Тәуекелді басқару саясатын анықтаудағы кәсіпорынның қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Кіріспе
І. Кәсіпорынның қаржылық.экономикалық қызметіне сипаттама
ІІ. Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі және оның табыстылығы мен пайда болуына әсер етуші факторлар
2.2 Кәсіпорынның қаржы активтерінің табыстылығын талдау және бағала
2.3 Кәсіпорынның қаржылық тәуекелінің пайда болуына әсер етуші факторларды талдау
ІІІ. Қаржылық тәуекедердің пайдалылығы мен оны жетілдіру жолдары
3.1 Қаржылық тәуекелдердің кәсіпорынның басқару жүйесіне пайдалылығының әсері және стратегиясы мен тактикасын жетілдіру жолдары
3.2 Кәсіпорында қаржылық тәуекелдердің басқару жүйесінің стратегиялық және тактикалық бағыттарын жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
І. Кәсіпорынның қаржылық.экономикалық қызметіне сипаттама
ІІ. Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі және оның табыстылығы мен пайда болуына әсер етуші факторлар
2.2 Кәсіпорынның қаржы активтерінің табыстылығын талдау және бағала
2.3 Кәсіпорынның қаржылық тәуекелінің пайда болуына әсер етуші факторларды талдау
ІІІ. Қаржылық тәуекедердің пайдалылығы мен оны жетілдіру жолдары
3.1 Қаржылық тәуекелдердің кәсіпорынның басқару жүйесіне пайдалылығының әсері және стратегиясы мен тактикасын жетілдіру жолдары
3.2 Кәсіпорында қаржылық тәуекелдердің басқару жүйесінің стратегиялық және тактикалық бағыттарын жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Тәуекелді басқару саясатын анықтаудағы кәсіпорынның қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызметіне сипаттама
«Қазақтелеком» Акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес 1994 жылы 27 желтоқсанынан, ҚР Министрлер Кабинетінің «Қазақтелеком» ұлттық акционерлік қоғамын құру туралы» 1994 жылғы 17 маусым №666 Қаулысына сәйкес құрылып қызмет етеді.
"Қазақтелеком" АҚ Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар Министрлігі тарапынан 2004 жылдың 28 мамырсында берілген № АБА №000001 . лицензиясы негізінде жұмыс істейді.
Қоғам Қазақстан Республикасының барлық территориясы бойынша өз қызметін таратады, ол қоғамның жарғылық қорына берілетін филиалдардан тұрады. Филиалдар заңды тұлға болып табылмайды. Филиалдар акционерлер Кеңесімен бекітілетін филиал туралы ереже негізінде өз қызметін атқарады.
“Қазақтелеком” халықаралық оператор ретінде алыс шетелдердің 154 операторымен және ТМД мен Балтық елдерінің 23 операторымен тығыз ынтымақтастықты жүзеге асырады. Қазақстандықтарды әлемнің 230-дан астам елімен байланыстырады.
“Қазақтелеком” - бүгінгі таңда тұрақты және игі беделі жыл сайын “үлкен төрттік” аудиторлары тарапынан расталып отыратын бизнес-бағытталған компания. Компания ұлттық ақпараттық инфрақұрылымды жаңғырту жөнінде белсенді жұмыстар жүргізеді және жаңа технологиялар енгізу мен телекоммуникациялық қызметтердің аймақтық рыногын қалыптастыруды, бірыңғай ақпараттық кеңістік құруды және Қазақстанның халықаралық телекоммуникация рыногындағы ұстанымын арттыруды қамтамассыз етеді.
Компанияның акциялары Қазақстан қор биржасының ресми тізіміне және “көгілдір фишкалар” мемлекеттік пакеттерін жүзеге асыру бағдарламасына енген.
Fitch халықаралық рейтингтік агенттік “Қазақтелекомға” жергілікті және шетелдік валюта бойынша “ВВ” деңгейіндегі ұзақмерзімдік корпоративтік несиелік рейтинг тағайындады. Компанияның рейтингтік келешегін агенттіктер “тұрақты” деп бағалады.
Компания бизнес жобаларымен қатар ауылдық елді мекендерді телефон байланысымен қамту және мектептерді Интернет желісіне қосу жөнінде әлеуметтік міндеттерді шешеді.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызметіне сипаттама
«Қазақтелеком» Акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес 1994 жылы 27 желтоқсанынан, ҚР Министрлер Кабинетінің «Қазақтелеком» ұлттық акционерлік қоғамын құру туралы» 1994 жылғы 17 маусым №666 Қаулысына сәйкес құрылып қызмет етеді.
"Қазақтелеком" АҚ Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар Министрлігі тарапынан 2004 жылдың 28 мамырсында берілген № АБА №000001 . лицензиясы негізінде жұмыс істейді.
Қоғам Қазақстан Республикасының барлық территориясы бойынша өз қызметін таратады, ол қоғамның жарғылық қорына берілетін филиалдардан тұрады. Филиалдар заңды тұлға болып табылмайды. Филиалдар акционерлер Кеңесімен бекітілетін филиал туралы ереже негізінде өз қызметін атқарады.
“Қазақтелеком” халықаралық оператор ретінде алыс шетелдердің 154 операторымен және ТМД мен Балтық елдерінің 23 операторымен тығыз ынтымақтастықты жүзеге асырады. Қазақстандықтарды әлемнің 230-дан астам елімен байланыстырады.
“Қазақтелеком” - бүгінгі таңда тұрақты және игі беделі жыл сайын “үлкен төрттік” аудиторлары тарапынан расталып отыратын бизнес-бағытталған компания. Компания ұлттық ақпараттық инфрақұрылымды жаңғырту жөнінде белсенді жұмыстар жүргізеді және жаңа технологиялар енгізу мен телекоммуникациялық қызметтердің аймақтық рыногын қалыптастыруды, бірыңғай ақпараттық кеңістік құруды және Қазақстанның халықаралық телекоммуникация рыногындағы ұстанымын арттыруды қамтамассыз етеді.
Компанияның акциялары Қазақстан қор биржасының ресми тізіміне және “көгілдір фишкалар” мемлекеттік пакеттерін жүзеге асыру бағдарламасына енген.
Fitch халықаралық рейтингтік агенттік “Қазақтелекомға” жергілікті және шетелдік валюта бойынша “ВВ” деңгейіндегі ұзақмерзімдік корпоративтік несиелік рейтинг тағайындады. Компанияның рейтингтік келешегін агенттіктер “тұрақты” деп бағалады.
Компания бизнес жобаларымен қатар ауылдық елді мекендерді телефон байланысымен қамту және мектептерді Интернет желісіне қосу жөнінде әлеуметтік міндеттерді шешеді.
Тәуекелді басқару саясатын анықтаудағы кәсіпорынның қаржылық-
экономикалық көрсеткіштерін талдау
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызметіне сипаттама
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексіне сәйкес 1994 жылы 27 желтоқсанынан, ҚР Министрлер Кабинетінің
Қазақтелеком ұлттық акционерлік қоғамын құру туралы 1994 жылғы 17 маусым
№666 Қаулысына сәйкес құрылып қызмет етеді.
"Қазақтелеком" АҚ Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар
Министрлігі тарапынан 2004 жылдың 28 мамырсында берілген № АБА №000001 .
лицензиясы негізінде жұмыс істейді.
Қоғам Қазақстан Республикасының барлық территориясы бойынша өз қызметін
таратады, ол қоғамның жарғылық қорына берілетін филиалдардан тұрады.
Филиалдар заңды тұлға болып табылмайды. Филиалдар акционерлер Кеңесімен
бекітілетін филиал туралы ереже негізінде өз қызметін атқарады.
“Қазақтелеком” халықаралық оператор ретінде алыс шетелдердің 154
операторымен және ТМД мен Балтық елдерінің 23 операторымен тығыз
ынтымақтастықты жүзеге асырады. Қазақстандықтарды әлемнің 230-дан астам
елімен байланыстырады.
“Қазақтелеком” - бүгінгі таңда тұрақты және игі беделі жыл сайын
“үлкен төрттік” аудиторлары тарапынан расталып отыратын бизнес-бағытталған
компания. Компания ұлттық ақпараттық инфрақұрылымды жаңғырту жөнінде
белсенді жұмыстар жүргізеді және жаңа технологиялар енгізу мен
телекоммуникациялық қызметтердің аймақтық рыногын қалыптастыруды, бірыңғай
ақпараттық кеңістік құруды және Қазақстанның халықаралық телекоммуникация
рыногындағы ұстанымын арттыруды қамтамассыз етеді.
Компанияның акциялары Қазақстан қор биржасының ресми тізіміне және
“көгілдір фишкалар” мемлекеттік пакеттерін жүзеге асыру бағдарламасына
енген.
Fitch халықаралық рейтингтік агенттік “Қазақтелекомға” жергілікті және
шетелдік валюта бойынша “ВВ” деңгейіндегі ұзақмерзімдік корпоративтік
несиелік рейтинг тағайындады. Компанияның рейтингтік келешегін агенттіктер
“тұрақты” деп бағалады.
Компания бизнес жобаларымен қатар ауылдық елді мекендерді телефон
байланысымен қамту және мектептерді Интернет желісіне қосу жөнінде
әлеуметтік міндеттерді шешеді.
Озық телекоммуникациялық технологияларды енгізу сапа менеджметі
жүйесіне басты рөл берілетін басқару технологияларымен тиімді үйлеседі.
Өткен жылы компания филиалдарын сертификаттау үдерісі табысты аяқталды.
“Қазақтелеком” компаниясының клиентпен тікелей қатынас жүргізетін барлық
филиалдары ISO 9001:2001 халықаралық сапа стандартына сәйкестікке
сертификаттау аудитінен табысты түрде өтті.
Қазақстанның жетекші байланыс операторының табысты қызметіне лайықты
баға берген Euromoney халықаралық баспа үйі 2005 жылы “Қазақтелекомды”
ТМД-дағы үздік телекоммуникациялық компания ретінде таныды.
“Қазақтелеком” бүгінгі таңда – телекоммуникациялық бірегей қызметтер
көрсететін және икемді тарифтік саясаты мен сервистің тиісті сапасымен
ерекшеленетін компания.
Клиенттерге қызмет етудің және көрсетілетін қызметтерінің сапасын
арттыру, олардың түрлерін кеңейту компанияны дамыту саясатының негізгі
алғышарттары болып табылады. Бұл мәселелер әсіресе байланыс рыногында
ырықтандыру үрдістерін тереңдету және бәсекелестіктің артуы жағдайында,
сондай-ақ Қазақстанның Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруі қарсаңында өзекті
бола түсуде.
“Қазақтелеком” өзінің телекоммуникация саласындағы жүйе құрушы
ретіндегі жауапкершілігін сезіне отырып, көшбасшы ұстанымын сақтап қалуға
және Қазақстанның ақпараттық қоғамы мен бәсекелі экономикасын құруға
лайықты үлес қосуға ұмтылады.
"Қазақтелеком" АҚ - Республикадағы ең үлкен компаниялардың бірі, онда
30 мыңнан астам адам жұмыс істейді. Толық жұмыс кезеңі - қызметтерді
өндіруден оны тұтынушыға сатуға дейін және оларды сатудан кейінгі қолдау -
атқарылатын функциялардың көп түрлігінде және Қазақстан Республикасының
барлық территориясында орналасқан құрылымдық бөлімшелер мен филиалдар
санында көрсетілген.
Қазақтелеком акционерлік қоғамын стратегиялық дамытудың
негізгі бағыттары:
Миссиясы. Қазақстан Республикасы телекоммуникациялар рыногының
бастаушысы болу. Бір бірімен және бүкіл әлеммен қатынаста болу - сапалы,
қолайлы және қарапайым. Халықаралық телекоммуникация ауқымына толық құқықты
шоғырлану
Мақсаты. Телекоммуникация секторының ырықсыздануы және әлемдік
экономиканың ғаламдануы жағдайында ішкі және сыртқы рыноктарда бәсекелесе
алатын, маркетингтік-бағдарланған, жаңартпалық, технологиялық, ұйымдық және
экономикалық тиімді Компания құру.
Қызмет көрсету спектрі. Желінің техникалық мүмкіндігін абонент қатынауы
деңгейінен магистралдыққа дейін дамыту жолымен тұтынушыларға бүкіл
республика аумағында Интернет желісіне кең жолақты қатынаудан корпоративтік
клиенттерге көп делдалдық қызмет көрсетуге дейін телекоммуникациялық
қызметтердің кең көлемді спектрін ұсыну. Ұтымды байланыс желісін құру.
Тарату өрісі. Қазақстан республикасының бүкіл аумағына, оның ішінде
ауылдық жерде телекоммуникациялар қызметін көрсетуді тарату. Қазақстан
Республикасын әлемдік экономикаға шоғырландыру, сыртқы рынокқа шығу. Ресей,
Орталық Азия және Қытай телекоммуникациялық рыноктарында Қоғам тұғырларын
енгізу және нығайту. Қазақстанның транзиттік әлеует мүмкіндіктерін тұтастай
іске асыру.
Телекоммуникациялар қызметін тұтынушылар. Рыноктың жоғары кірісті
сегменттерінде бизнеспен белсенді айналысу, жоғары табысты корпоративтік
клиенттердің үлесін арттыру және қызмет түрлерін көбейту. Сараланған
маркетинг арқылы Қоғам абоненттері санының тұрақтауын және көбеюін, оларға
қызмет көрсетудің кең көлемді спектрін және жоғары сапалы сервис ұсынуды
қамтамасыз ету.
Қатынау мүмкіндіктерін арттыру. Дәстүрлі арналар (телефондар, факстар,
ұтымды аппараттар, Сервис-бюро, Call-орталықтар және т.б.) бойынша да,
Парасаттық желі негізінде де телекоммуникациялар қызмет көрсетулеріне
қатынау мүмкіндіктерін арттыру. Абоненттермен өзара әрекет жасаудың
интерактивтік түрлерін енгізу (Интернет арқылы клиенттерге қашықтан қызмет
көрсету, оның ішінде ұжымдық қатынау орындары, Интернет-кафе, аударымдық
төлем түрлері, CRM-шешімдер және т.б. арқылы).
Сапа. Технологиялық пайдаланудың, тұтынушыларға қызмет етудің әлемдік
стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатымен сапа менеджментінің ISO
9001:2000 жүйесін енгізу.
Акционерлік қоғамдағы қаржылық талдаудың негізгі мақсаты
кәсіпорындардың табысы мен шығынының, активтер мен пассивтердің
құрылымындағы өзгерістерді, дебиторлар мен кредиторлармен есептесудің
нақты бейнесін сипаттайтын, ( едәуір ақпаратты) негізгі кіші параметрлі
санды алу болып табылады, бұнымен бірге, аналитик пен басқарушы (менеджер)
кәсіпорынның ағымдағы қаржылық жағдайы, оның болашағы мен күтілетін
қаржылық нәтижеге мүдделері бар.
Қаржылық нәтиже – табыс түрінде көрінген кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің экономикалық қорытындысы. Табыс –кәсіпорынның бүкіл ұжымының
қызметін сипаттайтын маңызды көрсеткіш. Өндірістік кәсіпорындарда табыс
өнімнің сатылу процесінде және толық өзіндік құнын қайтару негізінде пайда
болады. Кәсіпорынның шаруашылық есеп қызметінің негізінде табыс жатыр. Ол
екі маңызды қызметті орындайды:
1) кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижелерін, ақшалай қорларының
көлемін сипаттайды. Табыстың көлемі сатылған өнімінің, ақша көлеміне, өнім
сапасына ( марапаттау үстемелері), негізгі қорларды тиімді және нәтижелі
қолдану, материалды және еңбек қорлары ( өзіндік құнының төмендеуі),
кәсіпорын жұмысының сапасынан ( жабдықтаушылар, сатып алушылар, банк
алдында міндеттердің орындалуы) тұрады;
2) табыс кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік даму шығындарын
қаржылауының негізгі көзі болып табылады, ал бюджетке табыстан-
мемлекеттік бюджеттің табыстың маңызды элементі болып табылады.
Кәсіпорынның табысы тек қаржылық қажеттікті ғана емес, тұтынудың қоғамдық
қорларын, ғылымның дамуын, денсаулық сақтау, білім беру, елді қорғауды
қамтамасыз ету қажет. Алдын ала бекітілген мөлшерлеме арқылы табысының бір
бөлігін мемлекетке бөледі, осыдан кәсіпорынның қаржылық қарым-қатынасы
пайда болады;
1) бюджетпен;
2)құрылтайшылармен.
Өндірістік- шаруашылық қызметтің нәтижесінде кәсіпорын іске
жаратылмайтын табыс алып, шығынданады. Оларға, өнімнің өзіндік құнына
жатпайтын әрекет ету арқылы түрлі шығынға апатаратын қызметтер, тұрмыстық-
коммуналдық шаруашылықты қолдану, уақыттың өтуіне байланысты қарызды
шығынға жазу, апат шығындары және т.б. жатады.
Осындай келеңсіз әрекеттерді болдырмау үшін, жоғарыда атап өткендей
кәсіпорынның қыржылық жағдайын талдап отыру қажет.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі оның қаржылық – шаруашылық іскерлік
көзі негізінде іске асырады. Бухгалтерлік есептің жан-жақты және түбегейлі
оқылуы қол жеткен сәттіліктер көзін ашады, сонымен қатар кәсіпорын
жұмысының қиыншылықтарын, оның іскерлік жолына түсуге көмектеседі. Есептің
мұндай талдауы жеке меншігіндегі және акционерлерге, сонымен қатар
кәсіпорын басшылығына керекті қаржылық-шаруашылық істерді бағалауға қажет.
Ережеге сәйкес, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық жағдайын
мәлімдейді. Шаруашылықтың иелігінде орналасқан баланстың активі
кәсіпорынның мүліктік жағына, материалдық бағалымдардың құрамы мен
жағдайына мінездеме береді.
Өз кезегінде баланстың пассиві осы бағалымдардың құрамы және жағдайының
құқықтарын мінездейді, ал кәсіпорын іскерлігіндегі әртүрлі қатысушылар
арқасында пайда болатын процесс: жеке іс-шара қолданушылар, бизнесмендер,
акционерлер, үкіметтің, инвесторлардың, банктер және т.б.
Баланс активіне баптар қосылған, олар функционалдық құрылым бойынша
шаруашылық айналым элементтерін анықтайды.Біздің қарастырып отырған зерттеу
объектіміз - Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының негізгі қаржылық-
экономикалық көрсеткіштерін төмендегідей сипаттауға болады.
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2010 жылғы қызмет
көрсетуден түскен табысы 107 785 427 теңгені құрады. Бұл көрсеткіш 2009
жылмен салыстырғанда 108 %-ға өсті. Оперциялық пайда 2009 жылға қарағанда
102 %-ға өсті. Таза пайда 2010 жылы 31 999 390 теңгені құрады. Жоспар
бойынша 29 394 756 теңгені құраған болатын, яғни ол жоспарға қарағанда 109
%-ға өсті. Ал 2009 жылмен салыстырғанда таза пайда 97 %-ға кеміді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ең маңызды критерийлерінің бірі оның
төлеу қабілеттілігі болып табылады, ол кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді
міндеттері бойынша төлеу қабілеттілігі деп түсіну қабылданған. Демек,
активі көп, сыртқы міндеті аз кәсіпорын төлеуге қабілетті болып саналады.
Ағымдағы өтімділік коэффициенті – кәсіпорынның ағымдағы жағдайын
сипаттайды. Ол өз міндеттемелері мен күтілетін шығындарды жабу үшін актив
жеткіліктігін айтады.
Кесте 2
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 ж. негізгі қаржылық-экономикалық
көрсеткіштері
мың теңге
2009 жыл 2010 жыл 2010
жоспар жыл
бойынша нақты
Қызмет көрсетуден түскен табыс 99 558 26100 019 16107 785
5 5 427
Операциялық пайда
Операциялық пайданың өтімділігі (сатудан 25 995 2622 286 69726 419 049
түскен %) 8 22,3 24,5
Таза пайда 26,1 29 394 75631 999 390
Таза пайда өтімділігі (сатудан түскен %) 32 846 2129,4 29,7
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 4 ≥1,0 0,79
Мерзімді өтімділік коэффициенті 33,0 ≥0,6 0,67
Жалпы қаржылық қарыздың меншікті 1,30
капиталдың баланстық құнына қатынас 1,03 ≤1,0 0,40
коэффициенті
Жалпы қаржылық қарыздың меншікті 0,33 ≤1,0 0,10
капиталдың нарықтық құнына қатынас 20,40 20,66
коэффициенті 0,25 29,41
Салынған капиталдан пайда 26,93 11,10 11,23
(ROACE=NOPATACE) 33,28
Меншікті капиталдан пайда (ROE=Net 11,10 13 795 66315 711 732
IncomeAEC)
Капиталдың орташа құны (WACC) 20 128
Экономикалық қосылған құн 731
(EVA=(ROACE-WACC)*ACE)
Тиімділік көрсеткіштері
Дәстүрлі телефония (мың теңге) 69 384 5573 857 53278 770 024
1 ТАС есептегендегі табыс (операторлық 1
сегментті есептемегенде) 27 144 28 492
Еңбек өнімділігі (ТАС1 жұмысшы) 27 081 89 89
Абоненттік линияға (MOU) минут көлемі, 78 630 675
мың мин. 630 912 314 1 026 345
1 жұмысшыға келетін таза пайда 1 007 491
Дерек көзі: www.telecom.kz
Кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттері бойынша төлеу
қабілеттілігі өтімділік деп аталады. Басқа сөзбен айтқанда, егер кәсіпорын
өзінің қысқа мерзімді міндеттерін орындауға жағдайы болса өтімді болып
саналады, ағымдағы активтерін жүзеге асырады. Аналитикалық жұмыстың
тәжірибесінде өтімділік көрсеткіштердің толық жүйесін қолданады.
Олардың ең маңыздысын қарастырайық.
Кәсіпорынның өтімділігі – бұл төлеу мерзімі кез келген барлық қажетті
төлемдерді жабу үшін өз активтерін ақшаға айналдыру қабілеті. Өтімділік
дәрежесі активтерді ақшаға айналдыру мерзімінің уақытша ұзақтығы кезеңімен
анықталады. Кезең неғұрлым қысқа болса, аталған активтердің өтімділігі
соғұрлым жоғары болады. Қазақтелеком АҚ-ның ағымдағы өтімділік
коэффициенті 2009 жылы 1,30 болса, 2010 жылы ол 0,79 болды. Ол ағымдағы
активтердің қаншалықты қысқа мерзімде ағымдағы міндеттемелерді жаба
алатындығын айқындауға мүмкіндік береді және кәсіпорынның
төлемқабілеттілігінің мүмкіндігін көрсетеді. Аталған кәсіпорынды төлеуге
қабілетті деп санауға болады.
Бір телефон аппаратынан түсетін табыс 2009 жылы 27 081 мың теңгені
құрады. Ал 2010 жылы 52 %-ға өсті, яғни 28 492 мың теңге болды.
Кесте 3
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
рентабельділік көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу әдісі Жылдар Өзгеріс
мәні
(+), (-)
2009 2010
1. Өнім рентабельділігі(Таза табысөткізуден 40,28 45,06 +4,78
табыс)*100
2.Жалпы рентабельділік (салық салудан бұрын 44,56 43,27 -1,29
қарапайым қызметтен
табысөткізуден түскен
табыс)*100
3.Меншікті капитал (таза табысменшікті 53,37 59,74 +6,37
рентабельділігі капитал)*100
4.Экономикалық (таза табысбаланс)*100 32,79 38,17 +5,38
рентабельділік
5.Қор рентабельділігі (таза табысұзақ мерзімді 37,1 41,92 +4,82
активтер)*100
6.Негізгі қызмет (негізгі қызметтен 93,79 91,11 -2,68
рентабельділігі табыөткізілген өнімнің
өзіндік құны)*100
Дерек көзі: www.telecom.kz
Қазақтелеком АҚ филиалының рентабельділігін сипаттайтын
көрсеткіштерді есептеу келесі тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді. Сонымен,
таза табыс бойынша өнім рентабельділігін есептегенде, есеп беру кезеңінде
әр бірлік бойынша өткізілген қызмет үшін 11,9% таза табыстың өсуі
анықталды. Алайда, жалпы рентабельділік 2,9%-ға төмендеген.
Меншікті капитал рентабельділігін есептеу 2009 жылмен салыстырғанда
2010 жылы Қазақтелеком АҚ иелері салған әр ақшалай бірлік таза табысты
12%-ға көбірек тапқан.
Экономикалық рентабельділікті есептеу кезінде келесі анықталды: 2009
жылмен салыстырғанда 2010 жылы кәсіпорынға қаражаттарды табу кезіне
тәуелсіз табыстың 1 ақшалай бірлігін алу үшін ақшалай қаражаттар 16,4%-ға
көбірек қажет. Қор рентабельділігін есептеу кезінде анықталатын негізгі
құралдар мен басқа да ұзақ мерзімді активтерді пайдалану тиімділігі 13%-ға
өсті.
Негізгі қызмет рентабельділігін есептеу өткізуден табыстың төмендеуін
көрсетті, 1 теңге шығысқа келетін 2009 жылмен салыстырғанда 2,9%-ға төмен.
Өткізілген талдау негізінде кәсіпорын қызметінің жағымды және жағымсыз
жақтарын көрсетуге болады.
Қазақтелеком АҚ филиалының қызметінің жағымды жақтары келесілер болып
табылады:
• жұмыс тәжірибесі үлкен мамандардың жоғары дәрежелілігі;
• негізгі өнімді өндіру және өткізу процесінің ұйымдастырылғандығы;
• өндірілетін өнімнің жоғары сапасы;
• кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметін әрқашан жетілдіру.
Кәсіпорын қызметінің жағымсыз жағы:
• ұзақ мерзімді активтердің жоғары үдемелі салмағы және оның
сомасының өсуі кәсіпорынның меншік қаражаттарын ағымдағы
активтерге емес, айналымнан тыс активтерге салатынын
куәландырады.
2.2 Кәсіпорынның қаржы активтерінің табыстылығын талдау және бағалау
Жалпы төлемқабілетсіздік жағдайы және барлық кәсіпорындардың
кәсіпорынроттық іс әрекеттері және нақты қаржылық жағдайды бағалау қазіргі
кезде маңызды орын алады. Мұндай бағалаудың басты критериі кәсіпорынның
төлемқабілеттілік көрсеткіштері және өтімділік деңгейі болып табылады.
Кәсіпорын өтімділігін талдауға көшуден бұрын, актив, баланс, кәсіпорын
өтімділігі не екенін анықтау қажет. Өтімділіктің екі концепциясы белгілі.
Бірінші концепцияға сәйкес, өтімділік – бұл кәсіпорынның өзінің қысқа
мерзімді міндеттемелерін төлей алуы. Келесі концепцияға сәйкес өтімділік –
ағымдағы активтердің ақша қаражаттарына айналу дайындығы мен жылдамдығы.
Кәсіпорынның өтімділік мәні өзімен бірге баланс өтімділігін ұсынады. Баланс
өтімділігін талдау өтімділік деңгейі бойынша топтастырылған актив
қаражаттары және өтеу мерзімі бойынша топтастырылған пассив міндеттемелерін
салыстыруға негізделеді. Өтімділік қаражаттары мен міндеттерді
сәйкестендіру мынадай көрсеткіштерді есептеуге мүмкіндік береді: ағымдағы
өтімділік пен перспективадағы өтімділік. Ағымдағы өтімділік кәсіпорынның
қарастырылатын уақыт ішінде төлемқабілеттілігі және төлемқабілетсіздігі
туралы куәландырады және келесі формуламен есептелінеді:
ТЛ = ( А1 + А2 ) – ( П1 + П2 ), (2.1)
мұндағы ТЛ – ағымдағы өтімділік, А1 және П1 – актив және пассив бойынша
сәйкес топтардың қорытындылары.
Перспективалық өтімділік – бұл болашақтағы түсімдер мен төлемдер
негізінде болжау. Ол келесі формуламен есептелінеді:
ПЛ = А3 – П3, (2.2)
мұндағы ПЛ – перспективалық өтімділік, А3 және П3 – актив және пассив
бойынша сәйкес топтардың қорытындылары(10(.
Активтер пайдалылығын талдау 3- кестеде көрсетілген. Абсолютті
өтімділік көрсеткіштері (2.1) және (2.2) формулалары арқылы есептелінеді.
ТЛ2009 = ( 9841 + 151381 ) – ( 9181120 + 0 ) = - 756898 мың теңге
ТЛ2010 = ( 1861 + 142034 ) – ( 904030 + 0 ) = - 760135 мың теңге
ПЛ2009 = 119729 – 0 = 119729 мың теңге
ПЛ2010 = 82793 – 0 = 82793 мың теңге
Кесте 4
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылғы активтер
пайдалылығын талдау
Төлемдік
артықшылық (+),
Активте2009ж. 2010ж Міндеттемелер2009ж. 2010ж. жеткіліксіздік
р (-)
2009ж. 2010ж.
Ең 9841 1861 Жедел 918120 904030 -908279-894169
өтімді міндет-темеле
активте р, П1
р, А1
Тез 151381 142034 Қысқа 0 0 +151381+142034
өтімді мерзім-ді
активте міндетте-меле
р, р, П2
A2
Баяу 119729 82793 Ұзақ мерзімді0 0 +119729+82793
өтім-ді міндетте-меле
актив-т р, П3
ер, A3
Қиын 20992812277002 Тұрақты 1462112 1599660 +637169+677342
өтімді міндет-темеле
ак-тивт р, П4
ер, A4
БАЛАНС 23802322503690 БАЛАНС 2380232 2503690 - -
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 ж.
Есептеу нәтижелері кәсіпорынның есеп беру кезеңінің соңына активтер мен
міндеттемелер бойынша топтар нәтижелерін сәйкестендіру келесі нәтижелерді
көрсетті: А1 П1, А2 П2, А3 П3, А4 П4. Осыған байланысты баланс
өтімділігін жеткілікті деп атауға болады. 2009 жыл мен 2010 жылы ағымдағы
өтімділік көрсеткіштері төлемділік жеткіліксіздігін көрсетті, яғни
қарастырылып отырған кезеңге жақын уақытта кәсіпорын өз міндеттемелерін
төлеуде қиындыққа шалдығады.
Бірақ, перспективалық өтімділік көрсеткішінің өсімі болжамды
төлемқабілеттілігінің артуын куәландырады, яғни болашақ ақшалай түсімдерге
қарағанда кәсіпорын қаржылық қиындықтарға ұшырамайды.
Нәтижесінде есеп беру кезеңнің соңында кәсіпорын жеделдігі жоғарылау
міндеттемелерінің 0,2 % төлей алады, бұл қаржылық жағдайдың шектелгендігін
көрсетеді.
Қаржылық жағдайды талдаудың басты міндеті кәсіпорынның қаржылық
тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді зерттеу болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ең маңызды критерийлерінің бірі оның
төлемқабілеттілігі болып табылады, ол кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді
міндеттері бойынша төлеу қабілеттілігі деп түсіну қабылданған. Демек,
активі көп, сыртқы міндеті аз кәсіпорын төлеуге қабілетті болып саналады.
Кесте 5
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштері
(мың теңге)
Көрсеткіш атауы Жылдар 2010ж. 2009 жылмен
салыстырғанда
абсолюттік өзгеріс
2009 2010
1. Меншікті капитал 1462112 1599660 +137548
2. Ұзақ мерзімді активтер 2103175 2279897 +176722
3.Меншікті айналым қаражаттары 641063 680237 +39174
4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер 0 0 -
5. Запастар мен шығыстарды құру 641063 680237 +39174
үшін меншікті айналым қаражаттары
және ұзақ мерзімді міндеттемелер
болуы
6. Қысқа мерзімді міндеттемелер 918120 904030 -14090
7. Ағымдағы активтер 277057 223793 -53264
8.Запастар мен шығыстар көлемі 115835 79898 -35937
9. Запастар мен шығыстардың 756898 760135 +3237
құрылуы үшін меншікті айналым
қаражаттарының артықшылығы
(жеткіліксіздігі)
10. Запастар мен шығыстардың 161222 143895 -17327
құрылуы үшін негізгі құралдардың
артықшылығы (жеткіліксіздігі)
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж.
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының қаржылық тұрақтылығын
жалпы бағалау 4 кестеде көрсетілген. Есептеу мәліметтері көрсеткендей
кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты емес екендігі байқалады. Бұл
қорытынды келесілер негізінде жасалады:
• запастар мен шығыстар өзіндік айналым қаражаттарымен өтелмейді;
• кәсіпорын қаржылық жағдайынынң тұрақсыздығын ұстап тұрған басты
себеп – запастар мен шығыстар өсімінен құрылу көздері өсімінің
төмендеуі, пайда болу көздерінің жалпы көлемі 19,22%-ға
төмендесе, запастар мен шығыстар құны 31,02% төмендеді.
Сурет 4. Кәсіпорын активтерінің құрамы мен құрылымының өсу қарқыны
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж.
Сурет пен кестеден байқап отрығанымыздай, меншікті капиталдаң бірлігі
2009 жылға қарағанда 137548 мың теңгеге жоғарылаған. Қысқа мерзімді
міндеттемелер төмендеген, бұл жалпы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
білдіреді.
Кесте 6
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
дебиторлық қарызын талдау
Бап атауы 2009ж 2010ж Ауытқу
(+,-)
Сома, Үлес Сома, Үлес
мың тг салмақ,% мың тг салмақ,%
Алынуға тиісті 138051 91,19 132342 93,18 -5709
шоттар
Басқа дебиторлық 13330 8,81 9692 6,82 -3638
қарыз
Барлығы 151381 100 142034 100 -9347
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
Сонымен бірге, дебиторлық қарыз кәсіпорын активтерінің негізігі бөлігі
болып табылады. Дебиторлық қарыз жағдайын талдау 6- кестеде көрсетілген.
Кесте мәліметтері бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп
айырусулар негізгі бөлікті құрайды. Сатып алушылар мен тапсырыс
берушілердің қарыздары қарыздардың жалпы сомасынан 2009 жылға 91,19% және
2010 жылға 93,18% құрайды. Дебиторлық қарыздың 9347 теңгеге немесе 6,2%
төмендеу қаржылық тұрақтылық өсуін көрсетеді.
Кез келген кәсіпорынның қызмет ету тиімділігі қажетті табыс әкелу
мүмкіндігіне тәуелді екені белгілі. Бұл мүмкіндікті бағалау
рентабельділікті талдау арқылы жүргізіледі, ол келесі сұрақтарға жауап
беруге көмек береді: алынған табыстар мен шығарылған шығыстар қаншалықты
тұрақты; жүргізілген шығыстардың қаншалықты өндірістік; кәсіпорынға капитал
салымының тиімділігі; кәсіпорынды басқару қаншалықты тиімді және т.б.
Келесі кезекте меншікті капиталдың міндеттемелерге қарағанда кәсіпорын
активтерінде қаншалықты орын алатындығын көретін болсақ, ол келесі суреттен
көруге болады:
Сурет 5. 2009 жылдағы Қазақтелеком АҚ-ның капитал құрылымы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
2009 жылдағы кәсіпорынның капитал құрылымындағы меншікті капиталдың
мөлшері 50 пайыздан жоғары, бұл дегеніміз аталған кәсіпорынның қаржылық
тұрақты екендігін көрсетеді.
Сурет 6. 2010 жылдағы Қазақтелеком АҚ-ның капитал құрылымы
Дерек көзі:Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
2010 жылдың қорытындысы бойынша меншікті капиталдың авансталған
капиталдағы үлесі алдыңғы жылмен салыстырғанда 3 пайызға жоғарылаған, бұл
кәсіпоын үшін жақсы көрсеткіш болып саналады. Өйткені, ол сыртқы
қаражаттарға немесе ұзақ мерзімді тартылатын қаражаттарға тәуелді емес.
Келесі кезекте, Қазақтелеком АҚ филиалының қаржылық нәтижелердің
деңгейі мен динамикасын талдау жүргізіледі.
Кесте 7
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
қаржылық нәтижелерінің серпіні мен деңгейін талдау
мың теңге
Көрсеткіш 2009ж. 2010ж. Абсолютті өзгеріс +,
-
1 2 3 4
1. Өткізуден түскен табыс 1937586 2120816 183230
2. Өткізілген өнімнің өзіндік 910665 998420 87755
құны
3. Жалпы табыс 1026921 1122396 95475
4. Кезең шығыстары 172804 212703 39899
4.1. Жалпы және ұйымдаст. 159343 207803 48460
шығындары
4.2. пайызды төлеу шығындары 13461 4900 -8561
5. Негізгі қызметтен 854117 909693 55576
табыс(шығыс)
6. Салық салудан бұрын 863314 917776 54462
қарапайым қызметтен
табыс(шығыс)
7.Табыс салығы 112663 - -112663
8. Салық салудан кейін 750651 917776 167125
қарапайым қызметтен
табыс(шығыс)
9. төтенше жағдайлардан - - -
табыс(шығыс)
10.таза табыс (шығыс) 750651 917776 167125
11. таза табысты түзету 29718 37928 8210
12. түзетілген таза табыс 780369 955704 175335
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Талданған кезеңдерде өткізуден түскен табыс 9,46% өсті, яғни кәсіпорын
қызметінің масштабы өсті. Өзіндік құны 9,64% өсті. Өнімнің өзіндік құн
өсуінің қарқыны өткізуден түскен табыстардың қарқынынан жоғары. Бұл
кәсіпорында өндіріске шығыстарды өсіру бағытсыз жүргенін көрсетеді.
Талданған жылдары өткізуден түскен табыс өсімі нәтижесінде жалпы табыс
95475 мың теңгеге немесе 9,3% өсті. Сонымен қатар талданған кезде шығындар
23,09% өсті, соның ішінде жалпы және ұйымдастырушылық шығындары өсуі
есебінен.
Негізгі қызметтен табыс 854117 мың теңгеден 909693 мың теңгеге немесе
6,5%-ға өсті. Осының нәтижесінде қарапайым қызмет табысынан салық салуға
дейін 917776 мың теңге құрады, яғни 6,31%-ға өсті. Қарапайым қызметтен
табыс салығын төлемеу себебінен салық салудан кейін 22,26%-ға өсті және
2009 жылы 750651 мың теңге және 2010 жылы 917776 мың теңге құрады
Есеп беру кезеңінде төтенше жағдайлар бойынша шығыстар болмаған
жағдайларынан таза табыс өзгеріссіз қалды, бірақ негізгі құралдарды қайта
бағалау бөліміндегі таза табысты дұрыстау жүргізілді, оның нәтижесінде таза
табыс кезең соңында 955704 мың теңге құрады және 22,47%-ға өсті.
Ұзақ мерзімді активтер 2009 жылмен салыстырғанда, 2010 жылы 8,4%-ға
өсті. Ал ағымдағы активтер болса, керісінше 2010 жылы 19,2%-ға кеміген.
Оның себебі тауарлы-материалды запастардың, тауардың, материалдың
көлемі біршама азайып, ал болашақтағы шығындар, қызметкерлердің және басқа
тұлғалардың қарызы, басқа да дебиторлық қарыздың өсуінде. Меншікті капитал
көлемі 2009 жылы 1462112 мың теңге болса, 2010 жылы ол 1599660 мың теңгені
құрады, яғни оның көлемі 9,4%-ға өскен. Ағымдағы міндеттемелер 2010 жылы
1,5%-ға кеміген.
2.3 Кәсіпорынның қаржылық тәуекелінің пайда болуына әсер етуші
факторларды талдау
Тәуекелді сандық бағалау нақты шешімдерді алу мүмкіндігін береді.
Алайда сандық бағалауды жүргізу ол үшін сәйкес келетін алғашқы ақпаратты
алумен байланысты көптеген қиындықтар кездеседі. Қазақстанда ақпараттық
қызмет нарығы дамымағандықтан, көбіне нақты ақпараттарды алу қиын.
Ақпараттардың, уақыттың жеткіліксіздігімен, кейде қажетті мәліметтердің
байланысты бұл қиындықтар себебінен кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
негізінде тәуекелді қатысты бағалау ерекше қызығушылықты тудырады. Бұл
фирма иесі кәсіпкер, сонымен қатар оның серіктестері үшін тәуекелді
бағалаудың ең қолайлы әдістердің бірі болып табылады.
Қазақтелеком АҚ филиалының тәуекелдерін бағалау қаржылық есептілік
негізінде жүргізіледі. Төмендегі кестеде Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-
2010 жылдардағы қаржы-шаруашылық қызметіне экспресс–талдау көрсетілген,
оның негізінде берілген кәсіпорынның тәуекелді басқару жүйесін талдау
жүргізіледі.
Кәсіпорынның мүліктік жағдайын бағалауда шаруашылық қаражаттардың
сомасының көрсеткіші кәсіпорынның балансында көрсетілетін активтердің жалпы
құндылық бағалауын көрсетеді.
Активтердің құны 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 5,19%-ға өсті, ол
кәсіпорынның мүліктік потенциалының өскенін көрсетеді. Модернизация
коэффициентінің мәні (есептелген амортизацияның негізгі капиталдың бастапқы
құнына қатынасы) 0,47-0,45 болса, оның нормативті мәні 0,3-0,5.
Модернизация коэффициенті оптималды мән шегінде орналасқан. Ол кәсіпорын
негізгі қорға салынған қаражаттарды интенсивті түрде босатқанын білдіреді.
Кесте 8
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы мүліктік жағдайы
мың теңге
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі НорматКөрсеткіш мәні Өзгеріс
ивті
мәні
2009ж. 2010ж Абсо %
лютті
Кәсіпорындағы Баланс барлығы - 23802322503690+123458+5,19
құралдар сомасы
Нег. құр. амортизация 0,3-0,0,474 0,449 -0,025 -5,27
модернизация негізгі капиталдың 4
коэффициенті құны
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Келесі кезекте, кәсіпорынның активтерінің өтіміділік коэффициенттерін
қарастыру арқылы оның қаржылық тұрақтылығының деңгейіне нақтырақ көз
жеткізуге болады.
Абсолютті өтімділік коэффициенті қысқа мерзімді міндеттерге ақша
қаражаты мен тез іске асырылатын құны қағаздар ( активтің ІІІ бөлімі)
ретінде бөлінеді.
Кесте 9
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы капиталдарының
өтімділік деңгейі
мың теңге
Көрсеткіш Есептеу тәсілі НорматКөрсеткіш мәніӨзгеріс
атауы ивті
мәні
2009ж.2010ж. Абсолю% түрі
тті
1.Өзіндік Меншікті капитал+ ұзақ - -64106-680237
айналым мерзімді міндеттемелер- 3 -39174+6,11
капитал ұзақ мерзімді активтер
көлемі
2.Абсолютті Ақшалай қаражаттар 0,2-00,01 0,002 -0,008-80,00
өтімділік ағымдағы міндеттемелер ,7
коэф.
3.Критикалық(ақшалай қаражаттар+қысқа ≈1 0,18 0,16 -0,02 -11,11
өтімділік мерзімді қаржылық
коэффициентіинвестициялар+дебитор лық
қарыз)ағымдағы
міндеттемелер
4.Ағымдағы Ағымдағы активтерағымдағы 1,5-2 0,3 0,25 -0,05 -16,67
өтімділік міндеттемелер
коэффициенті
5.ЗапастардыМеншікті айналым 0,1 -5,51 -8,41 -2,9 +52,63
жабудағы қаражаттары(ТМЗ+алдағы
меншік кезең шығыстары)
капитал
үлесі
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Едәуір тез мерзімді міндеттер мен қысқа мерзімді пассивтер сомасымен
берілген кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттеріне: кредиттік қарыз бен
басқа да пассивтер (кредиттік қарыз коэффициентіне мен басқа пассивтерге
ескертуді ескерумен; бұл ескерту қысқа мерзімді қарыз коэффицентке де)
жатады; уақытында өтелмеген ссудалар; қысқа мерзімді кредиттер мен
қарыздық қаражат.Абсолюттік өтімділік коэффициенті жуық арада қысқа
мерзімді қарыздың қай бөлігін кәсіпорын өтей алатынын көрсетеді.
Кәсіпорынның өтімділігін талдау меншікті айналым капиталы көлемінің
6,11%-ға өсімі жағымды нәтижелер бермеді, себебі оның көлемі жағымсыз болып
табылады және кезең аяғына 680237 мың теңге құрады, яғни кәсіпорында
ағымдағы активтерді жабу көзі болып табылатын меншік капитал бөлігі
жетіспейді. Абсолютті өтімділік көрсеткіші кезең басына тек 0,01 теңге және
кезең аяғына тек 0,002 теңге ағымдағы міндеттемелер ақша қаражат есебінен
жедел өтелуі мүмкін екендігін көрсетеді. Критикалық өтімділік коэффициенті
ағымдағы міндеттемелердің кезең басына 18% және кезең аяғына 16% шоттардағы
қаражат және де есептесуден түсімдер есебінен жедел өтелу мүмкіндігін
көрсетеді.
Кесте 10
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы қаржылық
тұрақтылығының көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі Норм. Көрсеткіш мәніӨзгеріс
мәні
2009ж. 2010ж.Абсолю%
тті
1. Тәуелсіздік Меншікті 0,5 0,61 0,64 +0,03 +4,92
(автономия) капиталшаруашылық
коэффициенті қаражаттар барлығы
2. Меншік Меншік айналым ~0,5 -0,44 -0,43 +0,01 -2,27
капиталдың қаражаттарыменшік
икемділік капиталы
коэффициенті
3. Қарыз және Қарыз капиталменшік ≤1 0,63 0,57 -0,06 -9,52
меншік капитал капитал
қатынасы
коэф-фициенті
4.Тұрақты (меншік капитал+ұзақ 0,8 0,61 0,64 +0,03 +4,92
қаржыландыру мерзімді
коэффициенті міндеттемелер)
шаруашылық қаражаттар
барлығы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Ағымдағы өтімділік көрсеткіші активтердің өтімділігінің жалпы баға
беріп, 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ағымдағы міндеттемелердің бір
теңгесіне 16,67% төмен екенін көрсетеді. Запастарды өтеуде меншікті айналым
капиталының үлесін есептеу динамикада 2,9 бірлікке мәннің төмендегенін
көрсетеді, бұл – меншікті айналым капиталымен өтелетін запастар құнының
бөлігінің төмендеуі, бұл жақсы беталыс емес, себебі кезең басында бұл үлес
жағымсыз болды және 5,51 құрады. Кәсіпорын қаражаттарының тәуелсіздік
(автономия) коэффициенті кәсіпорын иелерінің қаражаттардың жалпы
сомасындағы қызметке авансталатын меншік үлесін сипаттайды. Қаржылық
автономия коэффициентін есептеу қаржыландыру көздерінің жалпы сомасындағы
меншікті қаражаттар үлесі 4,92% өскенін көрсетеді. Бұл кәсіпорынның сыртқы
инвесторлардан тәуекелділігінің төмендеуін көрсетеді, бұл жақсы беталыс,
нормативті мәнге де сәйкес келеді.
Меншік капиталдың икемділік (маневренность) коэффициенті меншік
капиталдың қай бөлігі ағымдағы қызметті қаржыландыру үшін қолданылатынын,
яғни қай бөлігі айналым қаражаттарына салынған, қай бөлігі капиталданғанын
көрсетеді.
Қесте 11
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы іскерлік белсенділік
көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі Көрсеткіш мәні Өзгеріс
2009ж. 2010ж Абсол. %
1. Өткізуден түскен- 1937586 2120816 +183230 +9,46
табыс
2. Салық салудан - 863314 917776 +54462 +6,31
бұрын негізгі
қызметтен табыс
3. Қор Өткізуден түскен 0,92 0,93 +0,01 +1,09
қайтарым-дылығы табыснег.
құралдардың орташа
құны
4.Дебиторлық қарыз Өткізуден түскен 12,48 14,63 +2,15 17,23
айналымдылығы табыс дебиторлық
қарыз
5.Қаражаттар 360 күн 4.4 29 25 -4 -13,79
айналымының көрсеткіші
ұзақтығы (күн)
6.Кредиторлық қарыз- 363 326 -37 -10,19
айналымының
ұзақтығы (күн)
7. Операциялық цикл- 75 54 -21 -25
ұзақтығы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 ж.
Меншік капиталдың икемділік коэффициенті есеп беру кезеңінде 2,27%
төмендеді.
Қарыздық және меншікті капитал қатынасының көрсеткіші 9,52%-ға
төмендеуі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының артуын және кәсіпорынның
кредиторлардан тәуелділігінің төмендеуін куәландырады.
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, дебиторлық қарыздардың
айналымдылығы есепті мерзімде дебиторлық қарыздардың қанша рет
айалатындығын көрсетеді. Аталған көрсеткіштің төмендеуі кәсіпорынның
активіндегі дебиторлық қарыздың жоғарылауын білдіреді. Біздің жағдайымызда
бұл көрсеткіш 2,15 пайызға жоғарылаған.
Қор қайтарымдылығының көрсеткіші де 0,93 пайызға жоғарылаған. Ал, оның
төмендеуі негізгі құралдардың тиімсіз пайдаланылатындығын білдіреді.
Кредиторлық қарыздың айналымы төмендеген, оның мәні -37 күнге
төмендеген, ол кредиторлардың алдындағы кәсіпорынның қарызының жоғарылауын
көрсетеді. Кәсіпорын үшін жағымды жағдай емес.
Қаражаттар айналымының ұзақтығы 4 күнге төмендеген, бұл да
қаражаттардың тиімсіз қолданылуына жағдай жасайды. Егер, кәсіпорын
жоғарыдағы аталған қарқынмен қызмет ететін болса, мұндай жағдай төлем
қабілетсіздікке әкелуі мүмкін, яғни қаржылық тәуекелдің болу қаупі жоғары
болады.
Кәсіпорын жұмысының табыстылығы одан түсетін пайдамен сипатталады.
Пайдалылық көрсеткіштері кәсіпорын өзінің қаражаттарын пайда табу
мақсатында қаншалықты тиімді қолданатынын көрсетеді.
Пайдалылық - шаруашылық қызметтің нәтижесін көрсететін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
экономикалық көрсеткіштерін талдау
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызметіне сипаттама
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексіне сәйкес 1994 жылы 27 желтоқсанынан, ҚР Министрлер Кабинетінің
Қазақтелеком ұлттық акционерлік қоғамын құру туралы 1994 жылғы 17 маусым
№666 Қаулысына сәйкес құрылып қызмет етеді.
"Қазақтелеком" АҚ Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар
Министрлігі тарапынан 2004 жылдың 28 мамырсында берілген № АБА №000001 .
лицензиясы негізінде жұмыс істейді.
Қоғам Қазақстан Республикасының барлық территориясы бойынша өз қызметін
таратады, ол қоғамның жарғылық қорына берілетін филиалдардан тұрады.
Филиалдар заңды тұлға болып табылмайды. Филиалдар акционерлер Кеңесімен
бекітілетін филиал туралы ереже негізінде өз қызметін атқарады.
“Қазақтелеком” халықаралық оператор ретінде алыс шетелдердің 154
операторымен және ТМД мен Балтық елдерінің 23 операторымен тығыз
ынтымақтастықты жүзеге асырады. Қазақстандықтарды әлемнің 230-дан астам
елімен байланыстырады.
“Қазақтелеком” - бүгінгі таңда тұрақты және игі беделі жыл сайын
“үлкен төрттік” аудиторлары тарапынан расталып отыратын бизнес-бағытталған
компания. Компания ұлттық ақпараттық инфрақұрылымды жаңғырту жөнінде
белсенді жұмыстар жүргізеді және жаңа технологиялар енгізу мен
телекоммуникациялық қызметтердің аймақтық рыногын қалыптастыруды, бірыңғай
ақпараттық кеңістік құруды және Қазақстанның халықаралық телекоммуникация
рыногындағы ұстанымын арттыруды қамтамассыз етеді.
Компанияның акциялары Қазақстан қор биржасының ресми тізіміне және
“көгілдір фишкалар” мемлекеттік пакеттерін жүзеге асыру бағдарламасына
енген.
Fitch халықаралық рейтингтік агенттік “Қазақтелекомға” жергілікті және
шетелдік валюта бойынша “ВВ” деңгейіндегі ұзақмерзімдік корпоративтік
несиелік рейтинг тағайындады. Компанияның рейтингтік келешегін агенттіктер
“тұрақты” деп бағалады.
Компания бизнес жобаларымен қатар ауылдық елді мекендерді телефон
байланысымен қамту және мектептерді Интернет желісіне қосу жөнінде
әлеуметтік міндеттерді шешеді.
Озық телекоммуникациялық технологияларды енгізу сапа менеджметі
жүйесіне басты рөл берілетін басқару технологияларымен тиімді үйлеседі.
Өткен жылы компания филиалдарын сертификаттау үдерісі табысты аяқталды.
“Қазақтелеком” компаниясының клиентпен тікелей қатынас жүргізетін барлық
филиалдары ISO 9001:2001 халықаралық сапа стандартына сәйкестікке
сертификаттау аудитінен табысты түрде өтті.
Қазақстанның жетекші байланыс операторының табысты қызметіне лайықты
баға берген Euromoney халықаралық баспа үйі 2005 жылы “Қазақтелекомды”
ТМД-дағы үздік телекоммуникациялық компания ретінде таныды.
“Қазақтелеком” бүгінгі таңда – телекоммуникациялық бірегей қызметтер
көрсететін және икемді тарифтік саясаты мен сервистің тиісті сапасымен
ерекшеленетін компания.
Клиенттерге қызмет етудің және көрсетілетін қызметтерінің сапасын
арттыру, олардың түрлерін кеңейту компанияны дамыту саясатының негізгі
алғышарттары болып табылады. Бұл мәселелер әсіресе байланыс рыногында
ырықтандыру үрдістерін тереңдету және бәсекелестіктің артуы жағдайында,
сондай-ақ Қазақстанның Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруі қарсаңында өзекті
бола түсуде.
“Қазақтелеком” өзінің телекоммуникация саласындағы жүйе құрушы
ретіндегі жауапкершілігін сезіне отырып, көшбасшы ұстанымын сақтап қалуға
және Қазақстанның ақпараттық қоғамы мен бәсекелі экономикасын құруға
лайықты үлес қосуға ұмтылады.
"Қазақтелеком" АҚ - Республикадағы ең үлкен компаниялардың бірі, онда
30 мыңнан астам адам жұмыс істейді. Толық жұмыс кезеңі - қызметтерді
өндіруден оны тұтынушыға сатуға дейін және оларды сатудан кейінгі қолдау -
атқарылатын функциялардың көп түрлігінде және Қазақстан Республикасының
барлық территориясында орналасқан құрылымдық бөлімшелер мен филиалдар
санында көрсетілген.
Қазақтелеком акционерлік қоғамын стратегиялық дамытудың
негізгі бағыттары:
Миссиясы. Қазақстан Республикасы телекоммуникациялар рыногының
бастаушысы болу. Бір бірімен және бүкіл әлеммен қатынаста болу - сапалы,
қолайлы және қарапайым. Халықаралық телекоммуникация ауқымына толық құқықты
шоғырлану
Мақсаты. Телекоммуникация секторының ырықсыздануы және әлемдік
экономиканың ғаламдануы жағдайында ішкі және сыртқы рыноктарда бәсекелесе
алатын, маркетингтік-бағдарланған, жаңартпалық, технологиялық, ұйымдық және
экономикалық тиімді Компания құру.
Қызмет көрсету спектрі. Желінің техникалық мүмкіндігін абонент қатынауы
деңгейінен магистралдыққа дейін дамыту жолымен тұтынушыларға бүкіл
республика аумағында Интернет желісіне кең жолақты қатынаудан корпоративтік
клиенттерге көп делдалдық қызмет көрсетуге дейін телекоммуникациялық
қызметтердің кең көлемді спектрін ұсыну. Ұтымды байланыс желісін құру.
Тарату өрісі. Қазақстан республикасының бүкіл аумағына, оның ішінде
ауылдық жерде телекоммуникациялар қызметін көрсетуді тарату. Қазақстан
Республикасын әлемдік экономикаға шоғырландыру, сыртқы рынокқа шығу. Ресей,
Орталық Азия және Қытай телекоммуникациялық рыноктарында Қоғам тұғырларын
енгізу және нығайту. Қазақстанның транзиттік әлеует мүмкіндіктерін тұтастай
іске асыру.
Телекоммуникациялар қызметін тұтынушылар. Рыноктың жоғары кірісті
сегменттерінде бизнеспен белсенді айналысу, жоғары табысты корпоративтік
клиенттердің үлесін арттыру және қызмет түрлерін көбейту. Сараланған
маркетинг арқылы Қоғам абоненттері санының тұрақтауын және көбеюін, оларға
қызмет көрсетудің кең көлемді спектрін және жоғары сапалы сервис ұсынуды
қамтамасыз ету.
Қатынау мүмкіндіктерін арттыру. Дәстүрлі арналар (телефондар, факстар,
ұтымды аппараттар, Сервис-бюро, Call-орталықтар және т.б.) бойынша да,
Парасаттық желі негізінде де телекоммуникациялар қызмет көрсетулеріне
қатынау мүмкіндіктерін арттыру. Абоненттермен өзара әрекет жасаудың
интерактивтік түрлерін енгізу (Интернет арқылы клиенттерге қашықтан қызмет
көрсету, оның ішінде ұжымдық қатынау орындары, Интернет-кафе, аударымдық
төлем түрлері, CRM-шешімдер және т.б. арқылы).
Сапа. Технологиялық пайдаланудың, тұтынушыларға қызмет етудің әлемдік
стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатымен сапа менеджментінің ISO
9001:2000 жүйесін енгізу.
Акционерлік қоғамдағы қаржылық талдаудың негізгі мақсаты
кәсіпорындардың табысы мен шығынының, активтер мен пассивтердің
құрылымындағы өзгерістерді, дебиторлар мен кредиторлармен есептесудің
нақты бейнесін сипаттайтын, ( едәуір ақпаратты) негізгі кіші параметрлі
санды алу болып табылады, бұнымен бірге, аналитик пен басқарушы (менеджер)
кәсіпорынның ағымдағы қаржылық жағдайы, оның болашағы мен күтілетін
қаржылық нәтижеге мүдделері бар.
Қаржылық нәтиже – табыс түрінде көрінген кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің экономикалық қорытындысы. Табыс –кәсіпорынның бүкіл ұжымының
қызметін сипаттайтын маңызды көрсеткіш. Өндірістік кәсіпорындарда табыс
өнімнің сатылу процесінде және толық өзіндік құнын қайтару негізінде пайда
болады. Кәсіпорынның шаруашылық есеп қызметінің негізінде табыс жатыр. Ол
екі маңызды қызметті орындайды:
1) кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижелерін, ақшалай қорларының
көлемін сипаттайды. Табыстың көлемі сатылған өнімінің, ақша көлеміне, өнім
сапасына ( марапаттау үстемелері), негізгі қорларды тиімді және нәтижелі
қолдану, материалды және еңбек қорлары ( өзіндік құнының төмендеуі),
кәсіпорын жұмысының сапасынан ( жабдықтаушылар, сатып алушылар, банк
алдында міндеттердің орындалуы) тұрады;
2) табыс кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік даму шығындарын
қаржылауының негізгі көзі болып табылады, ал бюджетке табыстан-
мемлекеттік бюджеттің табыстың маңызды элементі болып табылады.
Кәсіпорынның табысы тек қаржылық қажеттікті ғана емес, тұтынудың қоғамдық
қорларын, ғылымның дамуын, денсаулық сақтау, білім беру, елді қорғауды
қамтамасыз ету қажет. Алдын ала бекітілген мөлшерлеме арқылы табысының бір
бөлігін мемлекетке бөледі, осыдан кәсіпорынның қаржылық қарым-қатынасы
пайда болады;
1) бюджетпен;
2)құрылтайшылармен.
Өндірістік- шаруашылық қызметтің нәтижесінде кәсіпорын іске
жаратылмайтын табыс алып, шығынданады. Оларға, өнімнің өзіндік құнына
жатпайтын әрекет ету арқылы түрлі шығынға апатаратын қызметтер, тұрмыстық-
коммуналдық шаруашылықты қолдану, уақыттың өтуіне байланысты қарызды
шығынға жазу, апат шығындары және т.б. жатады.
Осындай келеңсіз әрекеттерді болдырмау үшін, жоғарыда атап өткендей
кәсіпорынның қыржылық жағдайын талдап отыру қажет.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі оның қаржылық – шаруашылық іскерлік
көзі негізінде іске асырады. Бухгалтерлік есептің жан-жақты және түбегейлі
оқылуы қол жеткен сәттіліктер көзін ашады, сонымен қатар кәсіпорын
жұмысының қиыншылықтарын, оның іскерлік жолына түсуге көмектеседі. Есептің
мұндай талдауы жеке меншігіндегі және акционерлерге, сонымен қатар
кәсіпорын басшылығына керекті қаржылық-шаруашылық істерді бағалауға қажет.
Ережеге сәйкес, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық жағдайын
мәлімдейді. Шаруашылықтың иелігінде орналасқан баланстың активі
кәсіпорынның мүліктік жағына, материалдық бағалымдардың құрамы мен
жағдайына мінездеме береді.
Өз кезегінде баланстың пассиві осы бағалымдардың құрамы және жағдайының
құқықтарын мінездейді, ал кәсіпорын іскерлігіндегі әртүрлі қатысушылар
арқасында пайда болатын процесс: жеке іс-шара қолданушылар, бизнесмендер,
акционерлер, үкіметтің, инвесторлардың, банктер және т.б.
Баланс активіне баптар қосылған, олар функционалдық құрылым бойынша
шаруашылық айналым элементтерін анықтайды.Біздің қарастырып отырған зерттеу
объектіміз - Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының негізгі қаржылық-
экономикалық көрсеткіштерін төмендегідей сипаттауға болады.
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2010 жылғы қызмет
көрсетуден түскен табысы 107 785 427 теңгені құрады. Бұл көрсеткіш 2009
жылмен салыстырғанда 108 %-ға өсті. Оперциялық пайда 2009 жылға қарағанда
102 %-ға өсті. Таза пайда 2010 жылы 31 999 390 теңгені құрады. Жоспар
бойынша 29 394 756 теңгені құраған болатын, яғни ол жоспарға қарағанда 109
%-ға өсті. Ал 2009 жылмен салыстырғанда таза пайда 97 %-ға кеміді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ең маңызды критерийлерінің бірі оның
төлеу қабілеттілігі болып табылады, ол кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді
міндеттері бойынша төлеу қабілеттілігі деп түсіну қабылданған. Демек,
активі көп, сыртқы міндеті аз кәсіпорын төлеуге қабілетті болып саналады.
Ағымдағы өтімділік коэффициенті – кәсіпорынның ағымдағы жағдайын
сипаттайды. Ол өз міндеттемелері мен күтілетін шығындарды жабу үшін актив
жеткіліктігін айтады.
Кесте 2
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 ж. негізгі қаржылық-экономикалық
көрсеткіштері
мың теңге
2009 жыл 2010 жыл 2010
жоспар жыл
бойынша нақты
Қызмет көрсетуден түскен табыс 99 558 26100 019 16107 785
5 5 427
Операциялық пайда
Операциялық пайданың өтімділігі (сатудан 25 995 2622 286 69726 419 049
түскен %) 8 22,3 24,5
Таза пайда 26,1 29 394 75631 999 390
Таза пайда өтімділігі (сатудан түскен %) 32 846 2129,4 29,7
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 4 ≥1,0 0,79
Мерзімді өтімділік коэффициенті 33,0 ≥0,6 0,67
Жалпы қаржылық қарыздың меншікті 1,30
капиталдың баланстық құнына қатынас 1,03 ≤1,0 0,40
коэффициенті
Жалпы қаржылық қарыздың меншікті 0,33 ≤1,0 0,10
капиталдың нарықтық құнына қатынас 20,40 20,66
коэффициенті 0,25 29,41
Салынған капиталдан пайда 26,93 11,10 11,23
(ROACE=NOPATACE) 33,28
Меншікті капиталдан пайда (ROE=Net 11,10 13 795 66315 711 732
IncomeAEC)
Капиталдың орташа құны (WACC) 20 128
Экономикалық қосылған құн 731
(EVA=(ROACE-WACC)*ACE)
Тиімділік көрсеткіштері
Дәстүрлі телефония (мың теңге) 69 384 5573 857 53278 770 024
1 ТАС есептегендегі табыс (операторлық 1
сегментті есептемегенде) 27 144 28 492
Еңбек өнімділігі (ТАС1 жұмысшы) 27 081 89 89
Абоненттік линияға (MOU) минут көлемі, 78 630 675
мың мин. 630 912 314 1 026 345
1 жұмысшыға келетін таза пайда 1 007 491
Дерек көзі: www.telecom.kz
Кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттері бойынша төлеу
қабілеттілігі өтімділік деп аталады. Басқа сөзбен айтқанда, егер кәсіпорын
өзінің қысқа мерзімді міндеттерін орындауға жағдайы болса өтімді болып
саналады, ағымдағы активтерін жүзеге асырады. Аналитикалық жұмыстың
тәжірибесінде өтімділік көрсеткіштердің толық жүйесін қолданады.
Олардың ең маңыздысын қарастырайық.
Кәсіпорынның өтімділігі – бұл төлеу мерзімі кез келген барлық қажетті
төлемдерді жабу үшін өз активтерін ақшаға айналдыру қабілеті. Өтімділік
дәрежесі активтерді ақшаға айналдыру мерзімінің уақытша ұзақтығы кезеңімен
анықталады. Кезең неғұрлым қысқа болса, аталған активтердің өтімділігі
соғұрлым жоғары болады. Қазақтелеком АҚ-ның ағымдағы өтімділік
коэффициенті 2009 жылы 1,30 болса, 2010 жылы ол 0,79 болды. Ол ағымдағы
активтердің қаншалықты қысқа мерзімде ағымдағы міндеттемелерді жаба
алатындығын айқындауға мүмкіндік береді және кәсіпорынның
төлемқабілеттілігінің мүмкіндігін көрсетеді. Аталған кәсіпорынды төлеуге
қабілетті деп санауға болады.
Бір телефон аппаратынан түсетін табыс 2009 жылы 27 081 мың теңгені
құрады. Ал 2010 жылы 52 %-ға өсті, яғни 28 492 мың теңге болды.
Кесте 3
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
рентабельділік көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу әдісі Жылдар Өзгеріс
мәні
(+), (-)
2009 2010
1. Өнім рентабельділігі(Таза табысөткізуден 40,28 45,06 +4,78
табыс)*100
2.Жалпы рентабельділік (салық салудан бұрын 44,56 43,27 -1,29
қарапайым қызметтен
табысөткізуден түскен
табыс)*100
3.Меншікті капитал (таза табысменшікті 53,37 59,74 +6,37
рентабельділігі капитал)*100
4.Экономикалық (таза табысбаланс)*100 32,79 38,17 +5,38
рентабельділік
5.Қор рентабельділігі (таза табысұзақ мерзімді 37,1 41,92 +4,82
активтер)*100
6.Негізгі қызмет (негізгі қызметтен 93,79 91,11 -2,68
рентабельділігі табыөткізілген өнімнің
өзіндік құны)*100
Дерек көзі: www.telecom.kz
Қазақтелеком АҚ филиалының рентабельділігін сипаттайтын
көрсеткіштерді есептеу келесі тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді. Сонымен,
таза табыс бойынша өнім рентабельділігін есептегенде, есеп беру кезеңінде
әр бірлік бойынша өткізілген қызмет үшін 11,9% таза табыстың өсуі
анықталды. Алайда, жалпы рентабельділік 2,9%-ға төмендеген.
Меншікті капитал рентабельділігін есептеу 2009 жылмен салыстырғанда
2010 жылы Қазақтелеком АҚ иелері салған әр ақшалай бірлік таза табысты
12%-ға көбірек тапқан.
Экономикалық рентабельділікті есептеу кезінде келесі анықталды: 2009
жылмен салыстырғанда 2010 жылы кәсіпорынға қаражаттарды табу кезіне
тәуелсіз табыстың 1 ақшалай бірлігін алу үшін ақшалай қаражаттар 16,4%-ға
көбірек қажет. Қор рентабельділігін есептеу кезінде анықталатын негізгі
құралдар мен басқа да ұзақ мерзімді активтерді пайдалану тиімділігі 13%-ға
өсті.
Негізгі қызмет рентабельділігін есептеу өткізуден табыстың төмендеуін
көрсетті, 1 теңге шығысқа келетін 2009 жылмен салыстырғанда 2,9%-ға төмен.
Өткізілген талдау негізінде кәсіпорын қызметінің жағымды және жағымсыз
жақтарын көрсетуге болады.
Қазақтелеком АҚ филиалының қызметінің жағымды жақтары келесілер болып
табылады:
• жұмыс тәжірибесі үлкен мамандардың жоғары дәрежелілігі;
• негізгі өнімді өндіру және өткізу процесінің ұйымдастырылғандығы;
• өндірілетін өнімнің жоғары сапасы;
• кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметін әрқашан жетілдіру.
Кәсіпорын қызметінің жағымсыз жағы:
• ұзақ мерзімді активтердің жоғары үдемелі салмағы және оның
сомасының өсуі кәсіпорынның меншік қаражаттарын ағымдағы
активтерге емес, айналымнан тыс активтерге салатынын
куәландырады.
2.2 Кәсіпорынның қаржы активтерінің табыстылығын талдау және бағалау
Жалпы төлемқабілетсіздік жағдайы және барлық кәсіпорындардың
кәсіпорынроттық іс әрекеттері және нақты қаржылық жағдайды бағалау қазіргі
кезде маңызды орын алады. Мұндай бағалаудың басты критериі кәсіпорынның
төлемқабілеттілік көрсеткіштері және өтімділік деңгейі болып табылады.
Кәсіпорын өтімділігін талдауға көшуден бұрын, актив, баланс, кәсіпорын
өтімділігі не екенін анықтау қажет. Өтімділіктің екі концепциясы белгілі.
Бірінші концепцияға сәйкес, өтімділік – бұл кәсіпорынның өзінің қысқа
мерзімді міндеттемелерін төлей алуы. Келесі концепцияға сәйкес өтімділік –
ағымдағы активтердің ақша қаражаттарына айналу дайындығы мен жылдамдығы.
Кәсіпорынның өтімділік мәні өзімен бірге баланс өтімділігін ұсынады. Баланс
өтімділігін талдау өтімділік деңгейі бойынша топтастырылған актив
қаражаттары және өтеу мерзімі бойынша топтастырылған пассив міндеттемелерін
салыстыруға негізделеді. Өтімділік қаражаттары мен міндеттерді
сәйкестендіру мынадай көрсеткіштерді есептеуге мүмкіндік береді: ағымдағы
өтімділік пен перспективадағы өтімділік. Ағымдағы өтімділік кәсіпорынның
қарастырылатын уақыт ішінде төлемқабілеттілігі және төлемқабілетсіздігі
туралы куәландырады және келесі формуламен есептелінеді:
ТЛ = ( А1 + А2 ) – ( П1 + П2 ), (2.1)
мұндағы ТЛ – ағымдағы өтімділік, А1 және П1 – актив және пассив бойынша
сәйкес топтардың қорытындылары.
Перспективалық өтімділік – бұл болашақтағы түсімдер мен төлемдер
негізінде болжау. Ол келесі формуламен есептелінеді:
ПЛ = А3 – П3, (2.2)
мұндағы ПЛ – перспективалық өтімділік, А3 және П3 – актив және пассив
бойынша сәйкес топтардың қорытындылары(10(.
Активтер пайдалылығын талдау 3- кестеде көрсетілген. Абсолютті
өтімділік көрсеткіштері (2.1) және (2.2) формулалары арқылы есептелінеді.
ТЛ2009 = ( 9841 + 151381 ) – ( 9181120 + 0 ) = - 756898 мың теңге
ТЛ2010 = ( 1861 + 142034 ) – ( 904030 + 0 ) = - 760135 мың теңге
ПЛ2009 = 119729 – 0 = 119729 мың теңге
ПЛ2010 = 82793 – 0 = 82793 мың теңге
Кесте 4
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылғы активтер
пайдалылығын талдау
Төлемдік
артықшылық (+),
Активте2009ж. 2010ж Міндеттемелер2009ж. 2010ж. жеткіліксіздік
р (-)
2009ж. 2010ж.
Ең 9841 1861 Жедел 918120 904030 -908279-894169
өтімді міндет-темеле
активте р, П1
р, А1
Тез 151381 142034 Қысқа 0 0 +151381+142034
өтімді мерзім-ді
активте міндетте-меле
р, р, П2
A2
Баяу 119729 82793 Ұзақ мерзімді0 0 +119729+82793
өтім-ді міндетте-меле
актив-т р, П3
ер, A3
Қиын 20992812277002 Тұрақты 1462112 1599660 +637169+677342
өтімді міндет-темеле
ак-тивт р, П4
ер, A4
БАЛАНС 23802322503690 БАЛАНС 2380232 2503690 - -
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 ж.
Есептеу нәтижелері кәсіпорынның есеп беру кезеңінің соңына активтер мен
міндеттемелер бойынша топтар нәтижелерін сәйкестендіру келесі нәтижелерді
көрсетті: А1 П1, А2 П2, А3 П3, А4 П4. Осыған байланысты баланс
өтімділігін жеткілікті деп атауға болады. 2009 жыл мен 2010 жылы ағымдағы
өтімділік көрсеткіштері төлемділік жеткіліксіздігін көрсетті, яғни
қарастырылып отырған кезеңге жақын уақытта кәсіпорын өз міндеттемелерін
төлеуде қиындыққа шалдығады.
Бірақ, перспективалық өтімділік көрсеткішінің өсімі болжамды
төлемқабілеттілігінің артуын куәландырады, яғни болашақ ақшалай түсімдерге
қарағанда кәсіпорын қаржылық қиындықтарға ұшырамайды.
Нәтижесінде есеп беру кезеңнің соңында кәсіпорын жеделдігі жоғарылау
міндеттемелерінің 0,2 % төлей алады, бұл қаржылық жағдайдың шектелгендігін
көрсетеді.
Қаржылық жағдайды талдаудың басты міндеті кәсіпорынның қаржылық
тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді зерттеу болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ең маңызды критерийлерінің бірі оның
төлемқабілеттілігі болып табылады, ол кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді
міндеттері бойынша төлеу қабілеттілігі деп түсіну қабылданған. Демек,
активі көп, сыртқы міндеті аз кәсіпорын төлеуге қабілетті болып саналады.
Кесте 5
Қазақтелеком Акционерлік қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштері
(мың теңге)
Көрсеткіш атауы Жылдар 2010ж. 2009 жылмен
салыстырғанда
абсолюттік өзгеріс
2009 2010
1. Меншікті капитал 1462112 1599660 +137548
2. Ұзақ мерзімді активтер 2103175 2279897 +176722
3.Меншікті айналым қаражаттары 641063 680237 +39174
4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер 0 0 -
5. Запастар мен шығыстарды құру 641063 680237 +39174
үшін меншікті айналым қаражаттары
және ұзақ мерзімді міндеттемелер
болуы
6. Қысқа мерзімді міндеттемелер 918120 904030 -14090
7. Ағымдағы активтер 277057 223793 -53264
8.Запастар мен шығыстар көлемі 115835 79898 -35937
9. Запастар мен шығыстардың 756898 760135 +3237
құрылуы үшін меншікті айналым
қаражаттарының артықшылығы
(жеткіліксіздігі)
10. Запастар мен шығыстардың 161222 143895 -17327
құрылуы үшін негізгі құралдардың
артықшылығы (жеткіліксіздігі)
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж.
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының қаржылық тұрақтылығын
жалпы бағалау 4 кестеде көрсетілген. Есептеу мәліметтері көрсеткендей
кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты емес екендігі байқалады. Бұл
қорытынды келесілер негізінде жасалады:
• запастар мен шығыстар өзіндік айналым қаражаттарымен өтелмейді;
• кәсіпорын қаржылық жағдайынынң тұрақсыздығын ұстап тұрған басты
себеп – запастар мен шығыстар өсімінен құрылу көздері өсімінің
төмендеуі, пайда болу көздерінің жалпы көлемі 19,22%-ға
төмендесе, запастар мен шығыстар құны 31,02% төмендеді.
Сурет 4. Кәсіпорын активтерінің құрамы мен құрылымының өсу қарқыны
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж.
Сурет пен кестеден байқап отрығанымыздай, меншікті капиталдаң бірлігі
2009 жылға қарағанда 137548 мың теңгеге жоғарылаған. Қысқа мерзімді
міндеттемелер төмендеген, бұл жалпы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
білдіреді.
Кесте 6
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
дебиторлық қарызын талдау
Бап атауы 2009ж 2010ж Ауытқу
(+,-)
Сома, Үлес Сома, Үлес
мың тг салмақ,% мың тг салмақ,%
Алынуға тиісті 138051 91,19 132342 93,18 -5709
шоттар
Басқа дебиторлық 13330 8,81 9692 6,82 -3638
қарыз
Барлығы 151381 100 142034 100 -9347
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
Сонымен бірге, дебиторлық қарыз кәсіпорын активтерінің негізігі бөлігі
болып табылады. Дебиторлық қарыз жағдайын талдау 6- кестеде көрсетілген.
Кесте мәліметтері бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп
айырусулар негізгі бөлікті құрайды. Сатып алушылар мен тапсырыс
берушілердің қарыздары қарыздардың жалпы сомасынан 2009 жылға 91,19% және
2010 жылға 93,18% құрайды. Дебиторлық қарыздың 9347 теңгеге немесе 6,2%
төмендеу қаржылық тұрақтылық өсуін көрсетеді.
Кез келген кәсіпорынның қызмет ету тиімділігі қажетті табыс әкелу
мүмкіндігіне тәуелді екені белгілі. Бұл мүмкіндікті бағалау
рентабельділікті талдау арқылы жүргізіледі, ол келесі сұрақтарға жауап
беруге көмек береді: алынған табыстар мен шығарылған шығыстар қаншалықты
тұрақты; жүргізілген шығыстардың қаншалықты өндірістік; кәсіпорынға капитал
салымының тиімділігі; кәсіпорынды басқару қаншалықты тиімді және т.б.
Келесі кезекте меншікті капиталдың міндеттемелерге қарағанда кәсіпорын
активтерінде қаншалықты орын алатындығын көретін болсақ, ол келесі суреттен
көруге болады:
Сурет 5. 2009 жылдағы Қазақтелеком АҚ-ның капитал құрылымы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
2009 жылдағы кәсіпорынның капитал құрылымындағы меншікті капиталдың
мөлшері 50 пайыздан жоғары, бұл дегеніміз аталған кәсіпорынның қаржылық
тұрақты екендігін көрсетеді.
Сурет 6. 2010 жылдағы Қазақтелеком АҚ-ның капитал құрылымы
Дерек көзі:Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі. 2009-2010 ж
2010 жылдың қорытындысы бойынша меншікті капиталдың авансталған
капиталдағы үлесі алдыңғы жылмен салыстырғанда 3 пайызға жоғарылаған, бұл
кәсіпоын үшін жақсы көрсеткіш болып саналады. Өйткені, ол сыртқы
қаражаттарға немесе ұзақ мерзімді тартылатын қаражаттарға тәуелді емес.
Келесі кезекте, Қазақтелеком АҚ филиалының қаржылық нәтижелердің
деңгейі мен динамикасын талдау жүргізіледі.
Кесте 7
Қазақтелеком Акционерлік Қоғамы филиалының 2009-2010 жылдардағы
қаржылық нәтижелерінің серпіні мен деңгейін талдау
мың теңге
Көрсеткіш 2009ж. 2010ж. Абсолютті өзгеріс +,
-
1 2 3 4
1. Өткізуден түскен табыс 1937586 2120816 183230
2. Өткізілген өнімнің өзіндік 910665 998420 87755
құны
3. Жалпы табыс 1026921 1122396 95475
4. Кезең шығыстары 172804 212703 39899
4.1. Жалпы және ұйымдаст. 159343 207803 48460
шығындары
4.2. пайызды төлеу шығындары 13461 4900 -8561
5. Негізгі қызметтен 854117 909693 55576
табыс(шығыс)
6. Салық салудан бұрын 863314 917776 54462
қарапайым қызметтен
табыс(шығыс)
7.Табыс салығы 112663 - -112663
8. Салық салудан кейін 750651 917776 167125
қарапайым қызметтен
табыс(шығыс)
9. төтенше жағдайлардан - - -
табыс(шығыс)
10.таза табыс (шығыс) 750651 917776 167125
11. таза табысты түзету 29718 37928 8210
12. түзетілген таза табыс 780369 955704 175335
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Талданған кезеңдерде өткізуден түскен табыс 9,46% өсті, яғни кәсіпорын
қызметінің масштабы өсті. Өзіндік құны 9,64% өсті. Өнімнің өзіндік құн
өсуінің қарқыны өткізуден түскен табыстардың қарқынынан жоғары. Бұл
кәсіпорында өндіріске шығыстарды өсіру бағытсыз жүргенін көрсетеді.
Талданған жылдары өткізуден түскен табыс өсімі нәтижесінде жалпы табыс
95475 мың теңгеге немесе 9,3% өсті. Сонымен қатар талданған кезде шығындар
23,09% өсті, соның ішінде жалпы және ұйымдастырушылық шығындары өсуі
есебінен.
Негізгі қызметтен табыс 854117 мың теңгеден 909693 мың теңгеге немесе
6,5%-ға өсті. Осының нәтижесінде қарапайым қызмет табысынан салық салуға
дейін 917776 мың теңге құрады, яғни 6,31%-ға өсті. Қарапайым қызметтен
табыс салығын төлемеу себебінен салық салудан кейін 22,26%-ға өсті және
2009 жылы 750651 мың теңге және 2010 жылы 917776 мың теңге құрады
Есеп беру кезеңінде төтенше жағдайлар бойынша шығыстар болмаған
жағдайларынан таза табыс өзгеріссіз қалды, бірақ негізгі құралдарды қайта
бағалау бөліміндегі таза табысты дұрыстау жүргізілді, оның нәтижесінде таза
табыс кезең соңында 955704 мың теңге құрады және 22,47%-ға өсті.
Ұзақ мерзімді активтер 2009 жылмен салыстырғанда, 2010 жылы 8,4%-ға
өсті. Ал ағымдағы активтер болса, керісінше 2010 жылы 19,2%-ға кеміген.
Оның себебі тауарлы-материалды запастардың, тауардың, материалдың
көлемі біршама азайып, ал болашақтағы шығындар, қызметкерлердің және басқа
тұлғалардың қарызы, басқа да дебиторлық қарыздың өсуінде. Меншікті капитал
көлемі 2009 жылы 1462112 мың теңге болса, 2010 жылы ол 1599660 мың теңгені
құрады, яғни оның көлемі 9,4%-ға өскен. Ағымдағы міндеттемелер 2010 жылы
1,5%-ға кеміген.
2.3 Кәсіпорынның қаржылық тәуекелінің пайда болуына әсер етуші
факторларды талдау
Тәуекелді сандық бағалау нақты шешімдерді алу мүмкіндігін береді.
Алайда сандық бағалауды жүргізу ол үшін сәйкес келетін алғашқы ақпаратты
алумен байланысты көптеген қиындықтар кездеседі. Қазақстанда ақпараттық
қызмет нарығы дамымағандықтан, көбіне нақты ақпараттарды алу қиын.
Ақпараттардың, уақыттың жеткіліксіздігімен, кейде қажетті мәліметтердің
байланысты бұл қиындықтар себебінен кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
негізінде тәуекелді қатысты бағалау ерекше қызығушылықты тудырады. Бұл
фирма иесі кәсіпкер, сонымен қатар оның серіктестері үшін тәуекелді
бағалаудың ең қолайлы әдістердің бірі болып табылады.
Қазақтелеком АҚ филиалының тәуекелдерін бағалау қаржылық есептілік
негізінде жүргізіледі. Төмендегі кестеде Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-
2010 жылдардағы қаржы-шаруашылық қызметіне экспресс–талдау көрсетілген,
оның негізінде берілген кәсіпорынның тәуекелді басқару жүйесін талдау
жүргізіледі.
Кәсіпорынның мүліктік жағдайын бағалауда шаруашылық қаражаттардың
сомасының көрсеткіші кәсіпорынның балансында көрсетілетін активтердің жалпы
құндылық бағалауын көрсетеді.
Активтердің құны 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 5,19%-ға өсті, ол
кәсіпорынның мүліктік потенциалының өскенін көрсетеді. Модернизация
коэффициентінің мәні (есептелген амортизацияның негізгі капиталдың бастапқы
құнына қатынасы) 0,47-0,45 болса, оның нормативті мәні 0,3-0,5.
Модернизация коэффициенті оптималды мән шегінде орналасқан. Ол кәсіпорын
негізгі қорға салынған қаражаттарды интенсивті түрде босатқанын білдіреді.
Кесте 8
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы мүліктік жағдайы
мың теңге
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі НорматКөрсеткіш мәні Өзгеріс
ивті
мәні
2009ж. 2010ж Абсо %
лютті
Кәсіпорындағы Баланс барлығы - 23802322503690+123458+5,19
құралдар сомасы
Нег. құр. амортизация 0,3-0,0,474 0,449 -0,025 -5,27
модернизация негізгі капиталдың 4
коэффициенті құны
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Келесі кезекте, кәсіпорынның активтерінің өтіміділік коэффициенттерін
қарастыру арқылы оның қаржылық тұрақтылығының деңгейіне нақтырақ көз
жеткізуге болады.
Абсолютті өтімділік коэффициенті қысқа мерзімді міндеттерге ақша
қаражаты мен тез іске асырылатын құны қағаздар ( активтің ІІІ бөлімі)
ретінде бөлінеді.
Кесте 9
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы капиталдарының
өтімділік деңгейі
мың теңге
Көрсеткіш Есептеу тәсілі НорматКөрсеткіш мәніӨзгеріс
атауы ивті
мәні
2009ж.2010ж. Абсолю% түрі
тті
1.Өзіндік Меншікті капитал+ ұзақ - -64106-680237
айналым мерзімді міндеттемелер- 3 -39174+6,11
капитал ұзақ мерзімді активтер
көлемі
2.Абсолютті Ақшалай қаражаттар 0,2-00,01 0,002 -0,008-80,00
өтімділік ағымдағы міндеттемелер ,7
коэф.
3.Критикалық(ақшалай қаражаттар+қысқа ≈1 0,18 0,16 -0,02 -11,11
өтімділік мерзімді қаржылық
коэффициентіинвестициялар+дебитор лық
қарыз)ағымдағы
міндеттемелер
4.Ағымдағы Ағымдағы активтерағымдағы 1,5-2 0,3 0,25 -0,05 -16,67
өтімділік міндеттемелер
коэффициенті
5.ЗапастардыМеншікті айналым 0,1 -5,51 -8,41 -2,9 +52,63
жабудағы қаражаттары(ТМЗ+алдағы
меншік кезең шығыстары)
капитал
үлесі
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Едәуір тез мерзімді міндеттер мен қысқа мерзімді пассивтер сомасымен
берілген кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттеріне: кредиттік қарыз бен
басқа да пассивтер (кредиттік қарыз коэффициентіне мен басқа пассивтерге
ескертуді ескерумен; бұл ескерту қысқа мерзімді қарыз коэффицентке де)
жатады; уақытында өтелмеген ссудалар; қысқа мерзімді кредиттер мен
қарыздық қаражат.Абсолюттік өтімділік коэффициенті жуық арада қысқа
мерзімді қарыздың қай бөлігін кәсіпорын өтей алатынын көрсетеді.
Кәсіпорынның өтімділігін талдау меншікті айналым капиталы көлемінің
6,11%-ға өсімі жағымды нәтижелер бермеді, себебі оның көлемі жағымсыз болып
табылады және кезең аяғына 680237 мың теңге құрады, яғни кәсіпорында
ағымдағы активтерді жабу көзі болып табылатын меншік капитал бөлігі
жетіспейді. Абсолютті өтімділік көрсеткіші кезең басына тек 0,01 теңге және
кезең аяғына тек 0,002 теңге ағымдағы міндеттемелер ақша қаражат есебінен
жедел өтелуі мүмкін екендігін көрсетеді. Критикалық өтімділік коэффициенті
ағымдағы міндеттемелердің кезең басына 18% және кезең аяғына 16% шоттардағы
қаражат және де есептесуден түсімдер есебінен жедел өтелу мүмкіндігін
көрсетеді.
Кесте 10
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы қаржылық
тұрақтылығының көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі Норм. Көрсеткіш мәніӨзгеріс
мәні
2009ж. 2010ж.Абсолю%
тті
1. Тәуелсіздік Меншікті 0,5 0,61 0,64 +0,03 +4,92
(автономия) капиталшаруашылық
коэффициенті қаражаттар барлығы
2. Меншік Меншік айналым ~0,5 -0,44 -0,43 +0,01 -2,27
капиталдың қаражаттарыменшік
икемділік капиталы
коэффициенті
3. Қарыз және Қарыз капиталменшік ≤1 0,63 0,57 -0,06 -9,52
меншік капитал капитал
қатынасы
коэф-фициенті
4.Тұрақты (меншік капитал+ұзақ 0,8 0,61 0,64 +0,03 +4,92
қаржыландыру мерзімді
коэффициенті міндеттемелер)
шаруашылық қаражаттар
барлығы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 жж.
Ағымдағы өтімділік көрсеткіші активтердің өтімділігінің жалпы баға
беріп, 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ағымдағы міндеттемелердің бір
теңгесіне 16,67% төмен екенін көрсетеді. Запастарды өтеуде меншікті айналым
капиталының үлесін есептеу динамикада 2,9 бірлікке мәннің төмендегенін
көрсетеді, бұл – меншікті айналым капиталымен өтелетін запастар құнының
бөлігінің төмендеуі, бұл жақсы беталыс емес, себебі кезең басында бұл үлес
жағымсыз болды және 5,51 құрады. Кәсіпорын қаражаттарының тәуелсіздік
(автономия) коэффициенті кәсіпорын иелерінің қаражаттардың жалпы
сомасындағы қызметке авансталатын меншік үлесін сипаттайды. Қаржылық
автономия коэффициентін есептеу қаржыландыру көздерінің жалпы сомасындағы
меншікті қаражаттар үлесі 4,92% өскенін көрсетеді. Бұл кәсіпорынның сыртқы
инвесторлардан тәуекелділігінің төмендеуін көрсетеді, бұл жақсы беталыс,
нормативті мәнге де сәйкес келеді.
Меншік капиталдың икемділік (маневренность) коэффициенті меншік
капиталдың қай бөлігі ағымдағы қызметті қаржыландыру үшін қолданылатынын,
яғни қай бөлігі айналым қаражаттарына салынған, қай бөлігі капиталданғанын
көрсетеді.
Қесте 11
Қазақтелеком АҚ филиалының 2009-2010 жылдардағы іскерлік белсенділік
көрсеткіштері
Көрсеткіш атауы Есептеу тәсілі Көрсеткіш мәні Өзгеріс
2009ж. 2010ж Абсол. %
1. Өткізуден түскен- 1937586 2120816 +183230 +9,46
табыс
2. Салық салудан - 863314 917776 +54462 +6,31
бұрын негізгі
қызметтен табыс
3. Қор Өткізуден түскен 0,92 0,93 +0,01 +1,09
қайтарым-дылығы табыснег.
құралдардың орташа
құны
4.Дебиторлық қарыз Өткізуден түскен 12,48 14,63 +2,15 17,23
айналымдылығы табыс дебиторлық
қарыз
5.Қаражаттар 360 күн 4.4 29 25 -4 -13,79
айналымының көрсеткіші
ұзақтығы (күн)
6.Кредиторлық қарыз- 363 326 -37 -10,19
айналымының
ұзақтығы (күн)
7. Операциялық цикл- 75 54 -21 -25
ұзақтығы
Дерек көзі: Қазақтелеком филиалының қаржылық есебі 2009-2010 ж.
Меншік капиталдың икемділік коэффициенті есеп беру кезеңінде 2,27%
төмендеді.
Қарыздық және меншікті капитал қатынасының көрсеткіші 9,52%-ға
төмендеуі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының артуын және кәсіпорынның
кредиторлардан тәуелділігінің төмендеуін куәландырады.
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, дебиторлық қарыздардың
айналымдылығы есепті мерзімде дебиторлық қарыздардың қанша рет
айалатындығын көрсетеді. Аталған көрсеткіштің төмендеуі кәсіпорынның
активіндегі дебиторлық қарыздың жоғарылауын білдіреді. Біздің жағдайымызда
бұл көрсеткіш 2,15 пайызға жоғарылаған.
Қор қайтарымдылығының көрсеткіші де 0,93 пайызға жоғарылаған. Ал, оның
төмендеуі негізгі құралдардың тиімсіз пайдаланылатындығын білдіреді.
Кредиторлық қарыздың айналымы төмендеген, оның мәні -37 күнге
төмендеген, ол кредиторлардың алдындағы кәсіпорынның қарызының жоғарылауын
көрсетеді. Кәсіпорын үшін жағымды жағдай емес.
Қаражаттар айналымының ұзақтығы 4 күнге төмендеген, бұл да
қаражаттардың тиімсіз қолданылуына жағдай жасайды. Егер, кәсіпорын
жоғарыдағы аталған қарқынмен қызмет ететін болса, мұндай жағдай төлем
қабілетсіздікке әкелуі мүмкін, яғни қаржылық тәуекелдің болу қаупі жоғары
болады.
Кәсіпорын жұмысының табыстылығы одан түсетін пайдамен сипатталады.
Пайдалылық көрсеткіштері кәсіпорын өзінің қаражаттарын пайда табу
мақсатында қаншалықты тиімді қолданатынын көрсетеді.
Пайдалылық - шаруашылық қызметтің нәтижесін көрсететін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz