Ақ орда мемлекетінің құрылуы, саяси тарихы



Жоспар.
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
А) Ақ Орда мемлекетінің құрылуы, саяси тарихы
В) Ақ Орда мемлекетінің мемлекеттік.әкімшілік құрылысы
Г) Ақ Орда мемлекетінің тұрмыс.тіршілігі
ІІІ Қорытынды
Тест сұрақтары
Сөзжұмбақ
Жауаптары
ІV Пайдаланған әдебиеттер
І Кіріспе
ХІV-ХV ғасырлырда Орта Азия мен Қазақстан халқы моңғол шапқыншылығының ауыр зардаптарын бірте-бірте арыла бастады. Бүліншілікке ұшыраған шаруашылықты, қираған қалаларды қалпына келтіруге бағытталған шаралар жемісін беріп, феодал-байлардың экономикалық және әлеуметтік жағдайлары біраз жақсарды. Сонымен бірге бұл тұста моңғолдардың қол астында болып келген ұлыстар мен елдер дербес тәуелсіз мемлекеттер қатарына шықты. Осындай тәуелсіздіктің арқасында Қазақстан жерінде алғашқы рет жергілікті этникалық негізде пайда болған ірі мемлекет – Ақ Орда хандығы. Ақ Орданың ішкі-сыртқы саяси жағдайы бөлінеді:
І. Ақ Орда билеушілерінің Алтын Ордадан бөлініп, жеке мемлекет болу үшін күрес жүргізуі.
ІІ. Ақ Орда хандарының Алтын Орданың ішкі істеріне белсене араласуы.
ІІІ. Ұрұс ханның және оның ұрпақтары Әмір Темірге қарсы күрес жүргізуі.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Асфендияров С.Д: «Қазақстан тарихы» 1995
2. Мыңжани.Н «Қазақтың көне тарихы» 1993
3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық 1,2 томдар 1997
4. Айдаров Ғ. «Күлтегін ескерткіші» Алматы, 1996
5. Артыкбаев Ж.О «Кочевники Евразии в калейдоскопе веков и тысячелетий» 2005
6. Ермұханова Х.К. «Қазақстан тарихы:жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест» Алматы, Шың-кітап, 2008
7. stud.kz
8. e-history.kz
9. kk.m.wikipedia.org

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ЭНЕРГЕТИКА ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ
Қазақстан тарихы кафедрасы

Кейс
Тақырыбы: Ақ Орда мемлекеті

Орындаған: Ордабек.А
Тобы: ИП 15-6к2
Қабылдаған аға оқытушы: Қабыл.А

Шымкент 2016ж.
Жоспар.
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
А) Ақ Орда мемлекетінің құрылуы, саяси тарихы
В) Ақ Орда мемлекетінің мемлекеттік-әкімшілік құрылысы
Г) Ақ Орда мемлекетінің тұрмыс-тіршілігі
ІІІ Қорытынды
Тест сұрақтары
Сөзжұмбақ
Жауаптары
ІV Пайдаланған әдебиеттер

І Кіріспе
ХІV-ХV ғасырлырда Орта Азия мен Қазақстан халқы моңғол шапқыншылығының ауыр зардаптарын бірте-бірте арыла бастады. Бүліншілікке ұшыраған шаруашылықты, қираған қалаларды қалпына келтіруге бағытталған шаралар жемісін беріп, феодал-байлардың экономикалық және әлеуметтік жағдайлары біраз жақсарды. Сонымен бірге бұл тұста моңғолдардың қол астында болып келген ұлыстар мен елдер дербес тәуелсіз мемлекеттер қатарына шықты. Осындай тәуелсіздіктің арқасында Қазақстан жерінде алғашқы рет жергілікті этникалық негізде пайда болған ірі мемлекет - Ақ Орда хандығы. Ақ Орданың ішкі-сыртқы саяси жағдайы бөлінеді:
І. Ақ Орда билеушілерінің Алтын Ордадан бөлініп, жеке мемлекет болу үшін күрес жүргізуі.
ІІ. Ақ Орда хандарының Алтын Орданың ішкі істеріне белсене араласуы.
ІІІ. Ұрұс ханның және оның ұрпақтары Әмір Темірге қарсы күрес жүргізуі.

ІІ Негізгі бөлім
А) Ақ Орда мемлекеті (ХІІІ-ХV ғ. басы) Шығыс Дешті Қыпшақ жерінде құрылды. Ақ Орданың негізін қалаған Шыңғыс ханның немересі Жошы ханның үлкен ұлы Орда Ежен. Ақ Орда алғашқы құрылған кезде Алтын Ордаға тәуелді иелік болып есептелді, ал іс жүзінде өз алдына тәуелсіз саясат жүргізіп отырды. Оның шекарасы Жайық өзенінен Ертіске, Батыс Сібір ойпатынан Сырдың орта шеніне дейін созылып жатты. Ақ Орданың астанасы - Сырдария өзенінің орта ағысы бойында орналасқан Сығанақ қаласы. Алғашқы ханы - Сасы Бұға. Ол 1309- 1315 жылдар аралығында билік жүргізген. Алғашында Ақ Орда Орда-Ежен ұлысы деп, ежелгі орыс деректерінде Көк Орда деп аталып келген. Сасы Бұға тұсында ғана Ақ Орда деген атауға ие болды. Сасы Бұға хан Сауран қаласында жерленді деген деректерде бар. Сасы Бұғадан кейін билік басына Ерзен хан келді. Ол 1315-1320 жылдары билікте болды. Ерзен хан тұсында Ақ Орда өркендеп, гүлденді. Қалалық мәдениет дамыды, қолөнер өркендеді. Сығанақ Орта Азия мен Шығыс Дешті Қыпшақтың арасындағы басты сауда орталығына айналды, сауда дамыды. Ұлыстардың шекараларын белгілеп, басқаруға өз сұлтандарын қойды. Ислам дінін нығайтып, Баршыкент, Сауран, Отырар, Жент қалаларды мешіт, медреселер, ханака секілді қайырымдылық мекемелерін салдырды. Натанзи Ерзен хан жөнінде былай деп жазады: Ақылды, турашыл, діншіл, білімге құштар болды. Азғана жылда беделі Өзбек ханның дәрежесіне дейін жетті, бірақ оған бағыныштылығын сақтады. Әділдігі мен мейірімділігі арқасында ол бүкіл Түркістан өңірін гүлдендірді. Әлділер әлсіздерге қысымшылық жасамады, жастар жасы үлкендерге сый-құрмет көрсетуден ауытқымады. Ерзен хан билік еткен тұстағы ұлт қауіпсіздігі мен гүлденуін ешкім түсінде де көрмеді. Ерзен ханның 2 ұлы болды, олар Мүбәрәк пен Шымтай. Ерзен хан Сығанақта жерленеді. 1320-1344 жылдары билік басына Мүбәрәк хан келеді. Ол өзінің билік жылдарында 1327-1328 жылдары Сығанақта өз атынан теңге соқтырған. 1327-1369 жылдар аралығында билік үшін тартыста 12 хан қаза тапты. 1361-1380 жылдары ұрыс хан билік жүргізді. Ақ Орда Алтын Ордадан бөлініп, тәуелсіз хандық болып жарияланды. 1368-1375 жылдары Сығанақта өз атынан теңге соқтырады. Ол ең алдымен Ақ Орданың саяси тәуелсіздігіннығайтуға мейлінше күш жұмсады. Оның сыртқы саясаты негізінен Әмір Темірдің шапқыншылық жорығына тойтарыс беруге бағытталған. Ал ішкі саясаты Ақ Орданың экономикасын өркендетіп, мемлекеттік қуатын арттыруды көздеді, ол ең алдымен Сырдария алқабындағы отырықшы егінші аймақтардың егін шаруашылығын өркендетуге және осы өңірдегі шаруашылық, мәдениет орталығы болған қалаларды көркейтуге баса мән берді. Ұрұс хан Алтын Орда тағы жолындағы күреске белсене қатысты. Ол хан болып нығайып алған соң ішкі феодалдық қырқысты жойып, Алтын Орданы өзіне бағындыруға әрекет етті. Бұл мақсатын жүзеге асыру үшін 1368 жылы еділ бойына жорық жасайды. 1374-1375 жылдары Сарай-Беркені, Қажы-Тарханды (Астрахань) алып, Кама бұлғарларын бағындырады.
Ақ Орданың саяси қауіпсіздігінен үрейленген Әмір Темір Ақ Орда тағына өзіне етене жақын Тоқтамысты отырғызуға ұмтылған. Темір өзіне көршілес мемлекеттердің шаруашылық және саяси-әскери жағынан тәуелсіз болғанын қаламады. Осыған орай, ХІV ғасырдың екінші жартысында Шығыс Дешті-Қыпшақты, Жетісуды жаулап алу жорықтарын бастады, бұл соғыстар тұрғылықты халықты қатты дүрліктірді. 1374-1375 жылдары Темір Тоқтамысты әскерімен Ақ Ордаға жөнелтті. Қанды шайқас қырғын соғысқа ұласты. Соғыста Ұрұс ханның ұлы Құтлұқ-Бұқа қаза табады. Бұл соғыстың соңында Тоқтамыс әскері толығымен талқандалды.Тоқтамыс бас сауғалап, тірі қалды. Тағы да әскер жинап, қайта шабуыл жасады, бірақ бұл да сәтсіз болды. 1375-1376 жылдары Ұрұс хан соғысты аяқтауға бел байлады. Өз әскерін жинап, Алтын Ордаға бет алды. Екі әскер Сығанақ қаласының маңында кездесті. Алайда күннің күрт суытып кеткендігіне байланысты, шайқас болған жоқ. Қарама-қарсы екі жақ мұнымен тынбай, бір жылдан соң қайта кездесті. Соғыстың тура нәтижелері белгісіз. Низам ад-дин Шами мен Шааф ад-дин Эли Иезияның мәліметі бойынша, бұл шайқаста (1376-1377 жылдары) Ұрұс хан қаза болған. Енді бір деректер бойынша, ол 1380-81 жылдары қаза тапқан. 1377 жылы Тоқтамыс Ақ Орданың астанасы Сығанақ пен Сауран қалаларын басып алды. Низам ад-дин Шамидің мәліметі бойынша, Сығанақты Тоқтамыс 1378-1379 жылдары жаулап алған екен. Ол мұнымен тынып қоймай, Сарай-Берке мен Еділ бойындағы қалаларда бағындырды. Алтын Орда мен Ақ Орданың көптеген қалалары Тоқтамыстың иелігінде болды. Ұрұс хан - Қазақ хандығының іргетасын қалаушы. Өзара қырқысуларды тоқтатуға белсене ат салысқан. Мемлекет біртұтастығын нығайтуға да зор еңбек сіңірген. Ұрұс ханнан кейін таққа Темір Мәлік отырды. Бірақ осы кезде Маңғыстау үстіртінің билеушісі - Жошы әулеті Түй хожа оғланның баласы Тоқтамыс Орта Азия әміршісі Ақсақ Темірге сүйеніп, Темір Мәліктің әскерін талқандайды. Өзін 1379 жылы Ақ Орда әмірлерінің қолдауына ие болған ол, 1380 жылы Сарайды, Қырымды және Мамай Ордасын басып алды. Тоқтамыстың бұл табысы орыс жеріне басып кірген Алтын Орда ханы Мамайдың 1380 жылы Куликово даласында орыс әскерлерінен жеңілуі себебінен мүмкін болды. Тоқтамыс мұнымен тоқтаған жоқ. Атап айтқанда, Тоқтамыс Ақсақ Темірдің қамқорынан босануға тырысады. Бірақ 1380, 1391, 1395, жылдары Ақсақ Темірдің Тоқтамысқа қарсы жасаған аса үлкен үш жорығынан кейін Ақ Орда әлсіреп қалады. 1423-1424 жылдары Ұрұс ханның немересі Барақ өзінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ақ Орда мемлекетінің территориясы және қоғамдық саяси құрылымы
«Түркі халықтарының тарихы» пәнінен оқу-әдістемелік кешен
Қазақ халқының қалыптасуы. Қазақ этнонимі. Қазақ жүздері
Жалпы түркі тарихы. Дәрістер
Ұлыс Жошы мемлекетінің құрылуы
Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы пәні бойынша дәрістер
«Алтын орда» мемлекетінің құрылуы туралы
Алтын Орда мемлекеті туралы ақпарат
«Түрік» этносы және этнонимі
Ақ Орда тарихы
Пәндер