Қазақстанда шағын және орта бизнестің дамуындағы салық салу ерекшеліктері

Шағын және орта бизнес- мемлекеттің экономикалық жандануына және халықтың экономикалық белсенділігін жоғарлатуға, сондай-ақ оның дамуы бәсекелесті, динамикалық және диверсификацияланған экономиканың құрылуына жағдай жасайды.
Шағын және орта бизнес экономиканың ірге қалаушы буыны, оның даму жағдайы мен деңгейінен ел экономикасы дамуының тұрақтылығы қамтамасыз етіледі және жалпы ұлттық өнімнің сапасы мен құрылымы анықталады. Экономикасы дамыған мемлекеттерде Жапонияда, Германияда, Бельгия мен Италияда шағын және орта бизнес барлық кәсіпорындардың 90 пайызын құрап отыр. Көптеген дамыған елдердің жалпы ішкі өнімінің 50 пайызы шағын және орта бизнес үлесіне тиесілі [1].
Рыноктық экономикада шағын және орта кәсіпкерлік екі түрлі негізгі қызмет атқарады: экономикалық және әлеуметтік. Экономикалық қызмет негізіне бәсекелестікті дамыту, материалдық және материалдық емес ресурстарды тиімді пайдалану, ішкі сұраныстың импортқа тәуелділігін жою және т.б. жатса, әлеуметтік қызметі жұмыссыздық проблеммасын шешу, кедейшілікті жою және мемлекеттің экономикалық дамуын тежейтін көптеген проблемаларды шешу жолдарын қамтамасыз етеді. Сондықтан бұл саланы дамыту еліміздің экономикасы үшін маңызды мәселе болып табылады.
Рыноктық экономикада шағын және орта бизнесті дамытудың негізгі жолдарының бірі- салықтық реттеу болып табылады.
Салық салуды дұрыс жолға қоюды қамтамасыз ету күрделі және қарама-қайшылыққа толы, өйткені мемлекет үшін негізгі мәселе болып салық салуды жоғарлату болатын болса, ал жеке тұлғалар мен шаруашылық субъектілер салық төлеуді азайтуға ұмтылады. Сондықтан да халықтың әлеуметтік жағдайы салық салу саясатында негізгі фактор ретінде қаралуы тиіс.
Шағын және орта бизнес- мемлекеттің тірегі, орта тапты өсіретін инкубатор болыр табылады. Сондықтан осы салаға қолданылатын салық саясатын жетілдіруде келесі мәселелерді ескеру қажет:
- кәсіпкерлікке салық салғанда кәсіпкерлердің әл-ауқатымен санасу;
- кәсіпкерлерге мемлекет тарапынан жан-жақты қолдау көрсету;
- салық ауыртпалылығын мейлінше жеңілдету.
Салық салу мемлекеттің өз қызметін атқару мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Ал шағын және орта бизнеске қолданылатын тиімді салық салу жүйесі мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық өсуіне оң ықпалын тигізеді [2].
Кесте 1-де Қазақстан Республикасының 2006-2008 жылдардағы мемлекеттік бюджетінің кірісіндегі салықтық түсімдердің құрамы мен үлес салмағы көрсетілген.

1. Ермекбаева Б.Ж. Налоговые стимулы развития малого бизнеса. Вестник КазНУ. Серия экономическая №1, 2003
2. Исахова П.Б. Орта және шағын кәсіпкерлікті дамытудағы салық салудың рөлі. Аль-Пари №3, 2005.
3. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы. Салық кодексі - Алматы: ЮРИСТ, 2009.- 468б.
4. Скорикова В. Применение специальных налоговых режимов предпринимателями в 2009 году. Бухгалтер и право №3, 2009.
5. ҚР Статистика агенттігінің сайты: http//www.stat.kz.