеткен жөн. Мәселен, Қазақстан Рсепубликасының Қылмыстық Кодексінің 152-
бабына сәйкес, қауіпсіздік техникасын, өндірістік санитария ережелерін
немесе еңбекті қорғаудың өзге де ережелерін осы ережелерді сақтауды
ұйымдастыру немесе қамтамасыз ету жөніндегі міндеттер жүктелген адамның
бұзуы абайсызда денсаулыққа ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіруге
әкеліп соқса; немесе абайсызда адам өліміне әкелсе қылмыстық жазаға
тартылатыны айтылған. Қазақстан Республикасының Қазақстан
Республикасындағы еңбек туралы Заңының Еңбек нормалары деп аталатын 75-
бабының 3-тармағына сәйкес, қызметкердің жұмыс істеу нормаларын орындауы
үшін жұмыс беруші қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге міндетті.

Өндірістегі қауіпті және зиянды өндірістік факторлар.

Зиянды өндірістік факторлар – ол, адам ағзасына түскен кезде, зиянды
әсерлер туындататын факторлар.
Қауіпті өндірістік факторлары – ол, белгілі бір жағдайда ғана адамға
зиян тигізетін факторлар. Қауіпті және зиянды факторлар арасында анық
айырмашылық жоқ. Қауіпті факторлар зиянды да бола алады.
Зиянды және қауіпті өндіріс факторлары, өзінің генезі бойынша
химиялық, физикалық және биологиялық болып бөлінеді.
Физикалық зиянды және қауіпті өндіріс факторлары – микроклимат,
өндірістік шаң, шу, діріл, ультрадыбыс, инфрадыбыс, иондалмайтын
сәулелену, иондаушы сәулелену.
Химиялық зиянды және қауіпті өндіріс факторлары – химиялық заттардың
газдары мен булары, токсикалық химиялық заттардың аэрозольдері.
Биологиялық зиянды және қауіпті өндіріс факторлары - макро және
микроорганизмдер, микроорганизмдердің метаболикалық іс – әрекеттерінің
өнімдері және микробиологиялық синтез өнімдері, сонымен қатар табиғи
негізі бар органикалық заттар.
Өндіріс орындарындағы микроклиматқа кіреді: температура, ауа
ылғалдылығы, ауа қозғалысы, адамның қоршаған ортамен жылу алмасу және жылу
бөлу қасиеті.Микроклимат жылулық баланс әсеріне байланысты келесі
дәрежелер бойынша ерекшелінеді - нейтралды, жылытушы және суықтаушы.
Өндіріс орындарындағы микроклиматқа арнайы гигиеналық талаптар даярланады.
Шу – қатты ортаның механикалық тербелістері. Шу дегеніміз, кез –
келген жағымсыз немесе ретсіз жиынтықтағы, түрлі жиіліктегі және
қарқындылықтағы дыбыстар, олар адам ағзасына жағымсыз жұмыс пен демалысқа
әсер етеді. 16 Гц – 20 кГц жиіліктегі акустикалық тербелістер адам
ағзасына қалыпты болып саналады, оны дыбыстық деп атайды, ал 16 Гц төмен
жиілік – инфрадыбыс, 20 кГц жоғары жиілікті – ультрадыбыс деп атайды. Шу
әсерінен адамда кәсіптік кереңділік пайда болады және ағзаның басқа да
жүйелері зардап шегеді. Шудың гигиеналық нормативтері болады.
Діріл – қатты байланыстары бар жүйелердің тербеліс қозғалыстары.
Дірілдің таралуына байланысты – жалпы және локальді дірілді ажыратады.
Спектрдің қасиетіне байланысты дірілдер тар жолақты және кең жолақты,
жиілікті құрамына байланысты – төмен жиілікті (октавты жолақта максималды
жиіліктердің болуымен 8 – 16 Гц сипатталады), ортажиілікті ( 31,5 және 63
Гц ),жоғары жиілікті. (125, 250, 500 және 1000Гц) - локальді діріл үшін ,
жұмыс орындарының дірілі үшін – 1 және 4 Гц, 8 және 16 Гц, 31,5 және 63Гц.
Уақыт бойынша дірілдер тұрақты, олар үшін виброжылдамдық 2 еседен көп
өзгермейді ( 6 дб – ға ) бақыланған уақыт аралығында (1 мин.кем), және
тұрақсыз – виброжылдамдық 2 еседен кем емес өзгереді (6 дб –ға) бақыланған
уақыт аралығында 1 мин.кем емес. Тұрақсыз дірілдер уақытта тербелетін
келесілерге бөлінеді : үзілмелі және импульсті. Діріл көзі –ұрмалы
аспаптар ( барабан ), ұрмалы - айналмалы әсері бар машиналар,
механизацияланған айналмалы машиналар.Жалпы діріл тасымалданушы, тасымал –
технологиялық және технологиялық болып бөлінеді.Діріл адам ағзасына әсер
еткенде діріл ауруы пайда болады. Діріл ауруының ең маңыздысы, айқын қан
тамыр өзгерістеріне алып келетін және полиневропатиялық симптоматикамен
кездесетін түрлері.
Ультрадыбыс деп қатты ортаның механикалық тербелістерін айтады, оның
жиілігі есту шегінің жоғарғы көрсеткішінен жоғары болады ( 20 кГц – тен).
Ультрадыбыс, дыбыс сияқты физико – химиялық көрсеткіштермен сипатталады.
Ультрадыбыс көзі ретінде ультрадыбысты жиілікті тербелістерді туындататын
генераторлар. Ультрадыбыс мүмкіндіктері кең, тірі организмдерге де әсері
белгілі. Бактерицидті әсер көрсетеді.Вегетотамырлық дистония мен
астениялық синдром – ультрадыбыстың адам ағзасына әсер ететін ең жиі
кездесетін аурулар.
Инфрадыбыс – акустикалық тербелістер жиілігі 20 Гц – тен төмен. Адам
ағзасына әсері – жағымсыз сезім тудырады, астенизация, ағзаның
функционалды жүйелерін өзгертеді. Инфрадыбыс кең жолақты және гармониялық,
тұрақты және тұрақсыз. Инфрадыбыс дауыс қысымының деңгейімен сипатталады.
Күресу жолдары – ең негізгісі, пайда болатын көздердің алдын алу. Жеке бас
қорғану шаралары – тығындар, наушниктер.
Өндіріс шаңы өндіріс аэрозольдерге жатады. Өндіріс аэрозольдері –
аэродисперсті жүйелердің түрі, олар өндіріс кәсіпорындарының жұмыс
салдарынан пайда болады, бұл жерде дисперсті орта ретінде ауа саналады, ал
дисперсті фаза – қатты және сұйық бөлшектер. Дизинтеграция аэрозольдері,
конденсация аэрозольдері, шаң дисперстілігі. Шаң органикалық және
бейорганикалық болады. Шаңның ағзаға негізгі әсері – өкпе тінінің
фиброздануы. Қорғану шаралары – ұжымдық қорғаныс шаралары, жеке бас
қорғаныс заттары.
Улардың адам ағзасына әсері, рецепторлы аппарат арқылы жүзеге асады.
Ағзада улы заттар метаболикалық өзгерістерге ұшырайды немесе өзгермейтін
түрде бөлінеді. Улар жедел және созылмалы болып бөлінеді.
Зиянды өндіріс факторларына жоғары және төмен атмосфералық қысым
жатады. Декомпрессионды ауру. Биіктік ауруы. Гипоксия.

Өндірістік жарақаттардың негізгі себептері

Тәжірибе жазатайым оқиғаның себептерін немесе шынайы себебін
айқындау үшін осы әдісті қолданудың мақсатқа сәйкестігін көрсетті.
Жазатайым оқиғаларды талдау үшін оның себептері бойынша
классификацияланады. Қазіргі кезде ортақ қабылданған өндірістік
жарақаттанудың себептерінің классификациясы жоқ, бірақ көптеген авторлар
бірнеше топтарға бөлген.
Техникалық себептер – еңбектің өндірістегі ұйымдастырылу дәрежесіне
тәуелсіз деп сипаттауға болатын себептер.
Өндірістік жарақаттанудың себептері: құрал-жабдықтардың,
аспаптардың, тетіктердің конструктивті жетіспеушілігі, технологиялық
процестердің жетілмегендігі; механикалық ауыр жұмыстардың жетілмегендігі;
қоршаулардың, сақтану құрылғыларының, дабыл қағу жүйелерінің және
блокировкалау шектеу құралдарының жетілмегендігі;материалдардың ақаулары;
өңдеу ортасының бұрын белгісіз болған қауіпті қасиеттері және т.с.с. бұл
себептер кейде инженерлік немесе конструкторлы себептер деп аталады.
Ұйымдастырушылық себептер – өндірістегі еңбекті ұйымдастыру
дәрежесіне толығымен тәуелді болатын себептер. Оған жататындар, мысалы:
территорияда өтетін жолдар мен өткелдердің жетіспеушілігі; құрылғылардың,
аспаптардың, көлік құралдарының пайдалану( экплуатация) ережелерінің
бұзылуы; жұмыс аймақтарын ұйымдастырудағы жетіспеушіліктер; техникалық
регламенттердің бұзылуы; бұйымдар мен материалдарды тиіу, қоймалау мен
сақтау кезіндегі нормалар мен ережелердің бұзылуы; жұмысшыларды еңбек
етудің қауіпсіз әдістерімен оқытудағы кемшіліктер; топтық жұмыстарды
ұйымдастырудағы жетіспеушіліктер; қауіпті жұмыстарды техникалық
қадағалаудың тиянақсыздығы; жұмыс аймақтарындағы қоршаулардың жоқтығы
немесе жетіңкіремеуі; жеке қорғаныс құралдарының жоқтығы, бүлінгендігі
немесе қолданбаушылығы және т.с.с.
Санитарлық-гигиеналық себептерге жатқызуға болатындар: жоғары
мөлшердегі (ШРК-дан жоғары) зиянды заттардың жұмыс аймағындағы ауада
болуы; жарықтандыруды дұрыс ұйымдастырмау немесе жетіспеушілігі; діріл,
шудың жоғары деңгейлері; қолайсыз метеорологиялық жағдайлар; әр түрлі
сәуле түрлерінің жоғары мөлшерде болуы; жеке гигиена ережеленің орындалауы
және т.с.с. Психофизиологиялық себептерге жұмысшының физикалық және
жүйкелік-психикалық шамадан артық жүктемесін шартты түрде жатқызуға
болады. Адам, үлкен физикалық (статикалық және динамикалық) жүктеме,
жұмыстың бір сарындылығы, (көру, есту, жанасу) анализаторларларының
жүктемесі, стресс ахуалдары, қажу салдарынан қате әрекет етуі мүмкін.
Ағзаның анатомиялық-физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерінің
орындалатын жұмысқа сәйкессіздігі өндірістік жарақаттануға әкеп соқтыруы
әбден мүмкін. Заманауи күрделі техникалық жүйелерде, көлік
конструкцияларында, құралдар мен басқару жүйелерінде адамның
физиологиялық, психологиялық, антропометриялық ерекшеліктері мен
мүмкіндіктері жеткілікті түрде ескерілмейді. Кәсіптік уланулар жоғарыда
аталған себептерге , ал кәсіптік аурулар жиі санитарлық-гигиеналық және
психофизиологиялық себептермен байланысты. Статистикалық (салыстырмалы)
сараптау әдісі мекемелердің, шаруашылықтардың жазатайым оқиға жөнінде
берген есеп, ақпараттарын аудан, облыс, республика, министерство көлемінде
сараптауға мүмкіндік береді. Бұл әдістің негізгі көрсеткіштері –
жарақаттанудың жиілік және ауырлық коэффициенттері – кәсіпорындағы,
ауадан, облыстағы жазатайым оқиғалардың сандық және сапалық көрсеткіштері
болып саналады.
Жарақаттануды талдаудың әдістері. Жарақаттануды талдаудың мақсаты
жазатайым оқиғаларды алдын –алу шараларын өңдеу үшін болып табылады. Ол
үшін оның туу себептерін жүйелі түрде талдап және жалпыландырып отыру
керек. Жарақаттануды талдау әдістерінің ең көп тараған, бір-бірін өзара
толықтырып отыратын, түрлері мыналар: статистикалық және монографиялық.
Қазіргі таңда ең көп назар аудартып отырған экономикалық және
эргономикалық әдістер. Статистикалық әдіс – саладағы немесе өнеркәсіптегі
жарақаттану бойынша бірнеше жылдар бойына жинақталған статистикалық
материалдардың талдамасына негізделген әдіс. Бұл талдау үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.