Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың педагогикалық шарттары



Зерттеудің көкейкестілігі. Жас ұрпақтың санасын шыңдауға қызмет ететін білім жүйесін қалыптастыру – қазіргі заманның өзекті мәселесі болып тұр. Ал мұндай білім жүйесі сол ұлттың төл болмысымен санасу арқылы жүзеге асады. Өйткені, өткен тарихтың сын көзінен өткен құнды ұлттық дүниетаным мұралары жас буынның рухына негіз болып қаланып, болашаққа бағыт жасап отырған жағдайда ғана ұрпақтар арасындағы сабақтастық үзілмейді. Жастарды халықтық тәрбиенің негізінде оқытуда ұлттық өнердің өркендеуіне жол ашу қажеттілігі туып отыр. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап айтқанда: «Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» керектігі белгіленген.
Қандай бір халықтың ұлттық дүниетанымының мол мұрасын толық зерттемей және оны күнделікті оқу-тәрбие үдерісінде пайдаланбай, жан-жақты жетілген ұлтжанды жастарды тәрбиелеу мүмкін емес. Жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру барысында, біріншіден, бүгінгі өркениетті дүниеде болып жатқан өзгерістерді ескеріп отыруда, екіншіден, өз халқының ұлттық, мәдени-тарихи, әлеуметтік-экономикалық ахуалын терең танытуға айрықша назар аудару қажет. Мұндай жағдай басшылыққа алынған жерде, ұлттық мектептің өзекті мақсаты – адамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына дарытқан парасатты тұлғаны тәрбиелеу болып шығады.
Әр халықтың ұлттық мәдениеті халықтың ежелден келе жатқан өзіне тән өнері, әдет-ғұрып, салт-дәстүрі есебінде жетілетіні белгілі. Сол себепті, бүгінгі таңда халықтың дәстүрлі өнер түрлерін жинақтап зерделеудің, оның айналасындағы тәлім-тәрбиесінің мол тәжірибесі негізінде жас өспірімдерді тәрбиелеудің қажеттігі өсе түсуде. Сондай-ақ, еліміздің қоғамдық- экономикалық өміріне нарықтық қатынастардың енуіне байланысты өзгеріске түскен саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени, рухани қарым-қатынас жағдайлары жас ұрпақ тәрбиесінің проблемаларын осы үдеріс талаптарына сай ойластыруды қажет етеді.
1 Оқушылардың ұлттық дүниетанымын қалыптастырудағы танымдық іс- әрекеттерін арттыру жолдары //«Жас ғалымдардың қазіргі заманғы ғылыми зерттеулері: проблемалар және оларды шешу жолдары» жас ғалымдардың ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары. – Астана, 2007. – Б.53-55.
2 Инновациялық технологиялар туралы мәлімет //Шымкент педагогикалық институтының 70 жылдығына арналған «Педагогикалық кадрларды дайындаудың қазіргі заманғы өзекті мәселелері» – Шымкент, 2007. – Т.2. – Б. 182-186.
3 Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға музыкалық тәрбие беру //Жусуп Баласагын атындағы Кыргыз улуттук университетинин «Жаршысы» – Бишкек, 2008. – Б. 216-219.
4 Ән- күй өнерінің дүниетанымды қалыптастырудағы әсері //«Білім» Ғылыми-педагогикалық журнал. – Алматы, 2008. №2 (38). – Б. 12-18.
5 Қазақ мектептеріндегі музыкалық білім берудің мақсаты мен мүмкіндіктері //«Ізденіс» – Алматы, 2008. №2(2). – Б. 242-245.
6 Ұлттық дүниетанымды саз өнері арқылы қалыптастыру мәселесі //«Сырдария» университетінің 10 жылдығына арналған «Жаңа әлемдегі Қазақстан және ұлттық білім беру проблемалары» – Жетісай, 2008. –Б. 420-243.
7 Қазақ музыкасының оқушы дүниетанымын дамытудағы мүмкіндіктер //Ақын, жазушы, философ Шәкәрім Құдайбердіұлының туғанына 150 жыл толуына арналған «Қазақ халқының рухани мәдениеті: зерттеу мен оқытудың өзекті мәселелері» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. – Шымкент, 2008. Т2. – Б. 17-20.
8 Ұлттық музыка – дүниетаным құралы //«Қазақстан мектебі» – Алматы, 2008. №9. – Б. 12-15.
9 Дүниетаным ұғымы туралы ғалымдардың көзқарасы //«Ұлт тағылымы» – Алматы, 2008. №1. – Б. 24-26.
10 Сыныптан тыс жұмыстарының оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудағы рөлі //«Шығармашылық іс-әрекетті дамыту арқылы бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру мәселелері» атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Шымкент-Москва, 2009. – Б. 16-19.
11 Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері //«Зерттеуші» –Шымкент, 2010. № 7 (51). – Б. 112-118.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі:  Дипломдық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:   
ӘОЖ 373.3:37.035.6:78
Қолжазба құқығында

АХТАНОВА САЛТАНАТ КУБЕЙБЕКОВНА

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ДҮНИЕТАНЫМЫН МУЗЫКА АРҚЫЛЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ

13.00.01- Жалпы педагогика, педагогика және білім тарихы,
этнопедагогика

Педагогика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін
алу үшін дайындалған диссертацияның

АВТОРЕФЕРАТЫ

Қазақстан Республикасы
Шымкент, 2010
Жұмыс А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университетінде
орындалған

Ғылыми жетекшісі: педагогика
ғылымдарының докторы,

профессор Еркебаева Г.Ғ.

Ресми оппоненттер: педагогика
ғылымдарының докторы,

профессор Дүйсенбінова Р.К.

педагогика ғылымдарының

кандидаты Имашева А.Т.

Жетекші ұйым: Қорқыт ата
атындағы Қызылорда
мемлекеттік университеті

Қорғау 2010 жылы ___ __________ сағат ____ М.Әуезов атындағы
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің педагогика ғылымдарының
докторы ғылыми дәрежесін беру жөніндегі Д 14.20.01 диссертациялық кеңесінде
өтеді. Мекен жайы: 160012, Шымкент қаласы, Тәуке хан даңғылы, 5.

Диссертациямен М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік
университетінің кітапханасында танысуға болады (160012, Шымкент қаласы,
Тәуке хан даңғылы, 5 үй, 2-қабат).

Автореферат 2010 жылы ____ ________________ таратылды.

Диссертациялық кеңестің
Ғалым хатшысы
С.А. Жолдасбекова
КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Жас ұрпақтың санасын шыңдауға қызмет ететін
білім жүйесін қалыптастыру – қазіргі заманның өзекті мәселесі болып тұр. Ал
мұндай білім жүйесі сол ұлттың төл болмысымен санасу арқылы жүзеге асады.
Өйткені, өткен тарихтың сын көзінен өткен құнды ұлттық дүниетаным мұралары
жас буынның рухына негіз болып қаланып, болашаққа бағыт жасап отырған
жағдайда ғана ұрпақтар арасындағы сабақтастық үзілмейді. Жастарды халықтық
тәрбиенің негізінде оқытуда ұлттық өнердің өркендеуіне жол ашу қажеттілігі
туып отыр. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында
білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап
айтқанда: Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау керектігі
белгіленген.
Қандай бір халықтың ұлттық дүниетанымының мол мұрасын толық зерттемей
және оны күнделікті оқу-тәрбие үдерісінде пайдаланбай, жан-жақты жетілген
ұлтжанды жастарды тәрбиелеу мүмкін емес. Жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру
барысында, біріншіден, бүгінгі өркениетті дүниеде болып жатқан
өзгерістерді ескеріп отыруда, екіншіден, өз халқының ұлттық, мәдени-
тарихи, әлеуметтік-экономикалық ахуалын терең танытуға айрықша назар аудару
қажет. Мұндай жағдай басшылыққа алынған жерде, ұлттық мектептің өзекті
мақсаты – адамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына дарытқан парасатты
тұлғаны тәрбиелеу болып шығады.
Әр халықтың ұлттық мәдениеті халықтың ежелден келе жатқан өзіне тән
өнері, әдет-ғұрып, салт-дәстүрі есебінде жетілетіні белгілі. Сол себепті,
бүгінгі таңда халықтың дәстүрлі өнер түрлерін жинақтап зерделеудің, оның
айналасындағы тәлім-тәрбиесінің мол тәжірибесі негізінде жас өспірімдерді
тәрбиелеудің қажеттігі өсе түсуде. Сондай-ақ, еліміздің қоғамдық-
экономикалық өміріне нарықтық қатынастардың енуіне байланысты өзгеріске
түскен саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени, рухани қарым-қатынас
жағдайлары жас ұрпақ тәрбиесінің проблемаларын осы үдеріс талаптарына сай
ойластыруды қажет етеді. Демек, оқушыларға әлемдік деңгейде, өркениетті
негізде білім-тәрбие беру маңызды мәселеге айналып отыр. Ал бұл өз
кезегінде оқу-тәрбие үдерісін бастауыш сыныптан бастап олардың дүниетанымын
ұлттық мәдениетіміз мазмұнына бағыттау және олардың ғылыми негіздерін
анықтауды алға тартады. Қазіргі физиология, психология және медицина
ғылымдарының дәлелдеуін ескеретін болсақ, болашақ дүниеге келер
ұрпағымыздың, шарананың психикасын қалыптастыруда музыка рөлінің үлкен
екенін мойындаймыз. Бұл дана халқымыздың бесік жырларының ұрпағының
санасында ұлттық дүниетанымды қалыптастырудың педагогикалық шарттарының
бірі екендігін алға тартады.
Мектепке дейінгі, мектептің, оның ішіндегі бастауыш сыныптардың, оқу-
тәрбие үдерісінде музыка өнерін пайдалану, оларды ұлттық мәдени тұрғыда,
дүниетанымдық мазмұнында пайдалану, оқушылардың ұлттық дүниетанымын
қалыптастыру ғылыми-педагогикалық жүйелілікті талап етеді.
Бұл мәселеде, философ ғалымдардың зерттеулерінде (Ә. Нысанбаев,
А. Қасабеков, І. Ерғалиев пен Ғ. Телібаев, М. Орынбеков, Ж.
Алтаев, Д. Кішібеков т.б.) дүниетаным, таным,
қазақ дүниетанымы саласында көптеген құнды ой-пікірлері мен көзқарастары
жан-жақты мазмұндалған.
Зерттеуіміздің әдіснамалық негіздері М. Әуезов, С. Мұқанов,
А. Байтұрсынов, Ж. Аймаутов, М. Жұмабаев, М. Дулатов, Ш.
Құдайбердиев, Ө. Жәнібеков, М. Орынбеков, Ә. Бірмағамбетов, А. Сейдімбек
және т.б. еңбектерінде орын алған.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетінің әр түрлі аспектілерін
бірқатар психологтар мен педагогтардың еңбектерінде
(С.Л. Выготский, В.В. Давыдов, И.Я. Лернер, М.Н. Скаткин, Л.В. Занков,
Т.И. Шамова, М.И. Махмудов, А.Н. Леонтьев, Н.Б. Менчинская,
П.Я. Гальперин, Д.Б. Эльконин, Ю.К. Бабанский т.б.) зерттеу міндеттеріне
қарай жүйелі түрде талдаған.
Өскелең ұрпақты өз ұлтының өнерімен, салт-дәстүрімен, әдет-ғұрпымен
таныстыру, халықтық педагогика саласында терең мазмұнды зерттеулер жүргізу
мәселелері бойынша Қ.Б. Жарықбаев, С. Қалиев, С. Ұзақбаева,
Ж. Наурызбай, Қ, Қожахметова, М. Балтабаев, Р. Дүйсенбінова, А.
Көбесов, З. Әбілова, А.А. Қалыбекова, Қ. Болатбаев, И.
Оршыбеков, Қ. Бөлеев, Д.Қ. Пошаевтың еңбектерін атап
өтуге болады. Халықтық тәрбие саласында қалыптасқан дәстүрлері, мазмұндары
ондағы еңбек, ақыл-ой, эстетикалық адамгершілік, тәрбие берудің жекеленген
әдістері мен амал-жолдары баяндалып, оқушылар дүниетанымын қалыптастырудың
тәрбиелік мәні ерекшеленіп көрсетілген.
Қазақстан ғалымдары С.А. Ұзақбаева, М. Х.Балтабаев, Т.А. Қышқашбаев,
М. Оразалиева, Ш.Б. Құлманова, Е.Ш. Қозыбаев, Р.К.
Дүйсенбінова, К.А. Ибраева, Н.А. Гончарова және т.б.
өз еңбектерінде қазақ халық музыкасы мен дәстүрлі көркем мәдениетін
оқушылар тәрбиесінде (музыкалық, эстетикалық, адамгершілік) жетілдіру
мақсатын қарастырып, педагогикалық мүмкіндіктерін ашып көрсеткен.
Дегенімен, педагогикалық әдебиеттерді талдау және зерттеулер жалпы
музыка өнерінің, оның дүниетанымды қалыптастырудағы рөлі, педагогикалық
шарттарына (әдістер, формалар, тәсілдер т.с.с.) оның ішінде бастауыш
сыныптағы маңызына ғылыми-педагогикалық зерттеулер жасалынбағанын
көрсетеді. Яғни, бастауыш сыныптан оқушыларды халқымыздың ұлттық
игіліктері мен адамзат мәдени мұралардың сабақтастығын сақтай отырып
тәрбиелеу, оқыту және олардың ұлттық дүниетанымының қалыптасуына жан-жақты
мүмкіндік жасау қажет екендігі айқындалды.
Осы тұрғыдан қарағанда әл-Фарабидің ...тәрбиесіз берілген білім
адамзаттың қас жауы деген дидактикалық өсиеті, Б. Момышұлының келіндердің
бесік жырын, әжелердің ертегісін есітпей өскен ұрпақтың болашағына
алаңдаушылығы тұрғысындағы тұжырымы, мәселенің теория мен практикада орын
алып отырған дидактикалық негіздегі қарама-қайшылықтарының әлі күнге күн
тәртібіндегі ашық мәселе екенін аңғартады. Демек, зерттеліп отырған
мәселенің теориялық және әдістемелік тұрғыда әлі де қарастырылмау
себептері төмендегідей қарама-қайшылықтардан екенін байқатады:
- музыка негізінде бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын
қалыптастыру мүмкіншілігі мен олардың оқу-тәрбие үдерісінде
жүйеленбегендігі;
- тиімді әдістемемен қамтамасыз етілмеуі;
- оларды іске асырудың педагогикалық негіздері жасалынбағандығы.
Оқыту үдерісінде музыка арқылы оқушылардың ұлттық дүниетанымын
қалыптастырудың ғылыми-педагогикалық және ғылыми әдістемелік жолдарын
қарастыру, біздің зерттеу проблемаларымызды айқындап берді және тақырыпты
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың педагогикалық шарттары деп таңдауымызға себепші болды.
Зерттеу мақсаты – бастауыш сынып оқушыларының музыка арқылы ұлттық
дүниетанымын қалыптастырудың педагогикалық шарттарын теориялық тұрғыда
негіздеп, әдістемелік, тәжірибелік-экспериментпен тексеру.
Зерттеудің нысаны – бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні – музыка арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық
дүниетанымын қалыптастырудың педагогикалық шарттары.
Зерттеу ғылыми болжамы: егер, бастауыш сынып оқушыларының ұлттық
дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың теориялық негіздері
педагогикалық шарттар тұрғысында айқындалып, мазмұны мен әдістемесі
жасалса, нәтижесі шығарылса, онда, музыка туындылары оқушылардың
сезімталдығын ояту және шығармашылық қабілеттерін дамытуда оқу-тәрбие
үдерісінде ұлттық мәдениет негізін қалайтын ұлттық дүниетанымды
қалыптастырудың мүмкіндіктері артады.
Жетекші идея: бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың теориялық негіздері, педагогикалық шарттары, мазмұны мен
әдістемесі ұлттық мазмұнында анықталады.
Зерттеу міндеттері:
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындау;
- бастауыш сыныпта оқушылардың ұлттық дүниетанымын қалыптастырудың
құрылымдық-мазмұндық моделін жасау;
- бастауыш сынып оқушыларының музыка арқылы ұлттық дүниетанымының
қалыптастырудың педагогикалық шарттарын ұсыну;
- музыка арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын
қалыптастыру әдістерінің нәтижесін тәжірибелік-эксперимент арқылы тексеру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: жеке тұлға теориясы,
дүниетаным туралы философиялық, психологиялық, педагогикалық жалпы
азаматтық және ұлттық құндылықтардың өзара сабақтастық теориясы, өнерді
қабылдау теорияларымен қазіргі гуманистік тұжырымдар, білім туралы
мемлекеттік саясат біздің зерттеуіміздің әдіснамалық және теориялық негізі
болды.
Зерттеу көздері: философ, психолог, педагогтардың дүниетаным, қазақ
музыкасы туралы зерттеу еңбектері; Қазақстан Республикасының Ресми
материалдары, Үкіметтің қаулы-қарарлары, қағидалары және т.б. музыканы
оқытудағы этнопедагогика материалдарын тиімді жүзеге асыру жөніндегі озық
тәжірибелер.
Зерттеудің әдістері: зерттеу мәселесіне байланысты философиялық, тарихи-
этнографиялық, археологиялық, өнертану, психологиялық, педагогикалық,
әдістемелік әдебиеттерге, музыка мұраларына теориялық талдау жасау;
бақылау, әңгімелесу, сауалнама жүргізу, озық тәжірибелерді зерделеу,
жинақтау, қорыту, тәжірибелік-эксперемент жұмысының нәтижелерін
математикалық өңдеуден өткізу.
Зерттеу базасы: Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданындағы
№ 5 А. Байтұрсынов, Мырзакент, Мақтарал, А. Чехов мектептері,
Шымкент қаласының № 7, 50 мектептері.
Зерттеудің негізгі кезеңдері.
Бірінші кезеңде (2004 – 2006 жылдар) зерттеу проблемасы бойынша жарық
көрген философиялық, психологиялық, педагогикалық және ғылыми- әдістемелік
әдебиеттерге талдау жасалынды; адамзат дүниетанымының қалыптасуы мен тарихи
дамуы; қазақ халқының өнер құралдары арқылы дүниетанымдық көзқарастардың
қалыптасуы туралы материалдар жинастырылып, теориялық тұрғыда талданды.
Анықтау эксперименттерінің нәтижелері өңделді.
Екінші кезеңде (2007–2008 жылдар) зерттеу тақырыбы бойынша жиналған
теориялық материалдарға талдау жалғастырылды. Баспа бетінде жарық көрген
халқымыздың дүниетанымдық мұралары, этнографиялық, фольклорлық және
өнертанушылық әдеби деректері жинастырылып, жүйеленді. Бастауыш сынып
оқушылардың музыка арқылы дүниетанымын қалыптастырудың педагогикалық
шарттары анықталып, даярлаудың кезеңі бойынша жұмыстардың әдістемесі
негізделді. Базалық мектептерде қалыптастыру эксперименті жүргізілді.
Үшінші кезеңде (2008–2009 жылдар) тәжірибелік-эксперимент жұмысы одан
әрі жалғастырылып, зерттеу нәтижелері жинақталып, ғылыми жүйеге келтірілді.
Ғылыми-әдістемелік қорытындылар жасалынды. Барлық кездерде жинақталған
материалдар мен тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижелері сарапталынып,
диссертация түрінде дайындалды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен мәнділігі:
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымының музыка арқылы
қалыптастырудың теориялық негіздері айқындалды;
- бастауыш сынып оқушыларының музыка арқылы ұлттық дүниетанымын
қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделі жасалды;
- бастауыш сыныпта ұлттық дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың
педагогикалық шарттары анықталды;
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың әдістемелік жүйесі ұсынылды;
Зерттеудің практикалық мәнділігі:
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастыру жүйесінің процессуалдық аспектілері, оқу әрекеттері, оқу
қызметі мен оқушылардың ақыл-ойын дамыту тәсілдері, әдістері (музыка
сипаттарын талдау, ой түйіні әдісі, музыканы танып-білуге қатысты ұғымдарды
қалыптастыру т.с.с.) ұсынылды;
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың педагогикалық шарттары ұсынылды;
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын қалыптастыру
әдістері берілді.
Қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалар:
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын музыка арқылы
қалыптастырудың ерекше мәнге ие екендігі педагогикалық-психологиялық
тұрғыда негіз болады;
- бастауыш сынып оқушыларының музыка арқылы ұлттық дүниетанымын
қалыптастырудың компоненттері, өлшемдері мен деңгейлері құрылымдық-
мазмұндық модельдің негізгі сипаттамасымен анықталады;
- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын қалыптастыру
педагогикалық шарттар арқылы қамтамасыз етіледі;
- музыка арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын
қалыптастыру алдын ала белгіленген әдістемелер арқылы жүзеге асады.
Зерттеу жұмысының дәлелділігі мен негізділігі: зерттеудің ғылыми-
педагогикалық бағыты мен зерттеу пәніне сәйкес өзара байланыстағы кешенді
әдіс-тәсілді қолдануымен, тәжірибелік-эксперементтік зерттеудің мақсат пен
міндетке сәйкестілігімен, алынған бастапқы және соңғы нәтижелердің
математикалық әдістерімен қорытындылауымен, зерттеу жұмысының қорытынды
нәтижесін практикаға ендірумен қамтамасыз етілді.
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және тәжірибеге ендіру: зерттеу
жұмысының негізгі қағидалары мен нәтижелері ғылыми баяндама түрінде
халықаралық және республикалық конференциялардың жинақтарында (Астана,
Шымкент, Жетісай, Алматы – 2007-2008, Бишкек, 2008); ҚР Білім және ғылым
министрлігінің Білім және Ғылым саласындағы бақылау комитеті бекіткен
ғылыми журналдарда: Білім (Алматы, 2008); Қазақстан мектебі (Алматы, №9
2008ж); Ұлт тағылымы (Алматы, №1 2008), Ізденіс (Алматы №2(2) 2008);
Зерттеуші (Шымкент №.7 (51) 2010) және оқу-әдістемелік бірлестік
отырыстарында талқыланды, мектептердің педагогикалық кеңестерінде
баяндалды, басылым көрген мақалаларда көрініс тапты.
Диссертация құрылымы: Диссертация кіріспе, екі тараудан, қорытынды және
пайдаланған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
Кіріспеде зерттеу мәселесінің көкейтестілігі мен маңызы негізделген,
жұмыстың мақсаты, нысанасы, пәні анықталған, зерттеудің міндеттері мен
болжамы, әдіснамалық негізі, ғылыми жаңалығы, практикалық құндылығы
сипатталып, қорғауға ұсынылған негізгі қағидалар, зерттеу нәтижесінің
дәлелдігі, зерттеу нәтижелерінің тәжірибеге енгізілуі тұжырымдалды.
Музыка арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын
қалыптастырудың теориялық негіздері деп аталатын бірінші тарауда
зерттеудің теориялық негізі тұрғысында отандық, ресейлік және шетел
ғалымдардың философиялық, психологиялық, педагогикалық зерттеулердегі ой-
пікірлері талданып, негізгі тұжырымдары басшылыққа алынып, педагогикалық-
психологиялық негізі анықталды, құрылымдық-мазмұндық моделі жасалды.
Музыка аркылы бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын қалыптастырудың
педагогикалық шарттары атты екінші тарауда ұлттық дүниетанымын музыка
арқылы қалыптастырудың мазмұны, әдістері жасалынып, эксперименттік
жұмыстардың нәтижелері баяндалады.
Қорытындыда зерттеу нәтижелері бойынша бастауыш сынып оқушыларының
ұлттық дүниетнымын қалыптастыруға қатысты қорытындылар мен ұсыныстар
берілген.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Шаруашылық пен тұрмыс ұйымдастырудан, сәулеткерлік пен кәсіпшіліктен,
бейнелеу өнері мен киім-кешектен, суырып салма ақындық пен әуезден, әншілік
пен билеу машығынан, қоғамның имандылық, ізгілік дәстүрінен көрінетін қазақ
жасампаздығы мен шығармашылығының әлі де болса ашыла қоймаған тұстары
жеткілікті. Қазіргі ұрпақтың негізгі мақсаты – осы мәселені шешу. Өйткені
қазақ халқының рухани байлығының әсері адамның парасатты, білімді болуына
дүниетанымдық көзқарасының жоғарғы деңгейде дамуына әсері ерекше болып
табылады. Осындай үрдісте қазақ халқының музыка әсері өзгеше, осыны ескере
отырып, біз ең алдымен оның “дүниетаным” ұғымына және осы арқылы адам
баласының ежелден дүниеге деген көзқарасын қалыптастырудағы рөліне назар
аудардық.
Дүниетанымның басты категориясы ретінде, дүние мен адам алынды,
өйткені, әлемді танушы – адам. Оның ішінде ең негізгісі – дүние өмір,
тіршілік ретінде түсіндірілсе, енді бірде дүние ұғымы – қоршаған орта,
табиғат, әлем ретінде қарастыруға болады.
Философ ғалымдар І. Ерғалиев пен Ғ. Телібаев өз еңбектерінде ұлттық
дүниетаным туралы: ...Адамның дүниемен байланысы, оны тануы белгілі ұлттық
жағдайда қалыптасқандықтан, дүниетанымның ұлттық белгілері болады, – дей
келе, ежелгі қазақ дүниетанымының түрлеріне: мақал-мәтелдер, жырлар,
дастандар, аңыздар, ертегілер, термелер, жоқтауларды жатқызды.
Дүниетаным – адамның табиғат, қоғамдық өмір туралы білімдерінің жүйесі.
Адамдардың ұжымшылдықты, гуманизмді (еңбек адамын құрметтей білу)
оптимизмді (жарқын болашаққа сену) дәріптеп қана қоймай, әр адамды дүниені
қайта құру жолындағы жан қиярлық күреске баулиды.
Дүниетанымның негізі бастауыш сыныптың өзінде қаланады да, бала
кәмелетке келгенде оның дүниетанымы біршама қалыптасады. Адамның алдына
қойған мақсатының айқын болуы, дүниетанымның өмірмен байланыстылығы берік
сенімнен туады. Сенім мен дүниетаным қатарласып жүрсе ғана адам санасы
нұрлана түседі. Өйткені бұл екеуі, құстың қос қанатындай, адамның ең асыл
қасиеттері болып табылады. Дүниетанымды қалыптастыру үшін адамға бәрінен
бұрын білім негіздерін меңгеру қажет. Өйткені білім дүниетанымды
қалыптастыратын негізгі мәселе болып табылады.
Дүниетанымдық деңгейлерді сараптай келе, дүниетаным – әлем, тұтас дүние
туралы, ондағы адамның орны, тіршіліктің мән-мағынасы туралы
көзқарастардың, пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы деуге
болады. Дүниетаным көзі – білім. Адам тіршілігінің көзі – табиғат.
Дүниетаным – дүние және тану деп аталатын екі бөлімнен тұрады. Адамның
әрбір даму кезеңіне байланысты дүниені тану шеңбері мен оның мазмұны
ұлғайып, тереңдей түседі. Қоршаған дүниені білу – танымға байланысты. Таным
– адам санасын дамытудың негізгі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны
игеру мүмкіндігі.
Дүниетанымның қалыптасуында ұлттық мәдениет үлкен рөл атқарады.
Д. Пошаевтың пікірінше ұлттық мәдениет – мінез-құлық негізінде
қалыптасады. Яғни ол жеке ұлттарға, этносқа тән сезімдер жиынтығы болып
табылады. Өйткені, адамның жеке көзқарасы, айналаны қабылдауы тарихи
қалыптасқан дәстүрлі ұлтының дүниетанымына да байланысты болып тұрады.
Қазақ халқының ежелден келе жатқан тарихында негізінен түркі халықтарының,
соның ішінде қазақ халқының көзқарасы ертеде мифология арқылы қалыптасып
жатты.
Ж. Аймауытов баланың дүниетанымын қалыптастыруда тәрбиенің екі түрлі
болатындығын көрсетеді: дене тәрбиесі және жан тәрбиесі. Әсіресе
екіншісінің дамуына қазақ халқының музыка өнері байлықтары әсер етеді, –
деп ғалым ойын түйіндейді. Жастайынан ұлттық музыка өнері құралдарын естіп,
біліп, тану баланың ой-өрісін, ойлау қабілетін тереңдетіп отырады.
Дүниетанымдық түсінікке негізгі бағыт беретін, қоғамдық өмірді
суреттейтін өнердің бірі – музыка өнері. Музыка өнері қоғамдық формациядағы
халықтың тұрмысын, саяси хал-жағдайын, іс-әрекетін, мінез-құлқын тереңірек,
көркем түрде түсінуге жол ашады.
Біз өз зерттеуімізде осы ойды басшылыққа ала отырып, музыка өнері
туындыларын талдау арқылы, олардың дүниетанымды қалыптастырудағы
мүмкіндіктерін қарастырдық. Зерттеу барысында, қазақтың ауызекі
шығармашылығын музыка арқылы кеңінен пайдалану балалардың музыкалық-
эстетикалық тәрбиесінің қалыптасуымен қатар, ұлттық дүниетанымының және оны
дамытудағы :
– әуенді қабылдау – музыка өнеріндегі және өмірдегі құбылыстардың
қасиеттерін көре білу, сезім әсерлерін бастан кешіру;
– сезімталдық – өмір мен өнер құбылыстарының құндылықтар тұрғысынан
бағалау, көңіл-күйді бағалау;
– сазды қажетсіну – саздың сезімдерді бастан өткізу, оны қажетсіну;
– талғам – құбылыстар мен музыка өнері туындыларын бағалау қабілеттері
айқындалды.
Бастауыш сыныпта музыка сабағында қазақ фольклоры материалдарын
пайдалану – оқушылардың оқуға деген саналы көзқарасын терендететін, таным
міндеттерін шешетін, оқушылардың белсенділігін арттыратын:
– музыка тілін талдау;
– екпінін ажырату;
– ырғағын, әуенін табу;
– аспаптарды тембрлік үнінен ажырату;
– сөз мәтініне көңіл бөлуіне қажетті әдістерді таңдауға мүмкіндік
жасады.
Музыкалық білім беру басқа кез-келген білім беру сияқты, өз мақсаты
етіп баланың жеке тұлғасын дамыту міндетін қояды.
Жеке тұлғаның музыкаға оқыту процесінде дамуы балаға мүмкіндік
болатындай жаңа музыкалық іс-әрекеттердің жанама дамуымен және баланың
өмірлік тәжірибесі мен интонациялы-символикалық байланыстарының дамуы
жүйесінде (бастан кешулері мен іс-әрекет тәжірибесі) және музыкалық
шығармаларда, ұлттық стильдерде, дәстүрлі музыкалық тәжірибеде жинақталған,
жалпы адамзат мәдениеті дамуының антропогенетикалық тәжірибесімен жанама
жүзеге асады. Осыған байланысты зерттеу жұмысымызда Адам баласына
музыка және музыкалық сана-сезім не үшін қажет? Ол әр бір адамға не
береді? деген сұрақтарға жауап іздестірілді.
Музыка адамға басқа өзге шындық, айнадағы сияқты өзін-өзі тануға
мүмкіндік береді: яғни, санадан тыс тереңдегі өзін, өзінің тегін, өз
халқын, адамзатты көре алады.
Зерттеу барысында музыка өнері арқылы ұлттық дүниетанымдық
құндылықтарды енгізу үш түрлі жағынан қарастыруды: біріншіден, ұлттық ой
мен танымды жалпы адамзаттың құндылығы тұрғысынан пайымдау; екіншіден, өнер
мен халқымыздың кемелденуін тұтас бір құбылыс, даму ретінде қарастыру;
үшіншіден, музыка өнері арқылы ұлттық дүниетанымын қарастырудың мазмұны мен
оның процессуалдық үйлесімділігін анықтауды алға тартты.
Адам психологиясының бүкіл эмоционалды қатары – базалық туа берілген
эмоциядан жоғары, әлеуметті және мәдени шартталған сезімдерге дейін,
көптеген ғалымдардың пікірінше, музыканың негізі мазмұны қызметін
атқарады.
Зерттеуіміз барысында жоғарыдағы психологиялық идеяларға талдаулар
жасау педагогикалық тұрғыдан кез-келген интелектке қатысты қарастырғанда,
музыка қандай бір дәрежеде адамның санасын басқарып, манипуляция
жасайтынын, музыканың ұлы күші оларды басқаруда педагогтардың
жауапкершілігінің мол екендігін анықтайды.

Сол үшін оқушылардың тұлғаларын біртұтас психологиялық құрылым
ретінде қарастыра отырып, олардың ұлттық, дүниетанымдық көзқарастарын
қалыптастырудың әлеуметтік позициясын анықтауымыз қажет болды.
Зерттеу барысында бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымы,
қоғамдық және әлеуметтік қарым-қатынастар деңгейлері әлі толықтай
қалыптаспағандықтан, мінез-құлықтарында тұрақтылық болмайды. Сол сияқты,
олардың нақты көзқарастарында балалық пен жасөспірім жасындағы оқушылардың
талап, мұқтаждықтары аралығында болатындай қоршаған ортамен қарым-
қатынастарында өзгермелік, ауытқушылдық әрекеттер көптеп ұшырасатыны
анықталды.
Оқушылардың іс-әрекеттерінің сипаты жан-жақты болғанымен, олардың
даму ерекшеліктері әр қалай. Д.Б. Эльконин бастауыш сынып жасындағы
танымдық-интелектуалдық, танымдық іс-әрекеттер тез қарқынмен өрби бастаса,
ал жеткіншек жастағы оқушылардың танымдық қызметтері де қарқынды түрде
қалыптаса отырып, соның арқасында дүниетанымның ең эмоционалды-ерік күйі
дамуының да алғашқы кезеңі бастау алады дейміз, - деп сипаттайды. Мәселен
көптеген ғалымдардың зерттеу жұмыстарында (физиолог, психолог, педагогтар)
оқушылар дүниетанымдық түсініктерінің қалыптасып, дамуы олардың жас
ерекшеліктеріне байланысты екендігін С.А. Рубинштейн, Б.Г.
Ананьев, Д.Б. Эльконин, Л.И. Божович, П.Я. Гальперин, Ш.А. Амонашвили, В.В.
Давыдов, С.М. Жакупов, А.В. Запорожец, А.Н.
Леонтьев, М.М. Мұқанов, Н.А. Менчинская, Ж.И. Намазбаева және т.б. өз
еңбектерінде атап көрсетілген.
Аталған ғалымдар еңбектеріне талдау жасай келе, оқушылар
дүниетанымын қалыптастырудағы төмендегідей компонентердің: интеллектуалдық
(білім жүйесін меңгеру), жеке көзқарасы (қарым-қатынас, себеп-салдар,
бағыт-бағдар) және тәжірибелік (білімді жүзеге асыру) қажет екендігін
анықтадық (сурет 1).

Сурет 1- Оқушылардың дүниетанымдық компоненттерінің жіктелуі

Жоғарыдағы пікірлерден келіп шығатын қорытынды: дүниетанымдық
зерттеудің теориялық қайнар көзі – сан мен іс-әрекет бірлігінің
ұстанымына саяды, яғни іс-әрекетте көрінбеген нәрсе санада да болмайды.
Бұл ұстанымның ішкі мазмұны тұлғаға қатысты. Өйткені, өзіндік іс-
қимылды меңгеру арқылы адам тұлғаға айналады.
Бастауыш сыныптың өз ерекшеліктері, физиологияға, психологияға
байланысты даму заңдылықтары бар екені анық. Ал музыка өнер құралдарын
зерттеу пәні ретінде қарастырғанымыз бастауыш сынып оқушыларының ұлттық,
патриоттық тәрбиесін арттыра түседі.
Музыка арқылы бастауыш сыныптарда оқушылардың ұлттық дүниетанымын
қалыптастыру – әуен, музыка тілін, олардың табиғатпен, дүниемен
үйлесімділігін ұғынуға бастайтын іс-әрекетке жетелеу, түрткі беру, сезімін
ояту арқылы жүзеге асырылды.
Сондықтан да музыка тілі мазмұнының компоненттері мен құрылымы
анықталды (сурет2).

Сурет 2- Музыка тілі мазмұны және оның құрылымы
Мұндағы басты мәселе – музыка өнері, оның ішіндегі қазақ әндері мен
оған жазылған әуендер арқылы ұлттық дүниетанымды қалыптастыру болғандықтан,
оқушыларды осы өнердің музыкалық тілімен таныстыру, олардың музыкалық
білімі ауқымын кеңейту, ой-өрісін тереңдету болды.
Музыка тілінің құрылымынан көрініп тұрғандай музыка өнеріндегі ұлттық
ерекшеліктері арқылы сипатталатыны айқындалды.
Біз зерттеу барысында, музыка арқылы ұлттық дүниетанымды
қалыптастыру логикасы мен әдістемесін жасауда, музыка тілінің жоғарыдағы
мазмұны мен құрылымына сүйендік.
Сонда біздің құрастырған дүниетанымның құрылымдық моделін құрастыру
жүйесі интелектуалдық (білім жүйесін меңгеру), жеке көзқарасы (қарым-
қатынас, себеп-салдар, бағыт-бағдар) және тәжірибелік (білімді жүзеге
асыру) тәрізді тұлға құрылымының негізгі бөліктерінен тұрады. Адам
бойындағы асыл қасиеттердің көзін ашып, оның қоғамды толыққанды белсенді
мүшесі етіп дайындау, білім мен тәрбие ісі қатар жүргізілгенде ғана өз
деңгейінде жүзеге асады. Білім мен тәрбие мазмұны жеткіншек дүниетанымын
қалыптастыруға септігін тигізіп, оларды қоршаған табиғат, қоғам туралы ой
жүйесін дамытуға негіз салуға тиіс. Жүйелі жолға қойылмаған білім беру
жұмысын оқушы дүниетанымын қалыптастыру ғылыми тұрғыда жүзеге асыруға
болмайтыны белгілі. Олай болса, оқушылардың дүниетанымдық көзқарасы ғылыми
білім негізінде, оны тиянақты меңгеру нәтижесінде қалыптаспақ. Оқушылар
бойында ғылыми дүниетанымды қалыптастыруда жас ерекшеліктерінің маңызы зор.

Жалпы педагог-ғалымдар оқушылар дүниетанымының диалектикалық бірлікте
болатын, эмоционалдық және ерік-жігер компоненттерінің бар екендігін атап
көрсете отырып, психологтар сияқты, олардың бірінің болмауы дүниетанымның
қалыптасуына әкеп соғатынын айтады.
Дүниетанымды адам идеясының қоршаған орта жөніндегі ғылыми,
философиялық, қоғамдық-әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық
көзқарастардың және іс-әрекетінің бағыт-бағдарын айқындайтын тұтас жүйесі
ретінде қарастыруда ғалымдардың осы пікірі бір арнаға тоғысады.
Адамзаттың барлығына тән дүниеге деген көзқарастарының жалпы тарихи
түрлеріне келетін болсақ, олар мифологиялық, діни және философиялық
тағылымдар, солардың негізінде жастарға этнопедагогикалық тәлім-тәрбиелер
береді.
Сонымен қорытындылай келгенде, мектептердегі оқу-тәрбие үдісіндегі
оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынастарында байқалған ерекшеліктер: білімдер
жиынтықтарының байланыстылығы, бір-бірімен қарым-қатынас, практикалық іс-
тәжірибелер, оқуға, еңбекке деген ынтасы, қоғамдық тапсырмаларды орындауы,
үлкен-кішілермен сыйластығы, оқушының өзіне берген мінездемелерімен
салыстырылады. Жинақталған материалдарды талдау және оқушылардың жеке-дара
ерекшеліктерін салыстыру олардың ұлттық дүниетанымдарын қалыптастырудың
құрылымын, қабылдау көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік берді.
Сондай-ақ, бастауыш сынып оқушыларының ұлттық дүнетанымын қалыптастыру
моделін жасауға, зерттеу жұмысының ғылыми, әдістемелік логикасы ретінде
басшылыққа алып отыруға мүмкіндік туғызды (сурет 3).

Сурет 3 - Бастауыш сынып оқушыларының музыка арқылы ұлттық
дүниетанымының қалыптасу моделі
Оқушылармен оқу үдерісінде және одан тыс әңгімелесу, бақылау,
танымжорық өткізу, шығарма жазу, ұлттық дүниетаным қалыптастырудың сандық
және сапалық көрсеткіштері, шығармашылық тапсырмалар нәтижелері талданды,
оқушылардың сабақтағы және одан тыс әрекеті зерттеліп компоненттер,
өлшемдер анықталды (кесте 1).

Кесте 1- Бастауыш сынып оқушыларына музыка өнері арқылы ұлттық дүниетанымын
қалыптастырудың компоненттері, өлшемдері, көрсеткіштер жүйесі

№ Компоненттер Өлшемдер Көрсеткіштер
1 Мазмұндық Музыка Музыкалық шығармалардың мазмұны жөніндегі
саласындағы білімі. Музыкалық шығармалар- дың жанрлық
білім көлемі ерекшеліктеріне қарап ажыра- та алуы.
Музыкалық шығармалардың таны- мын
арттырудың маңызын түсінуі.
2 Эмоционалдық Музыкалық Музыкалық шығармаларды эмоциялық сезім мен
шығармалары қабылдауы. Музыкалық шығармаларды тыңдау,
қабылдауы, орындауда эстетикалық рахаттану сезіміне
қарым қатынасыбөлене алуы. Музыкамен шұғыл- дануға
қызығушылықпен талпынысы және қажеттігінің
болуы.
3 Іс-әрекеттік Музыкамен Музыкалық шығармалардан алған сезімдік
шұғылдану толғаныстарын жеткізе білуі. Музыкалық
белсенділігі шығармаларды тыңдаушылық, орындаушы- лық
дағдыларының қалыптасуы. Музыкалық
шығармаларға баға беру қабілеті.

Осы компоненттер, өлшемдер, көрсеткіштер бастауыш сынып оқушыларының
дүниетанымын қалыптастырудың деңгейлерін анықтауға мүмкіндік берді (жоғары,
орта, төмен).
Жоғары деңгей: сабақта және сыныптан тыс меңгерілген музыкалық
шығармалар жөнінде білімдері толық, оларды жанрлық ерекшеліктеріне қарай
ажырата алады, эстетикалық маңызын түсінеді; музыкалық шығармаларды терең
эмоциялық сезіммен қабылдайды, оларды тыңдау, орындау кезінде ерекше
эстетикалық рахаттану сезіміне бөленеді, ән салуға, музыканы аспаптарда
орындауға қызығушылықпен талпынысы, қажеттігі белсенді; музыкадан алған
сезімдік толғанысты әсерлі жеткізе біледі, музыканы тыңдау, орындау
дағдылары жақсы қалыптасқан, оларға эстетикалық баға беру қабілеті
жетілген.
Жеткілікті деңгей: сабақта және сыныптан тыс меңгерілген музыкалық
шығармалар жөніндегі білімдері жеткілікті, оларды жанрлық ерекшеліктеріне
қарай ажырата алуы да жеткілікті дәрежеде, эстетикалық маңызына түсінуге
құлшыныс білдіреді, музыкалық шығармаларды эмоциялық сезіммен қабылдайды
себебі, музыканы тыңдау, орындау кезінде эстетикалық рахаттану сезіміне
бөленгендей болады, ән салуға, аспапта ойнауға талпынысы бар, музыканы
тыңдау дағдысы дұрыс, қалыптасқан, оларға эстетикалық баға беру қабілеті
мұғалімнің көмегінсіз де болып тұрады.
Орта деңгей: сабақта және сыныптан тыс меңгерілген музыкалық шығармалар
жөнінде білімдері толық емес, жеткіліксіз, оларды жанрлық ерекшеліктеріне
талдауда қателіктер жібереді, эстетикалық маңызына аса мән бермейді;
музыкалық шығармаларды кейде ғана эмоциялық сезіммен қабылдайды, музыканы
тыңдау, орындау кезінде әрдайым эстетикалық рахаттану сезіміне бөлене
бермейді, ән салуға, музыканы аспаптарда орындауға ішінара қызығады,
талпынысы, қажеттігі бәсең, музыкадан алған сезімдік толғаныстарын әсерлі
жеткізуде салғырт, музыканы тыңдау, орындау дағдыларының қалыптасуы
жеткіліксіз, оларға мұғалімнің көмегімен ғана эстетикалық баға бере алады.
Төмен деңгей: Сабақта және сыныптан тыс меңгерілген музыкалық
шығармалардың көпшілігін білмейді, олардың жанрлық ерекшеліктерін талдап,
ажыратып бере алмайды, эстетикалық маңызын түсінбейді; музыкалық
шығармаларды эмоциялық сезіммен қабылдамайды, эстетикалық рахаттану
сезіміне бөленбейді, ән салуға, музыканы аспаптарда орындауға қызықпайды,
қажеттілігі нашар, сезімдік толғанысын жеткізе алмайды, музыканы тыңдау,
орындау дағдылары қалыптаспаған, оларға эстетикалық баға бере алмайды.
Бұл өлшемдер, оқушылардың музыкалык ұғымдарды менгеру деңгейін
анықтауға мүмкіндік берумен қатар, олардың күнделікті мінез-құлықтарын,
жүріс-тұрыстарын салыстыра отырып, тәрбиелік дәрежелерін байқауға
көмектесті.
Музыканы қабылдау – музыка арқылы қолданылатын іс-әрекеттердің кез
келген түрінің іргетасы, бастапқы нүктесі ретінде қарастырылды. Кез келген
түрі деп отырғанымыз, музыка тыңдау, ән айту, музыкалық білімділігін
арттыру, нота сауаты және т.б. Ән үйрену үшін алдымен тыңдау, сонан соң
орындау керек, сондықтан орындау барысында интонация тазалығына,
мәнерлігіне назар аударылды. Оқыту үдерісінде мұғалім балаларға арналған
соқпалы аспаптармен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың маңызы және оның басқа пәндермен байланысы
Бастауыш сынып оқушыларын патриоттыққа тәрбиелеудің педагогикалық негіздеулері
Бастауыш сынып оқушыларының қазақ балалар фольклоры арқылы эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру моделін жасау
Бейнелеу өнерін оқытудағы оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың интеграциялық мазмұны
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ БІЛІМ САПАСЫН ОҚУ ПӘНДЕРІН ИНТЕГРАЦИЯЛАУ НЕГІНДЕ АРТТЫРУ ТИІМДІЛІГІ
Қазақ мақал-мәтелдерінің бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын дамытудағы ролі
Бастауыштың педагогикалық үдерісін пәнаралық байланыс негізінде ұйымдастырудың әдістемелік ерекшеліктері
Көркемөнер құралдары арқылы оқушылардың эстетикалық сезімдерін қалыптастыру
Бастауыш сынып оқушыларының пәнаралық байланыс негізінде дүниетанымын қалыптастыру
Оқу-тәрбие процесінде балалардың жас ерекшелігін ескеру
Пәндер