Салық әкімшілендіру жүйесін жетілдіру

Салық әкімшілендіру жүйесін жетілдіру

Е. Беков, ҚР ҚМ Салық комитетінң салықтық ағарту басқармасының бастығы.

Жалпы, жаңа салық кодексі:
- өңдеуші сектордың түсімдерін бір уақытта арттыра отырып, экономиканың шикізаттық емс секторына ауыртпалықты төмендетеді;
- экономиканы жаңғырту мен фиверсификациялауға ықпал ететін жағдай жасайды;
- салық әкімшілендіру жүйесн жетілдіру және салық процедураларын қысқарту есебінен бизнесті жүргізу жағдайын жақсартуды қарастырады.
Салық жүктемесін төмендету мақсатында 3 жыл ішінде қолданыстағы корпоративтік табыс салығының ставкасы екі есе азайту ұсыналады. Салықты азайту өндірісті сатып алу және жаңғырту үшін қаржыландырудың қосымша көздерін қалыптастырады, кәсіпкерлердің инвестициялық мүмкіндіктерін кеңейтуге жағдай жасайды. Бюджеттің теігерімін сақтау мақсатында корпоративтік тасбыс салығын 30% қолданыстағыға қарағанда кезең-кезеңмен төмендету ұсынылады: 2009 жылы-20%, 2010 жылы- 17,5% дейін, 2011 жылы- 15% дейін.
Табыс салығының ставкасын төмендетуге қосымша инвестициялық салық пұрсаттылықтарын алу тәртібі оңайлатылды.
Егер қазіргі кезде салық пұрсаттылықтарын алу үшін Инвестиция жөніндегі комитетпен келісім-шарт жасау қажет болса, салық төлеушілер рұқсат алмастан жеңілдік нормаларын дербес пайдаланы алады. Бұл көптеген инвесторлардың инвестициялық салық пұрсаттылықтарына еркін кіруіне рұрсат береді.
Пұрсаттылықтар өндірістік тұрғыдағы ғимараттарды, құрылымтарды, машиналар мен жабдықтарды сатып алу, салу бойынша салық төлеушінің шығындарын, сонымен қатар оларды қайта салу және жаңғырту шығындарын бір жыл ішінде немесе 3 жылға дейінгі кезеңде тездетіп шегеру нысандарын ұсынатын болады. Бұл шикізаттық емес секторға инвестицияларды арттыруға салық төлеушінің уәждемесін маңызды ұлғайтадыү Сонымен қатар, салық төлеушінің көтерген барлық нақты шығыстары және жалға алушымен жөндеу кезінде жүргізілетін шығыстары табыс салығын анықтау кезінде шегеріледі.
Бір уақытта зиянды ауыстыру мерзімі 3 жылдан 10 жылға дейін ұзарады, бұл инвестициялық жеңілдіктің басымдықтарын толығынан пайдалануға мүмкіндік береді.
Жобада шағын және орта бизнес үшін корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді есептеу және төлеу міндеттемелерінің таратылуы қарастырылады. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері өткен кезеңдегі табысты бірдей дәл анықтай алмайды, сондықтан мұндай босату кәсіпкерлердің салықтық міндеттемелерін орындауларын жеңілдететін болады.
Қосымша құн салығының ставкасы 2009 жылдан бастап 12 пайызға тең болады. Бұл көрсеткіш қазақстандық қосымша құн салығын әлемдегі осындай салыұтың қалыпты стандарттары арасындағы ең төменгісі етеді, бұл ретте 2009 жылдан бастап жобада «дебеттік» сальдо деп аталатын салып алушыларға төленген қосымша құн салығы сомасының үстуінен өнім берушілерге төленетін ҚҚС сомасының артығын қайтару туралы ережені енгізу ұсынылды. Нөлдік ставканы қайтарумен қоса, ҚҚС дебеттік сальдосын қайтару кезеңі 4 жылға есептелген.
Бұл шара әсіресе негізгі құралдарды жаңғырту және жаңалау кезеңінде өнім берушілерге төленген ҚҚС түріндегі салық төлеушінің айналым қаражатының тоқтап қалуын болдырмауға бағытталған.
Себебі, 2012 жылы тәуекелдерді басқару жүйесінің негізінде дебеттік сальдоны автоматты түрде қайтару жүйесін толығынан енгізу көзделуде. Ал, 2009 жылдан бастап ҚҚС бойынша жеңілдіктің негізгі бөлігін тарату жоспарланда. Осылайша, Қазақстанда шығарылмайтын жабдықтар импортына қосымқа құн салығы бойынша жеңілдіктер 2012 жылға дейін сақталған, «еркін қалып» аумағынан өткізу ҚҚС-тан босату, сонымен қатар мүлікті қаржы лизингіне өткізу, инфрақұрылымдық жобаларды сату бойынша айналым қаражатын ҚҚС босату 2014 жылға дейін сақталады.
Салық кодексінің мәтініне бұрын үкімен қаулысымен қарастырылған акциздің барлық түрлеріне қолданылатын акциздік ставкаларды енгізу ұсынылды. Осыған орай отандық өндірілген және 2011 жылдан бастап сыртқа шығарылатын өнімнің ішімдік өнім түрлеріне, 2009 жылдан бастап- шылым өнімінің ставкаларын сәйкестендіру бойынша ауыспалы кезеңді жүзеге асыру шешімі қабылданды.
Әлеуметтік салықты реформалау шеңберінде 13-тен 5 5 пайызға дейінгі ставкаларымен қолданыстағы салықтың кемімелі шағын және орта бизнесәкілінен 11 пайыздық ставкамен жайпақ шағын және орта бизнесәкіліне көшуді жүзеге асыру болжанылуда.
Жобада мүліктік салықтар блогын, атап айтқанда мүлік және көлік құралдары салықтарын реформалау көзделуде.
Осылайша, заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің мүліктеріне салық салу бойынша барлық жылжымайтын мүліктен (негізгі қаражаттар мен материалдық емес активтер) салық салынатын объектілерді қысқарту ұсыналды. Бұл жабдықтар мен машиналардан, офистік техникадан, жиһаздан және басқа мүлік түрлерінен салық алауға мүмкіндік береді. Бұл ретте, жергілікті бюджеттер кірістерінің көлемін көп жо,алтуға жол бермеу мақсатында салық ставкаларын 1-ден 1,5 пайызға дейін ұлғайту ұсынылады, осыған байланысты оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін пайдаланатын заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің негізгі құралдарының құнына 0,5 пайыз және әлеуметтік салада қызмет атқаратын ұйымдар мен коммерциялық ұйымдардың негізгі қорларының құнына 0,1 пайыз жеңілдік ставкасы сақталған.