Парафинді көмірсутегілер (алкандар)

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .: I Бөлім әдеби шолу . . .

4: 5

Кіріспе . . .: 1. 1 Топтық және элементтік құрам . . .

4: 5

Кіріспе . . .: 1. 1. 1 Парафинді көмірсутегілер (алкандар) . . .

4: 5

Кіріспе . . .: 1. 1. 2 Қаныққан және нафтенді көмірсутегілер . . .

4: 8

Кіріспе . . .: 1. 1. 3 Ароматты көмірсутегілер (арендер) . . .

4: 9

Кіріспе . . .: 1. 1. 4 Мұнайдың гетероатомды қосылыстары . . .

4: 10

Кіріспе . . .: 1. 1. 4. 1 Құрамында күкірті бар қосылыстар . . .

4: 11

Кіріспе . . .: 1. 1. 4. 2 Азот және азотты қосылыстар . . .

4: 13

Кіріспе . . .: 1. 1. 4. 3 Құрамында оттегі бар қосылыстар . . .

4: 14

Кіріспе . . .: 1. 1. 5 Асфальтшайырлы заттар . . .

4: 15

Кіріспе . . .: 1. 1. 6 Құрамында металл бар қосылыстар . . .

4: 17

Кіріспе . . .: 1. 2 Фракциялық құрам және мұнай айдау негіздері . . .

4: 18

Кіріспе . . .: 1. 2. 1 Фракциялық құрам . . .

4: 18

Кіріспе . . .: 1. 2. 2 Айдау мен ректификациялаудың теориялық негіздері . . .

4: 22

Кіріспе . . .: 1. 3 Айдау әдістері . . .

4: 32

Кіріспе . . .: 1. 3. 1 Фракциялық айдау . . .

4: 32

Кіріспе . . .: II Бөлім тәжірибелік бөлік . . .

4: 38

Кіріспе . . .: 2. 1 Фракциялық айдау . . .

4: 38

Кіріспе . . .: 2. 1. 2 Будың серпінділігін анықтау әдістемесі . . .

4: 40

Кіріспе . . .: III Бөлім нәтижелерді сараптау . . .

4: 42

Кіріспе . . .: Қорытынды . . .

4: 52

Кіріспе . . .: Глоссарий . . .

4: 54

Кіріспе . . .: Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . .

4: 56

Кіріспе . . .: Қосымша

Кіріспе

Мұнай газды қайта өңдеу өнеркәсібі кез-келген мемлекеттің экономикалық тұрғыдан отын-энергетика кешенінің аса маңызды көзі болып табылады. Табиғи газ арзан энергетикалық және тұрмыстық отын болып табылады. Мұнай айдаудан автомобиль бензинін, керосин, реактивті, дизельді және қазандық отын алады. Мұнайдың қайнауынан жоғары фракциялы майлайтын және арнайы майлардың түрлері, консистенттік майлар өндіріледі. Мұнайды қайта өңдеу барысынды парафин, резеңке өнеркәсібіне арналған қара күйе, мұнай коксі, жол құрылысына көптеген маркалы битумдар және басқа да тауар өнімдері өндіріледі. Мұнай және көмірсутекті газдар - көптеген химиялық өнімдер өндірілетін әмбебап шикізат. Демек, мұнай және газдан қайта өндірілген өнімдерсіз, яғни, энергиясыз, жарықсыз, жылусыз, байланыссыз, радиосыз, телевидениесіз, есептеу және космостық техникасыз, әртүрлі химиялық материалдарсыз, транспорттың барлық түрінсіз т. б. қазіргі заманғы адамның өмірін елестету өте қиын.

Жұмыстың мақсаты әртүрлі факторлардың әсері кезіндгі мұнайдың фракциялық айдау процесінің технологиялық сипаттамасын жасау.

Жұмыстың жаңашылдығы:

Алғаш рет мұнайды айдау процесінің математикалық моделі алынды.

Құмкөл аймағының мұнайының фракциялық айдау процесінің тиімді шарттары анықталды.

Фракцияның шығуына табиғат және көмірсутекті шикізаттың құрамы елеулі әсер ететіні көрсетілді.

Мұнай айдау процесінің кинетикалық сипаттамасы анықталды.

Жеңіл фракцияларды алу прцесінің термодинамикалық параметрлері анықталды.

Алынған нәтижелердің практикалық маңызы шығатын жеңіл фракцияларды болжауға және бағалауға мүмкіндік береді, бұл айдау аппараттары мен ректификациялық колоналарды жобалауда аса маңызды.

I Бөлім әдеби шолу

1. 1 Топтық және элементтік құрам

Мұнайдың құрамына мынадай қосылыстардың топтары кіреді: көмірсутегілер, гетероароматты қосылыстар, шайырлар және асфальтендер. Табиғи мұнайдың көмірсутегілерінің үш тобы бар: алкандар, цикло-алкандар және ареналар. Табиғи мұнайларда Қаныққан көмірсутегілер (алкендер) болмайды, олар тек қана мұнайды қайта өңдеу процесстерінде ғана пайда болады.

Гетероароматты қосылыстарға күкірт, азот, оттегі және құрамында металл бар қосылыстар жатады. Шайырлар мен асфальтендер химиялық қосылыстарға тән топқа емес, олар мұнайда коллойд түрінде болатын жоғарымолекулалы (М жоғары 1500-2000 г/моль) концентраттар.

1. 1. 1 Парафинді көмірсутегілер (алкандар)

Бұл қатардың ең төменгі мүшелері - метан, этан, пропан және бутандар (қалыпты және изоқұрылымды) - газтектес қосылыстар. Олар мұнайда еріген күйде болады, сонымен қатар олар табиғи және ілеспе мұнай газдарының негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Пропан, бутан және одан да ауыр көмірсутегілерге бай газдар майлы деп аталады. Олардан газды бензин, жанған газдар және органикалық синтезге арналған жекелеген көмірсутегілер алынады. Толықтай метан мен этаннан тұратын газдар тұрмыстық және өндірістік отын ретінде, кейде техникалық көміртегі, ацетилен өндірісіне және органикалық синтез өнімдеріне шикізат ретінде пайдаланылады. жеңіл көмірсутегілері жер және ауа көліктеріне мотор отыны (қысылған және жанған түрінде) кеңінен қолданылады.

Мұнай - бұл көптеген фокторлардың әсер етуінен кен орындарымен ұзақ уақыт байланыста болу нәтижесінде бастапқы органикалық заттардан пайда болған көмірсутектер негізіндегі химиялық қосылыстардың қоспасы. Мұнай майлы сұйықтық, оның толық химиялық құрамын қазіргі заманғы инструменталды әдіспен анықтау мүмкін емес.

Мұнайдың құрамына кіретін негізгі химиялық элементтер көміртегі, сутегі, күкірт, азот және оттегі болып табылады. Әртүрлі мұнайларда көміртегі мен сутегі сәйкесінше 82 - 87 % (мас. ) және 11 - 14 % (мас. ) мөлшерінде кездеседі. Олар мұнайдың барлық химиялық қосылыстарының құранды бөлігі болып табылады. Пайдалы қазбалар арасында (мұнай газын қоспағанда) мұнайда оттегі барынша көп мөлшерде болғандықтан, жанудың ең жоғары жылуы бар. Осыған байланысты мұнайдың жанғыш қасиеттері сутегі мен көміртегінің (Н : С) % мөлшерімен сипатталады. Күкірт гетероатомды қосылыстардың құрамына кіреді. Құрамындағы күкіртіне қарай мұнайлар үш класқа бөлінеді: азкүкіртті мұнайларда 0, 5% ға дейін болады, күкірттілерде - 0, 51 ден 2, 0 % ға дейін, ал жоғары күкірттілерде 2, 01 % дан жоғары блады. Мұнайда азот пен оттегі сәйкесінше - 0, 8 және 3, 0% (мас. ) дейін болады. Мұнай күлінен 30-ға жуық металл табылған, олардың ішінде ең көп тарағандары V, Ni, Fe, Cu, Mg, Al. болып табылады.

Пентаннан гексадеканға дейінгі парафинді көмірсутектер қалыпты жағдайда сұйық күйде болады. Олар мұнайдың ашық дистилятты фракциясының құрамына кіреді. Құрылымдарына қарай олар қалыпты құрылымды алкандарға және тармақталған алкандарға (изоалкандар) бөлінеді. Молекуладағы көміртекті атомдардң бір ғана санында тармақталған тізбекті көмірсутегілер қалыпты құрылымды көмірсутегілерден тығыздығынығ төмендігімен, суу температурасы және қайнау . Тармақталған тізбекті парафинді көмірсутегілер бензиннің жоғары сапасын қамтамасыз етеді, ал қалыпты құрылымды парафиндер корбюраторлық двигетальдердегі отынның әрекетіне кері әсер етеді, өйткені тотығу тұрақтылығы төмен болғандықтан ең аз детанциялық тұрақтылыққа ие.

Авиациялық керосиндерде отынның төментемпературалы қасиеттерінің нашарлауына байланысты қалыпты алкандар болмауы тиіс, өйткені қалыпты құрымылымның көмірсутегілері жоғары температурада суиды, бұл отындарда - 60 °C ге дейінгі температурада кристалдардың пайда болуына болмайды.

Дизельдік отындарда тұтанғыштығы (максималды сәйкестігі Н:С), жақсы болғандықтан қалыпты алкандардың болмағаны абзал, сонымен қатар отынның суу температурасын жоғарылатады. Сондықтан дизельдік отындарда болатын қалыпты парафиндік көмірсутегілердің мөлшері ГОСТ бойынша суу температурасымен анықталады. Мұнай фракцияларынан бөлінген қалыпты құрылымдардың сұйық парафиндері технологиялық және тұрмыстық еріткіштер ретінде, ақуыз-дәруменді концентраттар өндірісіне арналған шикізат ретінде, полимерлі композиция және пластификатор ретінде қолданылатын хлорпарафиндерді алуға арналған шикізат ретінде, жасанды күл, қабыршақ, лак алу үшін, сульфохлортуынды (өндірісіне арналған шикізат ретінде кең қолданысқа ие.

Парафинді көмірсутегілер С ₁₇ қалыпты жағдайда қатты заттар, олардың балқу температурасы молекулалық массаның ұлғаюына қарай жоғарылайды. Қатты көмірсутегілер парафиндер мен церезиндердің құрамына кіреді. Парафиндер кристаллдардың пластинкалы және ленталы құрылымдарымен сипатталады, олардың балқу температурасы 40-тан 70 °C -ге дейін ауытқиды, молекуладағы көміртегі атомдарының саны - 21-ден 32-ге дейін, молекулалық массасы - 300-ден 450 г/мольге дейін. Қатты парафиндер 350-500 °C температурада қайнайтын майлы фракцияларда болады, бұл осы фракциялардың жоғары температурада сууының себебі болып табылады.

Церезиндердің кристалдары инетектес құрылымға ие. Олардың құрамына парафинді көмірсутегілермен қатар қатты нафтенді және жанында ұзын тізбегі бар ароматты көмірсутегілер кіреді. Бір ғана балқу температурасында церезиндер парафиндермен салыстырғанда иілгіштігімен, тұтқырлығымен және молекулалық массасымен сипатталады. Церезиндер вакумдық айдалған мұнайдың қалдықтарында шоғырланады, гудрондарды жұмсарту температурасын жоғарылатады. Балқуы төмен қатты парафиндер негізінен қалыпт құрылымды көмірсутегілер болып табылады, ал балқуы жоғары өнімдерге - тауарлық церезиндерге - оардың изомерлі формасы жатады.

Қатты парафиндер синтетикалық майлы қышқылдарды, жуғыш заттар, хлорпарафиндер мен олефиндерді алуға арналған шикізат ретінде, қорғаныш жабыны ретінде, мастика мен консисттенттік майлағыш дайындауға, электроникада оқшаулағыш материл ретінде, сонымен бірге порфюрмер өнеркәсібінде және шырақ дайындауға пайдаланылады. Церезиндер өнеркәсіпте және тұрмыста қорғаныш жабыны ретінде, әртүрлі майлар мен мастикалар, канатты майлағыштардың негізі ретінде т. б. кең қолданысқа ие.

1. 1. 2 Қаныққан және нафтенді көмірсутегілер

Мұнайда өте сирек және аз мөлшерде олефиндер (бакиндік, галицийлік, пенсильдік, эльзалық) кездеседі. Олеиндердің және кейбір басқа да Қаныққан көмірсутегілердің түрлері деструктивті айдалған мұнай өнімдерінде кездеседі. Бұл көмірсутегілер реакциялық қабілетінің жоғарылығымен ерекшеленеді және сондықтан оңай полимерленеді, шайырланады, бұл мұнай өімдерінің сақтау және пайдалану мерзімінің азаюына әкеліп соғады. Қаныққан көмірсутегілер мотор отыны мен майлағыш майлардың жағымсыз компоненттері болып табылады. Көптеген Қаныққан көмірсутегілер - ацетилен, этилен, пропилен, бутилен, бутадиен - полиэтилен, полипропилен, синтетикалқ спирт және каучук, пластикалық масса және басқа да өнімдер өндірісінде қолданылады.

Мұнайдың жеңіл фракцияларының нафтенді көмірсутегілері негізінен циклопентан мен циклогексан гомологтарынан тұрады. Мұнайларда бір, екі, үш және төрт циклды нафтенді көмірсутегілер байқалған. Суммарлы моноцикды нафтендер парафинді мұнайларда 300 °C дейінгі фракцияларда шамамен 20 - 30 % (мас. ) және нафтен типті мұнайларда 85- 90 % (мас. ) дейін болады. Полициклды нафтендер негізінен мұнайдың 300 °C тан жоғары фракцияларында болады, ал 400-500 °C фракцияларда барлық изомерлердің мөлшері әдетте 70-80 % (мас. ) . жетеді. Полициклды нафтендердің изомерлерінде әдетте ұзын бүйірлі тізбек болады, және бұл алкельді тізбек (қалыпты және тармақталған құрымда) қаншалықты ұзын болса, соғұрлым мұндай көмірсутегілер гибридті қасиетке ие болады (нафтенді және парафинді көмірсутегілердің қасиеттері қиылысады) .

Нафтендер мотор отыны мен майлағыш майлардың маңызды құрамды бөлігі болып таблады. Автомобиль бензиніне олар жоғары эксплуатациялық қасиет береді. Бензин фракцияларында болатын нафтенді көмірсутегілер каталикалық риформинг процесінде ароматтыға айналады, майдың негізгі құрамды бөлігі бола отырып, олар майлағыш майларға қойылатын негізгі талаптардң бірінің орындалуын - температура өзгергенде тұтқырлығының аз ғана өзгеруін қамтамасыз етеді. Молекуладағы көміртегі атомдарының бірдеу санында нафтенді көмірсутегілер парафинді көмірсутегілерге қарағанда жоғары иілгіштікке және аз суу температурасына ие. әсіресе бұл тіркесім ұшатын аппараттардың отынына аса маңызды, себебі энергетикалы сипаттамасы 1л отын жанғанда бөлінетін жылумен анықталады. сондықтан көмірсутекті реактивті және зымыран отындарының көпшілігі нафтенді көмірсутегілерінің концентраттары болып табылады.

Мұнайхимияда нафтендер бензол мен тонуол (Зелинсий реакциясы) алуға, капролактама алуға (циклогексанның қышқылдануы сатысы арқылы), дәрі-дәрмек (туынды адаматана) және полимер алуға арналған шикізат көзі болып табылады.

1. 1. 3 Ароматты көмірсутегілер (арендер)

Мұнайдың құрамына бірден төртке дейінгі циклды ароматты көмірсутегілер кіреді. Олардың реакция бойынша орналасуы әртүрлі. Ауыр мұнайларда олардың құрамы фракциялардың қайнау температурасының жоғарылауымен бірден өседі. Тығыздығы қалыпты мұнайларда және нафтенді көмірсутегілерге бай ароматты көмірсутегілер барлық фракцияларда біркелкі бөлінеді. Бензинді фракцияға бай жеңіл мұнайларда фракциянаың қайнау температурасы жоғарылғанда ароматты көмірсутегілер бірден төмендейді. Бензинді фракциялардың ароматты көмірсутегілері (н. к. - 200 °C) бензол гомологтарынан тұрады. Керосинді фракцияларда (200-300 °C) бензл гомогтарымен қатар аз мөлшерде нафталин туындылады болады. Ауыр газойл фракцияларының арматты көмірсутегілері (400-500 °C) гафталин және антрацен гомологтарынан тұрады. Ал мұнай айдаудың деасфальтты қалдықтарында балқу температурасы 32 °C ауыр ароматты көмірсутегілер байқалған.

Көмірсутегілердің басқа топтарымен салыстырғанда ароматтылардың иілгіштік қасиеті жоғары. Тұтқырлығы жағынан олар парафинділер мен нафтенділердің ортасында.

Бүйірлі тізбегі бар ароматты көмірсутегілер бензиннің детонациялық қасиетін жоғарылатады, бірақ рективті және дизельді отынның бензиндерін олардың жану және экологиялық жағдайының сипаттамасын нашарлататындықтан сапасын төмендетеді. ГОСТ талаптарына сәйкес реактивті отындардың құрамында ароматты көмірсутегілер 20-22 % (мас. ) аспауы тиіс. Олардың қажет мөлшері тығыздығы жоғары авиакеросиндердің болу қажеттілігіне шартты.

Ұзын бүйірлі изопарафинді тізбегі бар моноциклді ароматты көмірсутегілер майлайтын майларға жақсы сұйықтықты-температуралы қасиет береді. Мұнда бүйірлі тізбексіз ароматты көмірсутегілер мен полициклділердің болмағаны абзал. Алайда майлайтын майлардың хмиялық тұрақтылығын жоғарылатуда олардың құрамында аз мөлщерде полициклді көмірсутегілер қалдыру керек.

Ароматты көмірсутегілер көмірсутегілердің басқа топтарымен салыстырғанда органикалық заттарда жоғары ерігіш қабілетке ие, бірақ олардың құрамы көптеген мұнай ерігіштерінде жоғары улылығынан шектеледі (ауадағы бензол буларының концентрациясы 5 мг/м ³ құрайды, толуола және ксилолдар - 50 мг/м ³ ) .

Қазіргі уақытта ароматты көмірсутегілер мұнайөнімдерінің компонентіретінде, еріткіштер, мұнайхимия синтезіне арналған шикізат ретінде, сондай-ақ өндірірісте жарылғыш заттар ретінде пайдаланылады.

1. 1. 4 Мұнайдың гетероатомды қосылыстары

Гетероатомды қосылыстар - бұл бір немесе бірнеше химиялық элементтердің әртүрлі атомдарынан - күкірт, азот, оттегі, хлор және металлдан тұратын кез келген топтың көмірсутегілері негізіндегі химиялық қосылыстар.

Мұнайдың гетероатомды қосылыстары терең зерттеу нысаны болып табылады, олар мұнай өңдеу технологиясына, өңделген ақырғы өнімнің қолданғыш қасиетіне және қоршаған ортаны ластау деңгейіне барынша әсер етеді.

1. 1. 4. 1 Құрамында күкірті бар қосылыстар.

Байланысқан күйде мұнайда 0, 02 ден 6 % (мас. ) дейін күкірт бар. Мұнайдың құрамында күкірт көбейгенде олардың тығыздығы, кокстелуі, шайыр мен асфальтендері жоғарылайды.

Күкіртті жеке фракцияларға бөлу мұнайдың табиғаты мен күкіртті қосылыстардың типіне байланысты. Әдетте күкірттің құрамы қайнауы төменнен қайнауы жоғары фракцияларға өседі және вакуумде айдалғана мұнай қалықтарында максимумға жетеді.

Мұнайдағы күкіртті қосылыстардың типтері әртүрлі. Жеке мұнайларда ұзақ уақыт сақтағанда амфорлы масса түрінде резервуарға түсетін бос күкірт бар. Басқа жағдайларда күкірт мұнайларда және мұнай өнімдерінде байланысқан күйде болады: (меркаптандар, сульфидтер, дисульфидтер, тиофендер, тиофандар) . Мұнайдың және мұнай фракцияларының күкіртті қосылыстарының үш түрі бар.

Бірінші топқа күкіртсутектер мен меркаптандар жатады. Табиғиғ мұнайларда күкірттісутек (H ₂ S) еріен күйде аз мөлшерде (0, 01- 0, 03 % мас. ) болады. Оның негізгі мөлшері мұнаймен қатар алынатын ілеспе газға кетеді. Күкіртті мұнайларды деструкцияның термиялық және термокаталикалық реакциялармен өңдеу кезінде газдардан күкірт пен күкрт қышқылын бөліп шығарып өндіріске жіберетін күкіртсутектері көп мөлшерде пайда болады.

Меркаптандар (RSH) мұнайларда көп мөлшерде болады, және олардың жалпы құрамы мұнайдың барлық құрамында күкірт бар қосындыларының 2 - 10 % (мас. ) құрайды. Меркаптандарға тән қасиеттердің бірі олардың коррозиялық активтігі болып табылады, осыған байлансты авиациялық керосиндер мен дизельдік отындарда меркаптанды күкірттің құрамы азаяды ( 0, 001 - 0, 005 және 0, 01% мас. Көп емес сәйкесінше) . Олар бензиндерде антидетонациялық қасиеттерін, химиялық тұрақтылығын нашарлатады және жану толықтығын азайтады.

Меркаптандардың иісі өте күшті және жағымсыз, ол тіпті 1·10 ^-7 %. Білінеді. Оның бұл қасиеті газ шаруашылығында пайдаланылады, онда олар тұрмыстық газдың ағуын байқауға арналған одорант (этил-меркаптан) ретінде қолданылады. Меркаптандардың жағымсыз иісі олардың молекулалық массасы жоғарылағанда азаяды.

Меркаптандардың сілтімен және металлмен әсер ететін қабілеттеріне оларды мұнайдың жеңіл фракцияларынан жоюдың өндірістік процесстері негізделген (демеркаптанизация) . Екінші топқа суыққа бейтарап және термиялық тұрақсыз сульфиды (R-S-R' алифатты, Ar-S-Аг диарилсульфидтер немесе аралас Ar-S-R ) және дисульфидтер (R-S-S-R') жатады.

Сульфидтердің иісі меркаптандарға қарағанда әлсіз боады, олар бейтарап және сондықтан сілітімен шықпайды. Құрылымы жағынан сульфидтер қарапайым эфирлердің аналогы болып табылады. Сонымен қатар олар тотығуға бейім, және олардың бұл қасиеті сульфоксидтерді алуға пайдаланылады. дисульфидтер мұнайда аз мөлшерде болады, бірқ олар сульфидтерге қарағанда реакцияға бейім болады. Жылытқан кезде көмірсутегілерге, меркаптандарға және күкіртсутектерге оңай бөлінеді.

Күкіртті қосылыстардың үшінші тобына химиялық аз активті, тотығуға берік, термиялық тұрақты циклді қосылыстар - тиофандар мен тиофендер жатады.

Әртүрлі аймақтардағы мұнайлардың аталған құрамында күкірт бар қосылыстарының арақатынасы: меркаптандар - 2 - 10 %, сульфидтер - 7 - 40 % (орташа 18 %), тиофендер - 50-90 % (орташа 50 %) құрайды. Құрамында күірт бар қосылыстардың жоғарыда аталғаннан басқа түрлері мұнайдың қайнауы жоғары фракцияларында басқа да мұнайдың күрделі полициклді қосылыстары бар.

Құрамында күкірт бар қосылыстардың көпшілігі бояғыштарды алуға, полимерлердің стабилизатоларын, дәрі дәрмектерді алуға арналған шикізат ретінде пайдаланылады. Қазіргі уақытта мұнай фракциялары мен айдалған мұнай қалдықтарын күкіртсіздендірудің ең жақсы әдісі катализаторлармен және сутегінің қысымымен тазалау болып табылады. Сөйтіп күкіртті қосылыстар кейін күкірт қышқылы мен элементарлы күкірт алуда пайдаға асырылатын күкірт сутекке айналады.

1. 1. 4. 2 Азот және азотты қосылыстар

Азот мұнайларда мұнайдағы ақуыздардың құлауы нәтижесінде пайда болған деп есептелген. Әртүрлі мұнайлардың құрамында азоты бар заттарының құрамын зерттеу оларда азот негізгі, бейтарап және ықшқыл сипатқа ие қосылыс түрінде болатынын көрсетті. Негізгі сипатты азотты қосылыстардың қатарына пиперидин, пиридин және хинолин, сонымен қатар үш циклы бар қосылыстар - фенантридин және оның алкиларалас изомеры жатады. Мұнайларда азот жалпы құрамының 30 - 60 % құрайды.

Азоттың бейтарап қосылыстарына бензолпиррол (индол), карбазол жатады. Осы топқа порфириндер де (циклды тетрапиролдар) жатады. Олар құрылымы жағынан болжаммен мұнай генезисіннен шққан зат - хлорофилдерге ұқсас. Бұл ванадий және никель металлдары кіретін жоғарымолекулалы көмірсутегілермен азоттың біріккен кешені. Қышқыл құрамында азот бар қосылыстрға пиррол және оның алкилараластары жатады. Мұнайдың басқа да азотты қосылыстарына жататындар: аминқышқылдары аммоний тұздары (битумдардың адгезиондық қасиеттерін жақсартуға қабілетті қоспалар), азот пен күкірт кіретін аралас қосылыстар (тиолинолин), азот және оттегі (гидроксипиридин), азот және металл (ванадилпорфирин) .

Мұнайдағы азот 0, 6 % дан(мас. ) өте сирек асады. Бензинді фракцияларда мөлшері шамалы (0, 0002-0, 0005 % мас. ), ал мұнайдың фракциясының қайнау температурасы жоғарылағанда оның концентрациясы бірден көбейеді. Құрамында азоты бар қосылыстардың негізгі мөлшері 500 °C мұнайдың фракцияларында болады.

Азотты негіздердің дезинфекциялаушы құрал, антисептик, тер, коррозия ингибаторы, майлағыш майлар мен битумдарға қоспа ретінде, антиокислитель ретінде пайдаланылады. алайда жағымды әсерлерімен қатар олар жағымсыз қасиеттерге ие - мұнайды диструктивті қайта өңдеу процестерінде катализаторлардың активтілігін төмендетеді, мұнай өнімдерін қарайтады және шайырландырады. Бензинде азотты қосылыстардың жоғары концентрациясы олардың каталикалық риформингінде жоғары кокстелу мен газдануына әкеліп соғады. Олардың бензинде аз мөлшері карбюраторда шайырдың жиналуына және двигательдің поршенді тобында лактың пайда болуына әсер етеді. Дизельді отындарда азоттың болуы отынның қараюы мен шайырлануы сияқты процестердің интенсификациясына әкеліп соғады.

Азотты мұнай фракцияларынан күкірт қышқылының 25 %-дық ерітіндісімен (лабораторилық жғдайда) және гидратациялау арқылы (бір мезгілде күкірттен гидротазалау) жояды.

1. 1. 4. 3 Құрамында оттегі бар қосылыстар

Оттегі мұнайларда болар болмас мөлшерде қарапайым (алифатты) карбон қышқылы, фенолар мен асфальтшайырлы заттардың нафтенді қышқылдары түрінде болады.

Қарапайым карбон қышқылдары бензинді және керосинді фракцияларда болады. Олар мұнайларда 0, 05 тен 0, 1 % (мас. ) . дейін болады.

Нафтенді қышқылдар циклды құрылымды карбон қышқылдары, негізінен туынды бесмүшелі наффтенді көмірсутегілер. Жеке мұнайларда би-, три- және тетрациклды нафтенді қышқылдар табылған. Нафтенді қышқылдар мұнайларда 1, 0 - 1, 2 % (мас) болады. Нафтен қышқылдарының ең аз мөлшері парафинді мұнайларда және олардың фракцияларында, ал ең көп мөлшері шайырлы мұнайларда болады.

Нафтенді қышқылдарды фракцияларға бөлу біркелкі емес: олар көбінесе жеңіл және орта газойльді фракцияларда, ал бензинкеросинді және дистиляттыдарда өте аз болады.

Нафтенді қышқылдар - қатты жағымсыз иісі бар тығыздығы 0, 96 - 1, 0 а з ұшатын майлы сұйықтықтар. Олар суда ерімейді, бірақ мұнайөнімдерінде, бензолда, спирттерде және эфирлерде оңай ериді. Техникада шпал пропиткалары үшін, каучукты вулкандалған заттардан регенерациялауда, сабын өндірісінде май қышқылдарын алмастырушы және антисептикалық құрал ретінде пайдаланылады. нафтенді қышқылдардың металлды тұздары, атап айтқанда кальцилісі консистентті майлағыш өндірісінде пайдаланылады. нафтенді қышқылдардың болуы мұнай өнімдеріне активті коррозиялық қасиет береді. Мұнайларда фенолдар (туынды ареналар) 0, 003 тен 0, 05 % (мас. ) . дейін ауытқиды.

1. 1. 5 Асфальтшайырлы заттар

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.