Темперамент жөнінде түсінік

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

ТЕМПЕРАМЕНТ
Жоспары: 1. Темперамент жөншде түсінік.
2. Темперамент туралы теориялар.
3. Темперамент түрлері және олардың психо-тогиялық сипатгамасы.
4. Темперамент және іс-әрекет.
1. Темперамент жшшде түсінік
Темперамент - 25 ғасырдан бері ғылыми ойды қызық-тырған мәселелердщ бірі.
Оған деген қызьнушылыктың төркіні - адамдар бойында болатын дара
өзгешеліктер. Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс. Оның кайталан-
бастығы, бір жағынан, адам тәнінің биологаялық және физиологиялық құрылымы
мен дамуына байланысты болса, екіншіден - әлеуметпк ерекше байланыстар мен
қатынастарға негіз бола алуында. Темперамент адамньщ биологиялық сипатынан
көрінеді Адамдар арасындағы көптеген психика-лық айырмашылықтар: эмоция
тереңдігі, қарқындылығы, түрақтылығы, ауыспалы-қозғалғыштығы - бэрі осы
темпера-мент табиғатымен түсіндіріледі. Дегенмен, осы күнге дейін
темперамент мәселесінің шешілмеген, талас-тартысты қыр-лары баршылық. Бірақ
проблемаға байланысты көзқарас-тардың көптігіне қарамай, ғалымдардың
бәрінің мойындай-гыны: темперамент - жеке адамның әлеуметгік тұлға ретінде
қалыптасуыньщ биологиялық, яғни табиғи ірге тасы. Тем-яерамент кобіне
адамға тума берілген әрекет-қылығының үдайы қозғалыстағы сипатын
бейнелейді. Сондықтан, темпераменттік қасиеттер басқа психикалық
құбылыстарға қарағанда түрактанған, өзгеріске келе бермейді Назар
аударарлықтай ерекшелік, темпераментгің әрқилы қасиеттері бір-бірімен
кездейсоқ қосылмай, заңдылықтар негізіяде түрлі темпераментгің бежілі
қүрылымын түзедг
Сонымен, темперамент - адамның психикалык. әрекеті-нің накты динамикасын
айкындайтын психиканың дара касиет-теріяің жиынтығы. Бұл психикалық
ерекшеліктер адамның барша іс-әрекетінде оның мазмұны, мақсаты және сеп-
түрткілеріне тәуелсіз бірқалыпты көрінеді, есейген шақта да өзгеріске
туспей, езара байланыста темперамент кейпін өрнектейді
Темперамент түрлерінің жақсы не жаманы болмайды.
Олардың әрқайсысы өзінің ұнамды тараптарына ие, сондық-тан басты назар
темпераментті реттеп, түзетуге қаратылмай, нақты іс әрекетге оның тиімді
жақтарын саналы әрі өз орны-мен пайдаланудың жолдарын табуға бағытгалғаны
жөн. Адам ежелден-ақ әрқилы тұлғалардың психикалық бітістерін айыра
танумен, олардың барлығын жалпыланған аз санды саналык бейнелер тобына
біріктіруге тырысқан. Мұндай жалпыланған бейнелер бірігімін психология
тарихында алғашқыдан тем-перамент типтері деп атаған. Темпераменттердің бүл
бірігімдік (типологиялық) жүйесі өмірлік іс-әрекет тұрғысынан өте тиімді,
себебі оны пайдалана отырып, нақты тұрмыстық жағ-дайларда белгілі
темперамент типіне жататын адамның бола-шақ әрекет-қылығын күні ілгері
пайымдауға әбден болады.
2. Темперамент туралы теориялар
Темпераментгер жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек дәрігері -
Гиппократ (б.э.д V ғ.). Оның тұжырымы бойьшша, адамдар төрт "дене
шырындарының" -қан, шырыш, өт, запыран - өзара қатынасымен ажыраты-лады.
Осы психологаялық тағылымды арқау ете отырып, ежелгі дүние дәрігері Клавдий
Гален (б.э.д II ғ.) алгашқы рет гемперамент түрлеріне ғылымдьгқ сипат
берді. 'Гален темпера-мент түрін денеде жоғарыда аталган шырындардың
бірінің басымдылығымен байланыстырды. Ол біздің заманымызға дейін жеткен
темперамент атауларын, белгіледі: сангвиник sangius - қан), флегматик
phlegma - шырыш), холерик (chole - өт), меланхолик (melaschole - запыран).
Гален ендірген бұл ғажайып жаңалық кейінгі жүзжылдықтар желісінде көптеген
галымдар ізденісіне күшті ықпалын тигізді
Ежелгі дәуірлерден бастап зерттеушілер адамдардьщ дене қүрылымы және
физиологиялық қызметінің ерекшелік-герімен сай келетін көп түрлі әрекет-
қылықтарды топтап, ретке келтіруге ат салысты. Осыған орай темпераментгің
көп түрлі типологиясы қальштасты. Бұлардьщ ішіяде назар салар-лықтай тип -
адамның дене құрылымына байланысты дара-ланып, тума темперамент
қасиеттеріне негізделген — консти-уциялық типология (Э. Кретмер). Бұл
теориянын мәні әр адам өз дене құрылымына орай өзіндгк психикалық ерекше-
лікке ие. Осыдан, дене мүшелерінің (қол, аяқ, бас, кеуде т.б.) сыртгай
өлшемдеріне байланысты төрт конститупионалды психикалық тип белгіленген:
1. Лептосоматик - бойшаң, нәзік денелі, кекірек түсы жайылыңқы, тар иықты,
қол-аяғы ұзын, сидыйған.

2. Пикник - мығым, семізшең, кіші немесе орта бойлы, карны
қампиған, домалақ бас, қысқа мойьш.
3. Атлетик - бұлшық еттері күшті дамыган, денесі мығым, берік; ұзынша не
орта бойлы, кең иықты, жамбас сүйектері тартылған.
4. Диспластик - дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік зақьгм-
сырқаттарға ұшырагандар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.