Сыртқы экономикалық қызметті салықтық реттеу
1.3 Сыртқы экономикалық қызметті салықтық реттеу
2. Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың қызмет ету ерекшеліктері мен үлес салмағын талдау
2.1 Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері
2.2 Кедендік төлемдер және оларды реттеудің заңнамалық актілері
2.3 Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың үлес салмағы
3 Сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтарды дамытуда кездесетін мәселелер және оны шешу жолдары мен дамыту бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
2. Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың қызмет ету ерекшеліктері мен үлес салмағын талдау
2.1 Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері
2.2 Кедендік төлемдер және оларды реттеудің заңнамалық актілері
2.3 Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың үлес салмағы
3 Сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтарды дамытуда кездесетін мәселелер және оны шешу жолдары мен дамыту бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Салықтар сыртқы экономикалық қатынастардың маңызды реттегіші болып табылады; Бұл жерде эңгіме кәдуілгі салықтар, сондай-ақ арнаулы-бірлескен кэсіпорындардың пайдасына салынатын салықтар, кеден баждары (экспорт пен импортқа салынатын салықтар) жөнінде болып отыр.
Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік тарифтік реттеу жүргізіледі. Кедендік кодекске ден аумағының, кеден баждарының және кедендік алымдардың бірлігі негізінде кеден ісінің қағидаттарының (яғни тауарлар мен өзге де заттардың кеден шекарасы арқылы өту тәртібін, кеден салығын салуды, ресімдеуді, бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа құралдарын) белгілейді.
Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бэсекені реттейді. Кеден тарифі-кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленілген жиынтығы болып табылады, олар республиканың кеден аумағына әкәлінетін және Бұл аумақ шегінен экетілетін тауарлар мен өзге де заттарға салынады.
Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын, заңнамада белгіленген және мөлшерлемелерін Үкімет белгілейтін кедендік төлемдердің басты тұрлерінің бірі кеден баждары-үлттық шекара арқылы тасылатын тауардан кеден тарифінде қарастырылған мөлшерлемелер бойынша мемлекет алатын салықтар. Әкәлім, әкетілім, транзиттік, маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік, протекционистік (қолдампаздық), пүрсаттылықтық (преференциалдық) кеден баждарын ажыратады (Ікесте). Қазақстанда импорттық (әкәлімдік), маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік баждар қолданылады. 2008 жылдан Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан әкетілетін шикі мүнай мен мүнайдан өндірілген тауарларға кедендік баждар енгізілген. Отандық практикада баж салығының адвалорлық, айрықшалықты және қүрамдастырылған мөлшерлемелері кең тараған: адвалорлық-салық салынатын тауарлардың құнына пайызбен, айрықшалықты-белгіленген мөлшерде салық салынатын мөлшерлемелер - салық салудың екі тұрінің үштасуы жолы есептәлінетін мөлшерлемелер.
Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік тарифтік реттеу жүргізіледі. Кедендік кодекске ден аумағының, кеден баждарының және кедендік алымдардың бірлігі негізінде кеден ісінің қағидаттарының (яғни тауарлар мен өзге де заттардың кеден шекарасы арқылы өту тәртібін, кеден салығын салуды, ресімдеуді, бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа құралдарын) белгілейді.
Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бэсекені реттейді. Кеден тарифі-кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленілген жиынтығы болып табылады, олар республиканың кеден аумағына әкәлінетін және Бұл аумақ шегінен экетілетін тауарлар мен өзге де заттарға салынады.
Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын, заңнамада белгіленген және мөлшерлемелерін Үкімет белгілейтін кедендік төлемдердің басты тұрлерінің бірі кеден баждары-үлттық шекара арқылы тасылатын тауардан кеден тарифінде қарастырылған мөлшерлемелер бойынша мемлекет алатын салықтар. Әкәлім, әкетілім, транзиттік, маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік, протекционистік (қолдампаздық), пүрсаттылықтық (преференциалдық) кеден баждарын ажыратады (Ікесте). Қазақстанда импорттық (әкәлімдік), маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік баждар қолданылады. 2008 жылдан Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан әкетілетін шикі мүнай мен мүнайдан өндірілген тауарларға кедендік баждар енгізілген. Отандық практикада баж салығының адвалорлық, айрықшалықты және қүрамдастырылған мөлшерлемелері кең тараған: адвалорлық-салық салынатын тауарлардың құнына пайызбен, айрықшалықты-белгіленген мөлшерде салық салынатын мөлшерлемелер - салық салудың екі тұрінің үштасуы жолы есептәлінетін мөлшерлемелер.
1. Қазақстан халқының эл-ауқатын арттыру мемлекеттік саясаттың басты
мақсаты. ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, 2008 ж
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Э. Назарбаевтің Қазақстан
халқына «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Жолдауы.-Астана
қаласы 28 қаңтар 2011 жыл
3. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық
кодексі) (2011.24.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымең), 2011ж.
4. ҚР Бюджет кодексі // Егемен Қазақстан, 2009ж.
5. Үмбеталиев А. Д., Керимбек F.E. « Салық және салық салу»: оқулық -Алматы, Экономика: 2006 ж.
6. Салық жүйесіндегі оң өзгерістер// Қаржы қаражат № 8; 2009 ж.
7. Салық жүйесін реформалау, Б.Е. Ерданова., Қарағанды қ., Қарағанды « Болашақ » университеті
8. Қүлпыбаев С, Интыкбаева С.Ж., Мельников В.Д «Қаржы негіздері» Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. Алматы, 6706. 2009ж
9. Б.Аймаков. Налоговая система в условиях рыночных отношений./ Финансы Казахстана. 2009ж. №9.47бет.
10. Сейсенова А. Некоторые аспекты правового знания налоговой политики
РК.// Саясат -2009ж. №11.
11 .Т.Белобородова.Основные задачи и правовая основа налоговой службы в РК.// Вестник налоговой службы РК. №5. 2009г
12. Қазақстан Республикасыньщ Қаржы Министрлігінің 30.09.2008 жылгы №474 «Салық органдары қызметкерлерінің кэсіби этикасы туралы» жарлыгы
13. А.Зейнельгабдин. Налоговый контроль -проблемы и пути совершенствования.// Налоги и финансы. №3.2008г.
Н.Нурумов А.А. ҚР салық жүйесінің дамуының негізгі нэтижелері мен багыттары.// Қаржы -қаражат.2008ж. №2. 25-30 беттер.
15. Елемесов «Халықаралық экономикалық қатынастар» Алматы 2001 ж;
16. Ержанов «Халық аралық экономикалық қатынастар» Алматы 1999 ж;
17. «К вопросу о межрегиональном приграничном сотрудничестве с Казахстаном» Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 2000 ж шілде, www.ebiblioteka.ru;
18. Мамыров Н.Қ. «Халықаралық экономикалық қатынастар» Алматы 1998ж;
19. Ресей-Қазақстан Сауда-экономикалық сабақтастыгы. Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 2009ж қыркүйек, www.ebiblioteka.ru;
20. Сахариев С.С, Сахариева А.С. «Элем экономикасы» I том, Алматы 2003 ж;
21. Экономика Республики Казахстан. Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 1997 ж қыркүйек, www.ebiblioteka.ru;
22. Исаева А. Мемлекеттің элеуметтік дамуына әсер ету тұргысындагы
Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесінің ерекшеліктері// ҚазЭУ
Жаршысы № 2, 2005 ж.
23. ҚР Үкіметінің 2010-2012 жылдарға арналған бағдарламасы
24. «МинТакс» ЖШС , www.mintax.kz мәліметтері. Астана, 2010 ж.
25. ҚР Қаржы Министрлігінің 2008- 2010 жылдарға арналған салықтар және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы статистикалық бюллетен есебі
26. Раимкулов А.С. Контроль - как приоритетная направления в пополнении
доходов бюджета // Финансы Казахстана -2006.№1-2.
27. «И.Александров. Налоговая преступность как часть организованной
преступности. /Уголовное право. № 4. 2002. С.98.
28.В.Д.Ларичев. Н.С. Гильмутдинова. Проблемы совершенствования уголовного законодательства за уклонения от уплаты таможенных платежей./Государство и право., № 6. 2001. С.42.
29. С.Душкин, С.Русов., Уголовное законодательство стран дальнего зарубежья о преступлениях в сфере таможенного дела./ Уголовное право. №2. 2002.
30. Научные труды Академии финансовой полиции РК./Выпуск 3., колл. авторов., Астана: 2002. с.
мақсаты. ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, 2008 ж
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Э. Назарбаевтің Қазақстан
халқына «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Жолдауы.-Астана
қаласы 28 қаңтар 2011 жыл
3. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық
кодексі) (2011.24.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымең), 2011ж.
4. ҚР Бюджет кодексі // Егемен Қазақстан, 2009ж.
5. Үмбеталиев А. Д., Керимбек F.E. « Салық және салық салу»: оқулық -Алматы, Экономика: 2006 ж.
6. Салық жүйесіндегі оң өзгерістер// Қаржы қаражат № 8; 2009 ж.
7. Салық жүйесін реформалау, Б.Е. Ерданова., Қарағанды қ., Қарағанды « Болашақ » университеті
8. Қүлпыбаев С, Интыкбаева С.Ж., Мельников В.Д «Қаржы негіздері» Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. Алматы, 6706. 2009ж
9. Б.Аймаков. Налоговая система в условиях рыночных отношений./ Финансы Казахстана. 2009ж. №9.47бет.
10. Сейсенова А. Некоторые аспекты правового знания налоговой политики
РК.// Саясат -2009ж. №11.
11 .Т.Белобородова.Основные задачи и правовая основа налоговой службы в РК.// Вестник налоговой службы РК. №5. 2009г
12. Қазақстан Республикасыньщ Қаржы Министрлігінің 30.09.2008 жылгы №474 «Салық органдары қызметкерлерінің кэсіби этикасы туралы» жарлыгы
13. А.Зейнельгабдин. Налоговый контроль -проблемы и пути совершенствования.// Налоги и финансы. №3.2008г.
Н.Нурумов А.А. ҚР салық жүйесінің дамуының негізгі нэтижелері мен багыттары.// Қаржы -қаражат.2008ж. №2. 25-30 беттер.
15. Елемесов «Халықаралық экономикалық қатынастар» Алматы 2001 ж;
16. Ержанов «Халық аралық экономикалық қатынастар» Алматы 1999 ж;
17. «К вопросу о межрегиональном приграничном сотрудничестве с Казахстаном» Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 2000 ж шілде, www.ebiblioteka.ru;
18. Мамыров Н.Қ. «Халықаралық экономикалық қатынастар» Алматы 1998ж;
19. Ресей-Қазақстан Сауда-экономикалық сабақтастыгы. Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 2009ж қыркүйек, www.ebiblioteka.ru;
20. Сахариев С.С, Сахариева А.С. «Элем экономикасы» I том, Алматы 2003 ж;
21. Экономика Республики Казахстан. Ресейдің СІМ ТМД елдері Үшінші деартаментінің анықтамасы, 1997 ж қыркүйек, www.ebiblioteka.ru;
22. Исаева А. Мемлекеттің элеуметтік дамуына әсер ету тұргысындагы
Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесінің ерекшеліктері// ҚазЭУ
Жаршысы № 2, 2005 ж.
23. ҚР Үкіметінің 2010-2012 жылдарға арналған бағдарламасы
24. «МинТакс» ЖШС , www.mintax.kz мәліметтері. Астана, 2010 ж.
25. ҚР Қаржы Министрлігінің 2008- 2010 жылдарға арналған салықтар және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы статистикалық бюллетен есебі
26. Раимкулов А.С. Контроль - как приоритетная направления в пополнении
доходов бюджета // Финансы Казахстана -2006.№1-2.
27. «И.Александров. Налоговая преступность как часть организованной
преступности. /Уголовное право. № 4. 2002. С.98.
28.В.Д.Ларичев. Н.С. Гильмутдинова. Проблемы совершенствования уголовного законодательства за уклонения от уплаты таможенных платежей./Государство и право., № 6. 2001. С.42.
29. С.Душкин, С.Русов., Уголовное законодательство стран дальнего зарубежья о преступлениях в сфере таможенного дела./ Уголовное право. №2. 2002.
30. Научные труды Академии финансовой полиции РК./Выпуск 3., колл. авторов., Астана: 2002. с.
1.3 Сыртқы экономикалық қызметті салықтық реттеу
Салықтар сыртқы экономикалық қатынастардың маңызды реттегіші болып табылады; Бұл жерде эңгіме кәдуілгі салықтар, сондай-ақ арнаулы-бірлескен кэсіпорындардың пайдасына салынатын салықтар, кеден баждары (экспорт пен импортқа салынатын салықтар) жөнінде болып отыр.
Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік тарифтік реттеу жүргізіледі. Кедендік кодекске ден аумағының, кеден баждарының және кедендік алымдардың бірлігі негізінде кеден ісінің қағидаттарының (яғни тауарлар мен өзге де заттардың кеден шекарасы арқылы өту тәртібін, кеден салығын салуды, ресімдеуді, бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа құралдарын) белгілейді.
Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бэсекені реттейді. Кеден тарифі-кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленілген жиынтығы болып табылады, олар республиканың кеден аумағына әкәлінетін және Бұл аумақ шегінен экетілетін тауарлар мен өзге де заттарға салынады.
Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын, заңнамада белгіленген және мөлшерлемелерін Үкімет белгілейтін кедендік төлемдердің басты тұрлерінің бірі кеден баждары-үлттық шекара арқылы тасылатын тауардан кеден тарифінде қарастырылған мөлшерлемелер бойынша мемлекет алатын салықтар. Әкәлім, әкетілім, транзиттік, маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік, протекционистік (қолдампаздық), пүрсаттылықтық (преференциалдық) кеден баждарын ажыратады (Ікесте). Қазақстанда импорттық (әкәлімдік), маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік баждар қолданылады. 2008 жылдан Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан әкетілетін шикі мүнай мен мүнайдан өндірілген тауарларға кедендік баждар енгізілген. Отандық практикада баж салығының адвалорлық, айрықшалықты және қүрамдастырылған мөлшерлемелері кең тараған: адвалорлық-салық салынатын тауарлардың құнына пайызбен, айрықшалықты-белгіленген мөлшерде салық салынатын мөлшерлемелер - салық салудың екі тұрінің үштасуы жолы есептәлінетін мөлшерлемелер.
алу әдісі бойынша
айрықшалықты
адвалорлық
құрамдастырылған
Салық салу объектісі бойынша
импорттық
Экспорттық
транзиттік
Сипаты бойынша
Маусымдық
Демпингке қарсы
Өтемдік
Шығу тегі бойынша
Дербес
конвенциялық
пүрсаттылықты
Мөлшерлемелердің түрпаттары бойынша
түрақты
ауыспал^і
-
Есептеп шығару әдісі бойынша
атаулы (номи-налдық)
тиімді
-
Кеден баждарының түрлері
Дереккөз: Қаржы негіздері оқулық Алматы, 2009ж [8].
1 кесте 1996 жылға дейін Қазақстанда экспорттық баждар жұмыс істеді. Экспортты кеден баждары Үкімет анықтайтын тізбе бойынша тауарлардың жеке тұрлеріне салынды. Экспорттық баждар меншік нысанына және тіркеу орнына қарамастан заңи тұлғалардан, сондай-ақ тауарларды экспортқа шығаратын жеке тұлғалардан өндіріп алынды. Экспорттық баждарды шетелдік валютада экспортшылар төлейді және тауарлар мен қызметтер көрсетудің кеден құнына есептеледі. Бартер л ік (тауар айырбасы) операциялары бойынша тауарлардың экетілімі кезінде баждың мөлшерлемесі сақталады. Экспорттық кеден баждары көптеген мемлекеттерде қолданылады және сыртқы сауда айналымының, дүниежүзілік рыноктардағы тауарлар бағасының, олардың бәсекеге жарамдылығының шынайы реттеуіші болып қалуда және жалпы Бұл рыноктердің жағдаятына әсер етеді.
Экспорттық кеден баждарының экономикалық мэні - абсолюттік рента. Оны шетелдік сатып алушы төлейді.
Сыртқы сауданы мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру, елдің импорттық саясатын тиімді жүзеге асыру, сыртқы экономикалық қызметтен мемлекеттік бюджеттің кірістерін көбейту мақсатымен Қазақстанда импорттық кеден тарифі енгізілді. Импорттық кеден тарифі қарастырған кеден баждары құнына пайызбен белгіленген және теңгемен (Үлттық банк белгілейтін теңгенің бағамы бойынша кедендік құнды қайта есептей отырып) немесе импортердің тандауы бойынша еркін айырбасталымды валютамен төленеді.
Тауардың кедендік құны- кеден шекарасын кесіп өткен мезеттегі нақты төленген баға. Оған фактура-шотқа сәйкес тауардың бағасы, сондай-ақ фактура-шотқа кірмеген нақты шығыстар (кеден шекарасын басып өту бекетіне дейін тасымалдау, тиеу, түсіру, қайта тиеу және сақтандыру бойынша шығыстар; комиссиялық, брокерлік және бір қатар басқа шығыстар) қосылады.
Импорттық кеден баждарының жүйесі үлттық өндірісті шетелдік өнім экспансиясынан қорғайды: отандық тауарлармен бэсекелесетін тауарларға жоғары импорттық баждар, жоқ немесе ел ішінде жеткіліксіз көлемде өндірілетін тауарларға томен баждар салынады. Бұл қағидат бір мезгілде мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін толтыру жөніндегі мемлекеттің фискалдық мүдделерін қамтамасыз етеді [8].
Қазақстанда кедендік ресімдеу үшін алым алынады.
Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы тауарлар алып өткен кезде және оның кеден заңнамасында белгіленген басқа жағдайларда кеден баждарынан басқа кедендік төлемдердің мынадай тұрлері төленеді:
1) тауарларды сақтау үшін кедендік алым;
2 )кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым;
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лицензия беру алымы;
кедендік ресімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын беру алымы;
алдын ала шешім үшін төлемдер және т.б.
Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті кедендік төлемдердің алудың тэртібін анықтайды, ал оның органдары кедендік мағлүмдамаға сәйкес тауарларды кедендік бақылауға үсынған кезде төлемдерді төлеуді тексереді.
ТМД мемлекетінде өнім жекізілімі үшін кеден баждарын төлеу лданыстағы заңнамаға және осы елдермен жасасқан үкіметаралық әлісімдерге сәйкес жүзеге асырылады.
Кеден баждары немесе оның орнына қолданылатын импорт салығы еркін көтерме (сату) бағаныңқүрамды бөлігі болып табылады (Бұлардан басқа баға тауарлардың фактуралық құнын, тауарларды сатып алу және шекараға дейін жеткізу бойынша шығыстарды, сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға сыйақыны кіріктіреді). Бұл ретте импортталатын тауарларға КҚС және акциздер салынады. Бұл тауарларға сауда үстемелерін кіріктірумен еркін бөлшексаудабағалары қалыптасады.
Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық қатынастарын дамытуда орталықтандырылған валюта қорларын қалыптастыру және пайдалану арқылы сыртқы экономикалық байланыстарды қаржылық реттеу маңызды рөл атқарады. Сыртқы экономикалық қызметтің ырықтануы жағдайында валюталық түсімдердің негізгі көлемі кэсіпорындардың меншігінде болады. Алайда халықаралық қатынастарға мемлекеттің қатысуы және үлттық валюта -теңгенінығайту үшін бүкіл ел ауқымында да, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қүрамындағы әкімшілік-аумақтық қүрылымдар деңгейінде де орталықтандырылғанвалютақорларықүры лады.
Валюталық ресурстардың аталған көздерінің қаражаттары жиынтығында шаруашылық жүргізуші субъектілердің валюталық қорларын қүрады, Бұл қорлар субъектілер үжымдарының өндірістік және элеуметтік дамуының эр тұрлі мақсаттарына пайдаланылады. Валюта қорларын пайдаланудың мүмкін бағыттары мыналар болып табылады:
элемдік рыноктарда жұмыс істейтін компаниялардың, фирмалардың экспорттық элуетін үлғайту;
импортты алмастыратын өнім өндіруді ұйымдастыру немесе мұндай өнімнің қолданыстағы өндірісін үлғайту; Бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін валюталық ресурстар есебінен қүрал-жабдық, саймандар, материалдар, технологиялар, лицензиялар, ноу-хау сатып алынады, негізгі құралдардың лизингі жөніндегі операциялар жүргізіледі, шетел мамандары шақырылады, кадрларды оқытады.
3) валюталық кредиттерді және оларды пайдаланғаны үшін пайыздарды
өтеу;
4) мамандандырылған сыртқы экономикалық ұйымдарға сыртқы
рыноктарда операциялар жасауға жэрдемдесу жөніндегі қызметтері үшін
комиссиялық сыйақылар төлеу;
капиталға қатысу ретінде шетелдік компаниялардың, фирмалардың қаржы және кредит мекемелерінің бағалы қағаздарын сатьш алуға жүмсау;
сыртқы экономикалық міндеттемелер бойынша келісімдердің шарттарын бүзғаны үшін айыппүлдар, өсімпүлдар өтемақылар төлеу;
ішкі қажеттіліктерді қамтамсыз ету үшін үлттық валютаны сатып алу;
ұйым үжымдарының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін түтыну және мэдени тұрмыстық арналымның шетелдік тауарларын, дэрілік заттарды, медициналық жабдық пен саймандарды сатып алу (белгіленген нормативтерге сәйкес). Иегерлердің немесе қүрылтайшылардьщ қарап шешуі бойынша қаржылық ресурстардың басқаша пайдалануы да мүмкін.
Заңи тұлғалар өздеріне қарасты валюталық қорларды дамудың: өндірістік инфрақүрылымның, бірігіп пайдаланудың объектілері қүрылысының, ғылыми зерттеулер жүргізудің және ғылыми зерттемелерді өндіріске енгізудің, келешекке арналған жобаларды, ақпараттық жүйелерді, маркетингтік зерттеулерді қаржыландырудың және т.б. жалпы міндеттерін орындау үшін біріктіреді. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу эр тұрлі нысандар мен әдістерді кіріктіреді. Реттеудің негізгі нысандары мыналар болып табылады:
сыртқы экономикалық қызметті қаржыландыру;
салық салу;
инвестициялау;
сыртқы қарыз алу;
сыртқы берешек
экспортты қаражаттандыру
Реттеу эдістері көрсетілген нысандарға сай келеді және тура, сондай-ақ жанама эдістерді кіріктіреді.
Тура әдістерге реттеудің әкімшілік нысандары: лицензиялар мен квоталар жатады. Экспорт пен импортты лицензиялау мен квоталау шикізаттық ресурстар мен тауар қорларының шектеулігі жағдайында ішкі рынокты толтырып, тұрақтандыру мақсатымен уақытша шаралар ретінде пайдаланылады. Сондай-ақ сыртқы экономикалық қызметке (сыртқы саудаға, валюталық операцияларға және басқаларға) мемлекеттгкмонополия қойылуы мүмкін [8].
Реттеменің жанама немесе экономикалық эдістері неғүрлым пэрменді және дамыған сыртқы экономикалық қатынастарға сай болып табылады. Бұларға салықтар,соның ішінде кеден баждары,валюта бағамы, дүние жүзілік-баға, сыртқы кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелер, облигациялардың, басқа бағалы қағаздар мен толем қаражаттарының бағамы жатады.
Валюта бағамы немесе басқа елдің валютасының ақшалай бірлігінде тұлғаланатын үлттық ақшалай бірлігінің бағасы барлық ішкі бағаларды басқа елдің бағаларымен байланыстырады. Валюта бағамының ауытқуы отандық түгынушылар үшін басқа елдің тауарларының бағасын өзгертеді және, керісінше, отандық тауарлардың бағасы басқа елдің тұтынушылары үшін өзгереді. Сөйтіп, Бұл өзгерістер экспорт пен импорттың тартымдылығына әсер етеді; үлттық валюта бағамының басқа елдің салыстырмалы валютасынан азаюы жағдайында экспорт дами бастайды, кері жағдайда импорт дамиды, өйткені бірінші жағдайда отандық тауарлар шетелдіктер үшін арзандайды -және Бұл тауарларға олардың тарапынан сүраным үлғая түседі; екінші жағдайда импорттық тауарлар арзандайды және өздерінің әлінде Бұл тауарларға сүраным үлғая түседі; екінші жағдайда импорттық тауарлар -арзандайды және өздерінің әлінде Бұл тауарларға сүраным артады.
2 кесте
Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі
Көрсеткіштер
Бағамдар нұсқалары
1-қа лыпты
2-төмен детілген
3-көтер іңкі
Бағамдардың арақатынасы (шет. ақшалай өлш: ұлт. ақшалай өлш.) ақшаның бастапқы сомасы (мың ұлт. өлш.)А.Тіркелген бағамдар Экспорт алынған экспорттық тұсім-ақша (мың шет. ақша өлш.)
1:150
1000010
0
1:140 100
1:180 100
Белгіленген бағам бойынша қайта санал-ған экспорттық тұсім-ақша (мың ұлт. ақшалай өлш.) Валюталардың қалыпты бағамының шартта-рынан ауытқу (мың ұлт. өлш.) Импорт І.отандық импортер ұшін: Шетелдік валютаға қайта саналған ақшаның сомасы (импорт құны, мың шет.ақшалай өлш.) Ішкі рыноктағы сатудың көлемі (рыноктық шарттар бойынша мың ұлт. өлш. 1:150) Валюталардың қалыпты бағамының шартта-рынан ауытқу (мың. ұлт. өлш.) 2. Шетелдік импортер ұшін: Жеткізілім көлемі (мың. шет. өлш.) Өткізуден алынған табыс (мың ұлт. өлш.) Шетелдік валютаға қайта саналған өткізуден алынған табыс (мың ұлт. өлш.) Шетелдік импортер ұшін ауытқу (мың шет. өлш.) Б. Икемді бағамдар Экспорт Жеткізілім көлемі (мың ұлт. өлш.) Шетел рыноктарында сату (мың ұлт. өлш.) Еркін бағам бойынша ұлт. өлш. қайта саналған өткізуден алынған табыс (мың Өлт. өлш.) Импорт 1. отандық импортер ұшін: Валютаға қайта саналған қаражаттардың сомасы және сатып алу көлемі (мың шет. өлш.) Ішкі рыноктағы сатудың көлемі (мың ұлт. өлш.) 2. Шетелдік импортер ұшін: Шетелдік өлшемдегі жеткізілім көлемі (мың шет. өлш.) Өткізуден алынған табыс (мың шет. өлш.) Валютаға қайта саналған өткізуден алын-ған тұсім-ақша (мың шет. өлш.)
1500 -
66,7
10000-
1001500
100-
1000066, 7
1000066, 7
1000010
01500
100
1400-100 71,4
10710710
1001500
107,1 7,1
1000071,4
1000071,4
10000100
1400100
1600100 62,5
93,75 -625
1001500 0 93,7 -6,3
1000062, 5
1000062, 5
1000010 0160010 0
Дереккөз: Қаржы негіздері оқулық Алматы, 2009ж [8].
Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі икемді (құбылмалы) немесе тіркелген валюта бағамдары тұрінде ұйымдастырылуы мүмкін. Икемді бағам - дар жүйесі кезінде айырбас валюталардың сүранымы мен үсынымы негізінде жүзеге асырылады, тіркелген бағамдар жүйесі кезінде үлттық валютаның алтынға немесе бақа тұрлаулы валютаға белгілі бір қатынасы белгілінеді; екінші жағдайда мемлекет Бұл арақатынасты реттеп отырады, сөйтіп елдің төлем балансының теңгерімділігіне жету мақс^тында валюта рыногының қызметіне араласады. Бұл орайда шетелдік валюта ба-ғамының кемуі экспорт ісезтаде қ^нның импорт хезтде өтелтетш шыгасъш тудырады және керістше, Бұл бағамның көтерілуі кезінде ысыраптар импорт кезінде пайда болады, Бұл қосымша экспортпен жабылуы тиіс (2 кесте).
Импорт кезінде (шетелдік импортер үшін) шетел валютасы бағамының жергілікті валютаға салыстырмалы төмендеуі жергілікті рынокта мүмкіндіктердің кеңейгендігін білдіреді (2-нүсқа) және керісінше, бұл бағамның артуы импортталатын тауарларға бағаның өсуіне байланысты рыноктың түқыруына үрындырады (3-нұсқа). Отандық импортерлер үшін бағамдардың ауытқулары шетел тауарларын сатып алу жөніндегі мүмкіндіктерінің өзгеруін білдіреді. Сөйтіп, валюта бағамы экспорт пен импорттың көлеміне әсер етеді,ол, өз кезегінде, қаржы құралдары - экспорт мен импортқа салынатын салықтар, кеден баждары арқылы алынатын және бөлінген қаржы ресурстарының мөлшеріне және мемлекеттің де, сондай-ақ экспорттық өнімді, тауарды, қызметтерді өндірушілердің де немесе оларды түтынушылардың да қаржы жағдайына ықпал жасайды.
Дағдарысты ахуалдар кезінде: өндірістің едэуір құлдырауы мен қанағаттанғысыз сүраным тудырған инфляция кезінде сыртқы экономикалық тепетеңдікті айқындайтын микроэкономикалық үйлесімдер мен қағидаттар бүзылады эрі бүрмаланады. Бұл түтыншыларды импортқа жалпыға бірдей бағдарлаумен, өскелең импортты жабу үшін экспорттық валюталық түсім-ақшаның жетіспеушілігімен, үлттық валютаның тұрлаулы валютаға қарағанда бірден құнсыздануымен қосарлана жүреді. Дағдарыстың одан эрі дамуы мемлекетті елдің өмірлік тіршілігіне сондай қажет болып ОТЬірған ИМПОрТТЫ ДЯ шектеуге мэжбүр етеді, өйткені оны төлеуге ақшасы жоқ. Экономикасы шикізатқа бағдарланып отырған елдерде үзаққа созылған дағдарыстар экспорттың бірден-бір көзі болып отырған табиғат ресурстарының сарқылуына, экономикалық, тіпті саяси тэуелсіздікті болуы мүмкін жоғалтуға жеткізеді.
Қазіргі жағдайларда элемдік валюта рыногында тұрлі сыныптамалық белгілер бойынша валюта бағамдарының сан алуан тұрлері бар: айырбас валюта бағамдары: спотбағам, форвард, кросс-бағам; есеп айырысу валюта бағамдары: атаулы валюта бағамы, атаулы тиімді валюта бағамы, нақты тиімді валюта бағамы; будандық валюта бағамы: валюта дэлізі, басқарылатын қүбылым, нысаналы аймақтар, сырғымалы беркіту (фиксация), оңтайлы валюталық кеңістік. Валюта бағамының мүмкін оңтайлы нүсқасы реттемәлі-қүбылым режімі болып табылады.
Импорт пен экспортты құндық реттеу сауда мәмілелері қатысушыларына импорттық және экспорттық субсидиялар беру арқылы жүзеге асырыла алады. Халықаралық заңнамамен тура экспорттық субсидияларға тиым салынатындықтан жасырын субсидиялар (жеңілдікті несиелендіру, бастапқы шикізаттың, материалдардың, энергетикалық ресурстардың бағаларын кеміту, фрахтты қаражаттау) берілуі мүмкін.
Осылайша, эдеттегідей, мемлекет дайын өнім экспорты мен шикі зат импорты үшін жеңілдіктердің бүкіл арсеналын пайдаланады және шикі заттың экспорты және дайын өнімнің импорты кезінде қандай бір жеңілдіктерді жоққа шығарады, мүның өзі үлттық өндірісті қорғау үшін маңызды.
2. Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың қызмет ету ерекшеліктері мен үлес салмағын талдау
2.1 Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері
Халықаралық салық салу басқарма ҚР әлемдік экономикаға тиімді шоғырлануына жағдай жасау; ҚР кеден тарифі Қазақстан Республикасының кеден шекарасынан өткізілетін тауарларға қатысты кеден баж салығы мөлшерлемесінің жиыны. Сыртқы экономикалық қызметтің тауарлы номенклатурасы ҚР Үкіметімен халықаралық тәжірибеде қолданылатын тауарларды топтастыру жүйесіне сәйкес анықталады.
Кеден баж салығы мөлшерлемесі ортақ және жеке тұлғалар, мәміле тұрі және басқа факторларға қатысты, заңға қатысты көрсетілгеннен өзге өзгермейді. Шекті мөлшерлемелер Қазақстанға жақсы әсер ету режимі қолданылатын елде жасалынатын тауарларға салынады. Ал мұндай режим жок немесе шығару әлі белгісіз тауарларға қойылатын енгізу мөлшерлемелері заңды негізде екі есе артады. Шығарылатын тауарлардың баж салығы мөлшерлемесі мен олар қолданылатын тауарлар тізімі және сыртқы экономикалық реттеудің тарифтік емес құралдары ҚР Үкіметімен анықталады, эрі Қазақстан территориясында сыртқы экономикалық қызметті реттеудің шаралары болып табылады.
КР ҚР кеден ісі туралы заңы заңы кеден төлемдеріне арналған 40-баптан тұрады. Заң мынадай кеден төлемдерін (баж, алым, төлем) қарастырады: кеден бажы, мезгілдік баж, арнайы баж, демпингке қарсы баж, өтемдік баж: кеден органдарының лицензия бергені үшін алынатын алым; кедендік ресімдеу бойынша маманның біліктілік аттестатын бергені үшін алынатын алым, кедендік рәсімдеу үшін алынатын кедендік алымы, тауарларды сақтау үшін алынатын кеден алымы, тауарларды кедендік алып жүру үшін кеден алымы. ақпараттандырғанымен кеңес бергені үшін ақы, алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы, кеден аукциондарына қатысқаны үшін төлемақы.Бұдан кейінгі өзгерістерде кеден бажының өзінен басқа, сондай-ақ ақпараттандырғанымен кеңес бергені үшін және кеден аукциондарына қатысқаны үшін төленетін төлемақыдан басқа барлық баждар алынып тасталды [9].
Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері бойынша, Қазақстан Республикасының резиденттері ережелерге сәйкес мемлекеттегі табыс көздерден алынған табыстардан, сондай-ақ елден тысқары жерлердегі көздерден алынған табыстардан салықтар төлейді.
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қьізметті тұрақты мекеме аркылы жүзеге асыратын резидент еместер салық кодексі ережелеріне сәйкес мұндай тұрақты мекеменің қызметіне байланысты елден тысқары жерлердегі көздерден алынған табыстардан да салық төлейді. Резиденттер мен резидент еместер салық кодексінде белгіленген өзге де салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді осындай міндеттемелер туындаған кезде төлейді.
Резиденттер үшін міндеттеме:
Қазақстан Республикасында тұрақты болатын немесе тұрақты болмайтын, бірақ өмірлік мүдделерінің орталығында орналасқан жеке тұлғалар салық кодексінің мақсатында резиденттер деп танылады.
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде аяқталатын кез келген үздіксіз он екі айлық кезеңде кемінде күнтізбелік бір жүз сексен үш күн Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңі үшін осы елде тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады.
Жеке тұлғаның осы елде болатын күнінің бір бөлігі бір толық күн ретінде есептеледі. Егер ағымдағы салық кезеңінде және алдыңғы екі салық кезеңінде Қазақстан Республикасында болған күндердің саны кемінде күнтізбелік бір жүз сексен үш күнді құраса, жеке тұлға ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Бұл ретте тұрақты болу әрбір салық кезеңіне төменде көрсетілген коэффициенттер қолданылып мынадай формула бойынша айқындалады:
1 х ағымдағы салық кезеңінде болған күндер санына + 13 х алдыңғы бірінші салық кезеңінде болған күндер санына + 16 х алдыңғы екінші салық кезеңінде болған күндер санына, мүндағы:
1 - ағымдағы салық кезеңіне арналған коэффициент;
13 - алдыңғы бірінші салық кезеңіне арналған коэффициент;
16 - алдыңғы екінші салық кезеңіне арналған коэффициент. Егер жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде Қазақстан Республикасында күнтізбелік отыз күннен аз тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға осы елде тұрақты болатын адам деп танылмайды. Ал, егер жеке тұлға осы елде болуы аяқталатын жылдан кейінгі жылда резидент болмаса, мұндай тұлға салық заңдарының мақсатында елде болуының соңғы күнінен кейінгі кезең үшін резидент емес ретінде қарастырылады.
Бір мезгілде мынадай талаптар орындалған кезде:
жеке тұлғада Қазақстан Республикасының азаматтығы немесе тұруға рұқсаты (ықтиярхаты) болса;
жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары Қазақстан Республикасында тұрса;
жеке тұлғаның Қазақстан Республикасында кез келген уақытта тұруы және оның отбасы мүшелерінің тұруы үшін қолжетімді, оған және оның отбасы мүшелеріне меншік қүқығында немесе өзге де негіздерде тиесілі жылжымайтын мүлкі болса, жеке тұлғаның өмірлік мүдделерінің орталығында орналасқан деп қарастырылады.
4. Осы елдің азаматтары болып табылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы елдің азаматтығына қабылдамай, тұрақты тұруға рұқсат ету туралы өтініш берген:
мемлекеттік билік органдары шет елге іссапарға жіберген адамдар, оның ішінде дипломатиялық, консулдық мекемелердің, халықаралық ұйымдардың қызметкерлері, сондай-ақ аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын елдің заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тиесілі көлік құралдарының экипаж мүшелері;
тысқары жерлерде орналасқан әскери базалардың, әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе құрамалардың әскери қызметшілері мен азаматтық персоналы;
тысқары жерлерде орналасқан және субъектілерінің меншігі болып табылатын объектілерде (оның ішінде концессиялық шарттар негізінде) жұмыс істейтіндер;
оқу немесе практикадан өту мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген студенттер, тағылымдамадан өтушілер мен практиканттар оқу немесе практикадан өтудің бүкіл кезеңінде;
сабақ беру, консультациялар беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген оқытушылар мен ғылыми қызметкерлер сабақ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың бүкіл кезеңінде;
емделу немесе сауықтырудан өту, профилактикалық ем алу мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген жеке тұлғалар тұрған уақытына және осы бапта көзделген басқа да кез келген өлшемдерге қарамастан, резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Салық кодексінің мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлғалар және тиімді басқару орны болатын өзге заңды тұлғалар да резиденттер деп танылады. Нақты органның (директорлар кеңесінің немесе сол сияқты органның) негізгі басқару және бақылау жүзеге асырылатын, сондай-ақ заңды тұлғаның кәсіпкерлік қызметін жүргізу үшін қажетті стратегиялық коммерциялық шешімдер қабылданатын жиналысы өткізілетін орын тиімді басқару орны деп танылады. Резидент еместер салық кодексіне сәйкес мыналар:
1) Салық кодексі ережелеріне сәйкес резидент болып табылмайтын жеке
және заңды тұлғалар;
2) Салық кодексі ережелеріне қарамастан, қосарланған салық салуды
болғызбау туралы халықаралық шарттың ережелеріне сәйкес резидент еместер
болып танылатын шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар резидент
еместер деп танылады.
Салық кодексіне сәйкес резидент емес болып танылатын жеке тұлға болатын (тұрғылықты) жеріндегі салық агентіне немесе салық органына табысты алған күннен кешіктірмей немесе салық есептілігін табыс ету кезінде мынадай құжаттарды:
резидент еместің резиденттігін растайтын, салық кодексі сәйкес келетін құжатты; жеке басын куәландыратын құжаттың (паспорттың) нотариаттық куәландырылған көшірмесін табыс етуге міндетті.
Резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстары:
Табыстардың мынадай түрлері резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алынатын табыстары болып танылады:
Қазақстан Реепубликасының аумағында тауарларды өткізуден түскен табыстар, сондай-ақ сыртқы сауда қызметін жүзеге асыру шеңберінде Қазақстан Республикасындағы, одан тысқары жерлердегі тауарларды өткізуден түскен табыстар;
Қазақстан Республикасында жұмыстарды орындаудан, қызметтер көрсетуден түскен табыстар;
мыналарға: резидентке; егер алынатын қызметтер тұрақты мекеменің қызметіне байланысты болса, осындай тұрақты мекемесі бар резидент емеске Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде басқару, қаржылық консультациялық, аудиторлық, заң (соттарда және төрәлік органдарында өкілдік ету мен қорғау жөніндегі қызметтерді, сондай-ақ нотариаттық қызметтерді қоспағанда) қызметтерін көрсетуден түсетін табыстар;
Салық кодексіне сәйкес айқындалатын салық салудағы жеңілдігі бар мемлекетте тіркелген тұлғаның жұмыстарды орындаудың, қызметтер көрсетудің, тауарлар өткізудің нақты орындалған (көрсетілген, өткізілген) жеріне қарамастан, оларды орындаудан, көрсетуден, өткізуден түсетін табыстары, сондай-ақ көрсетілген тұлғаның: резиденттен; егер алынатын жұмыстар, қызметтер, тауарлар осындай тұрақты мекеменің қызметіне байланысты болса, Қазақстан Республикасында тұрақты мекемесі бар резидент еместен алған, осы бапта белгіленген өзге де табыстары; мыналарды: ел аумағындағы мүлікті; резидент шығарған бағалы қағаздарды, сондай-ақ елде орналасқан резидент заңды тұлғаға, консорциумға қатысу үлестерін; егер резидент емес заңды тұлғаның мұндай акциялары, қатысу үлестері немесе активтері күнының 50 және одан да көп процентін Қазақстан Республикасындағы мүлік құрайтын болса, резидент емес шығарған акцияларды, сондай-ақ резидент емес заңды тұлғаға қатысу үлестерін өткізу нәтижесінде алынған құн өсімінен түсетін табыстар;
талап ету қүқығын берген салық төлеуші үшін - Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидентке немесе резидент емеске борышты талап ету құқықтарын беруден түсетін табыстар;
талап ету қүқығын сатып алатын салық төлеуші үшін - Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резиденттен немесе резидент еместен борышты талап ету құқықтарын алудан түсетін табыстар [10].
Кеден органдары осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауар өткізуге байланысты төленуге жататын салықтарды алуды жүзеге асырады.
Кеден одағында тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салу ерекшеліктері кеден одағына мүше мемлекеттердің арасында жасалған халықаралық шарттардың негізінде белгіленген және тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар
орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығы бөлігінде салық салуды, сондай-ақ кеден одағына мүше мемлекеттердің өзара саудада оған салықтық әкімшілік етуін реттейді.
Тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салу, сондай-ақ оның салықтық әкімшілік ету бөлігінде өзге нормалар белгіленсе, онда осы тараудың нормалары қолданылады. Тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салуға, сондай-ақ оның салықтық әкімшілік етуіне қатысты реттелмеген мәселелер басқа тарауларымен, сондай-ақ қолданысқа енгізу туралы заңнамалық актімен реттеледі. Қолданылатын ұғымдар кеден одағына қатысушы мемлекеттер арасында жасалған, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда көзделген.
Егер кеден одағына қатысушы мемлекеттер арасында жасалған, Қазақстан ратификациялаған халықаралық шарттарда осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар көзделмесе, азаматтық және басқа да салаларындағы заңнамасында көзделген ұғымдар қолданылады.
Кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығын өндіріп алуды салық органдары салық салынатын импорттың мөлшеріне қолданылатын, белгіленген ставка бойынша жүзеге асырады.
Кеден одағына мүше мемлекеттердің өзара саудада тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде салық төлеушінің қосылған құн салығы бойынша салық міндеттемесін орындауына салықтық бақылауды салық қызметі органдары салық төлеуші табыс еткен салық есептілігінің, сондай-ақ салық төлеушінің қызметі туралы мемлекеттік органдардан және өзге де тұлғалардан алынған мәліметтердің және құжаттардың негізінде жүзеге асырады. Тауарлардың, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің шетел валютасындағы құны тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналым, салық салынатын импорт жасалған күнгі нарықтық бағам бойынша теңгемен қайта есептеледі.
Мүлікті лизинг шарты бойынша үш жылдан артық мерзімге беру, егер ол мынадай талаптардың біріне сай келсе:
мүлікті лизинг алушының меншігіне тіркелген баға бойынша беру лизинг шартымен анықталса;
лизинг мерзімі мүлік лизингі бойынша берілетін пайдалы қызмет мерзімінің жетпіс бес пайызынан асса;
лизингтік төлемдердің ағымдағы (дисконтталған) құны лизингтің бүкіл мерзімінде мүлік лизингі бойынша берілетін құнның тоқсан пайызынан асса, лизинг болып танылады.
Кеден одағында қосылған құн салығын төлеушілер мыналар:
Занда аталған тұлғалар;
тауарларды кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импорттаушы тұлғалар: резидент заңды тұлға; егер ол шарттың (келісімшарттың) тарапы болып табылған жағдайда, резидент заңды тұлғаның қүрылымдық бөлімшесі; егер резидент-заңды тұлға мен кеден одағына мүше мемлекеттің салық төлеушісі арасындағы шарттың (келісімшарттың) талаптары бойынша резидент-заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі тауарларды алушы болып табылса, резидент заңды тұлғаның қүрылымдық бөлімшесі; қызметін филиал, өкілдік ашпай тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының салық органдарында салық төлеуші ретінде тіркелген резидент емес-заңды тұлға; Қазақстан Республикасында қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға; қызметін тұрақты мекеме қүрмай жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға; сенімгерлікпен басқару құрылтайшыларымен не сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайда пайда алушылармен сенімгерлік басқару шарттары бойынша қызметін жүзеге асыру шеңберінде тауарларын импорттаушы сенімгерлік басқарушылар; аккредиттелген шет мемлекеттің дипломатиялық және оған теңестірілген өкілдігі, олармен бірге тұратын отбасы мүшелерін қоса алғанда, осы өкілдіктердің дипломатиялық, әкімшілік-техникалық персоналына жататын адамдары; аккредиттелген шет мемлекеттің консулдық мекемесі, олармен бірге тұратын отбасы мүшелерін қоса алғанда, консулдық лауазымды адамдар, консулдық қызметшілер; нотариаттық, адвокаттық қызметтерді жүзеге асыру мақсатында тауарларды импорттайтын жекеше нотариустер, адвокаттар; елдің заңнамасына сәйкес тауарларды кәсіпкерлік қызмет мақсатында импорттайтын жеке тұлға [11].
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарында мемлекеттік тіркелуге жататын көлік құралдарын импорттайтын жеке тұлға кеден одағында қосылған құн салығын төлеушілер болып табылады.
Салық салу объектілері, салық салынатын айналымды айқындау салық кодексінде өзгеше белгіленбесе, кеден одағында қосылған құн салығы салынатын объектілер, сондай-ақ салық салынатын айналым осы заңға сәйкес айқындалады.
Кеден одағында тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналымды және салық салынатын импортты айқындау, елдің аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлар экспорты тауарларды өткізу бойынша айналым болып табылады.
Заң негізінде жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны Қазақстан Республикасы болып танылса, заңга сәйкес айналымдар оларды кеден одағында өткізу бойынша айналым болып табылады.
Мыналар салық салынатын импорт болып табылады: Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген тауарлар, мемлекеттік органдарында мемлекеттік тіркелуге жататын, әкелінген (эқәлінетін) көлік құралдарына қатысты да қолданылады. Қазақстан Республикасының аумағына кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағынан әкәлінген алыс-беріс шикізатынан өңделген өнімдер болып табылатын тауарлар.
Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны, тауарларды өткізу орны заңмен сәйкес айқындалады. Егер: жұмыстар, көрсетілетін қызметтер тікелей Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан жылжымайтын мүлікпен байланысты болса; жылжымайтын мүлікті жалға беру, жалға алу және өзге де негіздермен пайдалануға беру бойынша қызметтер көрсетуге қатысты да қолданылады.
Жер учаскелері, жер қойнауының учаскелері, оқшауланған су объектілері және жермен тығыз байланыстының барлығы, яғни пайдаланылу мақсатына мөлшерлес емес зиянсыз көшіру мүмкін болмайтын объектілер, оның ішінде ормандар, көпжылдық екпелер, ғимараттар, қүрылыстар, қүбырлар, электр беру жәлілері, мүліктік кешен ретіндегі кэсіпорындар және ғарыш объектілері жылжымайтын мүлік деп танылады.
Жұмыстар, көрсетілетін қызметтер Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан жылжымалы мүлікке, көлік құралдарына тікелей байланысты болса (көлік құралдарын жалға беру, лизинг бойынша және өзге де негіздерде пайдалануға беру бойынша көрсетілетін қызметтерден басқа).
Қазақстан Республикасының салық төлеушісі мыналарды: консультациялық, заңгерлік, бухгалтерлік, аудиторлық, инжинирингтік, жарнамалық, дизайнерлік, маркетингтік қызмет көрсетулерді, ақпаратты оңдеу бойынша қызмет көрсетулерді, сондай-ақ ғылыми-зерттеу, тәжірибәлік-конструкторлық және тәжірибелік-технологиялық (технологиялық) жұмыстарды; ЭЕМ мен деректер қорлары (есептеу техникасының бағдарламалық құралдары мен ақпараттық өнімдері) үшін бағдарламаларды әзірлеу, оларды бейімдеу және тұрлендіру, осындай бағдарламалар мен деректер қорын қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді; егер персонал сатып алушының қызмет орнында жұмыс істейтін жағдайда, персонал беру бойынша көрсетілетін қызметтерді сатып алса, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны Қазақстан Республикасының аумағы болып танылады. Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынш айналым жасау, салық салынатын импортты жасау күні тауарларды экспортқа өткізу кезінде қосылған күн салығын есептеу мақсатында тауарларды тиеп-жөнелтуді растайтын, тауарларды сатып алушыға ресімделген бастапқы бухгалтерлік (есептік) құжаттың жасалу уақыты бойынша алғашқы күн ретінде айқындалатын тиеп-жөнелту күні тауарларды өткізу бойынша айналым жасау күні болып табылады.
Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, салық төлеушінің импортталган тауарлар бойынша жұмыстарды орындау нәтижесі болып табылатын , сондай-ақ алыс-беріс шикізатын өңдеу өнімі болып табылатын заттар, тауарлар тұрінде қарыз беруді көздейтін шарт бойынша алынған тауарларды есепке қабылдаған күн салық салынатын импортты жасау күні болып табылады[12].
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес осындай тауарларды кіріске алу күні импортталган тауарларды есепке қабылдаған күн болып табылады.
Қазақстан Республикасының заңнамасында бухгалтерлік есеп жүргізуді жүзеге асыру міндеті көзделмеген тұлғалар үшін импортталган тауарларды есепке қабылдаған күн осындай тауарларды алуды растайтын құжат жазып берілген күн бойынша айқындалады. Бұл ретте, тауарлардың жеткізілуін растайтын құжаттар болған кезде, тасымалдаушының тауарларды сатып алушыға берген күні импортталган тауарларды есепке алу күні болып танылады.
Жұмыстардың орындалу, қызметтердің көрсетілу фактісін растайтын құжатқа қол қойылған күн жұмыстар орындалған, қызметтер көрсетілген күн болып танылады. Егер жұмыстар, көрсетілетін қызметтер тұрақты негізде өткізілетін болса, онда бірінші басталатын күн: шот-фактура жазылган күн; әрбір төлемді (есеп айырысу нысанына қарамастан) алған күн айналым жасау күні больш табылады, Тұрақты негізде өткізу жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді алушы олардың нәтижелерін өзінің өндірістік қызметінде жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету күнінде пайдалана алатын жағдайда, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді он екі ай және одан артық мерзімге жасалған ұзақ мерзімді келісім-шарт негізінде жұмыстарды орындауды, қызметтер көрсетуді білдіреді.
Қазақстан Республикасының салық төлеушісі жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын және қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асырмайтын және кеден одағына мүше мемлекеттің салық толеушісі болып табылатын резидент еместен сатып алған жағдайда - жұмыстардың орындалуы, қызметтердің көрсетілуі фактісін растайтын құжаттарға қол қою күні өткізу бойынша салық салынатын айналым жасау күні болып табылады [13].
Кеден одағындагы тауарлардың экспорты
Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлардың экспорты кезінде қосылған құн салығының нөлдік ставкасы қо л даны лады. Қосылған құн салығын төлеушінің Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлардың экспорты кезінде осы салық кодексіне сәйкес қосылған құн салығының сомасын есепке жатқызуға қүқыгы бар. Оларды дайындау туралы шарттар бойынша жұмыстарды орындау нәтижесі болып табылатын, оларды дайындау бойынша жұмыстар орындалган Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына әкетілетін тауарларға қатысты да қолданылады.
Тауарлар экспортын растайтын құжаттар мыналар болып табылады: өзгерістер, толықтырулар және оларга қосымшалар ескеріле отырып, солардың негізінде тауарлар экспорты жүзеге асырылатын шарттар, тауарлар лизингі немесе зат тұрінде қарыз берілетін жағдайда - лизинг шарттары, зат түрінде қарыз беруді көздейтін шарттар, тауарларды дайындауға арналған шарттар.
Кеден одағына мүше бір мемлекеттің аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарларды өткізуді растайтын тауарларға ілеспе құжаттар. Сыртқы сауда тауар айырбасы жөніндегі операциялар бойынша тауарлар экспорты, зат түрінде қарыз беру жағдайында қосылған құн салығының қайтарылуға жататын сомасын айқындау кезінде шарттың , сондай - -ақ олардың көрсетілген операциялар бойынша алған тауарлардың импортын растайтын құжаттардың болуы есепке алынады.
Тауарларға меншік құқығының лизинг алушыға өтуін көздейтін лизинг шарты бойынша оларды әкеткен жағдайда, қосылған құн салығын төлеуші Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағындағы екінші деңгейдегі банктерде ашылған өзінің банк шоттарына тауарлардың бастапқы құнын өтеу бөлігінде лизингтік төлемнің түсуін растайтын құжаттарды салық органына табыс етеді; аумағынан кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағына өңдеу үшін бұрын әкетілген алыс-беріс шикізатын өңдеу өнімдерін кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағында өткізген жағдайда, өңдеу өнімдерінің экспортын растау мынадай құжаттардың: алыс-беріс шикізатын өңдеуге арналған шарттардың; өңделетін өнімдердің экспорты жүзеге асырылатын шарттардың; алыс-беріс шикізатын өңдеу жұмыстарын орындау фактісін растайтын құжаттардың негізінде жүзеге асырады [14].
2.2 Кедендік төлемдер және оларды реттеудің заңнамалық актілері
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап, Қазақстан, Ресей және Беларусь арасындагы тауар айналымын көбейтуге, еркін тауар айналымын қамтамасыз етуге, сондай-ақ үшінші елдермен кеден одағына мүше-мемлекеттерінің саудасына қолайлы жагдай жасауга багытталган Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы және Беларусь Республикасы үш мемлекетінің қүрамындагы кеден одағы жұмыс жасай бастады.
Еркін сауданы қалыптастыру жобасы және оны іске асыру мемлекетіміздің басшысының бастамасы болып табылады.
Үш елдің үкімет басшылары өткен жылдың желтоқсан айында кеден одағында өзара саудада жанама салықтарды алуды реттейтін халықаралық шарттарга қол қойды, сол шартқа сәйкес 2010 жылдың 1 шілдесінен бастап, жанама салықтарды алу функциясы кеден органдарынан салық органдарының қүзырына өтті.
Кедендік одақ шеңберінде РФ-нан және БР-нан қазақстандық салық төлеушілермен тауар экелу кезінде кедендік ресімдеулер болмайды, эртұрлі алымдар алынбайды (қазір кедендік жүк декларациясының негізгі бетінің "бағасы" - 50 евро және оган қосымша әр беттің бағасы - 20 евро).
Қазіргі уақытта ҚР аймагына импортталатын тауарлар еркін айналымга шыгару қүқыгы жанама салықтарды төлегеннен кейін гана шыгарылса, ал 2010 жылдың 1 шілдесінен бастап, импорттаушы салық төлеуші Қазақстан аймагына тауарларды еркін экеле және өткізе алады.
Сонымен қатар, жанама салықтарды төлеу экелген айдан кейінгі, келесі айдың 20-на дейін жүргізіледі. Қазіргі уақытта келесідей ұйымдастыру іс -шаралары жүргізілуде, ягни: салық заңнамасын, кеден одағының шеңберінде кәлісілген халықаралық шарттарга сай келтіру үшін, жұмыс тобы жұмыс жүргізуде. Жұмыс тобы көрсетілген жұмысты аяқтап, жақын уақытта бизнес - қоғамдастығына эзірленген заң жобасын талқылауға шығарады; ҚР KM Салық комитеті РФ және БР салық органдарымен өзара ақпаратпен алмасуды ұйымдастыру бойынша жұмысын бастады; ҚР ҚМ Салық комитетімен кеден одағы шеңберінде жанама салықтарды экімшілендіру бойынша арнайы бөлімшелер республикадағы барлық салық органдары деңгейінде қүрылатын болады.
Үлттық экономиканың даму көрсеткішін арттыруды және дүниежүзілік бэсекеге төтеп беруді мақсат ететін Кеден одақтың қалыптасып, нэтижәлі жұмыс жүргізу деңгейіне жеткенше мемлекеттік органдар мен бизнес қауымдастық арасында талқыланып шешілуі тиіс мэселелер туындауда.
Кеден одағының элеуетін кеңінен пайдаланып, жан - жақты дамытуды көздейтін жиында төменде көрсетілген мэселелер талқыланбақ: кедендік бақылау мен рәсімдеу жұмыстарын оңтайландыру, сыртқы экономикалық қызметті дамыту, транзиттік тасымал тарифін қалыптастырудың нақты тетіктері, кеден салығы мәселелері, сонымен қоса Кеден одағына кіруде байланысты жанама салықтар - қосылған құн салығы және акциздер т.б. Сонымен қатар жиын барысында бір жыл бүрын қабылданған салық кодексінің нәтижелері талқыланды.
Кедендік баж - Қазақстан Республикасының аумағынан шығарылатын және енгізілетін тауарлардан алынатын міндетті төлемдердің бір тұрі. Негізінен салықтың Бұл тұрі сыртқы экономикалық қызметте қолданылады. Сондықтан да ол, мемлекеттік бажбен қоса, баждардың өзге тұрлерінен, біршама өзгеше. Жанама салықтардың бір тұрі ретінде, жалпы қабылданған жүйеге сәйкес, баждарды жан-жақты жіктеуге болады[16].
Пай да болу сипатына байланысты мынандай тұрлері қолданылады: Осы ел арқылы тауар өткізу үшін алынатын-транзиттік стратегиялық маңызы бар тауарларды өз әлінен шығаруды шектейтін-экпорт, Бұл томен деңгейде дамыған елдерде шикізат пен өзге тауар топтарына сақталған. Импорттық -фискалды мақсаттарда немесе өз әлінің нарығын сырттан экәлінетін тауарлардан шектеу немесе оларды мүлде әкелмеу мақсатында бекітіледі.
Мақсаттық сипатына қарай мынандай тұрге бөлінеді:
фискалды - мемлекет бюджетіне табыстардың түсуін қамтамасыз ету мақсатында;
протекциондық - ел ішіндегі өзге де отандық тауарлармен бэсекеге түсе алатын, импорт тауарлардың тобына немесе басып кіруді шектеу үшін жеке елдер бойынша алынады:
жоғары протекциондық - ішкі нарықта қандай да бір тауар тұріне жасанды жетіспеушілік жасау мақсатында бекітіледі;
тегістеуші - импорт тауарлардың бағасын отандық өндірістің бағасымен теңестіру мақсатында импортқа шығарылған тауарлардан алынады;
демпингке қарсы - олардың көмегімен демпинг үшін талаптар жойылады, яғни шығарылатын тауар, сол елдің өзге де тауарларының алдында басымдылығын жоғалтады; дискриминалды - бір елден немесе бір топ елден шығаруды шектеуге қолданылады;
переференциалды - жеңілдетілген баждар, бір немесе бірнеше елдер үшін төмендетілген көлемде енгізіледі.
Алыну сипатына қарай (ставкасы бойынша): арнайы (өнімнің натуралды бірлігінің- салмақ, колем, тал және т.б. жинакталған сомасынан алынады), адвалорлы - жүк бағасының пайызы тұрінде алынатын баж, кумулятивті (аралас) - бір бөлігі қатаң сомада, бір бөлігі пайызбен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Салықтар сыртқы экономикалық қатынастардың маңызды реттегіші болып табылады; Бұл жерде эңгіме кәдуілгі салықтар, сондай-ақ арнаулы-бірлескен кэсіпорындардың пайдасына салынатын салықтар, кеден баждары (экспорт пен импортқа салынатын салықтар) жөнінде болып отыр.
Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік тарифтік реттеу жүргізіледі. Кедендік кодекске ден аумағының, кеден баждарының және кедендік алымдардың бірлігі негізінде кеден ісінің қағидаттарының (яғни тауарлар мен өзге де заттардың кеден шекарасы арқылы өту тәртібін, кеден салығын салуды, ресімдеуді, бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа құралдарын) белгілейді.
Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бэсекені реттейді. Кеден тарифі-кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленілген жиынтығы болып табылады, олар республиканың кеден аумағына әкәлінетін және Бұл аумақ шегінен экетілетін тауарлар мен өзге де заттарға салынады.
Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын, заңнамада белгіленген және мөлшерлемелерін Үкімет белгілейтін кедендік төлемдердің басты тұрлерінің бірі кеден баждары-үлттық шекара арқылы тасылатын тауардан кеден тарифінде қарастырылған мөлшерлемелер бойынша мемлекет алатын салықтар. Әкәлім, әкетілім, транзиттік, маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік, протекционистік (қолдампаздық), пүрсаттылықтық (преференциалдық) кеден баждарын ажыратады (Ікесте). Қазақстанда импорттық (әкәлімдік), маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік баждар қолданылады. 2008 жылдан Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан әкетілетін шикі мүнай мен мүнайдан өндірілген тауарларға кедендік баждар енгізілген. Отандық практикада баж салығының адвалорлық, айрықшалықты және қүрамдастырылған мөлшерлемелері кең тараған: адвалорлық-салық салынатын тауарлардың құнына пайызбен, айрықшалықты-белгіленген мөлшерде салық салынатын мөлшерлемелер - салық салудың екі тұрінің үштасуы жолы есептәлінетін мөлшерлемелер.
алу әдісі бойынша
айрықшалықты
адвалорлық
құрамдастырылған
Салық салу объектісі бойынша
импорттық
Экспорттық
транзиттік
Сипаты бойынша
Маусымдық
Демпингке қарсы
Өтемдік
Шығу тегі бойынша
Дербес
конвенциялық
пүрсаттылықты
Мөлшерлемелердің түрпаттары бойынша
түрақты
ауыспал^і
-
Есептеп шығару әдісі бойынша
атаулы (номи-налдық)
тиімді
-
Кеден баждарының түрлері
Дереккөз: Қаржы негіздері оқулық Алматы, 2009ж [8].
1 кесте 1996 жылға дейін Қазақстанда экспорттық баждар жұмыс істеді. Экспортты кеден баждары Үкімет анықтайтын тізбе бойынша тауарлардың жеке тұрлеріне салынды. Экспорттық баждар меншік нысанына және тіркеу орнына қарамастан заңи тұлғалардан, сондай-ақ тауарларды экспортқа шығаратын жеке тұлғалардан өндіріп алынды. Экспорттық баждарды шетелдік валютада экспортшылар төлейді және тауарлар мен қызметтер көрсетудің кеден құнына есептеледі. Бартер л ік (тауар айырбасы) операциялары бойынша тауарлардың экетілімі кезінде баждың мөлшерлемесі сақталады. Экспорттық кеден баждары көптеген мемлекеттерде қолданылады және сыртқы сауда айналымының, дүниежүзілік рыноктардағы тауарлар бағасының, олардың бәсекеге жарамдылығының шынайы реттеуіші болып қалуда және жалпы Бұл рыноктердің жағдаятына әсер етеді.
Экспорттық кеден баждарының экономикалық мэні - абсолюттік рента. Оны шетелдік сатып алушы төлейді.
Сыртқы сауданы мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру, елдің импорттық саясатын тиімді жүзеге асыру, сыртқы экономикалық қызметтен мемлекеттік бюджеттің кірістерін көбейту мақсатымен Қазақстанда импорттық кеден тарифі енгізілді. Импорттық кеден тарифі қарастырған кеден баждары құнына пайызбен белгіленген және теңгемен (Үлттық банк белгілейтін теңгенің бағамы бойынша кедендік құнды қайта есептей отырып) немесе импортердің тандауы бойынша еркін айырбасталымды валютамен төленеді.
Тауардың кедендік құны- кеден шекарасын кесіп өткен мезеттегі нақты төленген баға. Оған фактура-шотқа сәйкес тауардың бағасы, сондай-ақ фактура-шотқа кірмеген нақты шығыстар (кеден шекарасын басып өту бекетіне дейін тасымалдау, тиеу, түсіру, қайта тиеу және сақтандыру бойынша шығыстар; комиссиялық, брокерлік және бір қатар басқа шығыстар) қосылады.
Импорттық кеден баждарының жүйесі үлттық өндірісті шетелдік өнім экспансиясынан қорғайды: отандық тауарлармен бэсекелесетін тауарларға жоғары импорттық баждар, жоқ немесе ел ішінде жеткіліксіз көлемде өндірілетін тауарларға томен баждар салынады. Бұл қағидат бір мезгілде мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін толтыру жөніндегі мемлекеттің фискалдық мүдделерін қамтамасыз етеді [8].
Қазақстанда кедендік ресімдеу үшін алым алынады.
Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы тауарлар алып өткен кезде және оның кеден заңнамасында белгіленген басқа жағдайларда кеден баждарынан басқа кедендік төлемдердің мынадай тұрлері төленеді:
1) тауарларды сақтау үшін кедендік алым;
2 )кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым;
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лицензия беру алымы;
кедендік ресімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын беру алымы;
алдын ала шешім үшін төлемдер және т.б.
Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті кедендік төлемдердің алудың тэртібін анықтайды, ал оның органдары кедендік мағлүмдамаға сәйкес тауарларды кедендік бақылауға үсынған кезде төлемдерді төлеуді тексереді.
ТМД мемлекетінде өнім жекізілімі үшін кеден баждарын төлеу лданыстағы заңнамаға және осы елдермен жасасқан үкіметаралық әлісімдерге сәйкес жүзеге асырылады.
Кеден баждары немесе оның орнына қолданылатын импорт салығы еркін көтерме (сату) бағаныңқүрамды бөлігі болып табылады (Бұлардан басқа баға тауарлардың фактуралық құнын, тауарларды сатып алу және шекараға дейін жеткізу бойынша шығыстарды, сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға сыйақыны кіріктіреді). Бұл ретте импортталатын тауарларға КҚС және акциздер салынады. Бұл тауарларға сауда үстемелерін кіріктірумен еркін бөлшексаудабағалары қалыптасады.
Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық қатынастарын дамытуда орталықтандырылған валюта қорларын қалыптастыру және пайдалану арқылы сыртқы экономикалық байланыстарды қаржылық реттеу маңызды рөл атқарады. Сыртқы экономикалық қызметтің ырықтануы жағдайында валюталық түсімдердің негізгі көлемі кэсіпорындардың меншігінде болады. Алайда халықаралық қатынастарға мемлекеттің қатысуы және үлттық валюта -теңгенінығайту үшін бүкіл ел ауқымында да, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қүрамындағы әкімшілік-аумақтық қүрылымдар деңгейінде де орталықтандырылғанвалютақорларықүры лады.
Валюталық ресурстардың аталған көздерінің қаражаттары жиынтығында шаруашылық жүргізуші субъектілердің валюталық қорларын қүрады, Бұл қорлар субъектілер үжымдарының өндірістік және элеуметтік дамуының эр тұрлі мақсаттарына пайдаланылады. Валюта қорларын пайдаланудың мүмкін бағыттары мыналар болып табылады:
элемдік рыноктарда жұмыс істейтін компаниялардың, фирмалардың экспорттық элуетін үлғайту;
импортты алмастыратын өнім өндіруді ұйымдастыру немесе мұндай өнімнің қолданыстағы өндірісін үлғайту; Бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін валюталық ресурстар есебінен қүрал-жабдық, саймандар, материалдар, технологиялар, лицензиялар, ноу-хау сатып алынады, негізгі құралдардың лизингі жөніндегі операциялар жүргізіледі, шетел мамандары шақырылады, кадрларды оқытады.
3) валюталық кредиттерді және оларды пайдаланғаны үшін пайыздарды
өтеу;
4) мамандандырылған сыртқы экономикалық ұйымдарға сыртқы
рыноктарда операциялар жасауға жэрдемдесу жөніндегі қызметтері үшін
комиссиялық сыйақылар төлеу;
капиталға қатысу ретінде шетелдік компаниялардың, фирмалардың қаржы және кредит мекемелерінің бағалы қағаздарын сатьш алуға жүмсау;
сыртқы экономикалық міндеттемелер бойынша келісімдердің шарттарын бүзғаны үшін айыппүлдар, өсімпүлдар өтемақылар төлеу;
ішкі қажеттіліктерді қамтамсыз ету үшін үлттық валютаны сатып алу;
ұйым үжымдарының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін түтыну және мэдени тұрмыстық арналымның шетелдік тауарларын, дэрілік заттарды, медициналық жабдық пен саймандарды сатып алу (белгіленген нормативтерге сәйкес). Иегерлердің немесе қүрылтайшылардьщ қарап шешуі бойынша қаржылық ресурстардың басқаша пайдалануы да мүмкін.
Заңи тұлғалар өздеріне қарасты валюталық қорларды дамудың: өндірістік инфрақүрылымның, бірігіп пайдаланудың объектілері қүрылысының, ғылыми зерттеулер жүргізудің және ғылыми зерттемелерді өндіріске енгізудің, келешекке арналған жобаларды, ақпараттық жүйелерді, маркетингтік зерттеулерді қаржыландырудың және т.б. жалпы міндеттерін орындау үшін біріктіреді. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу эр тұрлі нысандар мен әдістерді кіріктіреді. Реттеудің негізгі нысандары мыналар болып табылады:
сыртқы экономикалық қызметті қаржыландыру;
салық салу;
инвестициялау;
сыртқы қарыз алу;
сыртқы берешек
экспортты қаражаттандыру
Реттеу эдістері көрсетілген нысандарға сай келеді және тура, сондай-ақ жанама эдістерді кіріктіреді.
Тура әдістерге реттеудің әкімшілік нысандары: лицензиялар мен квоталар жатады. Экспорт пен импортты лицензиялау мен квоталау шикізаттық ресурстар мен тауар қорларының шектеулігі жағдайында ішкі рынокты толтырып, тұрақтандыру мақсатымен уақытша шаралар ретінде пайдаланылады. Сондай-ақ сыртқы экономикалық қызметке (сыртқы саудаға, валюталық операцияларға және басқаларға) мемлекеттгкмонополия қойылуы мүмкін [8].
Реттеменің жанама немесе экономикалық эдістері неғүрлым пэрменді және дамыған сыртқы экономикалық қатынастарға сай болып табылады. Бұларға салықтар,соның ішінде кеден баждары,валюта бағамы, дүние жүзілік-баға, сыртқы кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелер, облигациялардың, басқа бағалы қағаздар мен толем қаражаттарының бағамы жатады.
Валюта бағамы немесе басқа елдің валютасының ақшалай бірлігінде тұлғаланатын үлттық ақшалай бірлігінің бағасы барлық ішкі бағаларды басқа елдің бағаларымен байланыстырады. Валюта бағамының ауытқуы отандық түгынушылар үшін басқа елдің тауарларының бағасын өзгертеді және, керісінше, отандық тауарлардың бағасы басқа елдің тұтынушылары үшін өзгереді. Сөйтіп, Бұл өзгерістер экспорт пен импорттың тартымдылығына әсер етеді; үлттық валюта бағамының басқа елдің салыстырмалы валютасынан азаюы жағдайында экспорт дами бастайды, кері жағдайда импорт дамиды, өйткені бірінші жағдайда отандық тауарлар шетелдіктер үшін арзандайды -және Бұл тауарларға олардың тарапынан сүраным үлғая түседі; екінші жағдайда импорттық тауарлар арзандайды және өздерінің әлінде Бұл тауарларға сүраным үлғая түседі; екінші жағдайда импорттық тауарлар -арзандайды және өздерінің әлінде Бұл тауарларға сүраным артады.
2 кесте
Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі
Көрсеткіштер
Бағамдар нұсқалары
1-қа лыпты
2-төмен детілген
3-көтер іңкі
Бағамдардың арақатынасы (шет. ақшалай өлш: ұлт. ақшалай өлш.) ақшаның бастапқы сомасы (мың ұлт. өлш.)А.Тіркелген бағамдар Экспорт алынған экспорттық тұсім-ақша (мың шет. ақша өлш.)
1:150
1000010
0
1:140 100
1:180 100
Белгіленген бағам бойынша қайта санал-ған экспорттық тұсім-ақша (мың ұлт. ақшалай өлш.) Валюталардың қалыпты бағамының шартта-рынан ауытқу (мың ұлт. өлш.) Импорт І.отандық импортер ұшін: Шетелдік валютаға қайта саналған ақшаның сомасы (импорт құны, мың шет.ақшалай өлш.) Ішкі рыноктағы сатудың көлемі (рыноктық шарттар бойынша мың ұлт. өлш. 1:150) Валюталардың қалыпты бағамының шартта-рынан ауытқу (мың. ұлт. өлш.) 2. Шетелдік импортер ұшін: Жеткізілім көлемі (мың. шет. өлш.) Өткізуден алынған табыс (мың ұлт. өлш.) Шетелдік валютаға қайта саналған өткізуден алынған табыс (мың ұлт. өлш.) Шетелдік импортер ұшін ауытқу (мың шет. өлш.) Б. Икемді бағамдар Экспорт Жеткізілім көлемі (мың ұлт. өлш.) Шетел рыноктарында сату (мың ұлт. өлш.) Еркін бағам бойынша ұлт. өлш. қайта саналған өткізуден алынған табыс (мың Өлт. өлш.) Импорт 1. отандық импортер ұшін: Валютаға қайта саналған қаражаттардың сомасы және сатып алу көлемі (мың шет. өлш.) Ішкі рыноктағы сатудың көлемі (мың ұлт. өлш.) 2. Шетелдік импортер ұшін: Шетелдік өлшемдегі жеткізілім көлемі (мың шет. өлш.) Өткізуден алынған табыс (мың шет. өлш.) Валютаға қайта саналған өткізуден алын-ған тұсім-ақша (мың шет. өлш.)
1500 -
66,7
10000-
1001500
100-
1000066, 7
1000066, 7
1000010
01500
100
1400-100 71,4
10710710
1001500
107,1 7,1
1000071,4
1000071,4
10000100
1400100
1600100 62,5
93,75 -625
1001500 0 93,7 -6,3
1000062, 5
1000062, 5
1000010 0160010 0
Дереккөз: Қаржы негіздері оқулық Алматы, 2009ж [8].
Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі икемді (құбылмалы) немесе тіркелген валюта бағамдары тұрінде ұйымдастырылуы мүмкін. Икемді бағам - дар жүйесі кезінде айырбас валюталардың сүранымы мен үсынымы негізінде жүзеге асырылады, тіркелген бағамдар жүйесі кезінде үлттық валютаның алтынға немесе бақа тұрлаулы валютаға белгілі бір қатынасы белгілінеді; екінші жағдайда мемлекет Бұл арақатынасты реттеп отырады, сөйтіп елдің төлем балансының теңгерімділігіне жету мақс^тында валюта рыногының қызметіне араласады. Бұл орайда шетелдік валюта ба-ғамының кемуі экспорт ісезтаде қ^нның импорт хезтде өтелтетш шыгасъш тудырады және керістше, Бұл бағамның көтерілуі кезінде ысыраптар импорт кезінде пайда болады, Бұл қосымша экспортпен жабылуы тиіс (2 кесте).
Импорт кезінде (шетелдік импортер үшін) шетел валютасы бағамының жергілікті валютаға салыстырмалы төмендеуі жергілікті рынокта мүмкіндіктердің кеңейгендігін білдіреді (2-нүсқа) және керісінше, бұл бағамның артуы импортталатын тауарларға бағаның өсуіне байланысты рыноктың түқыруына үрындырады (3-нұсқа). Отандық импортерлер үшін бағамдардың ауытқулары шетел тауарларын сатып алу жөніндегі мүмкіндіктерінің өзгеруін білдіреді. Сөйтіп, валюта бағамы экспорт пен импорттың көлеміне әсер етеді,ол, өз кезегінде, қаржы құралдары - экспорт мен импортқа салынатын салықтар, кеден баждары арқылы алынатын және бөлінген қаржы ресурстарының мөлшеріне және мемлекеттің де, сондай-ақ экспорттық өнімді, тауарды, қызметтерді өндірушілердің де немесе оларды түтынушылардың да қаржы жағдайына ықпал жасайды.
Дағдарысты ахуалдар кезінде: өндірістің едэуір құлдырауы мен қанағаттанғысыз сүраным тудырған инфляция кезінде сыртқы экономикалық тепетеңдікті айқындайтын микроэкономикалық үйлесімдер мен қағидаттар бүзылады эрі бүрмаланады. Бұл түтыншыларды импортқа жалпыға бірдей бағдарлаумен, өскелең импортты жабу үшін экспорттық валюталық түсім-ақшаның жетіспеушілігімен, үлттық валютаның тұрлаулы валютаға қарағанда бірден құнсыздануымен қосарлана жүреді. Дағдарыстың одан эрі дамуы мемлекетті елдің өмірлік тіршілігіне сондай қажет болып ОТЬірған ИМПОрТТЫ ДЯ шектеуге мэжбүр етеді, өйткені оны төлеуге ақшасы жоқ. Экономикасы шикізатқа бағдарланып отырған елдерде үзаққа созылған дағдарыстар экспорттың бірден-бір көзі болып отырған табиғат ресурстарының сарқылуына, экономикалық, тіпті саяси тэуелсіздікті болуы мүмкін жоғалтуға жеткізеді.
Қазіргі жағдайларда элемдік валюта рыногында тұрлі сыныптамалық белгілер бойынша валюта бағамдарының сан алуан тұрлері бар: айырбас валюта бағамдары: спотбағам, форвард, кросс-бағам; есеп айырысу валюта бағамдары: атаулы валюта бағамы, атаулы тиімді валюта бағамы, нақты тиімді валюта бағамы; будандық валюта бағамы: валюта дэлізі, басқарылатын қүбылым, нысаналы аймақтар, сырғымалы беркіту (фиксация), оңтайлы валюталық кеңістік. Валюта бағамының мүмкін оңтайлы нүсқасы реттемәлі-қүбылым режімі болып табылады.
Импорт пен экспортты құндық реттеу сауда мәмілелері қатысушыларына импорттық және экспорттық субсидиялар беру арқылы жүзеге асырыла алады. Халықаралық заңнамамен тура экспорттық субсидияларға тиым салынатындықтан жасырын субсидиялар (жеңілдікті несиелендіру, бастапқы шикізаттың, материалдардың, энергетикалық ресурстардың бағаларын кеміту, фрахтты қаражаттау) берілуі мүмкін.
Осылайша, эдеттегідей, мемлекет дайын өнім экспорты мен шикі зат импорты үшін жеңілдіктердің бүкіл арсеналын пайдаланады және шикі заттың экспорты және дайын өнімнің импорты кезінде қандай бір жеңілдіктерді жоққа шығарады, мүның өзі үлттық өндірісті қорғау үшін маңызды.
2. Салық жүйесіндегі сыртқы экономикалық қызметке салынатын салықтардың қызмет ету ерекшеліктері мен үлес салмағын талдау
2.1 Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері
Халықаралық салық салу басқарма ҚР әлемдік экономикаға тиімді шоғырлануына жағдай жасау; ҚР кеден тарифі Қазақстан Республикасының кеден шекарасынан өткізілетін тауарларға қатысты кеден баж салығы мөлшерлемесінің жиыны. Сыртқы экономикалық қызметтің тауарлы номенклатурасы ҚР Үкіметімен халықаралық тәжірибеде қолданылатын тауарларды топтастыру жүйесіне сәйкес анықталады.
Кеден баж салығы мөлшерлемесі ортақ және жеке тұлғалар, мәміле тұрі және басқа факторларға қатысты, заңға қатысты көрсетілгеннен өзге өзгермейді. Шекті мөлшерлемелер Қазақстанға жақсы әсер ету режимі қолданылатын елде жасалынатын тауарларға салынады. Ал мұндай режим жок немесе шығару әлі белгісіз тауарларға қойылатын енгізу мөлшерлемелері заңды негізде екі есе артады. Шығарылатын тауарлардың баж салығы мөлшерлемесі мен олар қолданылатын тауарлар тізімі және сыртқы экономикалық реттеудің тарифтік емес құралдары ҚР Үкіметімен анықталады, эрі Қазақстан территориясында сыртқы экономикалық қызметті реттеудің шаралары болып табылады.
КР ҚР кеден ісі туралы заңы заңы кеден төлемдеріне арналған 40-баптан тұрады. Заң мынадай кеден төлемдерін (баж, алым, төлем) қарастырады: кеден бажы, мезгілдік баж, арнайы баж, демпингке қарсы баж, өтемдік баж: кеден органдарының лицензия бергені үшін алынатын алым; кедендік ресімдеу бойынша маманның біліктілік аттестатын бергені үшін алынатын алым, кедендік рәсімдеу үшін алынатын кедендік алымы, тауарларды сақтау үшін алынатын кеден алымы, тауарларды кедендік алып жүру үшін кеден алымы. ақпараттандырғанымен кеңес бергені үшін ақы, алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы, кеден аукциондарына қатысқаны үшін төлемақы.Бұдан кейінгі өзгерістерде кеден бажының өзінен басқа, сондай-ақ ақпараттандырғанымен кеңес бергені үшін және кеден аукциондарына қатысқаны үшін төленетін төлемақыдан басқа барлық баждар алынып тасталды [9].
Халықаралық салық салудың ерекшеліктері мен негізгі принциптері бойынша, Қазақстан Республикасының резиденттері ережелерге сәйкес мемлекеттегі табыс көздерден алынған табыстардан, сондай-ақ елден тысқары жерлердегі көздерден алынған табыстардан салықтар төлейді.
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қьізметті тұрақты мекеме аркылы жүзеге асыратын резидент еместер салық кодексі ережелеріне сәйкес мұндай тұрақты мекеменің қызметіне байланысты елден тысқары жерлердегі көздерден алынған табыстардан да салық төлейді. Резиденттер мен резидент еместер салық кодексінде белгіленген өзге де салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді осындай міндеттемелер туындаған кезде төлейді.
Резиденттер үшін міндеттеме:
Қазақстан Республикасында тұрақты болатын немесе тұрақты болмайтын, бірақ өмірлік мүдделерінің орталығында орналасқан жеке тұлғалар салық кодексінің мақсатында резиденттер деп танылады.
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде аяқталатын кез келген үздіксіз он екі айлық кезеңде кемінде күнтізбелік бір жүз сексен үш күн Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңі үшін осы елде тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады.
Жеке тұлғаның осы елде болатын күнінің бір бөлігі бір толық күн ретінде есептеледі. Егер ағымдағы салық кезеңінде және алдыңғы екі салық кезеңінде Қазақстан Республикасында болған күндердің саны кемінде күнтізбелік бір жүз сексен үш күнді құраса, жеке тұлға ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Бұл ретте тұрақты болу әрбір салық кезеңіне төменде көрсетілген коэффициенттер қолданылып мынадай формула бойынша айқындалады:
1 х ағымдағы салық кезеңінде болған күндер санына + 13 х алдыңғы бірінші салық кезеңінде болған күндер санына + 16 х алдыңғы екінші салық кезеңінде болған күндер санына, мүндағы:
1 - ағымдағы салық кезеңіне арналған коэффициент;
13 - алдыңғы бірінші салық кезеңіне арналған коэффициент;
16 - алдыңғы екінші салық кезеңіне арналған коэффициент. Егер жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде Қазақстан Республикасында күнтізбелік отыз күннен аз тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға осы елде тұрақты болатын адам деп танылмайды. Ал, егер жеке тұлға осы елде болуы аяқталатын жылдан кейінгі жылда резидент болмаса, мұндай тұлға салық заңдарының мақсатында елде болуының соңғы күнінен кейінгі кезең үшін резидент емес ретінде қарастырылады.
Бір мезгілде мынадай талаптар орындалған кезде:
жеке тұлғада Қазақстан Республикасының азаматтығы немесе тұруға рұқсаты (ықтиярхаты) болса;
жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары Қазақстан Республикасында тұрса;
жеке тұлғаның Қазақстан Республикасында кез келген уақытта тұруы және оның отбасы мүшелерінің тұруы үшін қолжетімді, оған және оның отбасы мүшелеріне меншік қүқығында немесе өзге де негіздерде тиесілі жылжымайтын мүлкі болса, жеке тұлғаның өмірлік мүдделерінің орталығында орналасқан деп қарастырылады.
4. Осы елдің азаматтары болып табылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы елдің азаматтығына қабылдамай, тұрақты тұруға рұқсат ету туралы өтініш берген:
мемлекеттік билік органдары шет елге іссапарға жіберген адамдар, оның ішінде дипломатиялық, консулдық мекемелердің, халықаралық ұйымдардың қызметкерлері, сондай-ақ аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын елдің заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тиесілі көлік құралдарының экипаж мүшелері;
тысқары жерлерде орналасқан әскери базалардың, әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе құрамалардың әскери қызметшілері мен азаматтық персоналы;
тысқары жерлерде орналасқан және субъектілерінің меншігі болып табылатын объектілерде (оның ішінде концессиялық шарттар негізінде) жұмыс істейтіндер;
оқу немесе практикадан өту мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген студенттер, тағылымдамадан өтушілер мен практиканттар оқу немесе практикадан өтудің бүкіл кезеңінде;
сабақ беру, консультациялар беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген оқытушылар мен ғылыми қызметкерлер сабақ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың бүкіл кезеңінде;
емделу немесе сауықтырудан өту, профилактикалық ем алу мақсатында елден тысқары жерлерде жүрген жеке тұлғалар тұрған уақытына және осы бапта көзделген басқа да кез келген өлшемдерге қарамастан, резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Салық кодексінің мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлғалар және тиімді басқару орны болатын өзге заңды тұлғалар да резиденттер деп танылады. Нақты органның (директорлар кеңесінің немесе сол сияқты органның) негізгі басқару және бақылау жүзеге асырылатын, сондай-ақ заңды тұлғаның кәсіпкерлік қызметін жүргізу үшін қажетті стратегиялық коммерциялық шешімдер қабылданатын жиналысы өткізілетін орын тиімді басқару орны деп танылады. Резидент еместер салық кодексіне сәйкес мыналар:
1) Салық кодексі ережелеріне сәйкес резидент болып табылмайтын жеке
және заңды тұлғалар;
2) Салық кодексі ережелеріне қарамастан, қосарланған салық салуды
болғызбау туралы халықаралық шарттың ережелеріне сәйкес резидент еместер
болып танылатын шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар резидент
еместер деп танылады.
Салық кодексіне сәйкес резидент емес болып танылатын жеке тұлға болатын (тұрғылықты) жеріндегі салық агентіне немесе салық органына табысты алған күннен кешіктірмей немесе салық есептілігін табыс ету кезінде мынадай құжаттарды:
резидент еместің резиденттігін растайтын, салық кодексі сәйкес келетін құжатты; жеке басын куәландыратын құжаттың (паспорттың) нотариаттық куәландырылған көшірмесін табыс етуге міндетті.
Резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстары:
Табыстардың мынадай түрлері резидент еместің Қазақстан Республикасындағы көздерден алынатын табыстары болып танылады:
Қазақстан Реепубликасының аумағында тауарларды өткізуден түскен табыстар, сондай-ақ сыртқы сауда қызметін жүзеге асыру шеңберінде Қазақстан Республикасындағы, одан тысқары жерлердегі тауарларды өткізуден түскен табыстар;
Қазақстан Республикасында жұмыстарды орындаудан, қызметтер көрсетуден түскен табыстар;
мыналарға: резидентке; егер алынатын қызметтер тұрақты мекеменің қызметіне байланысты болса, осындай тұрақты мекемесі бар резидент емеске Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде басқару, қаржылық консультациялық, аудиторлық, заң (соттарда және төрәлік органдарында өкілдік ету мен қорғау жөніндегі қызметтерді, сондай-ақ нотариаттық қызметтерді қоспағанда) қызметтерін көрсетуден түсетін табыстар;
Салық кодексіне сәйкес айқындалатын салық салудағы жеңілдігі бар мемлекетте тіркелген тұлғаның жұмыстарды орындаудың, қызметтер көрсетудің, тауарлар өткізудің нақты орындалған (көрсетілген, өткізілген) жеріне қарамастан, оларды орындаудан, көрсетуден, өткізуден түсетін табыстары, сондай-ақ көрсетілген тұлғаның: резиденттен; егер алынатын жұмыстар, қызметтер, тауарлар осындай тұрақты мекеменің қызметіне байланысты болса, Қазақстан Республикасында тұрақты мекемесі бар резидент еместен алған, осы бапта белгіленген өзге де табыстары; мыналарды: ел аумағындағы мүлікті; резидент шығарған бағалы қағаздарды, сондай-ақ елде орналасқан резидент заңды тұлғаға, консорциумға қатысу үлестерін; егер резидент емес заңды тұлғаның мұндай акциялары, қатысу үлестері немесе активтері күнының 50 және одан да көп процентін Қазақстан Республикасындағы мүлік құрайтын болса, резидент емес шығарған акцияларды, сондай-ақ резидент емес заңды тұлғаға қатысу үлестерін өткізу нәтижесінде алынған құн өсімінен түсетін табыстар;
талап ету қүқығын берген салық төлеуші үшін - Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидентке немесе резидент емеске борышты талап ету құқықтарын беруден түсетін табыстар;
талап ету қүқығын сатып алатын салық төлеуші үшін - Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резиденттен немесе резидент еместен борышты талап ету құқықтарын алудан түсетін табыстар [10].
Кеден органдары осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауар өткізуге байланысты төленуге жататын салықтарды алуды жүзеге асырады.
Кеден одағында тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салу ерекшеліктері кеден одағына мүше мемлекеттердің арасында жасалған халықаралық шарттардың негізінде белгіленген және тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар
орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығы бөлігінде салық салуды, сондай-ақ кеден одағына мүше мемлекеттердің өзара саудада оған салықтық әкімшілік етуін реттейді.
Тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салу, сондай-ақ оның салықтық әкімшілік ету бөлігінде өзге нормалар белгіленсе, онда осы тараудың нормалары қолданылады. Тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде қосылған құн салығын салуға, сондай-ақ оның салықтық әкімшілік етуіне қатысты реттелмеген мәселелер басқа тарауларымен, сондай-ақ қолданысқа енгізу туралы заңнамалық актімен реттеледі. Қолданылатын ұғымдар кеден одағына қатысушы мемлекеттер арасында жасалған, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда көзделген.
Егер кеден одағына қатысушы мемлекеттер арасында жасалған, Қазақстан ратификациялаған халықаралық шарттарда осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар көзделмесе, азаматтық және басқа да салаларындағы заңнамасында көзделген ұғымдар қолданылады.
Кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығын өндіріп алуды салық органдары салық салынатын импорттың мөлшеріне қолданылатын, белгіленген ставка бойынша жүзеге асырады.
Кеден одағына мүше мемлекеттердің өзара саудада тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде салық төлеушінің қосылған құн салығы бойынша салық міндеттемесін орындауына салықтық бақылауды салық қызметі органдары салық төлеуші табыс еткен салық есептілігінің, сондай-ақ салық төлеушінің қызметі туралы мемлекеттік органдардан және өзге де тұлғалардан алынған мәліметтердің және құжаттардың негізінде жүзеге асырады. Тауарлардың, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің шетел валютасындағы құны тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналым, салық салынатын импорт жасалған күнгі нарықтық бағам бойынша теңгемен қайта есептеледі.
Мүлікті лизинг шарты бойынша үш жылдан артық мерзімге беру, егер ол мынадай талаптардың біріне сай келсе:
мүлікті лизинг алушының меншігіне тіркелген баға бойынша беру лизинг шартымен анықталса;
лизинг мерзімі мүлік лизингі бойынша берілетін пайдалы қызмет мерзімінің жетпіс бес пайызынан асса;
лизингтік төлемдердің ағымдағы (дисконтталған) құны лизингтің бүкіл мерзімінде мүлік лизингі бойынша берілетін құнның тоқсан пайызынан асса, лизинг болып танылады.
Кеден одағында қосылған құн салығын төлеушілер мыналар:
Занда аталған тұлғалар;
тауарларды кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импорттаушы тұлғалар: резидент заңды тұлға; егер ол шарттың (келісімшарттың) тарапы болып табылған жағдайда, резидент заңды тұлғаның қүрылымдық бөлімшесі; егер резидент-заңды тұлға мен кеден одағына мүше мемлекеттің салық төлеушісі арасындағы шарттың (келісімшарттың) талаптары бойынша резидент-заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі тауарларды алушы болып табылса, резидент заңды тұлғаның қүрылымдық бөлімшесі; қызметін филиал, өкілдік ашпай тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының салық органдарында салық төлеуші ретінде тіркелген резидент емес-заңды тұлға; Қазақстан Республикасында қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға; қызметін тұрақты мекеме қүрмай жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға; сенімгерлікпен басқару құрылтайшыларымен не сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайда пайда алушылармен сенімгерлік басқару шарттары бойынша қызметін жүзеге асыру шеңберінде тауарларын импорттаушы сенімгерлік басқарушылар; аккредиттелген шет мемлекеттің дипломатиялық және оған теңестірілген өкілдігі, олармен бірге тұратын отбасы мүшелерін қоса алғанда, осы өкілдіктердің дипломатиялық, әкімшілік-техникалық персоналына жататын адамдары; аккредиттелген шет мемлекеттің консулдық мекемесі, олармен бірге тұратын отбасы мүшелерін қоса алғанда, консулдық лауазымды адамдар, консулдық қызметшілер; нотариаттық, адвокаттық қызметтерді жүзеге асыру мақсатында тауарларды импорттайтын жекеше нотариустер, адвокаттар; елдің заңнамасына сәйкес тауарларды кәсіпкерлік қызмет мақсатында импорттайтын жеке тұлға [11].
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарында мемлекеттік тіркелуге жататын көлік құралдарын импорттайтын жеке тұлға кеден одағында қосылған құн салығын төлеушілер болып табылады.
Салық салу объектілері, салық салынатын айналымды айқындау салық кодексінде өзгеше белгіленбесе, кеден одағында қосылған құн салығы салынатын объектілер, сондай-ақ салық салынатын айналым осы заңға сәйкес айқындалады.
Кеден одағында тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналымды және салық салынатын импортты айқындау, елдің аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлар экспорты тауарларды өткізу бойынша айналым болып табылады.
Заң негізінде жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны Қазақстан Республикасы болып танылса, заңга сәйкес айналымдар оларды кеден одағында өткізу бойынша айналым болып табылады.
Мыналар салық салынатын импорт болып табылады: Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген тауарлар, мемлекеттік органдарында мемлекеттік тіркелуге жататын, әкелінген (эқәлінетін) көлік құралдарына қатысты да қолданылады. Қазақстан Республикасының аумағына кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағынан әкәлінген алыс-беріс шикізатынан өңделген өнімдер болып табылатын тауарлар.
Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны, тауарларды өткізу орны заңмен сәйкес айқындалады. Егер: жұмыстар, көрсетілетін қызметтер тікелей Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан жылжымайтын мүлікпен байланысты болса; жылжымайтын мүлікті жалға беру, жалға алу және өзге де негіздермен пайдалануға беру бойынша қызметтер көрсетуге қатысты да қолданылады.
Жер учаскелері, жер қойнауының учаскелері, оқшауланған су объектілері және жермен тығыз байланыстының барлығы, яғни пайдаланылу мақсатына мөлшерлес емес зиянсыз көшіру мүмкін болмайтын объектілер, оның ішінде ормандар, көпжылдық екпелер, ғимараттар, қүрылыстар, қүбырлар, электр беру жәлілері, мүліктік кешен ретіндегі кэсіпорындар және ғарыш объектілері жылжымайтын мүлік деп танылады.
Жұмыстар, көрсетілетін қызметтер Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан жылжымалы мүлікке, көлік құралдарына тікелей байланысты болса (көлік құралдарын жалға беру, лизинг бойынша және өзге де негіздерде пайдалануға беру бойынша көрсетілетін қызметтерден басқа).
Қазақстан Республикасының салық төлеушісі мыналарды: консультациялық, заңгерлік, бухгалтерлік, аудиторлық, инжинирингтік, жарнамалық, дизайнерлік, маркетингтік қызмет көрсетулерді, ақпаратты оңдеу бойынша қызмет көрсетулерді, сондай-ақ ғылыми-зерттеу, тәжірибәлік-конструкторлық және тәжірибелік-технологиялық (технологиялық) жұмыстарды; ЭЕМ мен деректер қорлары (есептеу техникасының бағдарламалық құралдары мен ақпараттық өнімдері) үшін бағдарламаларды әзірлеу, оларды бейімдеу және тұрлендіру, осындай бағдарламалар мен деректер қорын қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді; егер персонал сатып алушының қызмет орнында жұмыс істейтін жағдайда, персонал беру бойынша көрсетілетін қызметтерді сатып алса, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу орны Қазақстан Республикасының аумағы болып танылады. Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынш айналым жасау, салық салынатын импортты жасау күні тауарларды экспортқа өткізу кезінде қосылған күн салығын есептеу мақсатында тауарларды тиеп-жөнелтуді растайтын, тауарларды сатып алушыға ресімделген бастапқы бухгалтерлік (есептік) құжаттың жасалу уақыты бойынша алғашқы күн ретінде айқындалатын тиеп-жөнелту күні тауарларды өткізу бойынша айналым жасау күні болып табылады.
Егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, салық төлеушінің импортталган тауарлар бойынша жұмыстарды орындау нәтижесі болып табылатын , сондай-ақ алыс-беріс шикізатын өңдеу өнімі болып табылатын заттар, тауарлар тұрінде қарыз беруді көздейтін шарт бойынша алынған тауарларды есепке қабылдаған күн салық салынатын импортты жасау күні болып табылады[12].
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес осындай тауарларды кіріске алу күні импортталган тауарларды есепке қабылдаған күн болып табылады.
Қазақстан Республикасының заңнамасында бухгалтерлік есеп жүргізуді жүзеге асыру міндеті көзделмеген тұлғалар үшін импортталган тауарларды есепке қабылдаған күн осындай тауарларды алуды растайтын құжат жазып берілген күн бойынша айқындалады. Бұл ретте, тауарлардың жеткізілуін растайтын құжаттар болған кезде, тасымалдаушының тауарларды сатып алушыға берген күні импортталган тауарларды есепке алу күні болып танылады.
Жұмыстардың орындалу, қызметтердің көрсетілу фактісін растайтын құжатқа қол қойылған күн жұмыстар орындалған, қызметтер көрсетілген күн болып танылады. Егер жұмыстар, көрсетілетін қызметтер тұрақты негізде өткізілетін болса, онда бірінші басталатын күн: шот-фактура жазылган күн; әрбір төлемді (есеп айырысу нысанына қарамастан) алған күн айналым жасау күні больш табылады, Тұрақты негізде өткізу жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді алушы олардың нәтижелерін өзінің өндірістік қызметінде жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету күнінде пайдалана алатын жағдайда, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді он екі ай және одан артық мерзімге жасалған ұзақ мерзімді келісім-шарт негізінде жұмыстарды орындауды, қызметтер көрсетуді білдіреді.
Қазақстан Республикасының салық төлеушісі жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын және қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асырмайтын және кеден одағына мүше мемлекеттің салық толеушісі болып табылатын резидент еместен сатып алған жағдайда - жұмыстардың орындалуы, қызметтердің көрсетілуі фактісін растайтын құжаттарға қол қою күні өткізу бойынша салық салынатын айналым жасау күні болып табылады [13].
Кеден одағындагы тауарлардың экспорты
Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлардың экспорты кезінде қосылған құн салығының нөлдік ставкасы қо л даны лады. Қосылған құн салығын төлеушінің Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарлардың экспорты кезінде осы салық кодексіне сәйкес қосылған құн салығының сомасын есепке жатқызуға қүқыгы бар. Оларды дайындау туралы шарттар бойынша жұмыстарды орындау нәтижесі болып табылатын, оларды дайындау бойынша жұмыстар орындалган Қазақстан Республикасының аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына әкетілетін тауарларға қатысты да қолданылады.
Тауарлар экспортын растайтын құжаттар мыналар болып табылады: өзгерістер, толықтырулар және оларга қосымшалар ескеріле отырып, солардың негізінде тауарлар экспорты жүзеге асырылатын шарттар, тауарлар лизингі немесе зат тұрінде қарыз берілетін жағдайда - лизинг шарттары, зат түрінде қарыз беруді көздейтін шарттар, тауарларды дайындауға арналған шарттар.
Кеден одағына мүше бір мемлекеттің аумағынан кеден одағына мүше басқа мемлекеттің аумағына тауарларды өткізуді растайтын тауарларға ілеспе құжаттар. Сыртқы сауда тауар айырбасы жөніндегі операциялар бойынша тауарлар экспорты, зат түрінде қарыз беру жағдайында қосылған құн салығының қайтарылуға жататын сомасын айқындау кезінде шарттың , сондай - -ақ олардың көрсетілген операциялар бойынша алған тауарлардың импортын растайтын құжаттардың болуы есепке алынады.
Тауарларға меншік құқығының лизинг алушыға өтуін көздейтін лизинг шарты бойынша оларды әкеткен жағдайда, қосылған құн салығын төлеуші Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағындағы екінші деңгейдегі банктерде ашылған өзінің банк шоттарына тауарлардың бастапқы құнын өтеу бөлігінде лизингтік төлемнің түсуін растайтын құжаттарды салық органына табыс етеді; аумағынан кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағына өңдеу үшін бұрын әкетілген алыс-беріс шикізатын өңдеу өнімдерін кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағында өткізген жағдайда, өңдеу өнімдерінің экспортын растау мынадай құжаттардың: алыс-беріс шикізатын өңдеуге арналған шарттардың; өңделетін өнімдердің экспорты жүзеге асырылатын шарттардың; алыс-беріс шикізатын өңдеу жұмыстарын орындау фактісін растайтын құжаттардың негізінде жүзеге асырады [14].
2.2 Кедендік төлемдер және оларды реттеудің заңнамалық актілері
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап, Қазақстан, Ресей және Беларусь арасындагы тауар айналымын көбейтуге, еркін тауар айналымын қамтамасыз етуге, сондай-ақ үшінші елдермен кеден одағына мүше-мемлекеттерінің саудасына қолайлы жагдай жасауга багытталган Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы және Беларусь Республикасы үш мемлекетінің қүрамындагы кеден одағы жұмыс жасай бастады.
Еркін сауданы қалыптастыру жобасы және оны іске асыру мемлекетіміздің басшысының бастамасы болып табылады.
Үш елдің үкімет басшылары өткен жылдың желтоқсан айында кеден одағында өзара саудада жанама салықтарды алуды реттейтін халықаралық шарттарга қол қойды, сол шартқа сәйкес 2010 жылдың 1 шілдесінен бастап, жанама салықтарды алу функциясы кеден органдарынан салық органдарының қүзырына өтті.
Кедендік одақ шеңберінде РФ-нан және БР-нан қазақстандық салық төлеушілермен тауар экелу кезінде кедендік ресімдеулер болмайды, эртұрлі алымдар алынбайды (қазір кедендік жүк декларациясының негізгі бетінің "бағасы" - 50 евро және оган қосымша әр беттің бағасы - 20 евро).
Қазіргі уақытта ҚР аймагына импортталатын тауарлар еркін айналымга шыгару қүқыгы жанама салықтарды төлегеннен кейін гана шыгарылса, ал 2010 жылдың 1 шілдесінен бастап, импорттаушы салық төлеуші Қазақстан аймагына тауарларды еркін экеле және өткізе алады.
Сонымен қатар, жанама салықтарды төлеу экелген айдан кейінгі, келесі айдың 20-на дейін жүргізіледі. Қазіргі уақытта келесідей ұйымдастыру іс -шаралары жүргізілуде, ягни: салық заңнамасын, кеден одағының шеңберінде кәлісілген халықаралық шарттарга сай келтіру үшін, жұмыс тобы жұмыс жүргізуде. Жұмыс тобы көрсетілген жұмысты аяқтап, жақын уақытта бизнес - қоғамдастығына эзірленген заң жобасын талқылауға шығарады; ҚР KM Салық комитеті РФ және БР салық органдарымен өзара ақпаратпен алмасуды ұйымдастыру бойынша жұмысын бастады; ҚР ҚМ Салық комитетімен кеден одағы шеңберінде жанама салықтарды экімшілендіру бойынша арнайы бөлімшелер республикадағы барлық салық органдары деңгейінде қүрылатын болады.
Үлттық экономиканың даму көрсеткішін арттыруды және дүниежүзілік бэсекеге төтеп беруді мақсат ететін Кеден одақтың қалыптасып, нэтижәлі жұмыс жүргізу деңгейіне жеткенше мемлекеттік органдар мен бизнес қауымдастық арасында талқыланып шешілуі тиіс мэселелер туындауда.
Кеден одағының элеуетін кеңінен пайдаланып, жан - жақты дамытуды көздейтін жиында төменде көрсетілген мэселелер талқыланбақ: кедендік бақылау мен рәсімдеу жұмыстарын оңтайландыру, сыртқы экономикалық қызметті дамыту, транзиттік тасымал тарифін қалыптастырудың нақты тетіктері, кеден салығы мәселелері, сонымен қоса Кеден одағына кіруде байланысты жанама салықтар - қосылған құн салығы және акциздер т.б. Сонымен қатар жиын барысында бір жыл бүрын қабылданған салық кодексінің нәтижелері талқыланды.
Кедендік баж - Қазақстан Республикасының аумағынан шығарылатын және енгізілетін тауарлардан алынатын міндетті төлемдердің бір тұрі. Негізінен салықтың Бұл тұрі сыртқы экономикалық қызметте қолданылады. Сондықтан да ол, мемлекеттік бажбен қоса, баждардың өзге тұрлерінен, біршама өзгеше. Жанама салықтардың бір тұрі ретінде, жалпы қабылданған жүйеге сәйкес, баждарды жан-жақты жіктеуге болады[16].
Пай да болу сипатына байланысты мынандай тұрлері қолданылады: Осы ел арқылы тауар өткізу үшін алынатын-транзиттік стратегиялық маңызы бар тауарларды өз әлінен шығаруды шектейтін-экпорт, Бұл томен деңгейде дамыған елдерде шикізат пен өзге тауар топтарына сақталған. Импорттық -фискалды мақсаттарда немесе өз әлінің нарығын сырттан экәлінетін тауарлардан шектеу немесе оларды мүлде әкелмеу мақсатында бекітіледі.
Мақсаттық сипатына қарай мынандай тұрге бөлінеді:
фискалды - мемлекет бюджетіне табыстардың түсуін қамтамасыз ету мақсатында;
протекциондық - ел ішіндегі өзге де отандық тауарлармен бэсекеге түсе алатын, импорт тауарлардың тобына немесе басып кіруді шектеу үшін жеке елдер бойынша алынады:
жоғары протекциондық - ішкі нарықта қандай да бір тауар тұріне жасанды жетіспеушілік жасау мақсатында бекітіледі;
тегістеуші - импорт тауарлардың бағасын отандық өндірістің бағасымен теңестіру мақсатында импортқа шығарылған тауарлардан алынады;
демпингке қарсы - олардың көмегімен демпинг үшін талаптар жойылады, яғни шығарылатын тауар, сол елдің өзге де тауарларының алдында басымдылығын жоғалтады; дискриминалды - бір елден немесе бір топ елден шығаруды шектеуге қолданылады;
переференциалды - жеңілдетілген баждар, бір немесе бірнеше елдер үшін төмендетілген көлемде енгізіледі.
Алыну сипатына қарай (ставкасы бойынша): арнайы (өнімнің натуралды бірлігінің- салмақ, колем, тал және т.б. жинакталған сомасынан алынады), адвалорлы - жүк бағасының пайызы тұрінде алынатын баж, кумулятивті (аралас) - бір бөлігі қатаң сомада, бір бөлігі пайызбен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz