Салықтық тексеруді ұйымдастырудың теориялық аспектілері

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

І Тарау. Салықтық тексерудің ұйымдастырудың теориялық аспектілері.

1. 1 Салықтық бақылау және тексерудің экономикалық мәні.

Салықтар - бұл мемлекетке заңды түрде белгілі бір мөлшерде және белгілі бір мерзімде төленетін міндетті төлем болып табылады.

Салықтың мәжбүрлі төленуі екі жағдайда байқалады. Біріншіден, салық мәжбүрлі түрде, яғни, міндетті төлем салық төлеушінің еркіне қарсы енгізіледі. Екіншіден, егер салық төлеуші өз міндеттемесін өз еркімен орындамаса, онда мемлекет одан ақшаны күшпен тартып алады. Осы салықты өндіріп алудың мәжбүрлі сипаты мемлекетке берілетін әр түрлі қайырымдылық жасаулардан ерекшелендіреді. Жалпы, салықты өндіріп алу мемлекеттік қазынашылықтың шығындарын көбейтпес үшін, халыққа арзан түсуі тиіс.

Батыс ғалымдары осыған байланысты мынадай қорытындыға келді: «Мемлекет ауыр салық салудан гөрі, салық ауыртпалығын төмендетуден көбірек ұтады; босатылған қаражаттар қосымша табыс табуға мүмкіндік береді, ал одан қазынаға салық түседі. Бұл кезде төлеушілер еш ауыртпалықсыз, өз еріктерімен бұл төлемдерді жасайды, ол сәйкесінше мемлекетті жазалаумен, еріксіз өндіріп алумен байланысты салықтарды жинауға кететін қосымша шығындарынан босатады». Салықтарды 40-50 %-дан жоғары өндіріп алу -кәсіпкерліктің іскерлік белсенділігін төмендетеді және салық базасының төмендетуіне апаратын салықтан жаппай қашуға жағдай жасайды.

Соныменен, салықтық қатынастар міндетті қарым-қатынас болып келеді. Бұл міндеттеменің мәні салықты төлеуінде жатыр: «Әрбір салық төлеуші заңмен бекітілген салықтармен алымдарды төлеуге міндетті».

Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі деп танылады, оған сәйкес салық төлеуші:

салық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемінде орындауға;
салық қызметі органдарының анықталған салық жою туралы заңды талаптарын орындауға, сондай-ақ қызметтік міндеттерін атқаруы кезіндегі заңды қызметіне кедергіжасамауға; нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарыныңсалық салу объектісі және салық салумен байланысты объект болыптабылатын мүлікті тексеруіне жол беруге;

салық есептілігі мен қүжаттарды заңда көзделген тәртіппен табысетуге;
заңға сәйкес қолма-қол ақшамен, төлемдік банк карточкаларымен, чектермен сауда операцияларын жасаған немесе қызметтер көрсеткенкезде түтынушылармен ақшалай есеп айырысуды фискалдық жадысыбар тексеру-касса машиналарын міндетті түрде пайдалана отырыпжәне тұтынушының қолына тексеру чегін бере отырып жүргізугеміндетті.

Осы салық міндеттемелері ішіндегі ең негізгі мақсаты - ол салықты толығымен және уақтылы төлеу болып саналады.

Мемлекет салық қызметі органы арқылы салық төлеушінің өз салық міндеттемелерін толық көлемінде орындауын талап етуге, ал олар орындалмаған жағдайда оларды қамтамасыз ету жөніндегі тәсілдерді және Қазақстан Республикасының Салық Кодексінде көзделген тәртіппен мәжбүрлеп орындату шараларын қолдануға құқығы.

Салықтық міндеттемені орындамауы - салық заңын бүзуы деген сөз.

«Салықтық құқық бұзушылық» - бұл мемлекетпен бекітілген салықтар, алымдар мен міндетті төлемдерді төлеуден салық төлеушінің бас тартуы болып табылады.

«Салық төлеуден жалтару» - мемлекеттің кірісіне ақшалай қаражаттарды төлеу бойынша міндеттемесін ол соманы төлеуге мүмкіндігі бола түрып, әдейілеп орындамауы.

Американ экономисі А. Лаффер бүл жайында былай деген: «Салық ставкаларының неғұрлым жоғары болуы, экономикаға соғұрлым кері әсер етеді. Ал бұл өз кезегінде салық төлеушілерге тиімсіз болады. Яғни, салық

ауыртпалығы жоғары болған сайын, салық төлеушілер салықты төлеудің емес, салықтан қалай жалтарудың жолын іздестіреді. Бұның басты себебі - өте жоғары салық ставкасы кәсіпкерліктің дамуын тежейді, адамдардың жұмыс істеу ынтасын жойып жібереді».

Салықтан жалтару түсінігі - салық төлеуге байланысты салық төлеушінің заңсыз іс-әрекеті болып табылады. Салықтан жалтарудың салық декларациясын бермеу, салықтық тексерулерге кедергі жасау, тиісті құжаттарды бермеу сияқты көптеген нысандары бар. Жалпы салықтан жалтару көбінесе мынадай жағдайларда көп туындайды. Салық төлеушінің салықтық сауаты аздығынан, салық заңын дұрыс білмегендіктен немесе өте жоғары салық ставкаларының болуынан, тиімді салық механизмдері жұмыс істемегендіктен және т. б. жағдайлардан туындайды.

Салықтарды төлеуден жалтарудың макроэкономикалық зардаптары мемлекетке едәуір зиян келтіреді. Бюджет тапшылығы - көптеген елдердің экономикалық қиыншылықтарының негізінде жатыр және оны жою көптеген экономикалық тұрақтандыру бағдармалардың басты мақсаты болып табылады. Сондықтан, бұл жағдайларда салықтардың жиналуын жақсарту мәселесіне көп көңіл бөлінеді.

Салық салудан жалтару кез-келген қоғамға едәуір қауіп төндіретіні туралы айтып кеткен жөн. Ол төмендегі жағдайларда бейнеленеді:

егер мемлекетке тиісті бюджеттік қаражаттар түспесе, онда қаржыландыру қысқарады;
салықтарды төлемеушілер заңды орындайтын, тәртіпті төлеушілергеқарағанда ұтымды жағдайда болады, ал олардың іс-әрекеттері басқасубъектілерді қызықтырады;
салық қылмыстарының көбеюі, таралуы бюджеттің кіріс жағыныңтапшылығына әкеледі, ал үкімет қаражаттардың жетіспеушілігін жаңа салық

түрш енгізу және салықтардың ставкасын жоғарлату арқылы толтыруға

мәжбүр болады.

Сондықтан да, үкімет пен сәйкесінше министрліктер салықтардың толығыменен және уақтылы төленуіне тексеру жүргізу керек. Салық әкімшілігін жүргізу - бұл салық қатынастарын мемлекеттік басқару жүйесі. Салық тексеруі салық әкімшілігін жүргізудің қажетті шарты болып табылады.

Салық тексеруі - салық қызметі органдарының салық заңдарының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарна-ларының толық және уақытылы аударылуын тексеру. Салық тексеруі тек салық заңдарының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және уақытылы аударылуын тексеру ғана емес, сонымен қатар, салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдердің дұрыс есептелуі мен уақытылы төленуін тексеріп, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы заңдарының бүзылмауын қадағалайды. Салық бақылауының мақсаты мен міндеті әр түрлі. Басты міндеті - салықтан жалтаруға тосқауыл жасау, мемлекеттің табыс бөлігіне түсетін кірістерді қамтамасыз ету, Қазақстан Республикасы заңдарының бұзылуын жою.

Салықтық механизмді жүзеге асыру салықтық тексерусыз мүмкін емес. Мемлекет салықтың бақылуға тек қана фискальдық мәселелерді іпешуде ғана үлкен мағына бермейді, ол жеке шаруашылық субъектілердің әрекетін әлеуметтік-экономикалық реттеуде, экономикалық қылмыс деңгейін төмендетуде және құрамды тұрақтандыруда ерекше көңіл бөлінеді.

Салықтық тексеру, салықтардың тексеру функциясын жүзеге асыру нысаны болып табылады. Одан басқа, фискалды және реттеуші функциясының жүзеге асырылуының атқарылуы нақты салықтардың тексеру механизмі арқылы өтеді. Сонымен, салықтық тексеру қаржылық сияқты, салықтың және қаржылық тексерістер әрекеттері мен операцияларымен байланысты шаруашылық субъектілердің әрекеттерінің сұрақтары және арнайы түрлерді қолдануды

басқару, оны ұйымдастыру әдістері және елдің бюджет жүйесіне түсетін салықтар мен басқы да міндетті төлемдерді толықтай шоғырландыру болып табылады.

Бюджетке уакытылы және салықтардың толық төленуі мен есептелуінің толық тексерістердің өткізілуі, бірінші орынды салық органдарына заң арқылы берілген құқықтар мен міндеттеріне тәуелді болады, оларға құжаттар ревизиясын өткізу, ол сынақтар мен басқа да төлемдерді меншік түрімен ведомстволық қолдануына тәуелсіз заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардан, есептеу мен төлеуі.

Салық органдары өткізетін салықтық тексерістері камералды және құжаттық болуы мүмкін.

Камералды салықтық тексеріс, салық органның орналасқан жері бойынша жүргізіледі, салықтық декларациялар, есептеулер, бухгалтерлік есептер, баланстар, түсініктеме хаттар салық төлеуші берген және сальщ органына берген қүжаттар мен мәлімдемелер негізінде жүргізіледі.

Камералды тексеріс салық органдарының тиесілі қызметкерлері мен олардың қызмет міндеттемелеріне сай, басшының арнайы шешімсіз, жоғарыда көрсетілген құжаттардың тапсырылған күнінен бастап үш ай ішінде өткізіледі.

Сонымен қатар салық органы, салық төлеушіден қосымша мәліметтерді талап етуге, түсініктемелер мен қүжаттарды алуға, салықтың бюджетке дүрыс есептеліп және толық уақытылы төленгенін дәлелдейтін қүжаттарды талап етуге құқылы.

Камералды тексерістің негізгі мақсаты болып:

салық төлеушінің салықтық есептері мен есептеулерінің сақталуынқамтамассыз ету, алу және тексеру;
бухгалтерлік есеп пен есептеулердің уақытылы тапсырмағаны үшінқолданылатын салық санкцияларына байланысты дұрыс аударымдардыңболуына тексеруді жүзеге асыру; бюджетке және бюджеттен тыс

қорларға аударылатын салықтар, алымдар және басқа да міндетті төлемдерді есептеу сұрақтары бойынша салық төлеушілерді қабылдау. Камералды тексерістің алдындағы мақсаттардан шыға, жұмысты өткізу кезеңдері төмендегі кезеңдерге бөлінеді: камералды тексерісті өткізуге дайындық; тексерісті өткізу; тексеріс нәтижелерін рәсімдеу; шешімдерді қабылдау және оның орындалуын қабылдау.

Тексеруді өткізу дайындығы төмендегі кезеңдерді қосады:

тексерілген кәсіпорынның мемлекеттік кәсіпорындар құрылтайшы құжаттар мәліметтерімен салыстыру, құрылтайшылардың өтініші, кәсіпорынның құрылуы туралы шешімніңуставы немесе құрылтайшы келісімі, кәсіпорынды мемлекеттіктіркелгені немесе басқа да тіркеуші құжаттарды тіркегені үшінтөменгінің білдіретін куәлік. Салық органдарындағы кәсіпорынқұжаттарының жоқтығы, оның құрылғаның білдіретін құжаттарды -, тексеруші салық төлеушіден немесе кәсіпорынды тіркеген ұйымнаналуға міндетті;
алдағы өткізілген тексерістер негізінде табылған кемшіліктер менқажеттіліктерді талдау;
аванстық төлемдердің дұрыс жасауын қадағалау, ал төлемдер бойыншаанықтамаларды беттік есептегі деректер мен салыстыру арқылы тексеружүргізу. Егер де мәліметтер сәйкес болмаған жағдайда, тексеруші оныңсебебін анықтап, оны жоюға бұйрық беру қажет;
есепті жылда өткізілген тексерістің нәтижесіндегі қосымша аударымдармен саналар туралы мәлеметтерді салық төлеушінің бетін шоттағыкөрінісімен салыстыру;
бюджетке төленген нақты төлем мен сомалардың мәліметтерін қарау, нақты түсімдер сомасын салыстыру бетін шоттағы бейнемен, регисторлар мен есеп кітабымен, есептегі кезеңнің көрсетілген салықтық

есептеулерді аванстық төлемдер және сомалардың өсуш талдау, номералды және құжаттық тексеру нәтижесіндегі есепті кезеңдегі қосымша есептеулер;

- салық ставкаларын дұрыс қолдануын тексеру.

Камералды тексеріс (екінші кезең) бухгалтерлік есеп қисап құжаттары негізінде салық базасының дұрыс анықталуы мен бюджетке төленетін салық соммасын (бюджеттен қайтарылуы) салық төлеуші өзі толтырады.

Камералды тексерістің басталуы, салық бойынша бухгалтерлік есеп қисаптың уақытылы тапсырылуымен басталады. Камералды тексерістің өткізудің негізгі кезеңі болып, салық төлеушінің салықты есептеу мен төлеу үшін қажетті бухгалтерлік есеп қисаптың салық органына мерзімдік (жылдық) тапсырылуы. Тексеруші нормативті құжаттарды қарастырылғандай нақты бухгалтерлік есептің түрінің барлығын міндетті түрде салыстыру. Бухгалтерлік есеп қисаптың түріне белгіленген көрсеткіштер қарастырылады.

Камералды тексерістің келесі этаптарында (тексеріс нәтижесін рәсімдеу және шешімдерді қабылдау және оның орындалуын тексеру) құжаттық тексерістің кезеңдеріне ұқсас болып келеді. Салық кодексіне сай тексеріс нәтижесінде табылған қосымша салықтық есептеулерді, салық органы талапқа сай тиісті салық соммасымен өсім ақыны талап етуге бағыттайды.

Тәжірибеде салық органдарының жұмысында құжаттық тексерістің екі түрі қолданылады: кешендік және тақырыптық.

Кешендік тексеруоер салық комитетінің жылдық жоспары негізінде және тоқсандық (айлық) бекітілген тексерулер графигі негізінде өткізіледі.

Қазақстан Республикасының салық кодексіне сай күнтізбелік жыл ішінде бір мезгілде бір салық түрі бойынша екі және одан да артық рет тексеру өткізуге тыйым салынған.

Тақырыптық тексерулер салық полициясы мен басқа да құқықтық органдар өткізген қарама-қарсы тексерулердің оперативті құжаттары негізінде жоғары

тұрған асалық органдарының шешімі бойынша өткізіледі. Тематикалық тексерулердің объектісі болып заңдық тұлғаның қаржылық-шаруашылық қызметтерінің сұрақтары мен бухгалтерлік есеп пен салықты төлеуге байланысты мәселелер болып табылады.

Қүжаттық тексеру тікелей кәсіпорында және қызметті тұлғалардың барлығымен өткізіледі.

Беймезгіл уақытта құжаттарды алу және кәсіпорыннан тыс жерде тексеру өткізу заңымен тыйым салынған. Бірақ та салық органдарына, кәсіпорындардан салық салу объектісін кеміткен немесе табысты (кеміткенін) жасырғанын куәландыратын құжаттарды алуға құқық береді, егер де оларды өзгертуге, қүртып жіберуге және т. б. қажетті негіз болған жағдайда.

ҚР-ң салық кодексі салық инспекциясы мен салық полициясына аяқ асты (тексеру) тексерудің келесі жағдайларын қарастырады:

соңғы салықтық тексеру, салық төлеушінің өзінің міндетін орындамағаннемесе заң бүзушылықтарды дәлелдейтін деректердің барлығы;
салық төлеушінің қаржыларының болуына күмәндар туғызатындәйектер болса;
құжаттық бекітілмеген мүлік пен басқа да салық салу базасының өсірілутуралы дәйектердің болуы;
табысты өткізуде және баланс баптары бойынша шығындарды өткізугезаң бұзушылықтық болу;
салықты немесе алымды төлеуде, салық декларациясымен басқа дақажетті құжаттардың көрсетілмеуі;
салық салу объектісін жасыру немесе салық төлеушінің тексерудіөткізуге жасау фактілерінің болуы;
алдағы жүргізілген тексеру немесе басқа да тексерістің өткізілуі тәртібібұзғаны немесе оның қорытындысы жалған мәліметтерден қүрылуыжәне басқа да жағдайлардың болуына, негіздік бар болу. құжаттық

тексерудің өткізу мерзімі және тексеру тобының құрамын анықтау үшін тексерілетін объектілердің көлемі мерзімі және әрекет ерекшелігі қарастырылады.

Қоғамдық тәртіпке тексеруді өткізу бағдарламасы келесі сұрақтардан тұрады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.