Ибн сина, фирдоуси, қ.жалаири еңбектеріндегі педагогикалық идеялар, тәрбие және еңбек туралы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ТҰРАР РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Главная

Кафедрасы: Философия

және тарих

Ибн Сина, Фирдоуси, Қ. Жалаири еңбектеріндегі педагогикалық идеялар, тәрбие және еңбек туралы

Оқытушы: п. ғ. к., доцент

Молдасан Қ. Ш.

Магистрант: Мердемгалиева Г. Ш.

Мамандығы: Қаржы менеджменті

Алматы 2011

Ибн Сина, Фирдоуси, Қ. Жалаири еңбектеріндегі педагогикалық идеялар, тәрбие және еңбек туралы

Ибн Сина еңбек пен еңбек тәрбиесі туралы (980-1037)

Ибн Сина - ұлы гуманист. Ол еңбекке, еңбек етуге, еңбк тәрбиесіне гуманистік, қоғамдық тұрғыда қарайды. Ол - өзінің практикалық ісіне ақылдылық пен ұстаздық тұрғысынан қарап, сол тұрғыда еңбек туралы былай деп тұжырым жасайды: «Егер қоғамдағы жұмысқа жарамды адам түгелімен пайдалы еңбек етсе, онда тіпті жұмысқа жарамсыз адамдарды түгелдей асырап бағуға болады. Ол тек еңбектің тазалығы мен халықтығын талап етеді» - деген. Мұны өзінің рубайларында атап көрсетіп кеткен. Ол өзі өмір сүрген кезең үшін - қоғамдық пайдалы еңбек пен еңбек адамдарының өзара қайырымдылығы мен мейірімділігін ұдайы ұштастырып отыратын еңбектің тәсілі мен бөлінісі болуын уағыздады. Ол туралы еңбек заңын ұйымдастырылған және әділетті құрылған қоғамда (мемлекетте) пайдалы еңбекпен шұғылданбаған немесе өзінің орнын таппаған бірде-бір адам болмауға тиіс. Ол қоғамның барлық мүшесінің белгілі бір кәсіппен шұғылдануын талап еткен. Осы ретте ол қоғамдық және ортақ пайдалы еңбек, қоғам үшін де жеке адам үшін де пайдалы деген ой түйеді.

Ибн Синаның мемлекетке, «жалпы» адамзатқа «арналған» жеке адамдар санасын, білімін, оқып үйрену, тәрбие алу үшін арнаулы қаржы (қор) бөлуге тиіс деген тұжырым жасаған. Бұл қаржы халық арасынан жиналатын алым-салықтан, мемлекеттік меншіктерден, мекемелерден түсетін өніммен жиналу тиіс, - деп сол орта ғасырлық дәуірге дейін үлкен ұстаз екенін көрсете білді. «Ортада» жиналған қаржылар жұмысқа жарамайтын мүгедектерге, қарттарға, ауруларға жәрдем ретінде берілсе, ел қорғаушы, тәртіп сақтаушы, жауынгерлерге, жастарды «тәрбиелеуші» ұстаздарға, үйретуші адамдарға жалақы ретінде берілуі тиіс - деген Ибн Синаның бұл ойы, оның үлкен экономист екенін дәлелдейді. Адамдардың денсаулығы - айнала ортаға, экологияға байланысты да оның айтқандарының зор тарихи маңызы еңбек бөлінісін жолға қою - деп қинала жазған екен. Ибн Синаның даналығы: «Табиғат жер бетіндегі бақыттың, байлықтың көзі. Бұл көзді реттеу, иемдену үшін табиғатты білу керек, ол үшін білім мен таза еңбек қажет деді. Біз ХХ ғасыр алдында өмір сүрген Ибн Сина еңбек пен еңбектің маңызын, білімін, тәрбиелік тағылымын ерен биікке көтергенін көреміз. Еңбек пен әділеттіліктің жалынды жаршысы болған Ибн Сина өз заманында осындай батыл да, дұрыс пікірлер айтқан. Тіпті ол әділетсіз үкіметке қарсы халық өкіметінің болуын қажет және заңды деп тапқан.

Орта ғасырлардың ұлы ғалымы Әбу Әли Ибн Сина табиғат пен қоғам құбылыстарының өз замандастарына белгісіз көптеген құпияларын ашты, адамның ақыл-ойы фанатизм мен жоққа сенушіліктен құтқаруға тырысты, табиғатты танып, оны адамзатқа қызмет еттіруге ұмтылды. Соның үшін де адамзат қоғамы Орта Азияның асқан ғалымы, ұлы ойшыл, тамаша табиғат танушысы Ибн Синаның есімін ғасырлар бойы құрметтеп келеді.

Фирдоуси Әбілқасымның - әлемдік тәлімі

Фирдоуси Хорасандағы Табаған мекені, қазіргі Фердоус қаласында дүниеге келген. Парсы-Тәжік ұлы ақыны. Қатардағы шаруа отбасында дүниеге келген. Білімді үйінде алып, парсы, араб тілін, тарихын терең білген. Фирдоуси - оның бүркеншік аты, мағынасы «жұмаққа» дегенді білдіреді. Шығармаларын осы «жұмаққа» деген есімімен жаззған. Ирандағы Сасани әулетіне тән тарихи Хроника жанрында жазылған «Патшалар кітабы» (Хватай наман) негізіндегі мәліметтерге сүйеніп, Фирдоусиге өз «Шаһнамасын» жазуға парсы ақыны Дакини кеңес берді. Дакини бастаған осы ұлы істі жалғастыруды Фирдоуси қолға алады. Ол өзіне дейінге жазба деректерге сүйеніп, әрі өз бетімен мифтік мағлұматтар мен эпостық аңыздарға, халық санасынан орын алған деректерді, шежірелерді сұрау салып ізденеді. Өзі жазған «Шаһнамаға» Сасани әулетінің тарихи хроникасында жоқ Систан елі мен Рүстем жайлы зор аңыз жырларды тыңнан қосады. Рүстем образы кейіннен бүкіл әлем әдебиетіндегі ең таңдаулы ұнамды кейіпкер бейнесіне айналып кетті.

«Шаһнама» Европаға ХVIII ғасырда тарап, зерттеле бастады. 1829 жылы Калькутта қаласында ағылшын оқымыстысы Т. Мокан 17 түрлі қолжазба нұсқаға сүйеніп, «Шаһнаманы» төрт том етіп бастырды. 1838-78 жылдар аралығында Француз ғалымы Ж. Молб Парижде 30 түрлі қолжазбаға сүйеніп жарыққа шығарды. 1877 -84 жылдары неміс ғалымы И. А. Вуллерс Жариялады. ХІХ ғасырда «Шаһнаманың» бір бөлімін «Рүстем-Зорабаты» орыс ақыны В. А. Жуковский неміс тілінен орыс тіліне аударып бастырды. Фирдоусидің мыңжылдық мерейтойына байланысты «Шаһнама» ХІІІ-ХIV ғасырдағы қолжазбаның негізімен салыстырылып, 1960-71 жылдар аралығында 9 том жарияланды. «Шаһнаманы» өлеңмен, қарасөзбен жазыған нұсқалары Орта Азия мен қазақ елі арасына көп тараған. Қазақ әдебиетінің классигі абайдан бастап, кейінгі буын ақындардың (Ораз Молда, Майлықожа, Шәді, Төре, Тұрмағанбет т. б. ) шығармаларында шығыстық сюжеттердің ену дәстүрі молынан кездеседі. Ораз Молда, 1850-70 ж. «Шаһнаманың» көлемді үш аудармасын жазады. «Шаһнаманы» қазақ тіліне аударуда Тұрмағамбет Әзтілеуов зор еңбек сіңірді. Оның аудармасы үш бөлімнен: («Жамшид-нама», «Рүстем-Дастаны», «Дарап-нама») және 40 мың өлең жолынан тұрады. Осылардың ішінен «Рүстем-Дасатн» ғана алғаш рет 1961 жылы жарық көрді.

Қадырғали Жалайридің еңбек пен тәрбие тағылымдары (1503-1605)

Орта ғасырдағы қазақтың ұлы ғалымы Қадырғали Жалайри ана тілімен қатар араб, парсы тілдерін жете игеріп, Шығыстың классикалық озат әдебиеті мен мәдениетін терең білген. Ол Орта Азияның атақты ғалымдарымен теңдес білімдар адамдардың бірі. «Мен дүниежүзіндегі бірнеше мемлекеттерді аралаған, әділ үкім, нақыл сөзге қанық көптеген кітаптар оқыған адаммын» - деп жазды ол «Жылнамалар жинағында». Бұл шежіре кітапта ол қазақ жері, оның қалалары, т. б. сол кездегі адамдар туарлы аса құнды тарихи деректер қалдырды. Ол әсіресе, сол кездегі қазіргі Жетісу жерін мекендеген адамдардың қант қызылшасының өнімін арттырып, бұл өңірді түгел баққан адамдар болған, бұлар нағыз еңбек адамдары деген мәліметтер келтірген. Бұл таза еңбектің жемісі деген. Ол қол еңбегін пайдалы еңбек пен халықтық еңбек деп екіге бөлген. Өзі өмір үрген дәуірде қазақ хандарының алдына үлкен талап қойған. Хандар халық қамын жесін. Халықтың тек мал бағумен бірге отаршылықпен айналысып, егін егіп, астық өсіріп, жер кәсібімен айналысуды уағыздаған. Халықтың бірлесіп еңбек етуін жақтаған. Ол өзінің шежіре кібатында жер атауларын анықтаған. Еңбектің түрлерін белгілеген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.