Ішкі сөлініс бездер физиологиясы



Бейлисс пен Старлинг енгізген. Бұрын гормондар ағзалар қызыметін күшейтеді деп қана есептеген. Бірақ кейінгі зеріттеулерге қарағанда, олай болмай шықты.
Адам және жоғарғы сатыдағы жануарлардың гормондарын , химиялық құрлым ұқсастығын ,физика –химиялық, биологиялық қасиеттерінің орталығын негізге ала отырып, 3 класқа бөледі.
1. Белоктық-пептидті қосылымдар (инсулин, глекогон,соматотропин т.б.);
2. Стереоидтар (бүйреккүсті безі қабынғаның және жыныс бездері гормондары);
3. Амин қышқылының туындылары (тироксин, катехоламиндер- адренали, норадренали ). Гормондардың биосинтезі арнайы эндокриндік клеткалардың генетикалық аппараттарында жоспарланған, сондықтан ішкі сөлініс бездерінің әрқайсысы тек белгілі бір гормондардың белгілі бір гормандарды жасап шығарады. Организм ішкі сұйықтық ортасына өткен гормондардың белгілі бір мөлшері бос қалпында, ал шамалысы қан плазмасы белоктармен қосылған күйде болады. Мысалы, транскортизон альбумин және а – глобулинмен бірігеді, бұдан активтігі төмен байланысқан гормон формасы пайда болады.
Гормондардың құрлымы салыстырмалы күрделі келеді және жеке бөліктері (фрагменттері) әртүрлі қызымет атқарады . Актондар – гормонның клеткаға арнайы әсерін қамтамасыз ететін бөлігі; гаптомерлар – гормонның әсер етуі жерін , нысана клеткаларын іздейтін бөлік. Гормон құрлымының үшінші бөлігі активтілік дәрежесін және гормон молекуласының басқа қасиеттерін реттейді .Ағзалармен тканьдер, негізінен бауыр мен бүйрек клеткалары гормондардың сіңіру, күйзелту және шығару жылдамдығын реттейді.
Гормондардың алмасу жылдамдығын олардың жартылай ыдырауына кететін уақытпен (Т ½) болжайды, яғни қанға енгізілген радиоактивті

Пән: Биология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Ішкі сөлініс бездер физологиясы
Бейлисс пен Старлинг енгізген. Бұрын гормондар ағзалар қызыметін
күшейтеді деп қана есептеген. Бірақ кейінгі зеріттеулерге қарағанда, олай
болмай шықты.
Адам және жоғарғы сатыдағы жануарлардың гормондарын , химиялық құрлым
ұқсастығын ,физика –химиялық, биологиялық қасиеттерінің орталығын негізге
ала отырып, 3 класқа бөледі.
1. Белоктық-пептидті қосылымдар (инсулин, глекогон,соматотропин т.б.);
2. Стереоидтар (бүйреккүсті безі қабынғаның және жыныс бездері
гормондары);
3. Амин қышқылының туындылары (тироксин, катехоламиндер- адренали,
норадренали ). Гормондардың биосинтезі арнайы эндокриндік клеткалардың
генетикалық аппараттарында жоспарланған, сондықтан ішкі сөлініс
бездерінің әрқайсысы тек белгілі бір гормондардың белгілі бір
гормандарды жасап шығарады. Организм ішкі сұйықтық ортасына өткен
гормондардың белгілі бір мөлшері бос қалпында, ал шамалысы қан плазмасы
белоктармен қосылған күйде болады. Мысалы, транскортизон альбумин және
а – глобулинмен бірігеді, бұдан активтігі төмен байланысқан гормон
формасы пайда болады.
Гормондардың құрлымы салыстырмалы күрделі келеді және жеке бөліктері
(фрагменттері) әртүрлі қызымет атқарады . Актондар – гормонның клеткаға
арнайы әсерін қамтамасыз ететін бөлігі; гаптомерлар – гормонның әсер етуі
жерін , нысана клеткаларын іздейтін бөлік. Гормон құрлымының үшінші бөлігі
активтілік дәрежесін және гормон молекуласының басқа қасиеттерін реттейді
.Ағзалармен тканьдер, негізінен бауыр мен бүйрек клеткалары гормондардың
сіңіру, күйзелту және шығару жылдамдығын реттейді.
Гормондардың алмасу жылдамдығын олардың жартылай ыдырауына кететін
уақытпен (Т ½) болжайды, яғни қанға енгізілген радиоактивті гормондар
мөлшерінің концентратциясы екі есе азаятын уақыт. Дені сау адамда әртүрлі
гормондардың жартылай ыдырау уақыты түрліше болады (катехоламиндер-0,5-2,5
мин., инсулин-8-12 мин., альдесторондар -30-50 мин.,кортизондар-70-90 мин.,
тироксин 4 тәулікте ыдырайды).
Гормондар құрамы мен әсер жағынан бірдей емес, яғни оларға бір қатар
физиологиялық қасиеттері бар.
1. Гормондар қашықтан (алыстан )әсер етеді, яғни олар өзінің жасалған
жерінен қашық орналасқан ағзаларға әсер ете алады . Басқа биологиялық
белсенді заттар (гистамин ацетилохин т.б. ) өзі жасалған жергілікті
жерде жерде ғана әсер етеді.
2. Гормондар организм қызыметін гуморалдық реттеуде аралық роль атқарады.
Бұл реттеуде басты бағыттаушы ролді орталық жүйке жүйесі атқарады, ал
ішкі сөлініс бездері көбінесе оның әсерін күшейте не әлсірете отырып ,
эфференттік (шеткі) вегативті және сомалық жүйелермен қатар қызмет
жасайды.
3. Гармондардың арнайы әсері бар. Соған байланысты белгілі бір гормонның
жетіспеушілігін, екінші гормонмен немесе басқа биологиялық белсенді
затпен алмасуға болмайды. Көптеген гормондар жоғары молекулалы
қосылыстар , кейбіреулерінің табиғаты белоктық болып келеді , бірақ
оған қарамастан олардың антигендік қасиеті жоқ , яғни оларды
парэнтеральды енгізгенде арнайы антиденелер жасамайды. Көбінесе
қарсы гормондар табиғаты белок пептид гормондарына жасалады.
4. Барлық гормондардың биологиялық белсенділігі жоғары болады. Мысалы,
тироксиннің 1:100 млн, адреналиннің 1:10 млн сұйықталғанда да әсер
етеді, ал бір грамм инсулин 12500 қоянның қанындағы қант денгейін
төмен түсіре алады. Тирокальцитонның 5 нанограммасы қандағы Са
денгейін едәуір төмен түсіреді (1 нанограмм- 10-9 г жоғары).
5. Гормондар өте тез бірақ қысқа мерзімде әсер етеді.
Олардың өте тез әсер етуі, клетка меммранасы арқылы тез өту ібіршама
төмен молекулярлық салмағына байланысты. Ал әсердің қысқа мерзімі болуы
олардың тканьдық ферменттердің ықпалымен ыдырауына және денеде бұйрық
арқылы жеңіл шығарылуына байланысты. Қанда гормондардың қажетті мөлшері
сақталуы үшін, бездер оларды үнемі үздіксіз жасап шығарып тұруы керек.
6. Барлық гормондар тек ағзалардың қызыметтеріне ғана емес, олардың
құрлымдарына да әсер етеді , яғни оларды морфологиялық өзгерістер
туғызуы мүмкін , икейде ағзалар тканінің өсуін күшейтіп, кейде
тежейді . Гормондар зат алмасу қарқынына әрі РНК және басқа нуклеин
қышқылдарының жасалуына әсер етеді. Эндокринді бездердің потологиясы
кезінде адамның бет әлпеті соншалық өзгеруі мүмкін , бұл өзгерістер
негізінде тез диагноз қоюға болады- акромегалия, гигантизм т.б.
7. Гормондар ферменттер қатарына жатпайды, яғни олар клетка жоқ ортада
жүретін химиялық процестерге арнайы әсер етпейді. Бірақ әртүрлі
ферменттер арқылы химиялық реакциялардың жлдамдығына әсер ете алады.
Гормондардың әсер ету миханизімі өте күрделі және биохимиялық тұрғыдан
жан-жақты қарастырылған.Белгілі бір гормонның қажеттілігі арытса , гормон-
белок кешені ыдырап , гормонның бос түрі пайда болады .Байланысқан
гормондар қор болып табылады, керек уақытта тез әрі
жеңілпайдаланылады.Белок тасушымен байланысқан гормон ферменттердің
әсерінен ыдырап, бүйрек арқылы несеппен шығарылмай денеде сақталады.
Гормондар қан ағысына ілесіп барлық ткандар мен ағзаларға жеткенімен
белгілі бір гармонды қабылдауға дағдыланған , әрі клетканың мембрана
құрлымында орналасқан арнайы гормондар рецепторлары бар, олар тек белгілі
бір ткань мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ішкі сөлініс бездер жүйесі
Гормондардың әсері
Гипоталамус - гипофиз-бүйрек үсті бездер жүйесі туралы ақпарат
Гормондар – организмнің өсуі мен дамуының реттеушілері
Бүйрек үсті бездер жүйесі
Диффузды эндокриндік жүйе
Эндокриндік бездер физиологиясы
Өрбу физиологиясы
Ішкі секреция бездері. Жыныстық жетілу. Оқушыны медициналық-гигиеналық және жыныстық тәрбилеу
Қалқанды бездер
Пәндер