Фигуралы бедерлі көйлек тігу
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Дипломық жұмыс
Тақырыбы: Фигуралы бедерлі көйлек тігу
Орындаған:
Тексерген:
Орал- 2015
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І- бөлім. Материалтану
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..6
1.1 Модельдің сыртқы түріне
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Қолданылған материалға
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Қосымша қолданылатын
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3
1.4 Ұсынылатын
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .16
ІІ- бөлім. Жабдықтау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 18
2.1 Қолданған жабдықтарға
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.2 Пішу цехының
жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .22
ІІІ- бөлім. Графикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 27
3.1
Өлшемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3 Есебін
шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 31
3.4 Сызбасын
құрастыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 36
ІV- бөлім. Пішудің техникалық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..37
4.1 Тапсырысты қабылдау және қағазын
толтыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
4.2 Пішуге қойылатын техникалық
шарттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
4.3 Материалдарды төсеу және
пішу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
4.4 Матаны жаю
схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .46
4.5 Бұйымды
пішу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .47
V- бөлім. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.50
5.1 Бұйымды 1- ші өлшемге
даярлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
5.2 Өлшем өткізгендегі бақылау
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 52
5.3 1-ші өлшемді
өткізу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...57
5.4 Өлшемнен кейін бұйымды
дәлдеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.5 Бұйымды 2- ші өлшемге
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
5.6 Соңғы
өндеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..60
5.7 Дайын өнімнің сапасын
тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1
VI- бөлім. Экономикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
64
VIІ- бөлім. Еңбекті қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
3
7.1 Кәсіпорын территориясындағы еңбектің қауіпсіз
жағдайлары ... ... ... ... ..73
7.2 Кәсіпорын цехтарында жарақаттан
сақтандыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .78
7.3 Еңбек жағдайы қауіпсіздігінің негізгі
ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...78
7.4 Өрттен сақтану
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...80
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..75
Кіріспе
Киім қазіргі кезде қолданбалы өнердің туындысы ретінде қарастырылады.
Ал эксплотациялық қасиеттерін бағалау кезінде бұйымның сән бағытына
сәйкестігі, қазіргі заманға сай безендірілуі, бұйымның сыртқы көрінісінің
тұрақтылығы, оны күту жеңілдігі үлкен мағынаға ие. Сондықтан жоғары сапалы
бұйымдарды шығару үшін, тек қана озық технологияны қолданып қана қоймай,
тұтынушылар сұранысында ескеру қажет.
Киімнің адамдар тұрмысындағы рөлі алуан түрлі. Оның басты қызметі –
адам денесін қоршаған ортадағы келеңсіз құбылыстардан, ыстық-суықтан
қорғау. Көне дәуірлерден бастап киімнің жыныстық және әлеуметтік
бөлінушілік сияқты қосымша қызметіде пайда болды. Соңғы қызметін діни-
ғұрыптық рөл атқаратынынан байқаймыз.
Ұзақ уақыт аралығында адамдардың жалпы әлеуметтік және мәдени дамуына
байланысты киімнің жынысқа бөлушілік қызметінен өзіндік бір үрдісін
байқауға болады.
Қазіргі кезде әр түрлі жаңа құрылымды химиялық талшықтар мен жіптер,
иірім жіптерді тігін бұйымына қолданудың арқасында, киімдерге арналған
материялдардың ассортименті тоқтаусыз кеңейіп жаңаланып отырады. Өйткені,
олар өздерінің әр түрлі қасиеттерімен ерекшеленеді, пішу және тігін бұйымын
өндірудің технологиялық процесіне, химиялық тазарту және бояу
параметрлеріне ықпалын тигізеді.
Қазіргі өркендеу кезеңінде тігін бұйымдарының сапасы қолданылған
техника және технология негіздеріне, өндірісті ұйымдастыру деңгейімен
механикаландыру дәрежесіне тікелей байланысты. Тігін өндірісінде
шығарылатын өнім ассортименті мен бұйым моделі сән онерімен бағытына
негізделіп, ғылыми- техникалық жаналықтар негізінде шығарылған жаңа
материалдардың түрі кеңінен қолданылатындықтан, болашақ мамандар бұйымды
өндіруде жаңа материалды өңдеу технологиясын және қолданылатын әр алуан
құрал жабдықтарды меңгеруі қажет.
Көйлек - Гүл жердің көркі, қыз елдің көркі деп әдемілік деген ұғыммен
егіз жаратылғаны анық. Әйел затын әдемі ететін оны жан дүниесі ғана емес,
көзге көрік, көңілге өрт құятын киім екендігі даусыз. Қырды өртейтін
қызғалдақтардай алаулап, көзге оттай басылатын мұндай көркем көйлектер –
қазақтың ұлттық киімдерінің басты бөлігі болып табылады. Халық әніндегі
Қос етек, бұраң бел, қуалай соғар қоңыр жел ... деген сазды жолдарды
елтімей айту мүмкін емес. Шыныда жеңіл де төгілген жібек, шәйі көйлектер
кеудеге самал соққандай сезімдер ұялатар еді. Әйел көйлегін пішудің екі
түрі болған: бірі – ұзыннан тұтастай пішу де, екіншісі – мықынға дейін
бөлек пішіліп, кейін қосып тігу. Қазақта әйел затының көйлегінде міндетті
түрде жең болуын ойластырған. Сол жеңнің өзіне өзіне бір немесе екі қатар
желбір жасау арқылы да көркемдік жағы қарастырылды.
Тұтастай тігіліп мығыннна тобыққа дейін төгіліп тұратын көйлектер
әдетте ерекше мәнді жағдайларға арналады. Әсіресе, қалыңдықтардың немесе
дәулетті адамдардың қыздары мен келіндерінің көйлектері осылай тігліп, бір
қараған адамның назарын өзіне аударуды мақсат етеді.
Көйлектерді сыртынан біз бұған дейін толық сипаттап кеткен камзолдар
толықтырып тұрады.
Ойын – сауыққа, той – думанға арналған бір киер көйлектер жібектің,
шұғаның, барқыттың және басқа құнды маталардың ең қымбат түрлерінен
тігілетін болған. Оның үстіне бұл көйлектерге қосымша әшекей бедерлері
жасалады. Көйлектердің көрініп тұратын кеуде тұсына алтын жіптермен зор
жүргізіледі немесе басқадай кестелер төгіледі.
Жиын – тойларда киілетін көйлектердің ұзындықтары да ерекше болған.
Олар тура жерге тиер – тиместей етіп өте ұзын тігіледі. Оның есесіне,
күнделікті киілетін әйел көйлегі сәл қысқараң болды. Соның өзінде
жиырмасыншы ғасырдың отызыншы жылдарына дейін қазақ әйелдерінің көйлегі
балдырды жабатын.
Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі: Қазіргі өркендеу кезеңінде
тігін бұйымдарының сапасы қолданылған техника және технология негіздеріне,
өндірісті ұйымдастыру деңгейімен механикаландыру дәрежесіне тікелей
байланысты. Тігін өндірісінде шығарылатын өнім ассортименті мен бұйым
моделі сән онерімен бағытына негізделіп, ғылыми- техникалық жаналықтар
негізінде шығарылған жаңа материалдардың түрі кеңінен қолданылатындықтан,
болашақ мамандар бұйымды өндіруде жаңа материалды өңдеу технологиясын және
қолданылатын әр алуан құрал жабдықтарды меңгеруі қажет.
Зерттеу мақсаты: Фигуралы бедерлі көйлек тігу туралы ақпарат жинақтау
және оны жүйелеу, айқындау, әжірибелік түрде іске асыру.
Зерттеу объектісі: Өнердің әр түрінде образдың құрылуы өзгеше, бір
жағынан рухани мазмұнынының көрінуімен ерекшеленсе, екінші жағынан –
мазмұны көрініс тапқан, материалға байланысты. Дегенмен, барлық жағдайда
образды қабылдаудың әдісі тек бақылау ғана емес, сондай ақ күй кешу де
маңызды.
Зерттеу пәні: Фигуралы бедерлі киім үлгілерін тігудің тәлімдік және
тәжірибелік мәнін дипломдық жұмыста қолдану.
Зерттеу міндеттері:Фигуралы бедерлі киім ерекшеліктерін көркемдік
тұрғыдан талдау жасап, оның сәндік қоданбалы өнеріндегі алатын орнын
айқындау.
Зерттеу болжамы:Егер фигуралы бедерлі көйлек тігу ұғымының ғылыми –
педагогикалық негіздері жан-жақты зерттеліп, соның негізінде жасалған
дипломдық жұмыс арқылы адамдардың киім тігуге деген қызығушылығы арттырып,
дүниетануға көзқарас кеңейе түскен болар еді.
Жетекші идея: Фигуралы бедерлі көйлек тігу ерекшеліктері мен мәнің,
түстік ерекшеліктері мен дайындалу жолдарын ғылыми әдістемелік тұрғыдан
қарастыру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері:Сәнді көйлек тігу
жолдары мен іс- әрекеттерінен зерттеулер алынды.
Зерттеу көздері: Фигуралы бедерлі көйлек туралы сәнгерлер мен
мәдениеттанушылар, өнертанушылар еңбектеріне талдау жүргізу.
Зерттеу тәсілдері: Фигуралы бедерлі көйлек туралы батыс Европа мен
ресей, қазақ бейнелеу өнеріндегі және этномәдениеттегі көріністерін
салыстыра қарастыру. Олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды
ескеру.
Зерттеудің практикалық мәнділігі: Сәнді киім тігу арқылы адамдардың
қызығушылығын арттыру, болашақта сәнгер және тігінші не стилист болғысы
келетін жас ұрпақтарды тәрбиелеуге жағдай жасау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Фигуралы бедерлі көйлек тігудің нақыштылық,
стильдік, ырғақтылық ерекшеліктері, түр мен түс және мазмұн тереңдігіне
байланысты ажыратылып, алғаш рет талдау жасалды.
Жұмыстың тәжірибелік мәні:Киім тігу үшін оның көркем образын қабылдай
алу керек. Киімде көркем образ қалай пайда болады? Көркем образ дегеніміз
не? Жалпы осы сияқты сұрақтар тігіншіні емес көрерменді көбірек мазалайды.
Дегенмен, кез келген жасаған зат объекті бола бермейді, оны қазіргі зман
өнерінен анық байқауға болады. Көркем образ - объектіні эстетикалық
жолмен құрастыру, ал оны қабылдау ндивидуальды ішкі және сыртқы
психологиялық материалмен байланысты.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, материалтану
бөлімі, жабдықтау бөлімі, графикалық бөлім, пішудің техникалық жағдайы,
технологиялық бөлім, экономикалық бөлім, еңбекті қорғау бөлімі және
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І- бөлім. Материалтану бөлімі
1.1 Модельдің сыртқы түріне сипаттама
Модельдеу саласында әртүрлі жобаларды іске асыру үшін ең алдымен
культурологиялық зерттеулерді талап етеді. Осы өнердің басталуы қисыны мен
заңы, құралдары мен тәсілдері әр қоғамның ерекшеліктеріне негізделеді. Әр
стилінен, тәсілінен жұмысты өнімді істеу үшін оның пайда болуы, өрістеп
таралуын білу қажет. Кәсіби әдебиеттерден архитекстильдер бейнелеу, сәндік
өнердің және жиһаз, кастюм деген ұғымдардың пайда болуы, тарихы жөнінде өте
бай мәліметтер жинақталған.
Модель дегеніміз латын тілінен аударғанда үлгі, өрнек деген ұғымды
білдіреді. Модельдеу деген ұғым жаңа үлгіні құрастыру, дайындау, яғни
шығармашылық процесс болып табылады. Көйлек ұғымы киім немесе бұйым
дегенді білдіреді. Көйлек түріне әртүрлі бұйымдар кіреді: ішкиімдер,
көйлектер, шұлықты носкилік киім – бұйымдар. Жаңа үлгінің дамуы, ол киімнің
өзгеруі сәннің өзгеруімен тығыз байланысты. Мысалы алғашқы қауымдық
кезеңдегі адамдар денелеріне әртүрлі бояулар, татуировкалар шыққан. Киіннен
бұл өрнектер, татуировкалар қазіргі шатыландықтардың ұлттық киіміне
айналған. Жылы климатты аймақтарда киім түрі теріден немесе жапырақтардан
жасалған. Ертедегі австриялықтар кенгурудің терісінен белбеу немесе плащь
тіккен. Адам салқын күндерден қорғану үшін ғана теріден, былғарыдан киімдер
жасаған. Ертеде Египетте пішуді қажет ететін киім киген. Ол тік төртбұрышты
әртүрлі ұзындықтағы мата, бұл киім – кларисис деп аталады. Римде туника жәй
жеңі жоқ киім түрінде болды. Жейде орта ғасырда пайда болды. Бұл кезде де
шыға бастады. Күрделі пішілген киімдер XV ғасырда пайда бола бастады.
Қазіргі киімге Channel (Шанель) фирмасы әртүрлі өзгерістерге Кристиан
Диор 1947 жылы жаңалық әкелді. Қазіргі пішім киімдері тұрақты, тек қана
әртүрлі детальдары өзгерген.
Киімнің функциялары. Қазіргі заманғы киімнің конструкциясының әр
түрлілігінің негізгі факторлары – бұл жергілікті климаттық шарттары,
фигураның өлшемдік мінездемесі, жынысы, жасы, түрлі субъективтік міндеттер.
Қазіргі заманғы тігін бұйымдарының конструкциясы пішіндері және
бөлшектерінің санымен анықталады. Бұйымның тігістерінің орналастыруы
бұйымның түрі мен өңдеу әдістемелеріне байланысты. Бір тігін бұйымында
екіден қырыққа дейін бөлшектер болуы мүмкін. Бұйымның негізгі бөлшектері
оның пішіні мен силуэтін айқындайды. Модельдің сыртқы пішіні бөлшектің
конструкциясының жоғарғы бөліктерінің бөлшектерінен анықталады. Ерлер
немесе әйелдер киімінің негізгі бөліктері жалпы, бір бөлімнен тұруы мүмкін,
бірақ конструкциясының түрлілігі ол – бөлшектердің бөліктеп пішіліп тігілуі
немесе вытачка қолдану. Жалпы вытачканы бұйымның көлемі – пішінін шығару
үшін қолданылады. Адамзат қоғамның даму сатысына киім негізінен бастапқыда
қорғаушы функциясын орындар, кейін келе әсемдік жағына ауысты.
Қазіргі заманғы киімге көп талаптар қойылады. Ол көптеген функцияларды
орындайды, олардың негізгілері: утилитарлық (қорғаушы, физиологиялық) және
ақпараттық, эстетикалық 1) Қорғаушы функциясының мақсаты адам денесін ауа
райының қолайсыз жағдайларынан және функциясы залалдардан сақтау. 2)
Физиологиялық функциясы ыңғайлығы мен жайлылығы алға тартады. 3) Ақпараттық
функциясы киімнің адамның сыртқы кескін – келбетіне сәйкестігін,
үйлесімділігін, бұйымның композициясының ерекшелігін және оның дайындалу
сапалығын айтады.
Жалпы сәнге бағыттамаға келетін болсақ сән, мода деген сөз біздің
тілімізге шет тілінен енген термин сөз ретінде қабылданған. Мода сөзі
француздың mode деген сөзінен алынған, ал бұл сөз латынның modus
сөзінен бастау алған.
Ол белгілі бір өлшем, тәртіптің немесе образ деген мағынаны
білдіреді. Моданы өмірдің немесе мәдениеттің белгілі бір саласында белгілі
бір мәнердің аз уақытқа дәуірлеп тұруы деп те аударуға болады. Талғам
ұғымында моданың айырмашылығы ол көркем туындыларға және күнделікті
тұрмыста қолданылатын заттарымыздың сыртқы түрінің неғұрлым аз уақытта
үстірт өзгеруінбілдіреді.
Ал тар мағынада Модадегеніміз салыстырмалы түрде аз ғана
уақыттың аралығында киімнің сыртқы түрімен үлгісінің өзгеріп отыруы.
Жалпы моданың екі бағытын айқындауға болады:
Жеке адамдарға арналған, ерекше сәнді және салтанатты сән үлгілері;
Бұлардың біріншісі екіншісінен қымбатырақ болады. Бірақ сән үлгілерін
жасаушылардың міндеті осы екі категорияға да бірдей. Аталарымыздың Ағаш
коркі- жапырақ, адам көркі-шөберек деген мақалынын мағынасы түрінде. Оның
философиялық мәні біздердің бүгінгі қызметімізді толық саралап береді.
Байқап отырсақ, мода барған сайын қоғам өмірінің барлық жақтарына-
саясатқа, экономикаға, социологияға және басқаларына дейін еніп келеді. Сол
себептіде қоғамдық өмірдің барлық жақсылықтары мен қарама қайшылықтары сән
үлгілері мен өзіндік көріністерін тауып отырады.
Көйлек тарихының адамзат қоғамындағы ең бір маңызды түсініктердің
бірі сарын.
Киім ассортименті-мұның өзі тұтынушылар сұранымын қанағаттандыру
үшін өнеркәсіп шығаратын түр мен мақсаты алуан түрлі бұйымдардың түрлі
жиынтығы.
Айқындалған белгілері бойынша барлық киімдер ассортименттік
топтарға бөлінеді: киімнің мақсаты материялдардың түрімен киім өндірудің
әдісі, негізгі белгілері т.б. Әр бір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың
жиынтығы болады.
Типтік ұсыныс дегеніміз- аталмыш топ бұйымдарына тән сипаты бар
негізгі конструкциялық-технологиялық белгілерді мейлінше мол қамтитын
бұйым.
Сұлба дегеніміз- француз сөзінен аударғанда заттың сыртқы бейнесі,
көлеңкесі деген мағынаны білдіреді. Сұлба – көйлек формасын анықтайтын
белгілі бір түсінік, бұйымның сәнді тұлғасынанықтаудағы негізгі
факторыболып саналады. Сонымен қатар сұлба- жарықтағы форманы қабылдау.
Бұйымның негізгі нұсқаларын, ұзындықтарын, енін, бел сызығының орнын т.б.
белгілерін анықтайды.
Қынамалы сұлба- өте сымбатты тұлғалы адамдарға келеді, олардың
фигураларын нақты көрсетіп тұрады.
Пропорция дегеніміз- киім пропорциясына жақын ара қатынас, ең әдемі
жетілген дұрыс арақатынас болып табылады.
Көйлекде қалыпты пропорциялармен қатар әдемі өзгертілген
пропорциялардыда қолдануға болады. Мәселен, бұл тігісін көтеріп немесе
төмен түсіру, иық кесіндісін кеңейту және тарылта түсу.
1.2 Қолданылған материалға мінездеме
1.3 Қосымша қолданылатын материалдар
Жіптер; қазіргі заманғы жіптер саласы әр түрлі синтетикалық
жіптертөзімді мықты келеді.Жібек жіптер қасиеті жағынан тігін машинасына
жарамды.Сонымен қатар жібек жіп сырт киімнің бедері тігістерінде түйме
торлағанда өте қолайлы .Бұл тігісі машинасына жарамсыз.Себебі үзілгішөңгіш
№10,20,30,40,50-түрлері бар. Ине ежелгі дәуір адамдарының мата туралы
түсінігі болған жоқ. Олар киімді жануарлардың терісінен жасады.Аң терісін
тігу үшін балықтың сүйегін қыздырып біз ретінде пайдаланды.Кейін біздің
ұшын бұрғылап көз жасады. Содан біздер алғашқы инелер есебінде қолданылды.
Сүйек инелерден кейін қола, сосын темір, күміс
инелер пайда болды инелер негізінен екіге бөлінеді қол инесі және машина
инесі. Қол инесінің диаметрі мен ұзындықтары әр алуан, он екі номері бар.Ал
машина инелерін тек жуандығына қарап ажыратады іс тігетін ине түзусырты
жылтыр үшкір болып келеді.
Жіптер ерте кезде жіпті сол тігілетін бұйымның матасының ұзын
бойынан жыртып алған. Пішілген бұйымды көктемей бірден тіккен. Сонымен
қатар көркем тігіс түрлерін де пайдаланған. Ретіне қарай жөрмелеу тігісі,
қайып тігісі,шаша қайып тігісі пайдаланған. Жібек жіптер қасиеті жағынан
жарамды. Тігілетін киімнің өңіне байланысты жай жіптерді пайдалануға
болады.
Сантиметрлік таспа дитциметрлік, миллиметрлік бөліктерден тұрады.
Таспаны өлшеу алдында жаңа таспамен тексерген жөн немесе мүмкіндік болса
жаңа таспа пайдаланған жөн.
Жұмыс орнын ұйымдастыру ережелері
Машина жұмыстарын орындауға арналған жұмыс орнын,және электр
қоспасы бар столмен жабдықталады.Сонымен қатар винтті айналмалы орындықпен
жабдықталады. Бұл орындық адам бойына қарай орныдық биіктігін құрастыруға
мүмкіндік береді.Машина столының астыңғы оң жағында токка қосатын арнайы
қысқыш бар.Машина столының беті тегіс және таза болуы шарт.Машинлардың
ортасында қол жұмыстарын орындауға арналған стол орналастырылған.Стол
бетіне тек қана өңделетін детальдар және өңдеуге керекті құрал-жабдықтар
жатуы тиіс.Табиғи жарықтан басқа бөлменің ішінде жергілікті жарық күші
болуы тиіс.Жұмыс аяқталған соң, өңделетін жұмыскер өзінің жұмыс орнын
тазалап барлық құралдардаы өз орнына қойып,машиналармен жарық машина көзін
өшіру керек.Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс уақыты мен жұмыс орны, еңбек
өнімділігі мен сапасын арттырады.
Көйлек тігін мамандырының сол немесе басқа түстің (түс гаммасының)
белгілі бір жерде адамның жұмысқа,үй тұрмысында, театырда, мейрамда, оған
көрерменнің көзқарасынна, яғни көйлекді көріп қабылдау заңдылығына
байланыстылығын білу маңызды. Көйлекде түстің мәні зор, себебі түсті
эмоционалды дәрежеде қабылдау адамның және бір ерекшеліктерін айқындауға
немесе жасыруға көмектеседі, екіншіден үлкен немесе құрылымдық өзгертулер
негізінде көпнесе көйлекдегі түсті шешімдер арқасында оның әртүрлігіне қол
жеткізеді.
Көйлекның түсі ұқсастық (туыстық) немесе контраст принцпі бойынша
темпераментіне, көздің, шаштың,терінің түсне сәйкес таңдап алынады Түспен
киімнің маусымдылығын білдіруге болады. Көбінесе жазда колориті бойынша бір-
біріне сәйкес ашық түстер қолданылады, қыста бір-біріне қарама – қарсы
түстердің қатынасын пайдалынады (ақ пен қара түс). Көктемдегі колорит
әдетте нәзік түстер мен туыстық- контрасты үйлесіммен алынған қанық
түстердің ерекше бірігуімен өзгешелетіндей жеңіл болады.
Көйлекның күзгі түстері табиғаттағы жапырақтар тәрізді туыстық
үйлесімділіктің сан алуандылығымен ерекшеленеді. Күнделікті киімде көбінесе
пастельді, тұнық түстер пайдалынадыал сәнді киімдерде әртүрлі фактуралы
маталарды парша тәрізді жылтыр немесе түн сияқты барқытты қолданып тігілген
түстердің контрасты қосылуы орынды.
Түстердің кейбір классикалық үйлесімін күнделікті өмірде сәндіне
қарамастан біз жиі таңдап аламыз. Осыған қарамастан біз жыл сайын
көйлекдегі қазіргі кездегі басым болып келетін түстің негізгі пропорциялары
мен силуэттерін беретін сәннің жаңа бағытына кезігеміз.Егер түс көйлек және
оның бейне құрамы туралы түрлі мәлімет беретін болса, түстің мәні күшейеді.
Түспен көйлек жасалған материал мен оның қасиеттері тұралы әсер өзара
байланысты, түс көйлекді қоршаған ортадан (мысалы, темір жол
құрлысшыларының және т.б жұмыс киімдері) ажырата отырып, оның мәнін береді.
(әсемді эстрада үшін) көйлекның неге арналғаның неге арналғанын көрсет
алады. Сонымен бірге көйлек туралы белгі ретінде береді (салтанатты әсем
көйлекдерде отан белгісі түрінде көгілдір түс болады).
Түс тек қана көйлекнің неге арналғандығына емес, сонымен бірге жыны
сына (еркек, әйел) жасына (бала, бозбала,жас, орта және кәрілік жасқа
арналған көйлекдер) баланысты.
Көйлекның түсіне материалдың фактурасы әсер етеді, көйлекді эмоция алды
түрде байытады немесе керісінше эмоционалды жүкті азайта отырып түсін
өзгертеді. Көйлекдегі гармония адамның жеке қасиеттеріне де тәуелді. Мұнда
тігілген көйлек адамның ерекшеліктерімен көйлекнің түсі мен бейнесі сәкеч
болуын сезу жіне білу маңызды.
Бұл жыл уақытының өзгеруіне ғана емес сонымен бірге сәулет өнеріндегі,
өнердегі дизайындағы және т.б. жалпы теңденцияларына байланысты. Түстердің
араласуы туралы мәселесе негізгі сұрақтардың бірі. Суретшілер түсті үнемі
іздеуде жеке түстерге ғана емес, сонымен қатар түстердің қатынасына мән
береді.Түстік қатынастар немесе түстік гаммалар киімде және суретшінің
басқа да шығармшылық қызметінде қолданылады.
Түстік гамма белгілі бір принцип бойынша бір-бірімен біріктірілетін
түстерден құрылады. Табиғаттағы түсіне сәйкес алынған түс басқа түстермен
біріктірілген болулардың өзара қатынасы түстік қатынасы түстік қатынастар-
деп атайды.
Жиынтықтағы барлық түстер әдеп әбден зерттелініп таңдап алынды
сондықтан ұлттық киім үлгісіде түс шешім толық заңдылықты қамтамасыз етіп
тұр деседе болады.
1.4 Ұсынылатын материалдар
Маталардың сыртын оның сапасымен сипатталады. Маталардың сорттылығы
стандарт нормаларына сәйкес тоқыма фабрикада анықталады. Маталардың
сорттылығын анықтау үшін стандарт бар.
• Мақта және штапель маталар үшін
• Жүн маталар
• Жібек маталар
• Зығыр маталар.
Осы маталардың ішінде көйлектік маталар ең көп таралған.
Көйлекутік маталар – жібек маталар сияқты жылтыр баспалың. Негізі мен
арқауы 25 текс жалаң қабат вискозе жіптерін пайдаланып крептік айқаспамен
тоқылған.
Маталардың түрін ажырата білу үшін оның созылғыштығын қолмен ұстау
арқылы жарық сәулесі арқылы анықтайды. Матаның ұзындығы мен енін мата
талшықтарының арқауы мен негізін анықтай отырып табады.
Осы аталған материалдардың жібек мата тобының ішінде жібек талшықтары
мен синтетикалық вискоза талшықтары арқылы өңделген, көйлектін маталар
қатарындағы атлас матасын алып сипаттау.
Маталардың ассортементі өте көп және әр түрлі тоқыма өнеркәсіпте,
зығып, жүн, жібек, мақта маталардың төрт мыңнан астам артикула шығарылады.
Артикула дегеніміз техниканың жағдайымен жасалынатын мата түрі.
Артикуланың сандық белгісі бар прискурант бойынша матаның шартты рет
нөмері.
Матаның аты біреу болуы мүмкін бірақ артикулы әр түрлі.
Жібек матасы талшықтың құрамы бойынша 8 топқа бөлінеді. Біз пайдаланып
отырған атлас матасы. Жібек матасының жасанды жібек және синтетикалық
талшықтардан құралған мата. Бұл жібек мата топтамасының ішінде III –ші
топқа жатады.
Түкті маталарды тігу күрделі. Қиғанда түктерінің бағытын ескеру керек.
Ы.Ж.Ө- де арнайы кадро лента қолданылады.
Жиделік матала басқа талшықтар араласқан синтетикалықтар жіптерден
тқылған маталар.
Артикулы 30001 – 37991 аралығы.
ІІ- бөлім. Жабдықтау бөлімі
2.1 Қолданған жабдықтарға мінездеме
Тігін машинасы – тігін жабдықтарының ішіндегі ең негізгі зат.
Ыңғайлыда, сенімді машина-ұзақ жылдарға адал көмекші бола алады. Олардың
қатарында ең қарапайым тігістерді орындайтын машина не компьютермен
реттелетін сапалы, күрделі электронды машина болуы мүмкін
Кәдімгі түзу тігісті машинада кез келген бұйымды тігуге болады, бірақ
сәнді де, сапалы бұйым қажет болса, қазіргі заманғы машина болғаны дұрыс.
Бұйымның сапалы болуы машина түріне ғана емес, ең алдымен маманның
іскерлігі мен сауаттылығына байланысты. Сондықтан шебер ең алдымен машинаны
дұрыс пайдаланып, барлық құрал – жабдықтармен дұрыс жұмыс істеп үйренуі
қажет.
Тігін машинасын күтіп, уақытылы майлап тұрса, ол ұзақ уақыт жұмыс
істейді. Әсіресе, қайық механизімін мезгілімен майлап, мата жылжытқышты
щеткамен тазалап тұрған жөн. Жақсы күтілген машинаның даусы да шықпауы
тиіс.
Машина инесі. Тігістің дұрыс және әдемі болуы иненің дұрыс
пайдаланылуына да байланысты. Мата неғұрлым жұқа болған сайын, иненің
нөмері де соғұрлым кіші болуы керек. Ең кіші ине (№65) ең жұқа жібек және
мақта маталарды тігуге қолданылады.
Көйлекдік маталардын дайындалатын бұйымды №90 инемен, тығыз және қалың
маталарды №100-110 инемен тігеді.
Тіккен кезде иненің ұшына үлкен жүк түседі, сондықтан оның ұшы тез
майырылып қалады, өтпейтін ине матаның жібін үзіп, жинап кетеді. Сондықтан
инені уақытылы ауымтырып отыру қажет. Иненің 4 негізгі түрі бар:
Әмбебеп инелер – әр түрлі маталар үшін (№965-тен №18110)ең кішісі ;
Ұш дөңгелек – тоқыма және созылғыш маталар үшін (№965-тен №16110);
Қосарланған ине – тоқыма бұйымдардың қималарын қайтарып тігу
үшін,сонымен қатар созылғыш маталарға сәндік тігіс түсіру үшін;
Ұшы үшкірленіп келген инелер – тері және былғары бұйымдарды тігу үшін.
Сонымен қатар ұзыны мен көлденеңі бірдей созылатын маталарды тігу үшін
қолданылатын, ұшы шар тәрізді арнайы инелерде болады. Бұл ине қалың тоқыма
және жұмсақ созылғыш материалды тепшім тастамай тігеді. Джинсы матаны
тігетін және басқа да тығыз маталарға арналған иненің ұшы өте жіңішке
болады.
Көктеуге арналған иненің екі көзі болады, олар бірінің астына бірі
орналасады. Егер жіпті жоғары көзінен өткізілсе, онда машина кәдімгі
тігіспен тігеді. Инені дұрыс пайдаланбау, дұрыс қоймау кесірінен қиындықтар
туындауы мүмкін.
Бұйым сапалы тігілуі үшін арнайы торлағыш машинаның болғаны жөн.
Торлағыш машинаның өндірістік және тұрмыстық екі түрі бар, өндірістік
торлағыш машинаның қуаты өте жоғары болғанымен, тұрмыстық машина тігіс
сапасын реттеуде мата қалыңдығына, жіп түріне оңай турланады.Өндірісте
торлағыш машиналардың белгілі фирмалар шығарған Зингер, Джукки, Эльпа
және басқа да түрлері қолданылады. Олар 3жіпті немесе 4 жіпті болады, оны 2
жіпті етіп өзгертуге де болады.
Қол жұмыстарына арналған құралдар. Қол жұмыстарына арналған аспаптарға
қол ине, оймақ, қайшы, сантиметрлік таспа, ал құралдарға манекен,
лекалолар, пышақтар жиынтығы, қысқа қазық, түйреуіш және т.б. жатады.
Қол жұмыстарына арналған тігін инелер орындалатын жұмыс түріне
байланысты әр түрлі болып келеді. Көктегенде түйрегіш инелер ыңғайлы, олар
ұзын және дөңгелек көзді болады. Орташа ұзындықтағы тігін инелер – ұзын,
ұшы өткір және көзі кішкентай. Ұшы доғалданған инелер тоқыма маталарды тігу
үшін қолданылады. Мұндай инелер кездеме жіптерін зақымдамай, ілмектерді
оңай қозғап, арасына тез кіріп кетеді. Қысқа тігін инелер дөңгелек көзімен,
майда тепшімдермен тығыз маталарды сырып тігу үшін қолданылады. Үшкірленген
ине терімен жұмыс істегенде қолданылады.
Түйреуіштер. Бөлшектерді уақытша біріктіру үшін пайдаланылады. Ол
жұмыстың орындалуын жылдамдатады.
Жастықша. Түйреуіш пен инелер жоғалып қалмас үшін, жинап қоюға қажет.
Оймақ. Тігін жұмысы кезінде қолды ине шаншудан сақтауға арналған аспап.
Оны оң қолдың ортан саусағына киеді. Оймақтың сыртқы бетінде кішкентай
шұңқыршалар болады, олар иненің сырғанап жылжуына кедергі жасайды. Оймақ
саусақта тақау, тығыз болуға тиіс, сондықтан онықолдың ортаңғы саусықтың
жуандығына сай таңдайды. Инені оймақтың қабырғасымен итеру керек. Оймақтың
түпті және түпсіз түрлері бар. Түбі бар оймақ көйлектер, әйелдер және қыз
балаларға арналған жеңіл бұйымдарды өңдегенде қолданылады, ал түбі жоқ
оймақ пальто, көйлекге арналған қалың маталарды өңдеген кезде қолданылады.
№9, 10, 12- оймақтар ерлер бұйымдарын, №3, 4, 5 – әйелдер бұйымдарын өңдеу
үшін қолданылады.
Жіп өткізгіш – өте жіңішке жасалған ілмек, жалпақ пластинаға
бекітілген, жіпті ине көзімен өткізу үшін қолданылады. Бұл жабдық жіпті тез
сабақтауға (машина және қол инені), жіпті матаның теріс бетіне өткізуге
немесе ілмекті кетіруге пайдаланылады.
Тігін бұйымдарының сапасына бұйым және бөлшек өлшемдерінің нақты болуы
үлкен әсерін тигізеді. Өлшемдерді дұрыс алу үшін арнайы өлшейтін құралдар
мен лекалолар қажет.
Сантиметрлік таспа. Тігін жұмыстарындағы ең негізгі өлшеу құралы, оны
сантиметрлік деп те атайды. Ұзындығы 150 см, берік созылмайтын матадан
жасалады. Ұштары жұқа темірмен көмкеріледі. Сантиметрдің екі бетін де ұзына
бойына сызықшалармен белгіленеді. Сантиметрлік таспаның сандары өшіп немесе
таспа тесіліп қалса, сантиметрлік таспаны ауыстыру қажет.
Сызғыштар. Ұзындығы 1 м, жалпақ ағаштан жасалады. Ол матаға үлгілерді
жайғанда, үлгі сызбаларын тұрғызғанда пайдаланылады. Мөлдір сызғыш көбіне
шаблон ретінде қолданылады. Ондай сызғыш көмегімен жіп бағытын бақылау,
темпелерді, бүкпелерді, қайтару сызықтарын белгілеу оңай. Жүгіргіш сызықтың
көмегімен матаны тез тегістеп, белгілеу сызықтарын жылдам түсіруге болады.
Ол ұзындығы 15 см темірден немесе пластмассадан жасалады. Т тәрізді мөлдір
сызғыш жіптердің қиылысуын анықтауға көмектеседі, тік бұрыштарды сызуға,
үлгілерді реттеуге көмектеседі. Тігінші үлгісі пішу жұмыстарына, үлгілеуге
және пішуге көмектеседі. Сонымен қатар, қалам, қағаз және өшіргіштер қажет.
Пішу жабдықтары. Фигуралы тұтқасы бар тігінші қайшысы пішу жұмыстарына
өте қажет. Пышақтарының бұрылу бұрышы матаны көтермей-ақ қырқады. Тұтқасы
әр түрлі болады, үлкеніне төрт саусақты да кіргізуге болады. Қайшыны қол
өлшеміне қарай таңдау қажет. Пышағының ұзындығы әр түрлі болуы мүмкін (18-
30 см-ге дейін). Мұндай қайшылар 8 қабат матаны түбіне дейін қырқады. Егер
жиі және көп қырқу керек болса, онда электрлі қайшыларды қолдану керек.
Жүзі тісті қайшылар мата шеттерін иректеп қияды. Мұндай қайшымен
шеттері сетінемес үшін матаның жиектері қырқылады.
Пішу үстелі жерден 90 см биіктікте, беті қатты, теп- тегіс жылтыр болу
керек.
Пішу тақтасы картоннан жасалады, үстелдің бетін бүлінуден қорғайды.
Мұндай тақтада мата тез жылжиды, орап жинап қоюға болады. Кескішпен жұмыс
істегенде өте ыңғайлы.
Үтіктеу жабдықтары. Бумен ылғалдайтын үтіктің қызуы өте жоғары болады.
Үтіктің жылу реттегіші болғаны жөн. Синтетикалық маталарды үтіктеу үшін кез
келген қызуда булай алатын үтік боғаны дұрыс.
Портативті бумен ылғалдатқыш бұйымды кез келген бағытта үтіктей алады,
табаны металл емес, мата бетін бүлдірмей, оң жағынан үтіктей беруге болады.
Алмалы – салмалы табан. Үтіктің табанына орнататын арнайы табан. Онымен
түкті маталарды ізсіз, түгін кигізбей өң жағынан үтіктеуге болады. Балқығыш
маталар оған жабыспайды. Бұл табандар үтікті қолдану уақытын ұзартады.
Үтік тақтасы немесе үстелді қойғыш – үтік тақтасының беті жұмсақ, бірақ
қажетінше қаттылау матамен қапталады. Үтік тақтасы киім үтіктеуге өте
қолайлы. Сонымен қатар үтік тақтасы үстелді қойғышымен болса тіптен жақсы.
Бұйымның жартысын үтіктеп жатқан кезде, қалған бөлігі салбырап созылып
тұрмай, үстелдің үстінде жатады.
Қол инелер үшкір, серпімді болуы керек және сынғыш болмауға тиіс. Ине
көзінің мөлшері жеткілікті және қабыршақсыз болуы керек. Инелер жуандағына,
ұзындығына қарай әр түрлі және ине көзінің мөлшері түрлі болуы мүмкін.
Ұзындығына және жуандығына қарай инелер бірнеше нөмерге бөлінеді: №1-
ден №12-ге дейін. Тақ нөмерлері инелер жұп нөмірлі инелерден ұзынырақ
болады. Инелерді орындалу жұмысына, өңделетін матасына және бұйымның түріне
қарай таңдап алады.
Жіптер инеге, өңделетін маталарға сәйкес таңдалады. Бұйымды жұқа
(маркизет, батес, вуаль, вальта сияқты) мақта маталардан жасаған кезде №50-
80 мақта жіптерді қолданады. Сәтен, шыт, түкті жұмсақ маталардан дайындау
кезінде №50-60 инелерді қолданады. Аса жұқа маталарды ( шифон, креп-жоржет)
№65-75 жібек жіптермен және №80 мақта жіптермен тігеді, ал жұқа, жеңіл
жібек маталарды (крепдешин, креп-сәтен)№60-80 мақта жіппен, көйлекті жүн
маталарды № 50-60 жіптермен тігеді. Қалың матадан тігілген пальтоларды
өңдеу кезінде №30-40 жіптерді, ал жұқа матадан тігілген пальто, көйлекдерді
өңдегенде №40-60 мақта жіптер қолданылады.
Жаппай өндірісте маталар механикаланған тәсілмен пішіледі, сондықтан
қайшыны көбінесе бөлшектерді қырқу немесе жіптерді кесіп алу үшін
қолданады.
Бұйымды жеке өндірісте не жеке тапсырма бойынша дайындау кезінде
қайшыны матаны пішуге, бөлшектерді кесіп алу және т.б қолмен орындайтын
операцияларға қолданады. Тігін өнеркәсібінде қолданылатын қайшылардың 8
нөмерлі түрі болады. Оларды өңделетін маталарға, орындайтын операцияларға
қарай таңдайды. Қайшы дыбыссыз ашып – жабылу керек, ал оның жүзі бүкіл
ұзындық бойынша жақсы кесетін өткір болуға тиіс. Жіптің ұштарын кесуге
арнайы қайшы қолданылады.
Сантиметрлік таспа жұмсақ матадан не резеңкеден жасалады. Оның бетінде
миллиметрлік және сантиметрлік белгілер түсірілген. Сантиметрлік таспа адам
денесінің өлшемдерін алу және бұйымның бөлшектерін өлшеу үшін қолданылады.
Жұмыс істеу кезінде таспа созылуы мүмкін, сондықтан оны әрдайым тексеріп
тұру керек. Бір жұмысты орындағанда тек қана бір таспаны қолдану қажет,
себебі әр түрлі таспалармен жұмыс істегенде өлшем нәтижелері анық, дәл
болып шықпауы мүмкін.
Пышақты шығыршық жұмыс аяқталған соң жіпті кесіп алуға арналған.
Шығыршықты сол қолдың сұқ саусағына киеді. Сондай – ақ, жіпті кесу үшін
жұмыс орнында жылжымайтын қауіпсіз ұстараның жүзі бекітілген құрал
орнатылады. Саусақтарды кесіп алмау үшін оның екі ілмегі болады. Сол
жылжымайтын құрал мен пышақты шығыршықтың қолданылуы жұмыс уақытын азайтады
және өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді
Қазық өңірдің жаға, түймелігін ілмегін, әр түрлі фигуралы тігістерді
түзетуге, сондай – ақ, жіпті алуға қолданылады. Қазық ағаштан, сүйектен,
темірден жасалуы мүмкін. Ол ұзындығы 100-120мм, диаметрі 7мм өткір ұшты
дөңгелек өзек (желі) сияқты болады.
2.2 Пішу цехының жабдықтары
Дайындау цехының өндірістік процесі мынадай операцияларға бөлшектенген:
құжаттарды және ыдыстардың бүтіндігін тексеріп, материалдарды қабылдап алу;
материалдарды сандық жне сапалық бағасын беру; қарап шыққан материалдарды
сақтау; конфекциялау; жаятын мата есебін шығару, материалдарды пішу цехына
жөнелту үшін комплектілеу.
Материалдарды қабылдап алу. Дайындау цехы буманы шешу, брактау-өлшеу
бөлімдеріне бөлінеді. Буманы шешу бөліміне жасалған келісімдер бойынша
сауда базаларынан немесе тоқыма фирмаларынан қажетті материалдар
құжаттармен бірге келіп түседі.
Құжатқа сәйкес түскен материалдардың санын және сақталуын тексереді.
Содан кейін бумасы шешілген материалдарды текшелердің үстіне немесе
контейнерлерге мата жөнін көрсететін жазбаларды көрсете текшелеп жинайды,
оларды электр текшелегіш т.б. құралдардың көмегімен цех ішіне орналастырып
қояды, ал кәсіпорын территориясында оларды монорельспен жүретін
аккумуляторлық арбалармен электр тиегіштер көмегімен тасымалдайды.
Материалдарды брактау. Брактау және материалдарды өлшеу операциялары
қатарынан атқарылады, яғни бір жұмыс орнында - брактау-өлшеу машинасы
үстінде немесе бірінен соң бірі – брактау машинасында және үш метрлік
өлшегіш үстінде жүргізіледі.
Астараралық және қолданба материалдарды брактауды тек қатарынан -
брактау-өлшеу машинасы үстінде атқарады.
Тоқыма кемістіктерін көрудің жағдайын жақсарту үшін, станоктің экранын
терезеге қаратып орналастырады, ал кешкі уақыттарда станок экранын
люминесцентті шамдармен жарықтандырады. Маталарды тексеруді мемлекеттік
стандарт талабына сәйкес жүргізеді.
Брактау кезінде матадағы дақтарды, жіңішкеріп кеткен жерлерді, ұзына
бойына түстің біркелкі болмауы сияқты және басқа кемшіндерін табады. Оларды
белгілейді, яғни кемістік бар жерге сигнал деп орама шетіне түрлі түсті
жіп іледі. Материал бумасын қайта орау шапшаңдығын арттыруды, бәсеңдетуді,
таптауды, бағытын өзгертуді бақылаушы басқарады.
Үш метрлік өлшегіш үстел төбесінде үш өлшегін аспап: екеуі – үстелді
бойлай, біреуі – көлденеңенен енін өлшеу үшін орнатылып бекітіледі.
Материалдың үстел бойынша жылжуын және қайтадан бума боп оралуын
механикалық тәсілмей қисайтпай, жиырмай және көрмей жүзеге асырады.
Бумадағы материалдың ұзындығын өлшеуді матаның жөні жазылған қағаз
оралғаннан кейін, бұл жазба көрініп тұрарлықтай етіп ішкі шетінен бастайды.
Материалдың енін әр 3 метр сайын 1-мм-лік дәлдікпен өлшейді. Негізгі ең
ретінде неғұрлым жиі кездесетін өлшемді алады да, тым жіңішкеріп немесе
ендірек болып кеткен жерлерге кейін пішу кезінде ескеру үшін белгі соғып
отырады. Ұзындықты және ені өлшеудің нәтижелерін бөлек папортына жазып
отырады, ол екі дана етіп жазылады. Паспорттың бірінші данасына материал
нұсқасын жабыстырады да есептеушіге тапсырады. Екінші дананы материал
бөлігіне бекітіп қояды.
Материалдарды сақтау. Материалдарды сақтау кезінде сақтау және жаятын
матаны іріктеп алу үшін бөліктерді тез орналастыру мақсатымен қойма көлемі
мен сыйымдылығын мейлінше толық пайдалану қажет.
Бракталған материалдарды секциялық немесе көп ұялы текшелерге артикуль
және ені бойынша қырын қарата жайғастырады. Тиеу және түсіру жұмыстары
көтерген платформасы бар арбашалармен атқарылады.
Сондай-ақ материалдарды шырша тәріздес текшелерде де сақтайды, бұл
кезде текшелегіш кранды пайдаланады. Материалдарды сақтаудың жаңа
тәсілдерінің бірі – элеваторлық тәсіл болып табылады, мұнда маталарды тиеу
және түсіру автоматты басқару пультінен атқарылады. Бұл тәсіл ауыр жұмысты
механикаландырға және белгілі бір есепке енетін материалдың бөлігін тез
тауып алуға көмектеседі.
Бракталған материалды орналастыру үшін текшелер мен ұяшықтарды
нөмірлейді: қатарларын әріптермен, ал текшелерді цифрмен белгілейді. Бөлік
паспортының теріс жағына мата орамы тұрған текше ұяшығының нөмірін көрсетіп
қояды, бұл жаятын мата іріктеу үшін материал бөліктерін комплектеу уақытын
қысқартуға мүмкіндік береді.
Бракталған материалды сақтайтын екі басқару пульті бар
автоматтандырылған қойма техникалық процесстерді басқарудың
автоматтандырылған жүйесінің (АСУТП) құрамды бөлігі ретінде пайдаланылуы
мүмкін. ЭВМ-де қойманың кіру және шығу параметрлерін үйлестіре отырып,
мынадай автоматты операцияларды атқаруға болады: түгелдеп есепке алу,
есептерді комплектеу, тапсырыс орындау үшін материалды мейлінше толық
пайдаланудың есебін шығару, бұған қоса материалмен қамтамасыз ету шамасы,
оның қозғалысы туралы т.б. ақпараттар алуға болады.
Материалдарды құрғақ, желдетілетін тұрғын жайды, жылыту аспаптарынан
кемінде 1 м қашықтықта сақтайды. Жайдағы дымқылдықтың салыстырма шамасы 60-
65% , температурасы - 16-20°С болуы тиіс. Материалдарды шаңнан, күн
сәйлесінен, күйеден және былғанудан қорғайды.
Сауда фирмаларымен бірге жасалған келісімдер негізінде және өлшемдік-
өсімдік ассортиментімен сәйкес дайындау цехының есепшілері жаюға арналған
материалдар іріктейді. Іріктеудің бөліктердің паспорттары бойынша үнемді
пішуді ескеріп, кәсіпорында қолданылып жүрген нормаларды басшылыққа ала
отырып, жүзеге асырады. Жаятын материалдарды іріктеген кезде ЭМРТ-2
электрондық машинасын пайдаланады.
Материалдарды үнемді пішудің мәні – кәсіпорынға келіп түскен
материалдарды мейлінше үнемді пайдалануда. Пішуді тиімді атқаруды жүзеге
асыру үшін пішуге кірісер алдын әр бөлек материалды есептей отырып, онда
қалдық болмау жағын мұқият ойластыру қажет.
Бөліктерді есептеудің мәні оларды белгілі бір ұзындықтағы жаймаларға
немесе жаймалар рамкаларына, сол жаймалардың немесе рамкалардың
ұзындықтарының қосындысы бөліктегі материал ұзындығына тең түсетіндей
немесе одан 10-40 мм-дн астам болмайтындай етіп шартты түрде есептелуде.
Бөлік ұзындығы бойынша жайманың ұзындығы бірдей полотноларының бәрі тұтас
жатса, онда бұл есеп тиімді болып саналады.
Бөлік шетінен ұзындығы 15 мм-ге дейінгі жүн матадан 10 мм-ге дейін
басқа маталардан, қысқа өлшемдік ұнтақ қалдықтар деп немесе қиықтар деп
атайды да, жайма қалдықтарына жатқызады.
Бөліктердің есебін қарапайым есептеу қондырғыларын қолданып, Каштан
ЭВМ-інде шығаруға болады.
Бөліктерді жаймаларға іріктелгеннен кейін, бұйым және материалдық сан
мөлшері туралы мәліметтер көрсетілген екі дана тізім жасайды. Осы құжат
негізінде жұмысшылар материалдық қажетті бөліктерін жинайды да пішу цехына
жөнелтеді.
Өнеркәсіптік роботтар мен манипуляторлар барған сайын халық
шаруашылығының әртүрлі салаларында кеңінен қолданылып келеді.
Роботтарды ендірудің негізгі мақсаты – қол еңбегін технологиялық
процесін жедел түрде қайта жөңдеу мүмкіндігіне сәйкес ауыстыру, бұл оны
жеңіл өнеркәсіп салаларында қолданудың анықтағыш сәті болып отыр, өйткені
ол қол операцияларының көптігімен, бұйымдар ассортиментінің қолданылатын
материалдарының алуан түрілілігімен және модельдерінің жиі ауысып
тұратындығымен сипатталады.
Тігін жабдықтарын автоматтандыру екі бағыт бойынша жүргізіледі: 1)
обьектілердің жұмыс алмасуын автоматтандыру (бөліктер, жүктер т.б.), бұл
жартылай автоматтарды пайдалану қажеттілігіне әкеледі; 2) жұмыстың көмекші
әдістері арқылы автоматтандыру арнайы қондырғысы бар машиналар көмегімен
атқарылады (жіпті қосу, машина табанын көтеру және түсіру, тігіс жолының
басталар және аяқталар жерлерін бекіту, т.б.)
Тігін жабдықтарын бірден екі бағыт бойынша автоматтандыру өз ауқымына
манипулятор, автоматтар және жартылай автоматтар топтарын да алатын
өндірістік роботтар мен роботтандырылған кешендер жасауға алып келеді, оны
қолдану жұмысшы күші жетіспеушілікті жояды, жұмысшылардың ісінің сипатын
өзгертеді, адамды жалықтырып шарщататын операцияларды жоққа шығарады.
Өнеркәсіптік манипуляторлар мен роботтарды жасау жөніндегі алғашқы
кезектегі жұмыстарды үш негізгі бағытта жүргізу жоспарланып отыр;
Бөліктерді байламнан бөліп алу, бөліктерді байламға салып жайғастыру
үшін автоматты манипуляторлар жасау және олардың әмбебаптығын дамыту мен
беріктігін сапасын арттыру;
Тоқыма материалдарды пішу үшін операциялық роботтар мен
роботтандырылған кешендер жасау, тасымалдау операцияларын, дайын бұйымдарды
теңдеп бууды автоматтандыру;
Жалпы өнеркәсіптік бағытта қолданылатын роботтар мен манипуляторлар
үшін оларды дайындау өндірісінде және қоймаларда жүк
тиеу операциялары үшін, сондай-ақ үтіктеу процесінде бөліктер мен
жинастыру даналарын орнату және олардан шығару үшін жабдықтар жасау.
ІІІ- бөлім. Графикалық бөлім
3.1 Өлшемдер
Негізгі сызба тор
1.А1 а1 =СгII +Пг=45,5+7=52,5
2.А0 а=Шс+Пшс=19.5+1=205
3а1 а2=Шг+(СгII-СгI)+Пшп=17,5+(45,5 -45)+0,5=18,5
4А0 У=0.4 Дтс=0.4 * 43=17.2
5.А0Г= Взу+ Пспр+25+0.5=25.5
6. А0 Т=Дтс+Пдтс=43+0.5=43.5
7.Т Т1 =1.5
8. ТБ=0.5 * Дтс-2=0.5 * 43-2=19.5
9. ТН= Дизд = 70
10. Г1 Г2 = = 6,8
Артқы бой сызбасының есебі
1. А0 А2 = +Пшс= +0.5=7
2. А2 А1= = =2,3
3.А2П1 = Шп+1,5=13+1,5=14,5
4.Г1 П1 =Впк + 0дтс=45+0,5= 45,5
5.А2 в= = = 4,5
6. в в1 = 2,0
7.в в2 =7
8.Г1 П3= +2= +2=9,8
9.Г1 1= 0,2 Г1 Г4 +0,3=0,2 * 14,5+0,3=3
10.Г1 Г2= = =7,3
Алдыңғы бой сызбасының есебі
1.Г1 Г3 = -1,0= -1=9,2
2.Т9 А3 =Дтп + 0,5 + Пдтс+0,5=44+0,5=44,5
3.А31 А4 = А А1 - 0,5=7-0,5=6,5
4,А31 А5 = А31 А4 +1,0=6,5+1=7,5
5.А4 Г7=Вг =24
6.А4 А9 2*(СгІІ- СгІ)+(0,2-2,0) = 2*(45,5-45) -1,5=2,5
7.Г4 П6 = = = 7,5
8.А9 П5 = Шп=13
9.Г4 2=0,2 Г1 Г4 =0,2*13,5=2,7
10.3-4=1-1,5
Қымтыма
S1В=Аа1 =(Cт+Пг )-ТТ1 = 52,5-(39,5+2)-1,5= 12,5
Г3 2 S = = 1,3
Г3 3 S = = 0,3
Жең
Др 62 О2 Л = Дрзоп : 2+3= 62 : 2+4,5 =35,5
Оз30 О2
Окис 1,8 қымтыма М1 М2=( Окис+Поп)
Покс 6-8 = (62-37)-(18-6) =13,3:3= 6,6
Негізгі өлшем
СШ мойынның жартылай орамы 19.5см
СгІ кеуденің І-ші жартылай орамы 45см
СгІІ кеуденің ІІ- ші жартылай орамы 45.5см
Сг ІІІ кеуденің ІІІ-ші жартылай орамы 44см
Ст белдік жартылай орам 39.5см
Сб бөксенің жартылай орамы 52см
Дтс артқы бойдың бетке дейінгі ұзындығы 43см
Впк артқы бойдың белге дейінгі көлбеу ұзындығы 45см
Вг кеуде биіктігі 24 см
Шг кеуде кеңдігі 17.5см
Цг кеуде ортасы 15см
Шс арқа жалпақтыға 19.5см
Бпрз арқадан қолтық ойындысына дейін . 25см
Оп иық орамы 30см
Оз білек орамы 18см
Др жең ұзындығы 62см
Шп иық орамы 13см
Ди жалпы ұзындық 70 см
3.2 Қосымшалар
Пропорция жеке пластикалық жүйеде яғни, басты форманы, пішінді құрайтын
сызықтарды үйлесімді қоса білгенде ғана қол жеткізіледі. Көйлек
композициясын жоғарыда қарайтын негізгі заңдары объективті және жалпылама
болып табылады. Себебі адамзат өз табиғатында өз формасын өз қажеттілігіне
тағайындалу түріне сай келушілік зиандылықтарын тәрбиелеген. Осындай
заңдылықтар мен неорганикалық және органикалық табиғаттың гормониясы
мазмұндағы. Адамның психо-физиологиялық ерекшелігі жүйесінде эстетикалық
қанағаттандыру сезімі тиімді және гормониялы үйлесімді бұйымдарды талап
етеді.Жетілдірілген заттарды құру суретінден тек қана заңдылықтарды және
гормонияның түрлі құралдарын білуді талап етпейді,сонымен қатар
форма,инструкциясының, сезімінің және шеберліктің нақты дамуы қажет етеді.
Көйлек формасы, пішім-өте күрделі және көп деңгейлі ұғым Форма
ұғымына түрлі позициялардан қарауға болады,оны философияның категория,
символ, объект қызметін, іс-әрекетінің нәтижелері ретінде қарастыруға
болады. Философия ілімінде объект формасын заттың өмір сүру тәсілі ретінде,
мазмұнын ішкі ұйымдасуы түріде қарастырылады қозғалыс динамикалық құра
отырып жүреді. Сондай ақ сызықтардың көмегімен біз өзіміздің көзқарасымызды
тоқтата және әрі қарай жүргізіп тұжырымдай аламыз.
Композиция түзу, қисық және сынған сызықтар көмегімен құрылды. Көйлек
сызықтарының жұмсақтығыны мен қатаңдығы материалдың сапалық сипаттамасымен
негізделеді. Композицияның сипаттамасы және көйлекның формасы сызықтармен
айшықталады.
Композициялық әсерленіп нығаюынына фигуралық беті үлкен негізі болып
есептелінеді. Құрылымына, өңделуіне,жаратылуына байланыс-фактура беті деп
аталады.
Фактура мүмкіндігіне орай әр түрлі тігіс, бедерлі. Алғашқы жағдайда
элементтің фактурасының көлемі өте аз, аспапсыз көзге байқалмайтын әрбір
беттің құрамы маңызды.
Фактураға бедердің көлемі үлкен болады да, элемент саны өте
болады.Кейде элемент фактурасы қаншама белгілі болғанымен, өз формасын табу
керек.
Матаны тығыздығымен немесе бастау тоқылуымен, ауырлық және жеңілдігімен
мата бетін анықтауға болады. Фактураның әртүрлі болуы түрлі формаларына да
байланысты. Геометриялық формадағы түрі, материалға қолданылатын ірі
элеметтердің де өзгереді. Фоктура айқын бейнесімен белгілі әсерлену арқылы
үндеседі. Фактор күшінің әсерінен пасивті беті тегіс бір бағытта, өте
кішкентай өрнегі бар активті, бетінде бадырайған қиын ірі өрнектермен
көрермендер ажыратуға болады.Активті фактура өте сәнді, қосымша сәндеуді
қолданбауға болады. Пассивті фактурада фоны активті фактурадағыдай болса да
қосымшалар қолданылады.
Түрлі фактурадағы материалдар мен камзолдағы матаның сыртқы пішімі
бұлымға қосымша мәнер беріп тұрады. Камзолға пайдаланылатын мата түсінің
үйлесімділігі, түрі әсіресе фактурасына айрықша әсер беріп тұрады. Түсінің
тез өзгеруі мата бетінің тығыздығына, сапасына, байланысты.
Әр текті факторларды қолдану арқылы түсін өзгетуге болады. Бұл әдісті
суретшілерде жиі қолданады . Өзіндік әдемі комзол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломық жұмыс
Тақырыбы: Фигуралы бедерлі көйлек тігу
Орындаған:
Тексерген:
Орал- 2015
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І- бөлім. Материалтану
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..6
1.1 Модельдің сыртқы түріне
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Қолданылған материалға
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Қосымша қолданылатын
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3
1.4 Ұсынылатын
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .16
ІІ- бөлім. Жабдықтау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 18
2.1 Қолданған жабдықтарға
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.2 Пішу цехының
жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .22
ІІІ- бөлім. Графикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 27
3.1
Өлшемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3 Есебін
шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 31
3.4 Сызбасын
құрастыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 36
ІV- бөлім. Пішудің техникалық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..37
4.1 Тапсырысты қабылдау және қағазын
толтыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
4.2 Пішуге қойылатын техникалық
шарттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
4.3 Материалдарды төсеу және
пішу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
4.4 Матаны жаю
схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .46
4.5 Бұйымды
пішу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .47
V- бөлім. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.50
5.1 Бұйымды 1- ші өлшемге
даярлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
5.2 Өлшем өткізгендегі бақылау
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 52
5.3 1-ші өлшемді
өткізу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...57
5.4 Өлшемнен кейін бұйымды
дәлдеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.5 Бұйымды 2- ші өлшемге
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
5.6 Соңғы
өндеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..60
5.7 Дайын өнімнің сапасын
тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1
VI- бөлім. Экономикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
64
VIІ- бөлім. Еңбекті қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
3
7.1 Кәсіпорын территориясындағы еңбектің қауіпсіз
жағдайлары ... ... ... ... ..73
7.2 Кәсіпорын цехтарында жарақаттан
сақтандыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .78
7.3 Еңбек жағдайы қауіпсіздігінің негізгі
ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...78
7.4 Өрттен сақтану
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...80
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..75
Кіріспе
Киім қазіргі кезде қолданбалы өнердің туындысы ретінде қарастырылады.
Ал эксплотациялық қасиеттерін бағалау кезінде бұйымның сән бағытына
сәйкестігі, қазіргі заманға сай безендірілуі, бұйымның сыртқы көрінісінің
тұрақтылығы, оны күту жеңілдігі үлкен мағынаға ие. Сондықтан жоғары сапалы
бұйымдарды шығару үшін, тек қана озық технологияны қолданып қана қоймай,
тұтынушылар сұранысында ескеру қажет.
Киімнің адамдар тұрмысындағы рөлі алуан түрлі. Оның басты қызметі –
адам денесін қоршаған ортадағы келеңсіз құбылыстардан, ыстық-суықтан
қорғау. Көне дәуірлерден бастап киімнің жыныстық және әлеуметтік
бөлінушілік сияқты қосымша қызметіде пайда болды. Соңғы қызметін діни-
ғұрыптық рөл атқаратынынан байқаймыз.
Ұзақ уақыт аралығында адамдардың жалпы әлеуметтік және мәдени дамуына
байланысты киімнің жынысқа бөлушілік қызметінен өзіндік бір үрдісін
байқауға болады.
Қазіргі кезде әр түрлі жаңа құрылымды химиялық талшықтар мен жіптер,
иірім жіптерді тігін бұйымына қолданудың арқасында, киімдерге арналған
материялдардың ассортименті тоқтаусыз кеңейіп жаңаланып отырады. Өйткені,
олар өздерінің әр түрлі қасиеттерімен ерекшеленеді, пішу және тігін бұйымын
өндірудің технологиялық процесіне, химиялық тазарту және бояу
параметрлеріне ықпалын тигізеді.
Қазіргі өркендеу кезеңінде тігін бұйымдарының сапасы қолданылған
техника және технология негіздеріне, өндірісті ұйымдастыру деңгейімен
механикаландыру дәрежесіне тікелей байланысты. Тігін өндірісінде
шығарылатын өнім ассортименті мен бұйым моделі сән онерімен бағытына
негізделіп, ғылыми- техникалық жаналықтар негізінде шығарылған жаңа
материалдардың түрі кеңінен қолданылатындықтан, болашақ мамандар бұйымды
өндіруде жаңа материалды өңдеу технологиясын және қолданылатын әр алуан
құрал жабдықтарды меңгеруі қажет.
Көйлек - Гүл жердің көркі, қыз елдің көркі деп әдемілік деген ұғыммен
егіз жаратылғаны анық. Әйел затын әдемі ететін оны жан дүниесі ғана емес,
көзге көрік, көңілге өрт құятын киім екендігі даусыз. Қырды өртейтін
қызғалдақтардай алаулап, көзге оттай басылатын мұндай көркем көйлектер –
қазақтың ұлттық киімдерінің басты бөлігі болып табылады. Халық әніндегі
Қос етек, бұраң бел, қуалай соғар қоңыр жел ... деген сазды жолдарды
елтімей айту мүмкін емес. Шыныда жеңіл де төгілген жібек, шәйі көйлектер
кеудеге самал соққандай сезімдер ұялатар еді. Әйел көйлегін пішудің екі
түрі болған: бірі – ұзыннан тұтастай пішу де, екіншісі – мықынға дейін
бөлек пішіліп, кейін қосып тігу. Қазақта әйел затының көйлегінде міндетті
түрде жең болуын ойластырған. Сол жеңнің өзіне өзіне бір немесе екі қатар
желбір жасау арқылы да көркемдік жағы қарастырылды.
Тұтастай тігіліп мығыннна тобыққа дейін төгіліп тұратын көйлектер
әдетте ерекше мәнді жағдайларға арналады. Әсіресе, қалыңдықтардың немесе
дәулетті адамдардың қыздары мен келіндерінің көйлектері осылай тігліп, бір
қараған адамның назарын өзіне аударуды мақсат етеді.
Көйлектерді сыртынан біз бұған дейін толық сипаттап кеткен камзолдар
толықтырып тұрады.
Ойын – сауыққа, той – думанға арналған бір киер көйлектер жібектің,
шұғаның, барқыттың және басқа құнды маталардың ең қымбат түрлерінен
тігілетін болған. Оның үстіне бұл көйлектерге қосымша әшекей бедерлері
жасалады. Көйлектердің көрініп тұратын кеуде тұсына алтын жіптермен зор
жүргізіледі немесе басқадай кестелер төгіледі.
Жиын – тойларда киілетін көйлектердің ұзындықтары да ерекше болған.
Олар тура жерге тиер – тиместей етіп өте ұзын тігіледі. Оның есесіне,
күнделікті киілетін әйел көйлегі сәл қысқараң болды. Соның өзінде
жиырмасыншы ғасырдың отызыншы жылдарына дейін қазақ әйелдерінің көйлегі
балдырды жабатын.
Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі: Қазіргі өркендеу кезеңінде
тігін бұйымдарының сапасы қолданылған техника және технология негіздеріне,
өндірісті ұйымдастыру деңгейімен механикаландыру дәрежесіне тікелей
байланысты. Тігін өндірісінде шығарылатын өнім ассортименті мен бұйым
моделі сән онерімен бағытына негізделіп, ғылыми- техникалық жаналықтар
негізінде шығарылған жаңа материалдардың түрі кеңінен қолданылатындықтан,
болашақ мамандар бұйымды өндіруде жаңа материалды өңдеу технологиясын және
қолданылатын әр алуан құрал жабдықтарды меңгеруі қажет.
Зерттеу мақсаты: Фигуралы бедерлі көйлек тігу туралы ақпарат жинақтау
және оны жүйелеу, айқындау, әжірибелік түрде іске асыру.
Зерттеу объектісі: Өнердің әр түрінде образдың құрылуы өзгеше, бір
жағынан рухани мазмұнынының көрінуімен ерекшеленсе, екінші жағынан –
мазмұны көрініс тапқан, материалға байланысты. Дегенмен, барлық жағдайда
образды қабылдаудың әдісі тек бақылау ғана емес, сондай ақ күй кешу де
маңызды.
Зерттеу пәні: Фигуралы бедерлі киім үлгілерін тігудің тәлімдік және
тәжірибелік мәнін дипломдық жұмыста қолдану.
Зерттеу міндеттері:Фигуралы бедерлі киім ерекшеліктерін көркемдік
тұрғыдан талдау жасап, оның сәндік қоданбалы өнеріндегі алатын орнын
айқындау.
Зерттеу болжамы:Егер фигуралы бедерлі көйлек тігу ұғымының ғылыми –
педагогикалық негіздері жан-жақты зерттеліп, соның негізінде жасалған
дипломдық жұмыс арқылы адамдардың киім тігуге деген қызығушылығы арттырып,
дүниетануға көзқарас кеңейе түскен болар еді.
Жетекші идея: Фигуралы бедерлі көйлек тігу ерекшеліктері мен мәнің,
түстік ерекшеліктері мен дайындалу жолдарын ғылыми әдістемелік тұрғыдан
қарастыру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері:Сәнді көйлек тігу
жолдары мен іс- әрекеттерінен зерттеулер алынды.
Зерттеу көздері: Фигуралы бедерлі көйлек туралы сәнгерлер мен
мәдениеттанушылар, өнертанушылар еңбектеріне талдау жүргізу.
Зерттеу тәсілдері: Фигуралы бедерлі көйлек туралы батыс Европа мен
ресей, қазақ бейнелеу өнеріндегі және этномәдениеттегі көріністерін
салыстыра қарастыру. Олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды
ескеру.
Зерттеудің практикалық мәнділігі: Сәнді киім тігу арқылы адамдардың
қызығушылығын арттыру, болашақта сәнгер және тігінші не стилист болғысы
келетін жас ұрпақтарды тәрбиелеуге жағдай жасау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Фигуралы бедерлі көйлек тігудің нақыштылық,
стильдік, ырғақтылық ерекшеліктері, түр мен түс және мазмұн тереңдігіне
байланысты ажыратылып, алғаш рет талдау жасалды.
Жұмыстың тәжірибелік мәні:Киім тігу үшін оның көркем образын қабылдай
алу керек. Киімде көркем образ қалай пайда болады? Көркем образ дегеніміз
не? Жалпы осы сияқты сұрақтар тігіншіні емес көрерменді көбірек мазалайды.
Дегенмен, кез келген жасаған зат объекті бола бермейді, оны қазіргі зман
өнерінен анық байқауға болады. Көркем образ - объектіні эстетикалық
жолмен құрастыру, ал оны қабылдау ндивидуальды ішкі және сыртқы
психологиялық материалмен байланысты.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, материалтану
бөлімі, жабдықтау бөлімі, графикалық бөлім, пішудің техникалық жағдайы,
технологиялық бөлім, экономикалық бөлім, еңбекті қорғау бөлімі және
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І- бөлім. Материалтану бөлімі
1.1 Модельдің сыртқы түріне сипаттама
Модельдеу саласында әртүрлі жобаларды іске асыру үшін ең алдымен
культурологиялық зерттеулерді талап етеді. Осы өнердің басталуы қисыны мен
заңы, құралдары мен тәсілдері әр қоғамның ерекшеліктеріне негізделеді. Әр
стилінен, тәсілінен жұмысты өнімді істеу үшін оның пайда болуы, өрістеп
таралуын білу қажет. Кәсіби әдебиеттерден архитекстильдер бейнелеу, сәндік
өнердің және жиһаз, кастюм деген ұғымдардың пайда болуы, тарихы жөнінде өте
бай мәліметтер жинақталған.
Модель дегеніміз латын тілінен аударғанда үлгі, өрнек деген ұғымды
білдіреді. Модельдеу деген ұғым жаңа үлгіні құрастыру, дайындау, яғни
шығармашылық процесс болып табылады. Көйлек ұғымы киім немесе бұйым
дегенді білдіреді. Көйлек түріне әртүрлі бұйымдар кіреді: ішкиімдер,
көйлектер, шұлықты носкилік киім – бұйымдар. Жаңа үлгінің дамуы, ол киімнің
өзгеруі сәннің өзгеруімен тығыз байланысты. Мысалы алғашқы қауымдық
кезеңдегі адамдар денелеріне әртүрлі бояулар, татуировкалар шыққан. Киіннен
бұл өрнектер, татуировкалар қазіргі шатыландықтардың ұлттық киіміне
айналған. Жылы климатты аймақтарда киім түрі теріден немесе жапырақтардан
жасалған. Ертедегі австриялықтар кенгурудің терісінен белбеу немесе плащь
тіккен. Адам салқын күндерден қорғану үшін ғана теріден, былғарыдан киімдер
жасаған. Ертеде Египетте пішуді қажет ететін киім киген. Ол тік төртбұрышты
әртүрлі ұзындықтағы мата, бұл киім – кларисис деп аталады. Римде туника жәй
жеңі жоқ киім түрінде болды. Жейде орта ғасырда пайда болды. Бұл кезде де
шыға бастады. Күрделі пішілген киімдер XV ғасырда пайда бола бастады.
Қазіргі киімге Channel (Шанель) фирмасы әртүрлі өзгерістерге Кристиан
Диор 1947 жылы жаңалық әкелді. Қазіргі пішім киімдері тұрақты, тек қана
әртүрлі детальдары өзгерген.
Киімнің функциялары. Қазіргі заманғы киімнің конструкциясының әр
түрлілігінің негізгі факторлары – бұл жергілікті климаттық шарттары,
фигураның өлшемдік мінездемесі, жынысы, жасы, түрлі субъективтік міндеттер.
Қазіргі заманғы тігін бұйымдарының конструкциясы пішіндері және
бөлшектерінің санымен анықталады. Бұйымның тігістерінің орналастыруы
бұйымның түрі мен өңдеу әдістемелеріне байланысты. Бір тігін бұйымында
екіден қырыққа дейін бөлшектер болуы мүмкін. Бұйымның негізгі бөлшектері
оның пішіні мен силуэтін айқындайды. Модельдің сыртқы пішіні бөлшектің
конструкциясының жоғарғы бөліктерінің бөлшектерінен анықталады. Ерлер
немесе әйелдер киімінің негізгі бөліктері жалпы, бір бөлімнен тұруы мүмкін,
бірақ конструкциясының түрлілігі ол – бөлшектердің бөліктеп пішіліп тігілуі
немесе вытачка қолдану. Жалпы вытачканы бұйымның көлемі – пішінін шығару
үшін қолданылады. Адамзат қоғамның даму сатысына киім негізінен бастапқыда
қорғаушы функциясын орындар, кейін келе әсемдік жағына ауысты.
Қазіргі заманғы киімге көп талаптар қойылады. Ол көптеген функцияларды
орындайды, олардың негізгілері: утилитарлық (қорғаушы, физиологиялық) және
ақпараттық, эстетикалық 1) Қорғаушы функциясының мақсаты адам денесін ауа
райының қолайсыз жағдайларынан және функциясы залалдардан сақтау. 2)
Физиологиялық функциясы ыңғайлығы мен жайлылығы алға тартады. 3) Ақпараттық
функциясы киімнің адамның сыртқы кескін – келбетіне сәйкестігін,
үйлесімділігін, бұйымның композициясының ерекшелігін және оның дайындалу
сапалығын айтады.
Жалпы сәнге бағыттамаға келетін болсақ сән, мода деген сөз біздің
тілімізге шет тілінен енген термин сөз ретінде қабылданған. Мода сөзі
француздың mode деген сөзінен алынған, ал бұл сөз латынның modus
сөзінен бастау алған.
Ол белгілі бір өлшем, тәртіптің немесе образ деген мағынаны
білдіреді. Моданы өмірдің немесе мәдениеттің белгілі бір саласында белгілі
бір мәнердің аз уақытқа дәуірлеп тұруы деп те аударуға болады. Талғам
ұғымында моданың айырмашылығы ол көркем туындыларға және күнделікті
тұрмыста қолданылатын заттарымыздың сыртқы түрінің неғұрлым аз уақытта
үстірт өзгеруінбілдіреді.
Ал тар мағынада Модадегеніміз салыстырмалы түрде аз ғана
уақыттың аралығында киімнің сыртқы түрімен үлгісінің өзгеріп отыруы.
Жалпы моданың екі бағытын айқындауға болады:
Жеке адамдарға арналған, ерекше сәнді және салтанатты сән үлгілері;
Бұлардың біріншісі екіншісінен қымбатырақ болады. Бірақ сән үлгілерін
жасаушылардың міндеті осы екі категорияға да бірдей. Аталарымыздың Ағаш
коркі- жапырақ, адам көркі-шөберек деген мақалынын мағынасы түрінде. Оның
философиялық мәні біздердің бүгінгі қызметімізді толық саралап береді.
Байқап отырсақ, мода барған сайын қоғам өмірінің барлық жақтарына-
саясатқа, экономикаға, социологияға және басқаларына дейін еніп келеді. Сол
себептіде қоғамдық өмірдің барлық жақсылықтары мен қарама қайшылықтары сән
үлгілері мен өзіндік көріністерін тауып отырады.
Көйлек тарихының адамзат қоғамындағы ең бір маңызды түсініктердің
бірі сарын.
Киім ассортименті-мұның өзі тұтынушылар сұранымын қанағаттандыру
үшін өнеркәсіп шығаратын түр мен мақсаты алуан түрлі бұйымдардың түрлі
жиынтығы.
Айқындалған белгілері бойынша барлық киімдер ассортименттік
топтарға бөлінеді: киімнің мақсаты материялдардың түрімен киім өндірудің
әдісі, негізгі белгілері т.б. Әр бір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың
жиынтығы болады.
Типтік ұсыныс дегеніміз- аталмыш топ бұйымдарына тән сипаты бар
негізгі конструкциялық-технологиялық белгілерді мейлінше мол қамтитын
бұйым.
Сұлба дегеніміз- француз сөзінен аударғанда заттың сыртқы бейнесі,
көлеңкесі деген мағынаны білдіреді. Сұлба – көйлек формасын анықтайтын
белгілі бір түсінік, бұйымның сәнді тұлғасынанықтаудағы негізгі
факторыболып саналады. Сонымен қатар сұлба- жарықтағы форманы қабылдау.
Бұйымның негізгі нұсқаларын, ұзындықтарын, енін, бел сызығының орнын т.б.
белгілерін анықтайды.
Қынамалы сұлба- өте сымбатты тұлғалы адамдарға келеді, олардың
фигураларын нақты көрсетіп тұрады.
Пропорция дегеніміз- киім пропорциясына жақын ара қатынас, ең әдемі
жетілген дұрыс арақатынас болып табылады.
Көйлекде қалыпты пропорциялармен қатар әдемі өзгертілген
пропорциялардыда қолдануға болады. Мәселен, бұл тігісін көтеріп немесе
төмен түсіру, иық кесіндісін кеңейту және тарылта түсу.
1.2 Қолданылған материалға мінездеме
1.3 Қосымша қолданылатын материалдар
Жіптер; қазіргі заманғы жіптер саласы әр түрлі синтетикалық
жіптертөзімді мықты келеді.Жібек жіптер қасиеті жағынан тігін машинасына
жарамды.Сонымен қатар жібек жіп сырт киімнің бедері тігістерінде түйме
торлағанда өте қолайлы .Бұл тігісі машинасына жарамсыз.Себебі үзілгішөңгіш
№10,20,30,40,50-түрлері бар. Ине ежелгі дәуір адамдарының мата туралы
түсінігі болған жоқ. Олар киімді жануарлардың терісінен жасады.Аң терісін
тігу үшін балықтың сүйегін қыздырып біз ретінде пайдаланды.Кейін біздің
ұшын бұрғылап көз жасады. Содан біздер алғашқы инелер есебінде қолданылды.
Сүйек инелерден кейін қола, сосын темір, күміс
инелер пайда болды инелер негізінен екіге бөлінеді қол инесі және машина
инесі. Қол инесінің диаметрі мен ұзындықтары әр алуан, он екі номері бар.Ал
машина инелерін тек жуандығына қарап ажыратады іс тігетін ине түзусырты
жылтыр үшкір болып келеді.
Жіптер ерте кезде жіпті сол тігілетін бұйымның матасының ұзын
бойынан жыртып алған. Пішілген бұйымды көктемей бірден тіккен. Сонымен
қатар көркем тігіс түрлерін де пайдаланған. Ретіне қарай жөрмелеу тігісі,
қайып тігісі,шаша қайып тігісі пайдаланған. Жібек жіптер қасиеті жағынан
жарамды. Тігілетін киімнің өңіне байланысты жай жіптерді пайдалануға
болады.
Сантиметрлік таспа дитциметрлік, миллиметрлік бөліктерден тұрады.
Таспаны өлшеу алдында жаңа таспамен тексерген жөн немесе мүмкіндік болса
жаңа таспа пайдаланған жөн.
Жұмыс орнын ұйымдастыру ережелері
Машина жұмыстарын орындауға арналған жұмыс орнын,және электр
қоспасы бар столмен жабдықталады.Сонымен қатар винтті айналмалы орындықпен
жабдықталады. Бұл орындық адам бойына қарай орныдық биіктігін құрастыруға
мүмкіндік береді.Машина столының астыңғы оң жағында токка қосатын арнайы
қысқыш бар.Машина столының беті тегіс және таза болуы шарт.Машинлардың
ортасында қол жұмыстарын орындауға арналған стол орналастырылған.Стол
бетіне тек қана өңделетін детальдар және өңдеуге керекті құрал-жабдықтар
жатуы тиіс.Табиғи жарықтан басқа бөлменің ішінде жергілікті жарық күші
болуы тиіс.Жұмыс аяқталған соң, өңделетін жұмыскер өзінің жұмыс орнын
тазалап барлық құралдардаы өз орнына қойып,машиналармен жарық машина көзін
өшіру керек.Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс уақыты мен жұмыс орны, еңбек
өнімділігі мен сапасын арттырады.
Көйлек тігін мамандырының сол немесе басқа түстің (түс гаммасының)
белгілі бір жерде адамның жұмысқа,үй тұрмысында, театырда, мейрамда, оған
көрерменнің көзқарасынна, яғни көйлекді көріп қабылдау заңдылығына
байланыстылығын білу маңызды. Көйлекде түстің мәні зор, себебі түсті
эмоционалды дәрежеде қабылдау адамның және бір ерекшеліктерін айқындауға
немесе жасыруға көмектеседі, екіншіден үлкен немесе құрылымдық өзгертулер
негізінде көпнесе көйлекдегі түсті шешімдер арқасында оның әртүрлігіне қол
жеткізеді.
Көйлекның түсі ұқсастық (туыстық) немесе контраст принцпі бойынша
темпераментіне, көздің, шаштың,терінің түсне сәйкес таңдап алынады Түспен
киімнің маусымдылығын білдіруге болады. Көбінесе жазда колориті бойынша бір-
біріне сәйкес ашық түстер қолданылады, қыста бір-біріне қарама – қарсы
түстердің қатынасын пайдалынады (ақ пен қара түс). Көктемдегі колорит
әдетте нәзік түстер мен туыстық- контрасты үйлесіммен алынған қанық
түстердің ерекше бірігуімен өзгешелетіндей жеңіл болады.
Көйлекның күзгі түстері табиғаттағы жапырақтар тәрізді туыстық
үйлесімділіктің сан алуандылығымен ерекшеленеді. Күнделікті киімде көбінесе
пастельді, тұнық түстер пайдалынадыал сәнді киімдерде әртүрлі фактуралы
маталарды парша тәрізді жылтыр немесе түн сияқты барқытты қолданып тігілген
түстердің контрасты қосылуы орынды.
Түстердің кейбір классикалық үйлесімін күнделікті өмірде сәндіне
қарамастан біз жиі таңдап аламыз. Осыған қарамастан біз жыл сайын
көйлекдегі қазіргі кездегі басым болып келетін түстің негізгі пропорциялары
мен силуэттерін беретін сәннің жаңа бағытына кезігеміз.Егер түс көйлек және
оның бейне құрамы туралы түрлі мәлімет беретін болса, түстің мәні күшейеді.
Түспен көйлек жасалған материал мен оның қасиеттері тұралы әсер өзара
байланысты, түс көйлекді қоршаған ортадан (мысалы, темір жол
құрлысшыларының және т.б жұмыс киімдері) ажырата отырып, оның мәнін береді.
(әсемді эстрада үшін) көйлекның неге арналғаның неге арналғанын көрсет
алады. Сонымен бірге көйлек туралы белгі ретінде береді (салтанатты әсем
көйлекдерде отан белгісі түрінде көгілдір түс болады).
Түс тек қана көйлекнің неге арналғандығына емес, сонымен бірге жыны
сына (еркек, әйел) жасына (бала, бозбала,жас, орта және кәрілік жасқа
арналған көйлекдер) баланысты.
Көйлекның түсіне материалдың фактурасы әсер етеді, көйлекді эмоция алды
түрде байытады немесе керісінше эмоционалды жүкті азайта отырып түсін
өзгертеді. Көйлекдегі гармония адамның жеке қасиеттеріне де тәуелді. Мұнда
тігілген көйлек адамның ерекшеліктерімен көйлекнің түсі мен бейнесі сәкеч
болуын сезу жіне білу маңызды.
Бұл жыл уақытының өзгеруіне ғана емес сонымен бірге сәулет өнеріндегі,
өнердегі дизайындағы және т.б. жалпы теңденцияларына байланысты. Түстердің
араласуы туралы мәселесе негізгі сұрақтардың бірі. Суретшілер түсті үнемі
іздеуде жеке түстерге ғана емес, сонымен қатар түстердің қатынасына мән
береді.Түстік қатынастар немесе түстік гаммалар киімде және суретшінің
басқа да шығармшылық қызметінде қолданылады.
Түстік гамма белгілі бір принцип бойынша бір-бірімен біріктірілетін
түстерден құрылады. Табиғаттағы түсіне сәйкес алынған түс басқа түстермен
біріктірілген болулардың өзара қатынасы түстік қатынасы түстік қатынастар-
деп атайды.
Жиынтықтағы барлық түстер әдеп әбден зерттелініп таңдап алынды
сондықтан ұлттық киім үлгісіде түс шешім толық заңдылықты қамтамасыз етіп
тұр деседе болады.
1.4 Ұсынылатын материалдар
Маталардың сыртын оның сапасымен сипатталады. Маталардың сорттылығы
стандарт нормаларына сәйкес тоқыма фабрикада анықталады. Маталардың
сорттылығын анықтау үшін стандарт бар.
• Мақта және штапель маталар үшін
• Жүн маталар
• Жібек маталар
• Зығыр маталар.
Осы маталардың ішінде көйлектік маталар ең көп таралған.
Көйлекутік маталар – жібек маталар сияқты жылтыр баспалың. Негізі мен
арқауы 25 текс жалаң қабат вискозе жіптерін пайдаланып крептік айқаспамен
тоқылған.
Маталардың түрін ажырата білу үшін оның созылғыштығын қолмен ұстау
арқылы жарық сәулесі арқылы анықтайды. Матаның ұзындығы мен енін мата
талшықтарының арқауы мен негізін анықтай отырып табады.
Осы аталған материалдардың жібек мата тобының ішінде жібек талшықтары
мен синтетикалық вискоза талшықтары арқылы өңделген, көйлектін маталар
қатарындағы атлас матасын алып сипаттау.
Маталардың ассортементі өте көп және әр түрлі тоқыма өнеркәсіпте,
зығып, жүн, жібек, мақта маталардың төрт мыңнан астам артикула шығарылады.
Артикула дегеніміз техниканың жағдайымен жасалынатын мата түрі.
Артикуланың сандық белгісі бар прискурант бойынша матаның шартты рет
нөмері.
Матаның аты біреу болуы мүмкін бірақ артикулы әр түрлі.
Жібек матасы талшықтың құрамы бойынша 8 топқа бөлінеді. Біз пайдаланып
отырған атлас матасы. Жібек матасының жасанды жібек және синтетикалық
талшықтардан құралған мата. Бұл жібек мата топтамасының ішінде III –ші
топқа жатады.
Түкті маталарды тігу күрделі. Қиғанда түктерінің бағытын ескеру керек.
Ы.Ж.Ө- де арнайы кадро лента қолданылады.
Жиделік матала басқа талшықтар араласқан синтетикалықтар жіптерден
тқылған маталар.
Артикулы 30001 – 37991 аралығы.
ІІ- бөлім. Жабдықтау бөлімі
2.1 Қолданған жабдықтарға мінездеме
Тігін машинасы – тігін жабдықтарының ішіндегі ең негізгі зат.
Ыңғайлыда, сенімді машина-ұзақ жылдарға адал көмекші бола алады. Олардың
қатарында ең қарапайым тігістерді орындайтын машина не компьютермен
реттелетін сапалы, күрделі электронды машина болуы мүмкін
Кәдімгі түзу тігісті машинада кез келген бұйымды тігуге болады, бірақ
сәнді де, сапалы бұйым қажет болса, қазіргі заманғы машина болғаны дұрыс.
Бұйымның сапалы болуы машина түріне ғана емес, ең алдымен маманның
іскерлігі мен сауаттылығына байланысты. Сондықтан шебер ең алдымен машинаны
дұрыс пайдаланып, барлық құрал – жабдықтармен дұрыс жұмыс істеп үйренуі
қажет.
Тігін машинасын күтіп, уақытылы майлап тұрса, ол ұзақ уақыт жұмыс
істейді. Әсіресе, қайық механизімін мезгілімен майлап, мата жылжытқышты
щеткамен тазалап тұрған жөн. Жақсы күтілген машинаның даусы да шықпауы
тиіс.
Машина инесі. Тігістің дұрыс және әдемі болуы иненің дұрыс
пайдаланылуына да байланысты. Мата неғұрлым жұқа болған сайын, иненің
нөмері де соғұрлым кіші болуы керек. Ең кіші ине (№65) ең жұқа жібек және
мақта маталарды тігуге қолданылады.
Көйлекдік маталардын дайындалатын бұйымды №90 инемен, тығыз және қалың
маталарды №100-110 инемен тігеді.
Тіккен кезде иненің ұшына үлкен жүк түседі, сондықтан оның ұшы тез
майырылып қалады, өтпейтін ине матаның жібін үзіп, жинап кетеді. Сондықтан
инені уақытылы ауымтырып отыру қажет. Иненің 4 негізгі түрі бар:
Әмбебеп инелер – әр түрлі маталар үшін (№965-тен №18110)ең кішісі ;
Ұш дөңгелек – тоқыма және созылғыш маталар үшін (№965-тен №16110);
Қосарланған ине – тоқыма бұйымдардың қималарын қайтарып тігу
үшін,сонымен қатар созылғыш маталарға сәндік тігіс түсіру үшін;
Ұшы үшкірленіп келген инелер – тері және былғары бұйымдарды тігу үшін.
Сонымен қатар ұзыны мен көлденеңі бірдей созылатын маталарды тігу үшін
қолданылатын, ұшы шар тәрізді арнайы инелерде болады. Бұл ине қалың тоқыма
және жұмсақ созылғыш материалды тепшім тастамай тігеді. Джинсы матаны
тігетін және басқа да тығыз маталарға арналған иненің ұшы өте жіңішке
болады.
Көктеуге арналған иненің екі көзі болады, олар бірінің астына бірі
орналасады. Егер жіпті жоғары көзінен өткізілсе, онда машина кәдімгі
тігіспен тігеді. Инені дұрыс пайдаланбау, дұрыс қоймау кесірінен қиындықтар
туындауы мүмкін.
Бұйым сапалы тігілуі үшін арнайы торлағыш машинаның болғаны жөн.
Торлағыш машинаның өндірістік және тұрмыстық екі түрі бар, өндірістік
торлағыш машинаның қуаты өте жоғары болғанымен, тұрмыстық машина тігіс
сапасын реттеуде мата қалыңдығына, жіп түріне оңай турланады.Өндірісте
торлағыш машиналардың белгілі фирмалар шығарған Зингер, Джукки, Эльпа
және басқа да түрлері қолданылады. Олар 3жіпті немесе 4 жіпті болады, оны 2
жіпті етіп өзгертуге де болады.
Қол жұмыстарына арналған құралдар. Қол жұмыстарына арналған аспаптарға
қол ине, оймақ, қайшы, сантиметрлік таспа, ал құралдарға манекен,
лекалолар, пышақтар жиынтығы, қысқа қазық, түйреуіш және т.б. жатады.
Қол жұмыстарына арналған тігін инелер орындалатын жұмыс түріне
байланысты әр түрлі болып келеді. Көктегенде түйрегіш инелер ыңғайлы, олар
ұзын және дөңгелек көзді болады. Орташа ұзындықтағы тігін инелер – ұзын,
ұшы өткір және көзі кішкентай. Ұшы доғалданған инелер тоқыма маталарды тігу
үшін қолданылады. Мұндай инелер кездеме жіптерін зақымдамай, ілмектерді
оңай қозғап, арасына тез кіріп кетеді. Қысқа тігін инелер дөңгелек көзімен,
майда тепшімдермен тығыз маталарды сырып тігу үшін қолданылады. Үшкірленген
ине терімен жұмыс істегенде қолданылады.
Түйреуіштер. Бөлшектерді уақытша біріктіру үшін пайдаланылады. Ол
жұмыстың орындалуын жылдамдатады.
Жастықша. Түйреуіш пен инелер жоғалып қалмас үшін, жинап қоюға қажет.
Оймақ. Тігін жұмысы кезінде қолды ине шаншудан сақтауға арналған аспап.
Оны оң қолдың ортан саусағына киеді. Оймақтың сыртқы бетінде кішкентай
шұңқыршалар болады, олар иненің сырғанап жылжуына кедергі жасайды. Оймақ
саусақта тақау, тығыз болуға тиіс, сондықтан онықолдың ортаңғы саусықтың
жуандығына сай таңдайды. Инені оймақтың қабырғасымен итеру керек. Оймақтың
түпті және түпсіз түрлері бар. Түбі бар оймақ көйлектер, әйелдер және қыз
балаларға арналған жеңіл бұйымдарды өңдегенде қолданылады, ал түбі жоқ
оймақ пальто, көйлекге арналған қалың маталарды өңдеген кезде қолданылады.
№9, 10, 12- оймақтар ерлер бұйымдарын, №3, 4, 5 – әйелдер бұйымдарын өңдеу
үшін қолданылады.
Жіп өткізгіш – өте жіңішке жасалған ілмек, жалпақ пластинаға
бекітілген, жіпті ине көзімен өткізу үшін қолданылады. Бұл жабдық жіпті тез
сабақтауға (машина және қол инені), жіпті матаның теріс бетіне өткізуге
немесе ілмекті кетіруге пайдаланылады.
Тігін бұйымдарының сапасына бұйым және бөлшек өлшемдерінің нақты болуы
үлкен әсерін тигізеді. Өлшемдерді дұрыс алу үшін арнайы өлшейтін құралдар
мен лекалолар қажет.
Сантиметрлік таспа. Тігін жұмыстарындағы ең негізгі өлшеу құралы, оны
сантиметрлік деп те атайды. Ұзындығы 150 см, берік созылмайтын матадан
жасалады. Ұштары жұқа темірмен көмкеріледі. Сантиметрдің екі бетін де ұзына
бойына сызықшалармен белгіленеді. Сантиметрлік таспаның сандары өшіп немесе
таспа тесіліп қалса, сантиметрлік таспаны ауыстыру қажет.
Сызғыштар. Ұзындығы 1 м, жалпақ ағаштан жасалады. Ол матаға үлгілерді
жайғанда, үлгі сызбаларын тұрғызғанда пайдаланылады. Мөлдір сызғыш көбіне
шаблон ретінде қолданылады. Ондай сызғыш көмегімен жіп бағытын бақылау,
темпелерді, бүкпелерді, қайтару сызықтарын белгілеу оңай. Жүгіргіш сызықтың
көмегімен матаны тез тегістеп, белгілеу сызықтарын жылдам түсіруге болады.
Ол ұзындығы 15 см темірден немесе пластмассадан жасалады. Т тәрізді мөлдір
сызғыш жіптердің қиылысуын анықтауға көмектеседі, тік бұрыштарды сызуға,
үлгілерді реттеуге көмектеседі. Тігінші үлгісі пішу жұмыстарына, үлгілеуге
және пішуге көмектеседі. Сонымен қатар, қалам, қағаз және өшіргіштер қажет.
Пішу жабдықтары. Фигуралы тұтқасы бар тігінші қайшысы пішу жұмыстарына
өте қажет. Пышақтарының бұрылу бұрышы матаны көтермей-ақ қырқады. Тұтқасы
әр түрлі болады, үлкеніне төрт саусақты да кіргізуге болады. Қайшыны қол
өлшеміне қарай таңдау қажет. Пышағының ұзындығы әр түрлі болуы мүмкін (18-
30 см-ге дейін). Мұндай қайшылар 8 қабат матаны түбіне дейін қырқады. Егер
жиі және көп қырқу керек болса, онда электрлі қайшыларды қолдану керек.
Жүзі тісті қайшылар мата шеттерін иректеп қияды. Мұндай қайшымен
шеттері сетінемес үшін матаның жиектері қырқылады.
Пішу үстелі жерден 90 см биіктікте, беті қатты, теп- тегіс жылтыр болу
керек.
Пішу тақтасы картоннан жасалады, үстелдің бетін бүлінуден қорғайды.
Мұндай тақтада мата тез жылжиды, орап жинап қоюға болады. Кескішпен жұмыс
істегенде өте ыңғайлы.
Үтіктеу жабдықтары. Бумен ылғалдайтын үтіктің қызуы өте жоғары болады.
Үтіктің жылу реттегіші болғаны жөн. Синтетикалық маталарды үтіктеу үшін кез
келген қызуда булай алатын үтік боғаны дұрыс.
Портативті бумен ылғалдатқыш бұйымды кез келген бағытта үтіктей алады,
табаны металл емес, мата бетін бүлдірмей, оң жағынан үтіктей беруге болады.
Алмалы – салмалы табан. Үтіктің табанына орнататын арнайы табан. Онымен
түкті маталарды ізсіз, түгін кигізбей өң жағынан үтіктеуге болады. Балқығыш
маталар оған жабыспайды. Бұл табандар үтікті қолдану уақытын ұзартады.
Үтік тақтасы немесе үстелді қойғыш – үтік тақтасының беті жұмсақ, бірақ
қажетінше қаттылау матамен қапталады. Үтік тақтасы киім үтіктеуге өте
қолайлы. Сонымен қатар үтік тақтасы үстелді қойғышымен болса тіптен жақсы.
Бұйымның жартысын үтіктеп жатқан кезде, қалған бөлігі салбырап созылып
тұрмай, үстелдің үстінде жатады.
Қол инелер үшкір, серпімді болуы керек және сынғыш болмауға тиіс. Ине
көзінің мөлшері жеткілікті және қабыршақсыз болуы керек. Инелер жуандағына,
ұзындығына қарай әр түрлі және ине көзінің мөлшері түрлі болуы мүмкін.
Ұзындығына және жуандығына қарай инелер бірнеше нөмерге бөлінеді: №1-
ден №12-ге дейін. Тақ нөмерлері инелер жұп нөмірлі инелерден ұзынырақ
болады. Инелерді орындалу жұмысына, өңделетін матасына және бұйымның түріне
қарай таңдап алады.
Жіптер инеге, өңделетін маталарға сәйкес таңдалады. Бұйымды жұқа
(маркизет, батес, вуаль, вальта сияқты) мақта маталардан жасаған кезде №50-
80 мақта жіптерді қолданады. Сәтен, шыт, түкті жұмсақ маталардан дайындау
кезінде №50-60 инелерді қолданады. Аса жұқа маталарды ( шифон, креп-жоржет)
№65-75 жібек жіптермен және №80 мақта жіптермен тігеді, ал жұқа, жеңіл
жібек маталарды (крепдешин, креп-сәтен)№60-80 мақта жіппен, көйлекті жүн
маталарды № 50-60 жіптермен тігеді. Қалың матадан тігілген пальтоларды
өңдеу кезінде №30-40 жіптерді, ал жұқа матадан тігілген пальто, көйлекдерді
өңдегенде №40-60 мақта жіптер қолданылады.
Жаппай өндірісте маталар механикаланған тәсілмен пішіледі, сондықтан
қайшыны көбінесе бөлшектерді қырқу немесе жіптерді кесіп алу үшін
қолданады.
Бұйымды жеке өндірісте не жеке тапсырма бойынша дайындау кезінде
қайшыны матаны пішуге, бөлшектерді кесіп алу және т.б қолмен орындайтын
операцияларға қолданады. Тігін өнеркәсібінде қолданылатын қайшылардың 8
нөмерлі түрі болады. Оларды өңделетін маталарға, орындайтын операцияларға
қарай таңдайды. Қайшы дыбыссыз ашып – жабылу керек, ал оның жүзі бүкіл
ұзындық бойынша жақсы кесетін өткір болуға тиіс. Жіптің ұштарын кесуге
арнайы қайшы қолданылады.
Сантиметрлік таспа жұмсақ матадан не резеңкеден жасалады. Оның бетінде
миллиметрлік және сантиметрлік белгілер түсірілген. Сантиметрлік таспа адам
денесінің өлшемдерін алу және бұйымның бөлшектерін өлшеу үшін қолданылады.
Жұмыс істеу кезінде таспа созылуы мүмкін, сондықтан оны әрдайым тексеріп
тұру керек. Бір жұмысты орындағанда тек қана бір таспаны қолдану қажет,
себебі әр түрлі таспалармен жұмыс істегенде өлшем нәтижелері анық, дәл
болып шықпауы мүмкін.
Пышақты шығыршық жұмыс аяқталған соң жіпті кесіп алуға арналған.
Шығыршықты сол қолдың сұқ саусағына киеді. Сондай – ақ, жіпті кесу үшін
жұмыс орнында жылжымайтын қауіпсіз ұстараның жүзі бекітілген құрал
орнатылады. Саусақтарды кесіп алмау үшін оның екі ілмегі болады. Сол
жылжымайтын құрал мен пышақты шығыршықтың қолданылуы жұмыс уақытын азайтады
және өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді
Қазық өңірдің жаға, түймелігін ілмегін, әр түрлі фигуралы тігістерді
түзетуге, сондай – ақ, жіпті алуға қолданылады. Қазық ағаштан, сүйектен,
темірден жасалуы мүмкін. Ол ұзындығы 100-120мм, диаметрі 7мм өткір ұшты
дөңгелек өзек (желі) сияқты болады.
2.2 Пішу цехының жабдықтары
Дайындау цехының өндірістік процесі мынадай операцияларға бөлшектенген:
құжаттарды және ыдыстардың бүтіндігін тексеріп, материалдарды қабылдап алу;
материалдарды сандық жне сапалық бағасын беру; қарап шыққан материалдарды
сақтау; конфекциялау; жаятын мата есебін шығару, материалдарды пішу цехына
жөнелту үшін комплектілеу.
Материалдарды қабылдап алу. Дайындау цехы буманы шешу, брактау-өлшеу
бөлімдеріне бөлінеді. Буманы шешу бөліміне жасалған келісімдер бойынша
сауда базаларынан немесе тоқыма фирмаларынан қажетті материалдар
құжаттармен бірге келіп түседі.
Құжатқа сәйкес түскен материалдардың санын және сақталуын тексереді.
Содан кейін бумасы шешілген материалдарды текшелердің үстіне немесе
контейнерлерге мата жөнін көрсететін жазбаларды көрсете текшелеп жинайды,
оларды электр текшелегіш т.б. құралдардың көмегімен цех ішіне орналастырып
қояды, ал кәсіпорын территориясында оларды монорельспен жүретін
аккумуляторлық арбалармен электр тиегіштер көмегімен тасымалдайды.
Материалдарды брактау. Брактау және материалдарды өлшеу операциялары
қатарынан атқарылады, яғни бір жұмыс орнында - брактау-өлшеу машинасы
үстінде немесе бірінен соң бірі – брактау машинасында және үш метрлік
өлшегіш үстінде жүргізіледі.
Астараралық және қолданба материалдарды брактауды тек қатарынан -
брактау-өлшеу машинасы үстінде атқарады.
Тоқыма кемістіктерін көрудің жағдайын жақсарту үшін, станоктің экранын
терезеге қаратып орналастырады, ал кешкі уақыттарда станок экранын
люминесцентті шамдармен жарықтандырады. Маталарды тексеруді мемлекеттік
стандарт талабына сәйкес жүргізеді.
Брактау кезінде матадағы дақтарды, жіңішкеріп кеткен жерлерді, ұзына
бойына түстің біркелкі болмауы сияқты және басқа кемшіндерін табады. Оларды
белгілейді, яғни кемістік бар жерге сигнал деп орама шетіне түрлі түсті
жіп іледі. Материал бумасын қайта орау шапшаңдығын арттыруды, бәсеңдетуді,
таптауды, бағытын өзгертуді бақылаушы басқарады.
Үш метрлік өлшегіш үстел төбесінде үш өлшегін аспап: екеуі – үстелді
бойлай, біреуі – көлденеңенен енін өлшеу үшін орнатылып бекітіледі.
Материалдың үстел бойынша жылжуын және қайтадан бума боп оралуын
механикалық тәсілмей қисайтпай, жиырмай және көрмей жүзеге асырады.
Бумадағы материалдың ұзындығын өлшеуді матаның жөні жазылған қағаз
оралғаннан кейін, бұл жазба көрініп тұрарлықтай етіп ішкі шетінен бастайды.
Материалдың енін әр 3 метр сайын 1-мм-лік дәлдікпен өлшейді. Негізгі ең
ретінде неғұрлым жиі кездесетін өлшемді алады да, тым жіңішкеріп немесе
ендірек болып кеткен жерлерге кейін пішу кезінде ескеру үшін белгі соғып
отырады. Ұзындықты және ені өлшеудің нәтижелерін бөлек папортына жазып
отырады, ол екі дана етіп жазылады. Паспорттың бірінші данасына материал
нұсқасын жабыстырады да есептеушіге тапсырады. Екінші дананы материал
бөлігіне бекітіп қояды.
Материалдарды сақтау. Материалдарды сақтау кезінде сақтау және жаятын
матаны іріктеп алу үшін бөліктерді тез орналастыру мақсатымен қойма көлемі
мен сыйымдылығын мейлінше толық пайдалану қажет.
Бракталған материалдарды секциялық немесе көп ұялы текшелерге артикуль
және ені бойынша қырын қарата жайғастырады. Тиеу және түсіру жұмыстары
көтерген платформасы бар арбашалармен атқарылады.
Сондай-ақ материалдарды шырша тәріздес текшелерде де сақтайды, бұл
кезде текшелегіш кранды пайдаланады. Материалдарды сақтаудың жаңа
тәсілдерінің бірі – элеваторлық тәсіл болып табылады, мұнда маталарды тиеу
және түсіру автоматты басқару пультінен атқарылады. Бұл тәсіл ауыр жұмысты
механикаландырға және белгілі бір есепке енетін материалдың бөлігін тез
тауып алуға көмектеседі.
Бракталған материалды орналастыру үшін текшелер мен ұяшықтарды
нөмірлейді: қатарларын әріптермен, ал текшелерді цифрмен белгілейді. Бөлік
паспортының теріс жағына мата орамы тұрған текше ұяшығының нөмірін көрсетіп
қояды, бұл жаятын мата іріктеу үшін материал бөліктерін комплектеу уақытын
қысқартуға мүмкіндік береді.
Бракталған материалды сақтайтын екі басқару пульті бар
автоматтандырылған қойма техникалық процесстерді басқарудың
автоматтандырылған жүйесінің (АСУТП) құрамды бөлігі ретінде пайдаланылуы
мүмкін. ЭВМ-де қойманың кіру және шығу параметрлерін үйлестіре отырып,
мынадай автоматты операцияларды атқаруға болады: түгелдеп есепке алу,
есептерді комплектеу, тапсырыс орындау үшін материалды мейлінше толық
пайдаланудың есебін шығару, бұған қоса материалмен қамтамасыз ету шамасы,
оның қозғалысы туралы т.б. ақпараттар алуға болады.
Материалдарды құрғақ, желдетілетін тұрғын жайды, жылыту аспаптарынан
кемінде 1 м қашықтықта сақтайды. Жайдағы дымқылдықтың салыстырма шамасы 60-
65% , температурасы - 16-20°С болуы тиіс. Материалдарды шаңнан, күн
сәйлесінен, күйеден және былғанудан қорғайды.
Сауда фирмаларымен бірге жасалған келісімдер негізінде және өлшемдік-
өсімдік ассортиментімен сәйкес дайындау цехының есепшілері жаюға арналған
материалдар іріктейді. Іріктеудің бөліктердің паспорттары бойынша үнемді
пішуді ескеріп, кәсіпорында қолданылып жүрген нормаларды басшылыққа ала
отырып, жүзеге асырады. Жаятын материалдарды іріктеген кезде ЭМРТ-2
электрондық машинасын пайдаланады.
Материалдарды үнемді пішудің мәні – кәсіпорынға келіп түскен
материалдарды мейлінше үнемді пайдалануда. Пішуді тиімді атқаруды жүзеге
асыру үшін пішуге кірісер алдын әр бөлек материалды есептей отырып, онда
қалдық болмау жағын мұқият ойластыру қажет.
Бөліктерді есептеудің мәні оларды белгілі бір ұзындықтағы жаймаларға
немесе жаймалар рамкаларына, сол жаймалардың немесе рамкалардың
ұзындықтарының қосындысы бөліктегі материал ұзындығына тең түсетіндей
немесе одан 10-40 мм-дн астам болмайтындай етіп шартты түрде есептелуде.
Бөлік ұзындығы бойынша жайманың ұзындығы бірдей полотноларының бәрі тұтас
жатса, онда бұл есеп тиімді болып саналады.
Бөлік шетінен ұзындығы 15 мм-ге дейінгі жүн матадан 10 мм-ге дейін
басқа маталардан, қысқа өлшемдік ұнтақ қалдықтар деп немесе қиықтар деп
атайды да, жайма қалдықтарына жатқызады.
Бөліктердің есебін қарапайым есептеу қондырғыларын қолданып, Каштан
ЭВМ-інде шығаруға болады.
Бөліктерді жаймаларға іріктелгеннен кейін, бұйым және материалдық сан
мөлшері туралы мәліметтер көрсетілген екі дана тізім жасайды. Осы құжат
негізінде жұмысшылар материалдық қажетті бөліктерін жинайды да пішу цехына
жөнелтеді.
Өнеркәсіптік роботтар мен манипуляторлар барған сайын халық
шаруашылығының әртүрлі салаларында кеңінен қолданылып келеді.
Роботтарды ендірудің негізгі мақсаты – қол еңбегін технологиялық
процесін жедел түрде қайта жөңдеу мүмкіндігіне сәйкес ауыстыру, бұл оны
жеңіл өнеркәсіп салаларында қолданудың анықтағыш сәті болып отыр, өйткені
ол қол операцияларының көптігімен, бұйымдар ассортиментінің қолданылатын
материалдарының алуан түрілілігімен және модельдерінің жиі ауысып
тұратындығымен сипатталады.
Тігін жабдықтарын автоматтандыру екі бағыт бойынша жүргізіледі: 1)
обьектілердің жұмыс алмасуын автоматтандыру (бөліктер, жүктер т.б.), бұл
жартылай автоматтарды пайдалану қажеттілігіне әкеледі; 2) жұмыстың көмекші
әдістері арқылы автоматтандыру арнайы қондырғысы бар машиналар көмегімен
атқарылады (жіпті қосу, машина табанын көтеру және түсіру, тігіс жолының
басталар және аяқталар жерлерін бекіту, т.б.)
Тігін жабдықтарын бірден екі бағыт бойынша автоматтандыру өз ауқымына
манипулятор, автоматтар және жартылай автоматтар топтарын да алатын
өндірістік роботтар мен роботтандырылған кешендер жасауға алып келеді, оны
қолдану жұмысшы күші жетіспеушілікті жояды, жұмысшылардың ісінің сипатын
өзгертеді, адамды жалықтырып шарщататын операцияларды жоққа шығарады.
Өнеркәсіптік манипуляторлар мен роботтарды жасау жөніндегі алғашқы
кезектегі жұмыстарды үш негізгі бағытта жүргізу жоспарланып отыр;
Бөліктерді байламнан бөліп алу, бөліктерді байламға салып жайғастыру
үшін автоматты манипуляторлар жасау және олардың әмбебаптығын дамыту мен
беріктігін сапасын арттыру;
Тоқыма материалдарды пішу үшін операциялық роботтар мен
роботтандырылған кешендер жасау, тасымалдау операцияларын, дайын бұйымдарды
теңдеп бууды автоматтандыру;
Жалпы өнеркәсіптік бағытта қолданылатын роботтар мен манипуляторлар
үшін оларды дайындау өндірісінде және қоймаларда жүк
тиеу операциялары үшін, сондай-ақ үтіктеу процесінде бөліктер мен
жинастыру даналарын орнату және олардан шығару үшін жабдықтар жасау.
ІІІ- бөлім. Графикалық бөлім
3.1 Өлшемдер
Негізгі сызба тор
1.А1 а1 =СгII +Пг=45,5+7=52,5
2.А0 а=Шс+Пшс=19.5+1=205
3а1 а2=Шг+(СгII-СгI)+Пшп=17,5+(45,5 -45)+0,5=18,5
4А0 У=0.4 Дтс=0.4 * 43=17.2
5.А0Г= Взу+ Пспр+25+0.5=25.5
6. А0 Т=Дтс+Пдтс=43+0.5=43.5
7.Т Т1 =1.5
8. ТБ=0.5 * Дтс-2=0.5 * 43-2=19.5
9. ТН= Дизд = 70
10. Г1 Г2 = = 6,8
Артқы бой сызбасының есебі
1. А0 А2 = +Пшс= +0.5=7
2. А2 А1= = =2,3
3.А2П1 = Шп+1,5=13+1,5=14,5
4.Г1 П1 =Впк + 0дтс=45+0,5= 45,5
5.А2 в= = = 4,5
6. в в1 = 2,0
7.в в2 =7
8.Г1 П3= +2= +2=9,8
9.Г1 1= 0,2 Г1 Г4 +0,3=0,2 * 14,5+0,3=3
10.Г1 Г2= = =7,3
Алдыңғы бой сызбасының есебі
1.Г1 Г3 = -1,0= -1=9,2
2.Т9 А3 =Дтп + 0,5 + Пдтс+0,5=44+0,5=44,5
3.А31 А4 = А А1 - 0,5=7-0,5=6,5
4,А31 А5 = А31 А4 +1,0=6,5+1=7,5
5.А4 Г7=Вг =24
6.А4 А9 2*(СгІІ- СгІ)+(0,2-2,0) = 2*(45,5-45) -1,5=2,5
7.Г4 П6 = = = 7,5
8.А9 П5 = Шп=13
9.Г4 2=0,2 Г1 Г4 =0,2*13,5=2,7
10.3-4=1-1,5
Қымтыма
S1В=Аа1 =(Cт+Пг )-ТТ1 = 52,5-(39,5+2)-1,5= 12,5
Г3 2 S = = 1,3
Г3 3 S = = 0,3
Жең
Др 62 О2 Л = Дрзоп : 2+3= 62 : 2+4,5 =35,5
Оз30 О2
Окис 1,8 қымтыма М1 М2=( Окис+Поп)
Покс 6-8 = (62-37)-(18-6) =13,3:3= 6,6
Негізгі өлшем
СШ мойынның жартылай орамы 19.5см
СгІ кеуденің І-ші жартылай орамы 45см
СгІІ кеуденің ІІ- ші жартылай орамы 45.5см
Сг ІІІ кеуденің ІІІ-ші жартылай орамы 44см
Ст белдік жартылай орам 39.5см
Сб бөксенің жартылай орамы 52см
Дтс артқы бойдың бетке дейінгі ұзындығы 43см
Впк артқы бойдың белге дейінгі көлбеу ұзындығы 45см
Вг кеуде биіктігі 24 см
Шг кеуде кеңдігі 17.5см
Цг кеуде ортасы 15см
Шс арқа жалпақтыға 19.5см
Бпрз арқадан қолтық ойындысына дейін . 25см
Оп иық орамы 30см
Оз білек орамы 18см
Др жең ұзындығы 62см
Шп иық орамы 13см
Ди жалпы ұзындық 70 см
3.2 Қосымшалар
Пропорция жеке пластикалық жүйеде яғни, басты форманы, пішінді құрайтын
сызықтарды үйлесімді қоса білгенде ғана қол жеткізіледі. Көйлек
композициясын жоғарыда қарайтын негізгі заңдары объективті және жалпылама
болып табылады. Себебі адамзат өз табиғатында өз формасын өз қажеттілігіне
тағайындалу түріне сай келушілік зиандылықтарын тәрбиелеген. Осындай
заңдылықтар мен неорганикалық және органикалық табиғаттың гормониясы
мазмұндағы. Адамның психо-физиологиялық ерекшелігі жүйесінде эстетикалық
қанағаттандыру сезімі тиімді және гормониялы үйлесімді бұйымдарды талап
етеді.Жетілдірілген заттарды құру суретінден тек қана заңдылықтарды және
гормонияның түрлі құралдарын білуді талап етпейді,сонымен қатар
форма,инструкциясының, сезімінің және шеберліктің нақты дамуы қажет етеді.
Көйлек формасы, пішім-өте күрделі және көп деңгейлі ұғым Форма
ұғымына түрлі позициялардан қарауға болады,оны философияның категория,
символ, объект қызметін, іс-әрекетінің нәтижелері ретінде қарастыруға
болады. Философия ілімінде объект формасын заттың өмір сүру тәсілі ретінде,
мазмұнын ішкі ұйымдасуы түріде қарастырылады қозғалыс динамикалық құра
отырып жүреді. Сондай ақ сызықтардың көмегімен біз өзіміздің көзқарасымызды
тоқтата және әрі қарай жүргізіп тұжырымдай аламыз.
Композиция түзу, қисық және сынған сызықтар көмегімен құрылды. Көйлек
сызықтарының жұмсақтығыны мен қатаңдығы материалдың сапалық сипаттамасымен
негізделеді. Композицияның сипаттамасы және көйлекның формасы сызықтармен
айшықталады.
Композициялық әсерленіп нығаюынына фигуралық беті үлкен негізі болып
есептелінеді. Құрылымына, өңделуіне,жаратылуына байланыс-фактура беті деп
аталады.
Фактура мүмкіндігіне орай әр түрлі тігіс, бедерлі. Алғашқы жағдайда
элементтің фактурасының көлемі өте аз, аспапсыз көзге байқалмайтын әрбір
беттің құрамы маңызды.
Фактураға бедердің көлемі үлкен болады да, элемент саны өте
болады.Кейде элемент фактурасы қаншама белгілі болғанымен, өз формасын табу
керек.
Матаны тығыздығымен немесе бастау тоқылуымен, ауырлық және жеңілдігімен
мата бетін анықтауға болады. Фактураның әртүрлі болуы түрлі формаларына да
байланысты. Геометриялық формадағы түрі, материалға қолданылатын ірі
элеметтердің де өзгереді. Фоктура айқын бейнесімен белгілі әсерлену арқылы
үндеседі. Фактор күшінің әсерінен пасивті беті тегіс бір бағытта, өте
кішкентай өрнегі бар активті, бетінде бадырайған қиын ірі өрнектермен
көрермендер ажыратуға болады.Активті фактура өте сәнді, қосымша сәндеуді
қолданбауға болады. Пассивті фактурада фоны активті фактурадағыдай болса да
қосымшалар қолданылады.
Түрлі фактурадағы материалдар мен камзолдағы матаның сыртқы пішімі
бұлымға қосымша мәнер беріп тұрады. Камзолға пайдаланылатын мата түсінің
үйлесімділігі, түрі әсіресе фактурасына айрықша әсер беріп тұрады. Түсінің
тез өзгеруі мата бетінің тығыздығына, сапасына, байланысты.
Әр текті факторларды қолдану арқылы түсін өзгетуге болады. Бұл әдісті
суретшілерде жиі қолданады . Өзіндік әдемі комзол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz