«Аns service» қызметін экономикалық талдау және басқаруды ұйымдастыру

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І «ANS Service»ЖШС экономикалық сипаты
1.1 "ANS Service" ЖШС тарихы
1.2 Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің ұйымдастырылуы

ІІ Кәсіпорындағы қаржылық жағдайын талдау
2.1 Қазіргі кездегі қаржылық есептің даму тұжырымдамасы
2.2 Кәсіпорындағы қаржылық есептің ұйымдастырылуы және оның талдауы
2.3 Кәсіпорынның қаржылық есеп жүргізу саясаты

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қосымша материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

«ANS Service» ҚЫЗМЕТІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

1.1. Кәсіпорынның қысқаша сипаттамасы

«ANS Service»ЖШС кәсіпорны 2000 жылдың 7 қарашасында Алматықаласы құрылған. Заңды тұлғаның Мемлекеттік тіркелуі туралы куәлік №6592-1919-ГП 27.11.2000 ж.
Кәсіпорынның мекен-жайы : Қазақстан Республикасы, Алматы қаласыАлмагүл мөлтекауданы, 14 үй.
Қызмет көрсету құралы болып коммуналды және тұрғын үй шаруашылығын жылумен жабдықтау облысында шаруашылық қызметін жүзеге асыру болып табылады, соның ішінде :
 қысқа дайындық (күз, қыс жылыту кезеңі) бойынша іс-шараларын жүзеге асыру;
 қазандықтарды, жылыту жүйелері, су тоғандарының жылыту жүйелерін және суды тарату жүйелерін, тұрғын үй қорының канализациясын ағымды және күрделі жөндеуден өткізу, техникалық қамтамасыз ету;
 кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер және жеке тұлғаларға сатып алған суды қайта сату;
 тұтынушыларға берілетін судың бекітілген лимиттерін қамтамасыз ету;
 өкілетті орган рұқсатымен заңға қайшы келмейтін кәсіпкерлік қызметтің басқа да түрлерімен айналысу.

1.2. Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау

«ANS Service» кәсіпорнының 2008-2009 ж.бухгалтерлік балансын, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есебін және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебінің мәліметтерін (қосымша 1-6) негізге ала отырып кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргіземіз.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау – кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті және салыстырмалы арту немесе кему мөлшерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Қаржылық есептің маңыздыэлементі болып саналатын активтерді талдау барысында, осы активтердің нақты қолдабары, құрамы, құрылымы және оларда болған өзгерістер зерттеледі. Активтердің жалпы құрылымын және оның жеке топтарын талдау, олардың тиімді таратылуын талқылауға мүмкіндік береді.

Қолданылған әдебиеттер

1. Ременников В.Б. Разработка управленческого решения. М., 2000, с.113.
2. Уткин Э.А. / Стратегический менеджмент: способы выживания российских банков. —М.1996
3. Мескон М.Х., Альберт М., Хедоури Ф., Менеджмент негіздері, Ағ ауд. — М.: Дело, 2005.— 720с.
4. Стратегическое планирование / Под ред.Э.А.Уткина, М,1998 – 34с.
5. Управление банком: организационные структуры, персонал и внутренние коммуникации.—2-е издание, испр. и доп. — М.: “МЕНАТЕП–ИНФОРМ”,1995
6. 5. Экономика и бизнес /под ред. В.Д. Камаева/. М: Изд-во МГТУ, 1993 г. - 464с, ил.
7. Журнал «Экономист» №7 2000г. стр 32.
8. «Введение в рыночную экономику» учебник под ред. А.В. Лившица
9. Газета «Бизнес» (бухгалтерия, налоги, консультации) №29(340) от 19 июля1999г.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

1ANS Service ҚЫЗМЕТІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

0.1. Кәсіпорынның қысқаша сипаттамасы

ANS ServiceЖШС кәсіпорны 2000 жылдың 7 қарашасында Алматы қаласы құрылған. Заңды тұлғаның Мемлекеттік тіркелуі туралы куәлік №6592-1919-ГП 27.11.2000 ж.
Кәсіпорынның мекен-жайы : Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы Алмагүл мөлтекауданы, 14 үй.
Қызмет көрсету құралы болып коммуналды және тұрғын үй шаруашылығын жылумен жабдықтау облысында шаруашылық қызметін жүзеге асыру болып табылады, соның ішінде :
қысқа дайындық (күз, қыс жылыту кезеңі) бойынша іс-шараларын жүзеге асыру;
қазандықтарды, жылыту жүйелері, су тоғандарының жылыту жүйелерін және суды тарату жүйелерін, тұрғын үй қорының канализациясын ағымды және күрделі жөндеуден өткізу, техникалық қамтамасыз ету;
кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер және жеке тұлғаларға сатып алған суды қайта сату;
тұтынушыларға берілетін судың бекітілген лимиттерін қамтамасыз ету;
өкілетті орган рұқсатымен заңға қайшы келмейтін кәсіпкерлік қызметтің басқа да түрлерімен айналысу.

1.2. Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау

ANS Service кәсіпорнының 2008-2009 ж.бухгалтерлік балансын, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есебін және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебінің мәліметтерін (қосымша 1-6) негізге ала отырып кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргіземіз.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау - кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті және салыстырмалы арту немесе кему мөлшерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді талдау барысында, осы активтердің нақты қолда бары, құрамы, құрылымы және оларда болған өзгерістер зерттеледі. Активтердің жалпы құрылымын және оның жеке топтарын талдау, олардың тиімді таратылуын талқылауға мүмкіндік береді.
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол осы кәсіпорын жұмысының оң нәтижесін сипаттайды.
Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың тоқтатылуына талдау жасау үшін келесі 1.1.-аналитикалық кестені құрамыз.

Кесте 1.1.
2011 ж. басы мен соңындағы ANS Service мемлекеттік коммуналды кәсіпорнындағы баланс активтерінің құрамы мен құрылуы

№
Көрсеткіштер
Жыл басында
Жыл соңында
Жыл бойындағы өзгеріс (+;-)
Құрылымы
ның өзге-руі

Сома-сы, мың.
тг
Үлес сал-
мағы,%
Сома-сы, мың.
тг
Үлес сал-
мағы,%
Мың тг
(5б
1б х
100)
(4б-2б)
А
Б.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1
Активтер құны, барлығы соның ішінде
328674,2
100
431274,8
100
+102600,6
31,2
х

1.1. Ұзақ мерзімді активтер:
187995,4
57,2
190761,4
44,2
+2766
1,47
-13
1.1.-кестенің жалғасы
А
Б.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

а) негізгі құралдар
187995,4
57,2
190761,4
44,2
+2766
1,47
-13

ә) қаржылық салымдар
-
-
-
-
-
-
-

1.2. Ағымдағы активтер:
140678,8
42,8
240513,4
55,8
-99834,6
70,97
+13

а)Тауарлы-материалдық қорлар
22929,9
6,98
25417,0
5,89
+2487,1
10,8
-1,09

ә)тауарлар
555,3
0,17
-
-
555,3
100
-0,17
2
Кәсіпорын-ның өндірістік потенциалы-ның құны
210925,3
64,17
216178,4
50,13
+5253,1
+2,5
-14,04

1.1.-кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының есепті жылы 102600,6 мың теңгеге немесе 31,2 %-ке артқанын көруге болады. Бұл ANS Serviceмемлекеттік коммуналды кәсіпорнының әрі қарайғы дамуын көрсететіндіктен, оның жұмысының оң нәтижесін сипаттайды.
ANS ServiceМКК-да өндірістік потенциал құны жыл басында 210925 мың теңгені, жыл соңында - 216178 мың теңгені құрады, яғни 5253 мың теңгеге немесе 2,5 % -ға өсті. Баланс активтерінің жалпы құнындағы өндірістік потенциал үлесі 2002 жылы 14,04 пунктке кемігенімен жыл соңында 50,13 % құрады, бұл өндірістік мақсаттағы мүлік коэффициентінің қалыпты мәніне сай келеді.
1.1.-кесте мәліметтері көрсеткендей қаражаттарды ұзақ мерзімді және ағымдағы активтер арасына тарату жыл аяғында соңғылардың пайдасына шешілді. Егер ағымдағы активтердің үлесі жыл басында14,4 пунктке аз болса (42,8-57,2), жыл аяғында ол ұзақ мерзімді активтер үлесінен 11,6 пунктке асып кетті (55,8-44,2) және 55,8 %-ды құрады. Ағымдағы активтердің өсуі ұзақ мерзімді активтердің өсуінен 48 есеге артық (70,97:1,47) болып отыр. Осы көрсеткіштерден кейін баланс валютасындағы ағымды активтер үлесін анықтау маңызды: ағымдағы активтер құнының кәсіпорынның барлық мүлкінің құнына қатынасымен анықталатын кәсіпорын активтерінің іске тартылу (мобильді) коэффициентінің өсуі. Ол қарызды өтеуге арналған қаражат үлесін сипаттайды. Коэффициент мағынасы артқан сайын кәсіпорынның үздіксіз жұмысты қамту және кредиторлармен есеп айырысу мүмкіндігі де арта түседі. Қаржы тұрғысынан алғанда оның өсуі актив құрылымындағы жағымды өзгеріс болып табылады - яғни мүлік әлдеқайда мобильді (іске тартылған) болады, бұл оның айналымдылығының жылдамдығын және оны пайдалану тиімділігін өскендігін көрсетеді. Кәсіпорында бұл коэффициенттің деңгейі:
жыл басында - 0,43 = (140678,8 : 328674,2);
жыл соңында - 0,56 = (240513,4 : 431274,8) құрады.
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш - мобильді және иммобильді қаражаттар қатынасының коэффициенттері. Ол ағымдағы активтер құнын ұзақ мерзімді активтер құнына бөлу арқылы анықталады.
Бұл қатынастың қолайлы және қауіпті көлемі кәсіпорынның салалық ерекшеліктеріне байланысты. Кәсіпорындарда берілген көрсеткіштің деңгейі 0,5-тен төмен болмауы тиіс.
Кәсіпорында бұл көрсеткіш деңгейі:
жыл басында - 0,75 = (140678,8 : 187995,4)
жыл соңында - 1,26 = (240513,4 : 190761,4) құрайды. Бұл коэффициент деңгейі мобильді қаражаттардың өсу қарқыны иммобильді қаражаттардың өсу қарқынан артуының нәтижесінде өсіп отыр. Есепті жылы мобильді қаражаттар 1,7 есеге (240513,4 : 140678,8), ал екіншілері 1,5%-ға (190761,4 :187995,4 х 100) ғана өскен. Кәсіпорын ең төменгі қаржылық тұрақтылыққа кәсіпорын міндеттемелері кепілдендірілген түрде ағымдағы активтермен өтелген жағдайда қол жеткізеді және келесі шарттың орындалуы осы тұрақтылықтың белгісі болып табылады: ағымдағы және ұзақ мерзімді активтер қатынасының коэффициенті қарыз капиталы мен меншікті капиал қатынасының коэффициентінен артық болуы керек.
Әрі қарай кәсіпорынның мүліктік жай-күйінде қандай сапалық өзгерістер болғанын зерттеу қажет. ANS ServiceМКК-ның баланс валютасындағы негізгі құралдардың қалдық құнының үлесі жыл басында
57,2 %-ды, ал жыл соңында - 44,2 %-ды құрайды, яғни бұл көрсеткіштің теориялық мәніне 2,5 пукт сәйкес келмейді. Негізгі құралдардың жалпы құнындағы оның активті бөлігінің (жұмыс машиналарының құны, өндірістік жабдықтар мен тасымал құралдарының құны) үлесін анықтау өте маңызды және де бұл кәсіпорынның материалды-техникалық базасының дамуындағы жағымды кезең болып табылады. Оның үлес салмағының өсуі қор қайтарымдылығының өсуіне әкеледі. Барлық негізгі құралдар құны - 3,03%-ға (314010,2:304770,3 х 100) өскен кезде оның активті бөлігінің құны тек 0,49%-ға ғана (212869:211839 х 100) өскен. Бұл кәсіпорынның материалды-техникалық базасының дамуындағы жағымсыз кезең болып табылады.
Кәсіпорынның баланс валютасындағы негізгі құралдардың қалдық құнының үлесі жыл басында - 73,17%-ды, ал жыл соңында - 76,23%-ды құрап отыр.
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіш - бұл осы негізгі құралдардың тозу сомасының оның белгілі бір кезеңдегі бастапқы құнына қатынасы арқылы анықталатын тозу коффициенті. Бұл кәсіпорында негізгі құралдардың тозу коэффициенті :
жыл басында - 0,38 = (116774,9 :304770,3);
жыл соңында - 0,39 = (123248,8:314010,2) құрайды, яғни 0,01 пунктке өскен. Бұл негізгі құралдардың сапалық (моральды) тозуын айтпай-ақ, олардың 23-ден көбі табиғи (физикалық) тозғандығын және ескіргендігін көрсетеді.
ANS ServiceМКК-ның ағымдағы активтерінің құрамы мен құрылымын талдау үшін келесі 1.2.-кестені құрамыз.
Кесте 1.2.
"ANS Service" ЖШС-ның ағымдағы активтерінің құрамы мен құрылымы

№
Көрсеткіштер
Жыл басында
Жыл соңында
Өсуі (+),
кемуі
(-),%

сомасы, мың теңге
үлес салма
ғы, %
сомасы, мың теңге
үлес салма
ғы, %

1
Ағымдағы активтер,
соның ішінде:
140678,8
100
240513,4
100
+70,97

1.1. Тауарлы-материалдық қорлар
23485,2
16,69
25417,0
10,57
+8,23

1.2. Дебиторлық борыш
80250
57,04
135278,3
56,25
+68,57

1.3. Ақша қаражаттары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
36943,6
26,26
79818,1
33,19
116

Жалпы 1.2.-кестеде келтірілген мәліметтер кәсіпорын активтерінің жағымды динамикасын көрсетеді. Оларды жеке элементтер тұрғысынан зерттеу келесідей қорытындыларды жасауға мүмкіндік берді. Ең мобильді активтер- яғни ақша қаражаттары бір жылда 42 мың теңгеге көбейіп отыр.
Ағымдағы ативтердің ең мобильді бөлігінің, олардың құнына қатынасы арқылы анықталатын айналым қаражаттарының мобильдік коэффициенті (ағымдағы активтердің) 0,8 есеге көбейіп 33,19 %-ды құрайды. Бұл коэффициент ағымдағы міндеттемелерді өтеуге бағытталатын қаражаттардың жалпы сомасындағы төлеуге дайын қаражаттардың үлесін көрсетеді.
Кәсіпорынның материалдық айналым қаражаттары 2001 жылы 8,23 мың теңге, ал 2002 жылы 25417 мың теңгені құрады. Олардың үлесі 6,12 пуктке азайғанымен оның көлемі әлі де болса жоғары (10,57 %) болып отыр.
Есепті жылы дебиторлық борыш та әжептеуір өсіп отыр. Егер оның көлемі жыл басында - 80250 мың теңгені құраса, жыл аяғында ол 135278,3 мың теңгені құрайды немесе 68,57 %-ға өскен, алайда ағымдағы активтер құрамындағы оның үлесі 0,79 пуктке азайды (56,25-57,04).
Кейбір қолма-қол ақшалардың кемуі едәуір дебиторлық борыштың салдары болып табылады. Өтімді емес, өтімділігі төмен тауарлы-материалдық құндылықтардың бар болуы, дебиторлық борыштың әсіресе, оның күмәнді бөлігінің үлкен мөлшерде болуы айналым қаражаттарының айналымдылығының бәсеңдеуіне әкеліп соқтырады және кәсіпорынның қаржылық жағдайына кері әсерін тигізеді. Кәсіпорынның қаржы жағдайына дебиторлық борыштың нақты бар болуы емес, оның көлемі, қозғалысы және түрі, яғни бұл борыштың пайда болу себебі әсер етеді. Дебиторлық борыштың пайда болуы кредиторлық борыш сияқты ақшаны аудару арқылы есеп айырысу жүйесі кезеңіндегі шаруашылық қызметтегі объективті процесс болып табылады. Дебиторлық борыш барлық уақытта есептеулер тәртібінің бұзылуы нәтижесінде туындап, барлық уақытта да қаржылық жағдайды нашарлатады деуге болмайды. Сондықтан да, оны меншікті қаражатты толығымен айналымнан шығару деп есептеуге болмайды, өйткені оның бір бөлігі банктік несиелендірудің нысаны болып табылады да кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне ешбір ықпал етпейді.
Кәсіпорынның дебиторлық борышы қалыпты және өтелмеген болып екіге бөлінеді. Өтелмеген дебиторлық борышқа, төлеу мерзімі өтіп кеткен есеп айырысу құжаттары бойынша тиеліп жіберілген тауарлар үшін қарыздар жатады. Өтелмеген дебиторлық борыш айналым қаражаттарының заңсыз бұрмалануын және қаржы тәртібінің бұзылуын көрсетеді.
Дебиторлық борыштың өтімділік және сапалық көрсеткіштерін зерттеу маңызды болып табылады.
Сапа дегеніміз - бұл осы қарызды толығымен қайтарып алу ықтималдығы, ол қарыздың қалыптасу мерзіміне байланысты болады. Дебиторлық борыштың мөлшерлі мезгілін сипаттау үшін оларды пайда болу мерзімі бойынша топтастыру керек.
Баланс активінің құрастырылу көздерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау. Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне өзін-өзі қаржыландырумен, яғни меншікті капиталдың көмегімен жүзеге асырылады. Тек ол капитал жетпегенде ғана шеттен капитал тартылады. Бұл кезде қиын болса да сырттан тартылған капиталдан қаржылық тәуелсіздік аса маңызды орын алады. Сондықтан да қаржылық есеп берудің ағымдағы активтерінің құрастырылу көздерін шектеу керек. Оның ең аз бөлігі өндірістік бағдарламаны қамтамасыз ету үшін өзінің кейбір кезеңдерінде ағымдағы активтерге әдеттегіден жоғары , яғни қосымша қажеттілік туғанда, ол банктердің қысқа мерзімді несиелерімен және коммерциялық несиелермен жабылады.
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және қатыстырылған капиталдың көрсетілген көлемі белгіленіп, есеп беру кезеңіндегі олардың өзгеру себептері анықталып, оларға баға беріледі. Бұл кезде өз меншігіндегі капиталға басты назар аударылады, себебі өз қаражаттарының қоры болуы оның қаржылық тұрақтылығының барлығын көрсетеді.
Меншікті капиталдың көлемін ғана анықтап қоймай, сонымен бірге капиталдың жалпы сомасындағы оның үлес салмағын да анықтау маңызды. Бұл көрсеткіш әр түрлі атпен берілуі мүмкін,(тәуелсіздік коэффициенті, автономдық коэффициенті) бірақ оның мәні бір ғана - бұл коэффициентке қарап сырттан тартылған қаржыдан қаншалықты тәуелсіз екендігін және өз қаражатын қаншалықты жұмсай алатынын көруге болады. Тәуелсіздік коэффициентін меншікті капиталды барлық авансталған капиталға бөлумен анықтайды:

Ктс = Мк:Ак ( 1)

мұндағы: Ктс - тәуелсіздік коэффициенті;
Мк- меншікті капитал;
Ак - авансталған капитал (баланс валютасы жиыны, яғни қаржыландырудың жалпы сомасы).
Бұл коэффициенттің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі жоғары екенін көрсетсе, алдағы уақытта қаржылық қиындықтардың азаятындығын көрсетеді.
Қаржылық есеп берудің активтерінің қалыптасу көздерінің құрылымын зерттеуді келесідей кесте-1.3. түрінде көрсетуге болады.
Төменде келтірілген 1.3.-кестеден кәсіпорынның есеп беру жылындағы активтерінің қалыптасу көзі 102600,6 мың теңгеге немесе 31,2%- өскені көрініп тұр. Бұл өсу жылдың соңында 346470,4 мың теңге болған, яғни 158844,1 мың теңгеге немесе жылдың басындағы мөлшермен салыстырғанда 1,8 есе өскен, қатыстырылған капиталдың өсуінен болған бұл кезеңде тәуелсіздік коэффициенті 0,429-дан 0,197-ға дейін немесе 0,232 пунктке төмендеген. Алайда бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайының (тұрақтылығының) төмендегенін дәлелдемейді.

Кесте 1.3.
Khabsuar Invest Companyмемлекеттік коммуналдық кәсіпорнының 2011 ж. басы мен соңындағы жағдайы негізінде авансталған капиталының құрамы мен құрылымы

№
Көрсеткіштер
Жыл басында
Жыл соңында
Жыл бойындағы өзгеріс (+;-)
Құрылымының өзге-руі
(4б-2б)

Сома-сы, мың.
Тг
Үлес сал-
мағы,%
Сома-сы, мың.
Тг
Үлес сал-
мағы,%
Мың тг
(3б-1б)
%
(5б1б
х100)

А
Б.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1
Авансталған капитал, соның ішінде
328674,2
100
431274,8
100
+102600,6
+31,2
х

1.1.Меншіктік капитал
141047,9
42,9
84804,4
19,7
-56243,5
-39,88
-23,2

1.2.Қарыздық капитал, соның ішінде
187626,3
57,1
346470,4
80,3
+158844,1
+84,66
+23,2
2
Тәуелсіздік коэффициенті (1.1. жол :1 жол)

х
0,429
х
0,197
х
х
-0,232
3
Қаржыланды
ру коэффициенті (1 :1.2.жол)
х
0,75
х
0,245
х
х
-0,505
4
Қатыстырыл.
капиталдың меншіктік капиталға қа
тынас коэф-і
х
1,33
х
4,08
х
х
+2,75

Бұны тәуелсіздік коэффициентіне кері көрсеткіш болып табылатын қатыстырылған капиталдың барлық авансталынғанкапиталдағы үлес салмағы да дәлелдейді. Оны тәуелділік коэффициенті деуге де болады. Ол мына формуламен аныталады:

Кт = Қк : Ак немесе Кт = 1 - Кт.с. (2)

мұндағы: Кт - тәуелділік коэффициенті;
Қк - қатыстырылған капитал;
Ак - авансталған капитал (баланс валютасы, жиыны);
Кт.с - тәуелсіздік коэффициенті.
Бұл коэффициент авансталған капиталдың жалпы сомасындағы қарыздың үлесін сипаттайды. Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру көздерінен тәуелділігі жоғарылайды.
ANS ServiceМКК-да бұл көрсеткіш келесі берілгендермен сипатталады:
жыл басында: (1-0,429) = 0,571
жыл соңында: (1-0,0197) = 0,803
Бұл көрсеткіш біршама өскенімен, талданып отырған кезде кәсіпорын өзінің қаржылық тәуелсіздігін жоғалтты деп айтуға болмайды. Жылдың басында және аяғында тәуелсіздік коэффициенті оның қалыпты мәнінен айтарлықтай жоғары.
Келесі, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылғанкапиталға қатынасын көрсететін коэффициент қаржыландыру коэффициенті болып табылады. Ол келесі формуламен анықталады:

Кк = Мк : Қк (3)

мұндағы: Кк - қаржыландыру коэффициенті;
Мк - меншікті капитал;
Қк - қатыстырылған капитал.
Бұл коэффициент жоғары болған сайын, соғұрлым банктер мен инвесторлар қаржыландыруға соғұрлым сенімді кіріседі. Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қандай бөлігі өз қаражатымен, ал қандай бөлігі қарыз қаражатымен қаржыландырылатынын көрсетеді. Қаржыландыру коэффициенті 1 болатын жағдай (кәсіпорын мүлкінің көп бөлігі қарыз қаражатымен қалыптасқан) төлем қабілеттілігінің өте қауіпті жағдайға жеткендігін және несие алуды қиындатқанын көрсетеді.
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентіне кері көрсеткіш кеңінен қолданылады, қатыстырылған капиталдың меншіктік капиталға қатынасымен анықталатын қарыз және меншікті қаражаттар қатынасының коэффициенті:

Ккм = Тк : Өк (4)

мұндағы: Ккм - қарыз және меншікті қаражаттар қатынасының коэффициенті;
Тк -қатыстырылған капитал;
Өк- меншікті капитал.
Бұл коэффициент кәсіпорын активтеріне салынған меншікті қаражаттың әрбір теңгесіне қанша қарыз қаражатын тартқанын көрсетеді. Яғни бұл көрсеткіш келесі берілгендермен сипаталады:
жыл басында - 1,33 = (187626,3 : 141047,9)
жыл соңында - 4,086 = (346470,4 : 84804,4)
Бұл есеп беру кезеңінің басында активтерге салынған меншікті қаражаттардың әрбір теңгесіне қарыз қаражатының 1 теңге 33 тиынын тартқанын көрсетеді. Есеп беру кезеңінің ішінде қарыз қаражаттары меншіктік салымдардың әрбір теңгесіне 4 теңгеге дейін көбейген. Демек, кәсіпорын қарыз қаражаттарын пайдалануға көп күш жұмсаған, бірақ өзінің қаржылық тұрақтылығын жоғалтпаған.
Кәсіпорынның тәуелсіздік (дербестік) дәрежесін сипатайтынең маңызды көрсеткіштерінің бірі қаржылық тұрақтылық коэффициенті болып табылады немесе оны басқаша инвестицияларды жабу коэффициенті деп атайды. Ол меншікті және ұзақ мерзімді қарыз капиталының жалпы (авансталған) капиталдағы үлесін сипаттайды және мына формуламен анықталады:

Кқ.т. = (5)

мұндағы: Кқ.т. - қаржылық тұрақтылық коэффициенті;
Ұм - ұзақ мерзімді міндеттемелер;
Ак - авансталған капитал;
Мк - меншікті капитал.
Бұл дербестік коэффициентімен салыстырғанда жұмсақ көрсеткіш. Батыс тәжірибесінде бұл коэффициенттің қалыпты мәні 0,9-ға тең болуы керек, ал оның 0,75-тен төмендеуі қауіпті.
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорын капиталының құрылымын сипаттай отырып, бөлек топтар мен көздердің құрылымының өзгерісіндегі әр түрлі тенденцияларды көрсететін жеке көрсеткіштерді де пайдалану керек. Мұндай коэффициенттерге бірінші кезекте қарыз қаражаттарын ұзақ мерзімге тарту коэффициенті жатады. Ол ұзақ мерзімді міндеттемелердің меншіктік капитал мен ұзақ мерзімді міндеттемелердің сомасына қатынасымен анықталады:

Кұм= (6)
мұндағы: Кұм- қарыз қаражаттарын ұзақ мерзімді тарту коэффициенті немесе ұзақ мерзімді міндеттемелер коэффициенті;
Мк- меншікті капитал;
УМ - ұзақ мерзімді міндеттемелер.
Бұл коэффициент қаржылық есеп берудің активтерін қаржыландыру үшін меншікті капиталмен қатар тартылған ұзақ мерзімді несиелер мен қарыздардың үлесін көрсетеді, кәсіпорын қарыз қаражаттарын қаншалықты интенсивті пайдаланып жатқанына баға береді.
Капиталдың құрылымын қалыптастырудың тиімділігін (қолайлылығын) анықтау үшін жоғарыда келтірілген көрсеткіштермен қатар инвестициялау коэффициенті де анықталады. Ол батыс фирмаларында кеңінен қолданылады және меншікті капиталдың негізгі құралдарға қатынасымен анықталадыANS Service МКК-да :
жылдың басында: 0,75 (141047,9 : 187995,4)
жылдың соңында:0,44 (84804,4 :190761,4) құрайды.
Активтерді құрудың ең дұрыс жолы, меншікті капитал барлық негізгі капиталды (айналымнан тыс активтер) және айналым капиталының бір бөлігін жабатын кездегі жол саналады. Меншікті, қарыз (қатыстырылған) және жалпы (авансталған) капиталдың қатынасын әр түрлі тұрғыдан сипаттайтын коэффициенттермен қалыптасқан жағдай, меншікті және қатыстырылған капиталдың (міндеттемелердің) құрылымын және оның есеп беру кезеңіндегі өзгерістерін зерттеуді қажет етеді.
Меншікті капиталды талдау.Біздің отандық тәжірибеде кәсіпорынның меншікті капиталының құралу көздері болып мыналар саналған: жарғылық капитал, резервті қор, арнайы бағыттағы қорлар, мақсатты қаржыландыру мен салымдар (келіп түсулер), жалгерлік міндеттемелер, баланс пассивінің 1 бөлімінде көрсетілген бөлінбеген табыс, сонымен қатар құрылтайшылармен есеп айырысулар, тұтыну қорлары, алдағы кезең шығындары мен төлемдер резервтері, күмәнді қарыздар бойынша резервтер, 1997 жылы құрылған баланс пассивінің 2 бөлімінде көрсетілген алдағы кезең табыстары. БЕС-2 сәйкес 1998 жылдың балансында меншікті капиталға жарғылық капитал, қосымша төленбеген капитал, қосымша төленген капитал, резервті капитал және бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) кіреді.
Меншікті капиталды зерттегенде өзіндік айналым қаражаттарындағы болған өзгерістерге ерекше назар аударылады, яғни меншікті капиталдың қандай бөлігі иммобильдік сипаттағы құндылықтарға бекітілмегендігін және осы қаражаттарды неғұрлым азды-көпті еркін жұмсауға мүмкіндік беретін нысанда тұрғандығы анықталады. Меншікті айналым қаражаттарының көлемін анықтау үшін, меншікті капиталдың сомасын баланс активінің бірінші бөлімінің жалпы сомасын (қорытындысын) алып тастау керек.
Кәсіпорынның жыл басындағы меншікті айналым қаражаттарының көлемі - 46947,5 мың теңге = (141047,9-187995,4) құрады, ал жыл аяғында - (84804,4-190761,4) = 105957 мың теңге, яғни 59009,5 мың теңгеге азайған.
Тәжірибе жүзінде күрделі салымдарды қаржыландыру және негізгі құралдарды сатып алу үшін, меншікті капиталға теңестіріліп қосылатын, ұзақ мерзімді несиелер мен қарыздар пайдаланылады. Қаржыландырудың осы қатыстырылған көзі ескеріліп, алдағы көрсеткіштің мөлшері анықталады. Бұл көрсеткіш абсолютті болып табылады, оның динамикасының өсуі - оң, ал төмендеуі - теріс бағыт ретінде қарастырылады.
ANS ServiceМКК-да бұл көрсеткіштің мөлшері меншікті айналым қаражаттарының мөлшеріне тең, себебі ұзақ мерзімді несиелерді кәсіпорын тартқан жоқ.
Талдау кезінде меншікті айналым капиталының абсолюттік мөлшерін анықтаумен қатар, оның жалпы меншікті капиталдағы үлес салмағын табу керек. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының нақты сипаттамасы болып саналады. Ол арнайы әдебиеттерде жұмсау (маневрлық) коэффициенті деп аталады.
Ол кәсіпорынның меншікті қаражаттарының қандай бөлігі, осы қаражаттарды еркін жұмсауға болатын, мобильді нысанда екендігін көрсетеді және келесі формуламен анықталады:

Кж= (7)
мұндағы: Кж- жұмсау коэффициенті;
Ма.к.- меншікті айналым капиталы;
Мк- меншікті капитал.
Оптимальді мөлшері ретінде жұмсау коэффициенті 0,5 деп алынуы мүмкін, бірақ іс-жүзінде көрсеткіштің қалыптасқан мәндері жоқ. Бұл көрсеткіштің ұсынылып отырған деңгейі кәсіпорынның менеджері мен оның меншік иелері өз қаражаттарын мобильді және иммобильді активтерге салудың тепе-теңдік принциптерін сақтау керек екендігін көрсетеді, бұл баланс өтімділігін қамтамасыз етеді.
Жұмсау коэффициентінің мәні кәсіпорынның қызметінің сипатына байланысты: оның әдеттегі деңгейі материал сыйымдылығы жоғары өндірістерге қарағанда қор сыйымдылығы жоғары өндірістерде төмен болуы керек.
Кәсіпорынның тауарлы-материалдық қорлары мен шығындарының қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің абсолютті көрсеткіштері қаржылық тұрақтылықты талдау үшін басты роль атқарады. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының басты көрсеткіштерінің бірі болып қорларды қалыптастырудың өз көздерімен қамтамасыз етілу коэффициенті саналады, ол меншікті айналым қаражаттарының тауарлы-материалдық қорлар мен шығындардың құнына қатынасымен анықталады. Бұл көрсеткішті тауарлы-материалдық қорлар мен шығындарды жабу коэффициенті деп атайды. Ол келесі формуламен есептеледі:
Ккқ = (8)

мұндағы: Ккқ - тауарлы-материалдық қорлардың қамтамасыз етілу коэффициенті;
Мак- меншікті айналым капиталы;
ҚТМ- тауарлы-материалдық қорлар.
Материалды айналым қаражаттарын жабу коэффициенті қандай дәрежеде тауарлы - материалдық қорлар мен шығындар меншікті қаражаттармен жабылғанын және қарыз қаражаттарын тартуды қажет етпейтінін көрсетеді.
Қатыстырылған капиталды талдауANS Service МКК-ны есепті жылы ұзақ мерзімді ғана емес, қысқа мерзімді несиелерді де тартпаған. Қатыстырылған капитал тек кредиторлық борыштан тұрады, яғни ағымдағы міндеттемелер кредиторлық борышқа тең, ал оның көлемі жыл соңында 4742,5 мың теңге, жыл басында 85309,6 мың теңге болған, яғни 80567,1 мың теңгеге , немесе 0,06 есеге кеміген. Бюджетпен есеп айырысу тез өсіп кеткен.
Дебиторлық және кредиторлық борыштың қатынасы негізінен 2:1 болуы керек. Егер кредиторлық борыш дебиторлық борышпен қамтамасыз етілмеген болса, онда бұндай жағдайды жағымсыз деп айтуға болады, себебі ол өзіндік қаражаттың әлдебір өтімді бөлігінің ақшаға айналуын бәсеңдетуі мүмкін.
ANS ServiceМКК-да кредиторлық борыш жыл басында дебиторлық борыштан 1,1 (85309,6:77983,4), жыл соңында 0,06 есе көп болды. Мұндай кредиторлық борыштың дебиторлық борышпен өте төмен дәрежеде қамтамасыз етілуі, дебиторлармен де кредиторлармен де арақатынасы тиімсіз болуы да олардың өзара қарыздарын төлемеуінен болды. Кредиторлық борыштың өсіп кетеуі қаржылық жағдайды нашарлатпайды, себебі кәсіпорын бұл борышты зерттеліп жатқан уақытта қатыстырылған қаражат көздері ретінде пайдаланып жатыр.
Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштері тауарлы-материалдық қорлардың, олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілу дәрежесін көрсететін көрсеткіштер.
Тауарлы-материалдық қорлардың қалыптасу көздерін сипаттайтын 3 негізгі көрсеткіш анықталады:
1. Меншікті айналым капиталының бар болуы (Ма.к). Бұл көрсеткіш меншікті капитал мен (баланс пассивінің 1 бөлімі) ұзақ мерзімді активтердің (баланс активінің 1 бөлімі) арасындағы айырма ретінде анықталады. Ол меншікті айналым қаражаттарын сипаттайды. Құрылысына қарай меншікті айналым капиталының бар болуы келесі формуламен анықталады:

Ма.к. = Мк - Ұа = 1бП - 1бА (9.)

мұндағы:Мк - меншікті капитал;
Ұа - ұзақ мерзімді актив;
1бП - баланс пассивінің 1 бөлімі;
1бА- баланс активінің 1 бөлімі.
Мак көрсеткішті бірқатар маңызды талдау коэффициенті есептеп табу үшін пайдаланылады: кәсіпорынның ағымдағы активтерді жабы коэффициенті (бұл көрсеткіштің нормативті мәні 0,1-ден төмен болмауы керек), тауарлы материалдық қорларды жабу коэффициенті (бұл көрсеткіштің мәні - 0,6-дан төмен емес) және т.б.
2. Тауарлы- материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың қалыптасу көздерінің бар болуы (Ма.к.ұз).бұл көрсеткіш келесі формуламен анықталады:

Макұз = Ма.к. + Ұз м = Мак + Пб2 (10.)

мұндағы:
Ұз м - ұзақ мерзімді міндеттемелер;
Мак - меншікті айналым капиталы;
Пб2-баланс пассивінің 2 бөлімі.
3. Тауарлы-материалдық қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері алдыңғы көрсеткішті қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар сомасын қосу жолымен, мына формула арқылы анықталады:

НК = Макұз + Қнқ (11)

мұндағы: НК-негізгі көздер;
Қнқ- қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар.
Тауарлы-материалдық қордың бар болуының үш көрсеткішіне тауарлы-материалдық қорлар мен шығындардың олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің 3 көрсеткішіне сәйкес келеді:
Меншікті айналым капиталының (Ма.к) артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-). Ол келесі формуламен анықталады:

Ма.к. = Ма.к. - ҚШ (12.)

мұндағы:
ҚШ-тауарлы-материалдық қорлар мен шығындар.
Тауарлы-материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптастыру көздерінің артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-) келесі формуламен анықталады:

Макұз = Макұз - КШ (13.)

Қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің (НК) жалпы мөлшерінің артықтығы (+) немесе жетіспеушілігі (-) келесі формуламен анықталады:

НК = НК - КШ (14.)

Тауарлы-материалдық қорлардың, олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің үш көрсеткішін есептеу кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның тұрақтылық дәрежесі бойынша келесі 4 типке бөлуге болады:
# қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы;
# қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы;
# тұрақсыз қаржылық жағдайы;
# дағдарысты (қауіпті) қаржылық жағдайы.
Қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы мына теңсіздікпен сипатталатын уақытта қалыптасады:
ҚШ Мак немесе Мак ҚШ (15)
Бұл теңсіздік тауарлы-материалдық қорлар меншікті айналым капиталымен жабылатынын көрсетеді, яғни кәсіпорын сыртқы кредиторлардан тәуелсіз болады.
Қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығ мына теңсіздікпен сипатталады:
Макұз ҚШ НК (16)

Бұл келтірілген қатынас тиімді жұмыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.